Θιβέτ Μπουτάν Νεπάλ Εκεί ψηλά στα Ιμαλάια

[taver]

Κεφάλαιο 46: Patan Durbar

Η πλατεία Durbar εδώ είναι πιο «πλατεία» απ΄ ότι στο Kathmandu, υπό την έννοια ότι είναι ένα μεγάλο παραλληλόγραμμο μέρος, με το παλάτι να καλύπτει ολόκληρη τη μια πλευρά. Οι ζημιές από το σεισμό στους ναούς της πλατείας είναι μεγάλη, και υποστηλώματα υπάρχουν σχεδόν παντού:







Μπήκαμε στο παλάτι, και βγάλαμε εισιτήρια. Το ίδιο κτίστηκε το 14ο αιώνα, αλλά επεκτάθηκε πολύ έντονα το 17ο και το 18ο αιώνα όταν η πόλη ήταν η έδρα ενός από τα τρία ανταγωνιζόμενα βασίλεια της κοιλάδας. Πίσω από τη στολισμένη πρόσοψη, βρίσκεται μια σειρά από αυλές που διασυνδέονται, και μια σειρά από ναούς για τη μεγάλη Ινδουιστική θεότητα της κοιλάδας, τον Teleju. Η κεντρική είσοδος (Bhairab) φυλάσσεται από δυο πέτρινα λιοντάρια, αλλά παραμένει κλειστή. Η είσοδος γίνεται από τη «χρυσή πύλη», του 1734, λίγο πιο πέρα. Πάνω από την είσοδο, ένα παράθυρο καλυμμένο με χρυσόχαρτο, ήταν το μέρος από το οποίο ο βασιλιάς απευθυνόταν στο πλήθος.













Το παλάτι αποτελείται από τρείς διαδοχικές αυλές. Η πρώτη, η Keshav Narayan Chowk, και τα κτήρια τριγύρω της, στεγάζει τη συλλογή θρησκευτικής τέχνης του μουσείου, μια από τις καλύτερες στην Ασία (αλλά δυστυχώς χρόνος δεν υπάρχει, και κάτι μου λέει πως ούτε και όρεξη).





Ακολουθεί η αυλή Mul Chowk, η μεγαλύτερη και παλιότερη από τις τρείς αυλές, αν και τα κτίρια καταστράφηκαν από μια φωτιά το 1662 και ξανακατασκευάστηκαν τρία χρόνια μετά. Εδώ, ο σεισμός προκάλεσε αρκετές ζημιές, και τα κτήρια είναι υπό επιδιόρθωση. Στο κέντρο της αυλής βρίσκεται ένας μικρός επίχρυσος ναός στο Bidyapith, κι ένας πάσσαλος στον οποίο δένανε τα ζώα πριν τα θυσιάσουν. Στη νότια πλευρά της αυλής, είναι ο ναός του Taleju Bawani, με τη θεά του ποταμού Ganga να ισορροπεί πάνω σε διάφορα ζώα. Και στη βορειανατολική πλευρά, ο ναός Degutalle έχει ένα τριώροφο οκταγωνικό πύργο.











Ανάμεσα στην αυλή και στην πλατεία, βρίσκεται ο μεγάλος ναός του Taleju, προσβάσιμος τόσο από το παλάτι όσο και από την πλατεία (φωτογραφία από την εξωτερική πλευρά).



Η Τρίτη αυλή στη σειρά, είναι η Sundari Chowk, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται ένα περίτεχνο hiti, το Tusha Hiti. Η αυλή κατασκευάστηκε το 1647. Το hiti έχει 72 σκαλισμένες πλάκες που απεικονίζουν θεότητες, και χρησιμοποιούταν τελετουργικά από το βασιλιά.













Κοιτώντας ψηλά στις παραπάνω φωτογραφίες θα διαπιστώσετε ότι τα ξύλινα παράθυρα γέρνουν προς το κέντρο της πλατείας. Έχουν τρύπες σε μέγεθος τέτοιο που να επιτρέπει το φως να περάσει στο εσωτερικό του κτηρίου, αλλά να είναι δύσκολο να δεί κάποιος από έξω προς τα μέσα. Ανεβήκαμε από κάποια εσωτερική σκάλα (τα παπούτσια απαγορεύονται).











Από κει, μπορεί κανείς να συνεχίσει προς του άλλους χώρους του μουσείου. Στο διπλανό κομμάτι, η έκθεση αφορά διακοσμημένες ξύλινες δοκούς από διάφορα κτήρια.



Εκεί βρίσκεται και μια ανακαινισμένη δεξαμενή, γεμάτη νερό, και ένα χώρο για meditation.



Έχοντας δει το χώρο που κινδύνευε να κλείσει, επιστρέψαμε στην πλατεία Durbar. Στη βόρεια πλευρά της πλατείας, υπάρχει ένα περίτεχνο hiti. Λέγεται Manga Hiti και περιέχει μια σταυροειδή γούρνα, και τρείς dhara (βρύσες) σε σχήμα ενός μυθικού κροκοδειλο-ελέφαντα που ονομάζεται makara. Υπήρχαν και δυο pavilions δίπλα στο hiti, αλλά γκρεμίστηκαν στο σεισμό.





Τριγύρω απλώνονται διάφορα μαγαζιά:





Ο κοντινός ναός, είναι αφιερωμένος στο Bhimsen, προστάτη του εμπορίου. Είναι τετράγωνη τριώροφη παγόδα, πράγμα ασυνήθιστο. Ακριβώς πιο κάτω, ο ναός Vishwanath είναι αφιερωμένος στο Shiva, και έχει πολύ πλούσιο διάκοσμο από σκαλιστό ξύλο. Και αμέσως μετά, ο ναός του Krishna (Krishna Mandir) είναι φτιαγμένος από σκαλιστή πέτρα, μπροστά στον οποίο γονατίζει, πάνω σε μια κολώνα, η φτερωτή θεότητα Garuda. Και στους τρείς, η είσοδος δεν επιτρέπεται.







Πάνω σε μια άλλη κολώνα, στέκει το άγαλμα του βασιλιά Yoganaredndra Malla, που κοιτάζει προς το παλάτι του, και πίσω από αυτό μια σειρά από ναούς του Vishnu.



Κοντά στη νότια πλευρά της πλατείας, στέκει μια καμπάνα (Taleju Bell), που χρησίμευε στις περιπτώσεις που ο λαός ήθελε να καλέσει το βασιλιά για να του απευθυνθεί. Και αμέσως πιο κάτω, ο μόνος από τους ναούς στην πλατεία που δεν έχει σκαλωσιές και ζημιές από το σεισμό, ο οκτάγωνος ναός του Krishna.

 

[taver]

Κεφάλαιο 47: Patan (νότια)

Μετά την πλατεία, συνεχίσαμε νότια, με σκοπό να καλύψουμε την περιοχή νοτιοδυτικά της πλατείας, ακολουθώντας ένα ακόμα tour που πρότεινε το Lonely Planet. Ξεκινήσαμε από τη βαβούρα της Durbar, αλλά γρήγορα χαθήκαμε σε ήσυχα δρομάκια, πράγμα σπάνιο γενικά στο Νεπάλ.

Κι εδώ, κάθε λίγα μέτρα μια πόρτα οδηγεί σε μια αυλή με στουπες κλπ.









Πρώτη στάση ήταν ο ναός Bishwakarma, προστάτη των ξυλουργών και των τεχνιτών γενικά. Η πρόσοψή του ολόκληρη είναι καλυμμένη από φύλλα χαλκού.



Πιο κάτω στον ίδιο δρόμο βρίσκονται και κάποια shrines του Vishnu, ένα shrine του Ganesh, ένα shrine του Shiva και άλλος ένας τριώροφος ναός του Ganesh. Και αρκετά ακόμα ενδιαφέροντα κτήρια.



















Ο δρόμος καταλήγει σε ένα υδραγωγείο (…) και πιο δίπλα ένας πέτρινος ναός του Vaishnavite





Βγήκαμε σε ένα κεντρικό δρόμο, και περάσαμε απέναντι.



Μέσα από ένα στενό πέρασμα, μπήκαμε σε μια μεγάλη εσωτερική πλατεία, τη Bubahal. Εκεί βρίσκεται ένας στολισμένος βουδιστικός ναός, ο Yasodar Mahabihar, που έχει όμως πολλές ζημιές, και ολόκληρη η πλατεία είναι γεμάτη με βουδιστικά αγάλματα, στούπες κλπ.

















Από δω ξεκινάει ένας λαβύρινθος από αλληλοσυνδεόμενες εσωτερικές αυλές, κάθε μια με το δικό της στυλ. Δεν έχουν νόημα οι περιγραφές, έτσι κι αλλιώς κι εμείς χαθήκαμε δυο τρείς φορές και πήραμε λάθος έξοδο προς την επόμενη αυλή.























Η έξοδος στον κεντρικό δρόμο, οδηγεί στο Haka Bahal, το σπίτι της τοπικής ζωντανής θεότητας Kumari, όπως και το αντίστοιχο στο Κατμαντού.



Ακολουθήσαμε το δρόμο και σύντομα βρεθήκαμε και πάλι στην πλατεία Durbar.

 

[taver]

Κεφάλαιο 48: Υπόλοιπα Patan

Ακολουθώντας τα στενά, πήγαμε και πάλι προς το χρυσό ναό, για να συνεχίσουμε το βόρειο τουρ από κει που το είχαμε αφήσει.







Τώρα, βέβαια, οι δρόμοι έχουν πολύ περισσότερη κίνηση.

Αμέσως μετά το Golden temple, με κατεύθυνση βόρεια, μια αυλή είναι ο ναός Manjushri:





Συνεχίσαμε λίγο ακόμα βόρεια.







Κάπου εκεί βρίσκονται και κάτι μεγάλιθοι, πιθανότατα το παλιότερο λατρευτικό αντικείμενο στην περιοχή της κοιλάδας του Κατμαντού (όχι η κολώνα του ρεύματος, τα υπόλοιπα).



Έξω από το ναό Kumbeshwar έχουν στηθεί μαγαζάκια που πουλάνε λατρευτικά υλικά των ινδουιστών: λουλουδάκια, μπογιές κλπ.



Εσωτερικά πάλι, ο ναός είναι μεγάλος. Παραδόξως, επέζησε από το σεισμό: Οι ζημιές έγιναν μετά.



Υπάρχει ένα hiti (Konti Hiti):



Και αρκετά ακόμη κτίσματα:



Ο ναός είναι σε πλήρη λειτουργία, και πλήθος κόσμου έχει συρρεύσει σήμερα, δεν ξέρω για ποιο λόγο.









Βγαίνοντας, και συνεχίζοντας το τουρ, συναντήσαμε ένα ακόμα ναό του Krishna:



Το τοπικό φαγάδικο φαίνεται να έχει κόσμο σήμερα:



Κάπου εκεί, τελειώσαμε το τουρ. Περπατήσαμε ως κάποιο κεντρικό σημείο, πήραμε ένα ταξί, και πήγαμε πίσω στο Κατμαντού. Ο Σπύρος είχε και πάλι κάποιες υποθέσεις να διεκπεραιώσει, οπότε χωρίσαμε και πάλι. Θα κατεβαίναμε κεντρικά, αλλά εγώ κι ο Α. είδαμε πολύ κόσμο να έχει συγκεντρωθεί γύρω από ένα mall, οπότε αλλάξαμε πλάνα.

 

[taver]

Κεφάλαιο 49: Εμπορικό Κατμαντού

Μπορεί το Νεπάλ να είναι μια από τις πιο φτωχές χώρες στην Ασία, αλλά τα mall είναι mall. Και υπάρχουν παντού, ΚΑΙ στο Κατμαντού. Δεν είχε βέβαια και πολύ κόσμο εσωτερικά, αλλά είχε τουλάχιστον ένα μαγαζί που έφτιαχνε αξιοπρεπή καφέ σε κυπελάκι. Εφοδιαστήκαμε, και συνεχίσαμε την πορεία μας.



Τα εκτός mall μαγαζιά, πάλι, έσφυζαν από κίνηση.









Η αγορά παρείχε τρόφιμα υπό εξαιρετικές συνθήκες υγιεινής







Υπάρχει και η τοπική «Στουρνάρη»:



Τελικώς, επιστρέψαμε στη Thamel, βρεθήκαμε πάλι με τον @kalspiros, και πήγαμε για Momos σε ένα φημισμένο Θιβετιανό μοματζίδικο (Yangling)…







Αφού στείλαμε το μωρό για ύπνο (ναι, τον @kalspiros εννοώ), πήγαμε και για μια μπύρα στο Tom & Jerry, μια από τις παλιότερες Pub στην Thamel.

 

[taver]

Κεφάλαιο 50: Pashupatinath

Η Παρασκευή 13/4/2018, η μοναδική μέρα που θα πέρναγα ολόκληρη στο Νεπάλ σε όλο το ταξίδι, ξημέρωσε. Σήμερα, έχουμε κανονίσει ένα αυτοκίνητο του ξενοδοχείου να μας περιμένει, για να φορτώσουμε τα πράγματα, και να πάμε σε διάφορα μέρη προτού καταλήξουμε τελικά στο Bhaktapur, όπου είναι η σημερινή μας διανυκτέρευση. Σήμερα είναι παραμονή πρωτοχρονιάς για τους Νεπαλέζους, και η έρευνα είχε δείξει ότι οι παραδοσιακοί εορτασμοί για την πρωτοχρονιά γίνονται στο Bhaktapur, οπότε θέλαμε να αλλάξουμε χρόνο εκεί.

Ανοίγοντας τα μάτια μου, με περίμενε αυτή η θέα από το παράθυρό μου. Οι εργάτες εδώ στις κατασκευές δουλεύουν με μηδενικά μέτρα ασφαλείας.



Όπως ξαναδήλωσα, νηστικός ταξιδιώτης δεν περπατά. Ώρα για πρωϊνό. Αφήσαμε το πρωϊνό του ξενοδοχείου, και πήγαμε στο New Orleans Café.







Κάπου εκεί, ήρθε επιτέλους και η επιβεβαίωση από το ξενοδοχείο στο Kunming της Κίνας: Ένας φάκελος, που προφανώς περιείχε το Tibet Travel Permit που περίμενα, είχε παραδοθεί για μένα στο ξενοδοχείο. Αβεβαιότητα τέλος, οριστικά πλέον αύριο φεύγω για Θιβέτ.

Φορτώσαμε τα πράγματα στο αυτοκίνητο, και ξεκινήσαμε. Πρώτη μας στάση, το Ινδουιστικό θρησκευτικό συγκρότημα στο Pashupatinath, στα περίχωρα της πόλης.



Πίσω από την είσοδο του χώρου, οι μικροπωλητές έχουν στήσει την πραμάτειά τους.





Εδώ, δίπλα στις όχθες του ποταμού Bagmati, βρίσκεται ο πιο σημαντικός Ινδουιστικός ναός σε όλο το Νεπάλ. Δεν του φαίνεται όμως από απόσταση: Βρισκόμαστε λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά από το διάδρομο του αεροδρομίου, και πάνω σε ένα εξαιρετικά βρώμικο τμήμα της κοίτης του ποταμού. Όμως πνευματικά, το μέρος είναι ισχυρότατο. Ο Σίβα στην υπόλοιπη χώρα γιορτάζεται με τη μορφή του καταστροφικού Bhairab, εδώ όμως τον συναντάμε με μια άλλη του μορφή, ως τον Pashupati, τον προστάτη των ζώων.

Οι πιστοί που θέλουν για κάποιο λόγο να προσευχηθούν σ’ αυτή τη μορφή του Σίβα, έρχονται εδώ από όλο τον Ινδουιστικό κόσμο. Ακόμα και οι βασιλείς ερχόταν εδώ να πάρουν την ευχή του ναού, πριν ξεκινήσουν για κάποιο σημαντικό ταξίδι. Στην κάστα των ανέγγιχτων, όμως, για πρώτη φορά επιτράπηκε η είσοδος στο χώρο το 2001. Ο κύριος ναός είναι απολύτως off-limits για μη Ινδουιστές.

Και δεν είναι και καθόλου λίγοι αυτοί που επιλέγουν να αποτεφρωθούν, όταν πια φύγουν από το σώμα στο οποίο κατοικούν, δίπλα στο άγιο ποτάμι. Το μέρος έχει την αντίστοιχη ιερότητα με το Βαράνασι στην Ινδία, και τα σκαλιά δίπλα στο ποτάμι (Ghats) φιλοξενούν ένα σημαντικό αριθμό από θέσεις για καύσεις νεκρών. Το θέαμα είναι φυσικά μακάβριο, αν είστε σίγουροι πως θέλετε να εκτεθείτε σ’ αυτό, πατήστε το κουμπί. Κι αν σήμερα είναι μακάβριο μία φορά, σκεφθείτε τι γινότανε στο σημείο αυτό μετά το σεισμό το 2015.

Spoiler: Μακάβριο

Κάποιες φωτιές καίνε ήδη όταν φτάσαμε.







Τα σώματα τυλίγονται σε σεντόνια, βρέχονται με νερό από το ποτάμι, και τοποθετούνται πάνω σε ένα σωρό από ξύλα, με τους υπαλλήλους του ναού να τα εκτελούν αυτά με άψογο επαγγελματισμό.

Στην απέναντι πλευρά, όπου βρισκόμαστε εμείς, δεν υπάρχει τέτοια δράση σήμερα. Μόνο τουρίστες και λιγοστοί πιστοί, στους βοηθητικούς χώρους του συμπλέγματος.









Δυο πεζογέφυρες περνάνε απέναντι, στην πλευρά του ναού και των καύσεων.





Στην απέναντι πλευρά του ποταμού, ο μικρός ναός αυτός έχει μια ακόμα πιο μακάβρια ιστορία: Κάποτε εκεί γινόντουσαν ανθρωποθυσίες, στα πλαίσια του ετήσιου φεστιβάλ Maha Shivaratri (Πηγή: Lonely Planet, με επιφύλαξη καθώς δεν κατάφερα να το επιβεβαιώσω από πουθενά).





Στα σκαλιά αυτά μπροστά στον κύριο ναό, δεν γίνονται αποτεφρώσεις κοινών θνητών. Οι θέσεις είναι δεσμευμένες μόνο για μέλη της Βασιλικής οικογένειας. Οι κοινοί θνητοί στο μέρος αυτό έρχονται μόνο για προετοιμασία, πλύσιμο κλπ. Το 2001, όταν σε ένα βράδυ σφαγιάστηκαν 10 μέλη της βασιλικής οικογένειας, τα ghats εδώ δούλεψαν ασυνήθιστα πολύ.



Επιστρέψαμε στα σκαλιά των κοινών θνητών, όπου ένα συνεργείο ετοιμάζει μια ακόμα κηδεία, ενώ παράλληλα σκουπίζουν τα αποκαΐδια από δυο άλλες προς το ποτάμι.

 

[taver]

Κεφάλαιο 51: Pashupatinath (συνέχεια)

Και σ' αυτό το κεφάλαιο, έχουμε ένα μακάβριο κομμάτι στην αρχή, πατήστε το κουμπί αν θέλετε να το δείτε.

Spoiler: Μακάβριο

Πέρασα απέναντι σε ένα μπαλκονάκι, αλλά δε θέλησα να πάω πιο κοντά. Όπως δε θα ήθελα εγώ τουρίστες με κάμερες να κυκλοφορούν ανάμεσα στους συγγενείς στην κηδεία ενός συγγενικού μου προσώπου, το ίδιο θέλησα να κάνω κι εγώ για τους συγγενείς εκεί.



Αυτός εδώ όμως απλά βούτηξε στο ποτάμι ως πιστός.

Κάναμε μια βόλτα στα πέριξ του ναού:























Μια σκάλα που ξεκινάει απέναντι από τον κύριο ναό, ανεβαίνει ένα λόφο, που είναι κάτι σαν ιερό πάρκο.





Επάνω στην κορυφή, βρίσκεται ένα μικρό δάσος από πολλές shrines που περικλείουν Lingam (όρθιες πέτρες με φαλλικό σχήμα, που είναι σύμβολο του Σίβα). Πάνω από 50 απ’ αυτές….



















Ο ναός Gotakhnath είναι αφιερωμένος σε ένα yogi του 11ου αιώνα που ίδρυσε τη μοναστική παράδοση Shaivite και ανακάλυψε τη Hatha Yoga.





Μπήκαμε σιγά σιγά στο δρόμο της επιστροφής προς το αυτοκίνητο.

 

[taver]

Κεφάλαιο 52: Boudhha

Η επόμενη στάση μας ήταν στη μεγάλη στούπα Bodhnath. Η απόσταση είναι μικρή, 1.8 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή από τα σκαλιά ως την είσοδο της στούπας, αλλά αφού είχαμε το αυτοκίνητο το εκμεταλλευτήκαμε. Ίσως και να μην ήταν η καλύτερη ιδέα, καθώς η περιοχή κοντά στη στούπα έχει ιδιαίτερα αυξημένη κίνηση, και το παρκάρισμα δεν είναι εύκολο. Τελικά αφήσαμε το αυτοκίνητο και τον οδηγό μας σε ένα parking, και συνεχίσαμε με τα πόδια κάπου 300 μέτρα.

Εγώ είχα ξαναπάει στη στούπα, επί τροχάδην την πρώτη μέρα, αλλά ο @kalspiros είχε μείνει απ’ έξω λόγω ενός απρόοπτου που είχε, κι ο Α. δεν είχε πάει, οπότε κι εγώ ξαναπήγα. Σας έχω γράψει για την ιστορία της στούπας, που είναι η μεγαλύτερη στην Ασία, στο κεφάλαιο 14. Βγάλαμε τα εισιτήριά μας και μπήκαμε.



Ο δυνατός ήλιος και η ζέστη έχουν κρατήσει σήμερα τα πλήθη μακριά. Έχει κόσμο, αλλά δεν γίνεται χαμός.



















Δυνατοί ήχοι από Θιβετιανές τρομπέτες (dungchen) μας παρέσυραν στο εσωτερικό του μοναστηριού Guru Lhakhang Gompa (κατά λέξη, Μοναστήρι του ναού του Γκουρού), πάνω στην περίμετρο γύρω από τη Στούπα. Εκεί, βρίσκεται σε εξέλιξη προσευχή, εξ ου και οι μουσικές. Κάποιοι τουρίστες έχουν πιάσει στασίδι δίπλα στους μοναχούς και απολαμβάνουν.

Το μοναστήρι είναι της σχολής Nyingma, του Guru Rinpoche, αλλά το κοσμεί και μια μεγάλη φωτογραφία του Δαλάι Λάμα. Ούτε λόγος φυσικά για φωτογραφίες στο εσωτερικό, ωστόσο ερμηνεύω όπως θέλω τον κανόνα για φωτογραφίες από έξω προς τα μέσα .

Επιστρέφοντας στην πλατεία, ένας τύπος ταΐζει τα περιστέρια με αλλόκοτο τρόπο…

 

[taver]

Κεφάλαιο 53: Bhaktapur

Επιστρέψαμε στο αυτοκίνητο, και ξεκινήσαμε για τον τελικό μας προορισμό, το Bhaktapur. Το ξενοδοχείο που είχαμε κλείσει βρισκόταν στο κέντρο της παλιάς πόλης, στη ζώνη ελεγχόμενου εισιτηρίου, γι’ αυτό και μπαίνοντας με το αυτοκίνητο σταματήσαμε στον έλεγχο και βγάλαμε και εισιτήρια. Έπρεπε να τους ζητήσουμε πολυήμερα εισιτήρια (το ίδιο εισιτήριο είναι, στην ίδια τιμή, αλλά με κάποιες σφραγίδες παραπάνω), αλλά το ξεχάσαμε. Ευτυχώς την επόμενη μέρα, μία φορά μόνο μας τα έλεγξαν, και όταν εξηγήσαμε τι έγινε μας άφησαν και περάσαμε «χαριστικά».

Το Bhaktapur βρίσκεται κάπου 15 χιλιόμετρα μακριά από το κέντρο του Κατμαντού, με το διεθνές αεροδρόμιο να βρίσκεται ανάμεσά τους, κάπου στα μισά της απόστασης. Δε θα επιστρέφαμε λοιπόν στο Κατμαντού, θα φεύγαμε απευθείας από κει.

Η πόλη αυτή ήταν η έδρα του τρίτου από τα τρία μεγάλα βασίλεια της κοιλάδας, και θεωρούνταν η πιο καλά διατηρημένη από τις τρεις πόλεις. Δυστυχώς δεν ισχύει πια το ίδιο, μετά τον καταστροφικό σεισμό του 2015 – αν και πολλά παραδοσιακά κτήρια γκρεμίστηκαν, η πόλη διατηρεί το χρώμα της χάρις σε αρκετά κτήρια που σώθηκαν. Δεν ισχύει το ίδιο όμως για τα μεγάλα μνημεία της, στην πλατεία Durbar, αρκετά από τα οποία δεν άντεξαν. Θα περάσουν χρόνια, αν όχι δεκαετίες, μέχρι η πόλη να ανακάμψει, και μπορεί να μην έχει την ίδια εικόνα, καθώς οι κάτοικοι πλέον προσπαθούν να κατασκευάζουν αντισεισμικά κτήρια, από μπετόν και σίδερο. Σήμερα έχει γύρω στους 65.000 κατοίκους.

Η πόλη δεν έχει μόνο μια μεγάλη πλατεία γεμάτη μνημεία και ναούς, αλλά τρείς. Αρχικά, από το 12ο αιώνα δηλαδή, το κέντρο της πόλης ήταν γύρω από την πλατεία Tachupal Tole. Στη συνέχεια, σταδιακά από το 14ο ως το 16ο αιώνα, το βασίλειο της Bhaktapur έγινε το ισχυρότερο από τα τρία βασίλεια της κοιλάδας, και μια νέα δημόσια πλατεία κατασκευάστηκε, μαζί με ένα νέο παλάτι: Η πλατεία Durbar (παλατιού), στο άλλο άκρο του κέντρου της πόλης. Στις αρχές του 18ου αιώνα διαμορφώθηκε και μια τρίτη πλατεία κοντά στη Durbar, η Taumadhi Tole, μέσα σε μια έκρηξη των κατασκευών ναών. Στην αιχμή της, η πόλη είχε φτάσει να διαθέτει 172 ναούς και μοναστήρια, 72 δεξαμενές νερού, 172 ξενώνες προσκυνητών και 152 πηγάδια.

Φτάσαμε στο ξενοδοχείο. Ξεφορτώσαμε τα πράγματα, τα πήγαμε στο ξενοδοχείο, αλλά ο ξενοδόχος έκανε νόημα στον οδηγό μας να περιμένει. Το όμορφο και φτηνό ξενοδοχείο δίπλα στην πλατεία Durbar, ήταν βλέπετε απλά κράχτης. Ο ξενοδόχος μας ενημέρωσε ότι δεν έχει άλλα δωμάτια, και θα μας βάλει στο δεύτερό του ξενοδοχείο, λίγο πιο έξω, το οποίο είναι και πιο φτηνό. Ο Α. τον ενημέρωσε ότι έχει κλείσει και για δεύτερο βράδυ μόνος του και δε θέλει να αλλάξει δωμάτιο, και κατέληξε να μένει εκεί. Εγώ κι ο @kalspiros, που θα μέναμε ένα βράδυ μόνο, πήγαμε τελικά στο άλλο. Ξαναφορτώσαμε τα πράγματα στο αυτοκίνητο, και ακολουθήσαμε το παπάκι του ξενοδόχου του άλλου ξενοδοχείου, που μας πήγε ως εκεί.

Δεν ήμασταν και πολύ μακριά τελικά, οπότε μικρό το κακό. Το νέο μας ξενοδοχείο λέγεται Bhaktapur Inn. Τα δωμάτια ήταν άχρωμα τσιμεντένια, αλλά μικρό το κακό επίσης, πληρώναμε τουλάχιστον πολύ λίγα. Το πρόβλημα ήταν ότι τα παράθυρα του δωματίου μου ήταν ανοικτά, και κάτω από το παράθυρο υπήρχε μια δεξαμενή με λιμνάζοντα νερά. Τις συνέπειες αυτού, θα τις διαπίστωνα το βράδυ, που το μισό το πέρασα κυνηγώντας κουνούπια στο δωμάτιο…

Ξεκινήσαμε με τα πόδια για να συναντήσουμε και πάλι τον Α. που έμεινε στο άλλο ξενοδοχείο. Ο δρόμος μας είχε αυτή την εικόνα:







Όσο περιμέναμε τον Α. να ετοιμαστεί, ο ξενοδόχος μας κάλεσε να μας κεράσει καφεδάκι στο roof garden του, που έχει θέα. Δε μπορώ να πω ότι ξετρελάθηκα ούτε από τον καφέ ούτε από τη θέα, αλλά εντάξει, εκτίμησα τη χειρονομία.



Μαζευτήκαμε και ξεκινήσαμε τη βόλτα μας στο Bhaktapur. Μόνο μία από τις εκδηλώσεις της πρωτοχρονιάς θα μπορέσουμε να δούμε σήμερα, κι αυτή ξεκινάει στις 17:00, οπότε έχουμε κάποιες ώρες για να δούμε ένα μέρος από την πόλη. Τα υπόλοιπα αύριο.

Η πρώτη στάση έπρεπε να είναι ένα ATM, οπότε βρήκαμε ένα στο Google Maps, και ξεκινήσαμε κατευθυνόμενοι προς τα εκεί. Είδαμε ένα ναό του Genesh, λίγο έξω από το ξενοδοχείο.O Ganesh γενικά έχει τη μορφή ενός ελέφαντα, αλλά εδώ το ρόλο του αγάλματος που θα είχε τη μορφή ελέφαντα τον επιτελεί ένας βράχος, που έτυχε να έχει το κατάλληλο σχήμα.





Ακολούθησε ένας ναός στο Vishnu:





Σηκώσαμε τα πλούτη μας από το ATM, μας και συνεχίσαμε προς την πλατεία του παλατιού (που κι εδώ, φυσικά, ονομάζεται Durbar). Υπήρχε μια κάποια κίνηση στο δρόμο…











Αντί για την πλατεία Durbar, o δρόμος μας έβγαλε πρώτα στο ναό Nyatapola. Ο ναός αυτός κυριαρχεί στην πλατεία Taumandi Tole, και φαίνεται από μεγάλη απόσταση. Είναι πενταόροφος και 30 μέτρα ψηλός, είναι ο ψηλότερος ναός σε όλο το Νεπάλ, και ένα από τα ψηλότερα κτήρια ακόμα και σήμερα στην περιοχή του Κατμαντού. Κτίστηκε το 1702, και η κατασκευή ήταν τόσο καλή, που οι μεγάλοι σεισμοί του 1934 και του 2015 δεν προκάλεσαν παρά πολύ μικρές ζημιές. Ο ναός είναι αφιερωμένος στο Siddhi Lakshmi, μια αιμοδιψή μετενσάρκωση της θεάς Durga.Το είδωλο της θεάς είναι τόσο τρομακτικό, που μόνο οι ιερείς του ναού επιτρέπεται να μπουν στο χώρο όπου βρίσκεται, στο εσωτερικό του.

 

[taver]

Κεφάλαιο 54: Bhaktapur Durbar

Συνεχίζοντας προς την πλατεία Durbar, τρακάραμε με μια περιπλανώμενη μπάντα που γέμιζε το δρόμο με τις μουσικές της, λόγω της πρωτοχρονιάς.

Κάπου εκεί βρίσκεται και το Tadhunchen Bahal, το σπίτι της τοπικής θεότητας Kumari. Δεν υπάρχει μόνο μία Kumari, κάθε πόλη έχει τη δική της, και το Bhaktapur ειδικά έχει τρείς, όχι μόνο μία. Η σημαντική Kumari, όμως, είναι αυτή στο Kathmandu.











Και δυστυχώς κάπου εδώ μπαίνουμε στη ζώνη των ερειπίων. Δυστυχώς η δύναμη του σεισμού το 2015 ήταν πολύ καταστροφική για την πλατεία Durbar του Bhaktapur, που είχε ήδη χάσει αρκετά κτήρια στο σεισμό του 1934, αλλά και για την πόλη ολόκληρη. Δεν είναι όμως κι ότι δεν έμεινε και τίποτα: Πολλά σώθηκαν ή είναι σε θέση να επιδιορθωθούν.

Αυτό έχει απομείνει από το ναό Fasidega:



Κι άλλα ερείπια, στον περίγυρο της πλατείας:



Δυο λιοντάρια στέκουν μόνα τους, φυλώντας ένα ναό που καταστράφηκε το 1934:





Ο ναός Siddhi Lakshmi είχε γλυτώσει από το σεισμό, αλλά ο πύργος του τελικά δε σώθηκε και θα ξανακατασκευαστεί.










Πιο πέρα βρίσκεται ένα hiti, με σκαλιστό dhara (βρύση). Μαζί με τη βάση, είναι ότι απέμενε από το διάσημο ναό Vatsala Durga, μετά το σεισμό του 2015.







Εκεί δίπλα βρίσκεται η καμπάνα του Taleju, που κατασκευάστηκε το 1737 για κλασσική χρήση καμπάνας: Να σηματοδοτεί την πρωινή και τη βραδινή προσευχή στο ναό.



Και απέναντι του, η πρόσοψη από το παλάτι των 55 παραθύρων στέκει ακόμα.

 

[taver]

Κεφάλαιο 55: Bhaktapur Durbar (συνέχεια)

Ο ναός του Pasupatinath, έχει το ίδιο όνομα με το μεγάλο ναό που πήγαμε το πρωί, και είναι και ρεπλίκα του. Χρονολογείται από το 1475, και είναι ο παλιότερος ναός στην πλατεία. Οι δοκοί του φέρουν ερωτικό διάκοσμο, όπως οι περισσότεροι ναοί, αλλά αυτός ένα παραπάνω.













Κι εδώ, η κολώνα με το άγαλμα του βασιλιά κοιτάζει το παλάτι. Αυτή εδώ μάλιστα δεν έπαθε καμία ζημιά στο σεισμό.



Η χρυσή πύλη, στολισμένη με κάποια από τα καλύτερα μεταλλουργήματα σε όλο το Νεπάλ, είναι η κεντρική είσοδος για ότι έχει απομείνει από το παλάτι της πλατείας. Το παλάτι ήταν κάποτε τεράστιο. Είχε, λέγεται, 99 εσωτερικές αυλές. Ελάχιστες όμως απέμειναν από το σεισμό του 1934, και αρκετοί ακόμα τοίχοι έπεσαν στο σεισμό του 2015.





Εδώ υπάρχει κι ο ναός του Taleju από το 1553, που είναι από τους ιερότερους στο Bhaktapur αλλά είναι μόνο για Ινδουιστές. Δυστυχώς, το μόνο κομμάτι από το εσωτερικό του που είναι επισκέψιμο, είναι το Naga Pokhari, μια δεξαμενή νερού του 17ου αιώνα που βυθιζόταν τελετουργικά το είδωλο του θεού Taleju. Γύρω από τη δεξαμενή, μια πέτρινη κόμπρα και κάμποσα ακόμα φίδια φυλάνε το νερό, που χύνεται από μια όμορφη βρύση (dhara).



Τα κτίρια εδώ στηρίζονται προς το παρόν αναμένοντας επισκευή.



Επιστρέψαμε στην πλατεία, όπου ο ναός Chyasilin Mandap δίνει το θετικότερο μήνυμα, καθώς είναι το πρώτο από τα θύματα (σε όρους μνημείων) του σεισμού που έχει αναστηλωθεί.



Είπαμε να τσιμπήσουμε κάτι πριν πάμε στη σημερινή απογευματινή εκδήλωση της πρωτοχρονιάς, και το προτεινόμενο από το Lonely Planet “Palace Restaurant”, που προσφέρει και πανοραμική θέα στην πλατεία, φάνηκε καλή επιλογή. Η θέα καλή ήτανε, αλλά η διεύθυνση έχει αλλάξει και το φαγητό ήταν μετριότατο (και το Νεπαλέζικο, και το δυτικό του @kalspiros). Πέρασε και μια μπάντα από την πλατεία όσο καθόμασταν…

Για επιδόρπιο, πήρα και λίγο juju dhau, ένα γιαούρτι πάρα πολύ πλούσιο και κρεμώδες που είναι το παραδοσιακό γλυκό στην πόλη αυτή. Δεν ξετρελάθηκα, ήταν πολύ λιπαρό για τα γούστα μου και μου το έφεραν και με μπόλικη ζάχαρη.

Φάγαμε, και ξεκινήσαμε για την πλατεία Khalna Tole, στα νότια της πόλης, που λαμβάνει χώρα η εκδήλωση. Είχαμε αρκετό δρόμο να κάνουμε ως εκεί. Περάσαμε πρώτα από την πλατεία Taumandi Tole:















Εκτός από το πανύψηλο Nyatapola, στην πλατεία επίσης βρίσκεται κι ο ναός Bhairabnath. Ο ναός αρχικά είχε ένα μόνο όροφο, αλλά το 1717 ο βασιλιάς εγκατέστησε κι ένα ακόμα. Ο τρίτος προστέθηκε στην ανακατασκευή του, μετά το σεισμό του 1934. Ο άγιος του ναού είναι αυτός που γιορτάζει σήμερα, και τα κειμήλιά του (ένα άρμα) έχουν μεταφερθεί στην πλατεία που κατευθυνόμαστε - δε θα τα δούμε όμως, συμμετέχουν μόνο στο αυριανό πρόγραμμα..





Συνεχίσαμε το δρόμο προς το χώρο της εκδήλωσης.

 

[taver]

Κεφάλαιο 56: Bisket Jatra

To Bisket Jatra, η πρωτοχρονιά δηλαδή, είναι η εορτή της χρονιάς για την πόλη του Bhaktapur. Οι εορτασμοί διαρκούν μέρες, τόσο πριν όσο και μετά την ημέρα. Το κέντρο της προσοχής είναι το άρμα του Bhairab, που συναρμολογείται στην πλατεία Taumandi Tole από υλικά που φυλάσσονται στους δυο ναούς της, και στη συνέχεια μεταφέρεται από το πλήθος που το τραβάει στην πλατεία Khalna Tole. Ακολουθεί και ένα δεύτερο αντίστοιχο άρμα για τη γυναίκα του θεού, τη Bhadrakali. Η μεταφορά διακόπτεται για να γίνει μια διελκυστίνδα ανάμεσα στην ανατολική και τη δυτική πλευρά της πόλης, και η νικήτρια πλευρά αναλαμβάνει τη φροντίδα των εικόνων των δυο θεών όσο διαρκούν οι εκδηλώσεις (μια εβδομάδα περίπου).

Όλα αυτά σήμερα έχουν ήδη γίνει από τις προηγούμενες μέρες. Η επόμενη ενέργεια, σήμερα το απόγευμα της παραμονής της εορτής, είναι να υψωθεί στο κέντρο της πλατείας ένας στύλος ύψους 25 μέτρων. Ο στύλος αυτός συμβολίζει ένα lingam, το «φαλλικό» σύμβολο του Shiva, και τοποθετείται σε μια πέτρινη βάση που βρίσκεται μόνιμα στην πλατεία, η οποία συμβολίζει ένα αιδοίο, και έχει ανάλογο σχήμα με μια οπή στο κέντρο.

Την επόμενη μέρα, τέτοια ώρα, ο στύλος θα κατέβει, με εξίσου τελετουργικό τρόπο, με το νέο χρόνο να ξεκινά από τη στιγμή που θα ακουμπήσει το έδαφος.

Για τα πρακτικά του πράγματος: Υπάρχουν τρείς – τέσσερις δρόμοι που οδηγούν στην πλατεία και μια γέφυρα. Αυτές είναι και οι οδοί διαφυγής αν συμβεί κάτι. Έτσι όπως τραβάνε τα σκοινιά όλοι μαζί, ανοίγουν σα βεντάλια το χώρο που χρειάζονται, με αποτέλεσμα όταν μαζευτεί κόσμος, αυτός να πρέπει να συμπιεστεί σε λίγο χώρο. Όμως , από την πλευρά του ποταμού, η πλατεία καταλήγει σε… γκρεμό, κάγκελο δεν υπάρχει, οπότε είναι επικίνδυνο να σπρωχτεί κανείς κάτω από την πλατεία (ύψος 3 μέτρα περίπου).

Περάσαμε λίγο από την άλλη πλευρά της πλατείας, όπου η άλλη άκρη του στύλου έχει αρχίσει να παίρνει λίγο ύψος και να στηρίζεται.

Και κάπου εκεί, ο στύλος ανέβηκε απότομα στην όρθια θέση. Για να το καταφέρουν αυτό, όμως, έπεσε πολύ μεγάλο σπρωξίδι. Και ήμουν κι εγώ θύμα, που χρειάστηκε να πηδήξω γρήγορα από την άκρη της πλατείας από ύψος 3-4 μέτρων, και παραλίγο να προσγειωθώ πάνω σε κάποιον άνθρωπο που είχε πέσει στο έδαφος και να πέσουν και οι υπόλοιποι πάνω μου. Ευτυχώς τη γλυτώσαμε, αλλά πήρα μεγάλη τρομάρα. Ο @kalspiros και ο Α. ευτυχώς βρισκόταν κοντά στις σκάλες την επίμαχη στιγμή, και κατέβηκαν από κει.



Λίγο αργότερα, είδαμε να μεταφέρουν σηκωτούς δυο τραυματίες προς τα ασθενοφόρα, που βρίσκονταν απέναντι από το γεφυράκι στην άκρη της πλατείας, μη μπορώντας να προσεγγίσουν πιο κοντά.

Ο στύλος τέλος πάντων υψώθηκε, αλλά δε φαινότανε και πάρα πολύ σταθερός, οπότε φοβούμενοι ένα αντίστοιχο ποδοπάτημα, πήγαμε σε ένα ασφαλές σημείο στην άκρη της πλατείας κάτω από μια στέγη. Εν τω μεταξύ, κάποιοι θαρραλέοι άρχισαν να σκαρφαλώνουν πάνω στο στύλο.








Περιμέναμε να απομακρυνθεί ο πολύς κόσμος, και φύγαμε κι εμείς.

Επόμενη στάση, στην πλατεία Taumandi Tole, το Nyatapola Café. Βρίσκεται μέσα στο κέντρο της πλατείας, και στεγάζεται σε μια παγόδα που κάποτε ήταν ναός. Το μπαλκονάκι στον πρώτο όροφο προσφέρει και θέα στην πλατεία, στην οποία εξελίσσεται κάποια εκδήλωση με φωτιές, δεν κατάλαβα τι ακριβώς. Το γιαούρτι juju dhau εδώ ήταν αρκετά καλύτερο από το μεσημέρι.





Κάναμε μια βραδινή βόλτα για να βρούμε εστιατόριο για βραδινό φαγητό. Καταλήξαμε στο Peacock café, στην Tachupal Tole, την τρίτη πλατεία της πόλης. Είχε κι αυτό την ανάλογη θέση πάνω από την πλατεία, και αντιστρόφως ανάλογη ποιότητα φαγητού (δηλαδή χάλια. Ευτυχώς δεν πεινάγαμε πολύ). Και επιστρέψαμε.

 

[taver]

Κεφάλαιο 57: Πρωινή βόλτα

Κάποια στιγμή, μέσα στην ολονύκτια μάχη με τα κουνούπια, χτύπησε και το ξυπνητήρι. Είχε ξημερώσει το Σάββατο 14/4/2018, ή μάλλον η πρώτη μέρα του 2075 για το Νεπάλ, και είχε έρθει η ώρα να ετοιμαστώ για να βρεθούμε με τους άλλους.

Πήρα στα γρήγορα ένα καφέ μόνο από το πρωϊνό του ξενοδοχείου, άφησα τα πράγματα στη ρεσεψιόν, εξόφλησα το ξενοδοχείο, και συνεννοηθήκαμε να έρθει ένα ταξί να μας πάρει να μας πάει στο αεροδρόμιο αργότερα. Με τον @kalspiros, παρότι πηγαίναμε σε εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις, εκείνος Λονδίνο μέσω Ντουμπάι κι εγώ Θιβέτ μέσω Kunming, οι πτήσεις μας το απόγευμα θα έφευγαν με 15’ διαφορά. Ο Α., πάλι, πέταγε την επόμενη μέρα το πρωί, καθώς δε μπορούσαν να καταδεχτούν να πετάξουν με τις ίδιες πτήσεις.

Περπατήσαμε ως το ξενοδοχείο του Α.





Είχαμε σταμπάρει ένα μέρος για πρωϊνό, αλλά βρισκόταν αρκετά μακριά, στην Tachupal Tole. Αποφασίσαμε, για να αποφύγουμε τα μπρος πίσω, να κάνουμε το τουρ του Lonely Planet, όταν φτάσουμε στο σταμπαρισμένο μαγαζί να διακόψουμε να φάμε πρωϊνό, και να συνεχίσουμε μετά το τουρ.
Ξεκινήσαμε από το ίδιο μικρό ναό του Ganesh που είχαμε ξεκινήσει και την προηγούμενη μέρα. Αυτή τη φορά είχε κόσμο, που άφηναν προσφορές προς το θεό.



Προτού προλάβουμε να προχωρήσουμε, πέσαμε σε ένα μουσικό κομβόι. Μια μπάντα πήγαινε μπροστά, και κόσμος που φορούσε τα καλά του ακολουθούσε.

Ακολουθεί ένα hiti ακόμα,





Στο ναό Tripura Sundari έχει επίσης πολύ κόσμο:



Βγήκαμε στον κεντρικό δρόμο και πάλι.









Εδώ, μέσα σε μια αυλή, βρίσκεται ένας μικρός ναός του Bhimsen





Εν τω μεταξύ, οι μουσικές παρελάσεις συνεχίζονται:

Μπήκαμε και πάλι στα στενά.





Το σκέπαστρο που έχει στηθεί πάνω από το δρόμο, σηματοδοτεί τη στάση για το άρμα του θεού, κατά τις βόλτες του στην πόλη στις εορταστικές εκδηλώσεις του Bisket Jatra.







Συναντήσαμε το κτήριο ενός μουσείου, κι ένα ακόμα ναό του Ganesh.







Μετά, βγήκαμε σε ένα shrine της Mahakali:







Και στη δεξαμενή νερού Pohalacha Pokhari:





Συνεχίσαμε τη βόλτα:





Βαρεθήκαμε όμως να περάσουμε το δρόμο και να πάμε στο ναό της Mahakali: