Θιβέτ Μπουτάν Νεπάλ Εκεί ψηλά στα Ιμαλάια

[taver]

Κεφάλαιο 70: Πρώτες βόλτες στη Λάσα

Ξεκινήσαμε λοιπόν με το Nutty την πρώτη μας βόλτα στο κέντρο της Λάσα. Η Λάσα έγινε πρωτεύουσα ήδη από τον 7ο αιώνα, όταν ο βασιλιάς Songtsen Gambo μετέφερε την έδρα του εκεί από την κοιλάδα του Yarlung, και έκτισε ένα παλάτι στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται η Potala. Η Κινέζα και η Νεπαλέζα σύζυγος του βασιλιά έφεραν μαζί τους ως προίκα κι από ένα τεράστιο χρυσό άγαλμα του Βούδα, και δυο ναοί, οι Ramoche και Jokhang κτίστηκαν για να τα στεγάσουν. Το όνομα της πόλης προέρχεται από τις Θιβετιανές λέξεις Lha (ιερό) και sa (χώμα).

Με τη διάλυση της αυτοκρατορίας τους 250 χρόνια μετά, το κέντρο εξουσίας στο Θιβέτ μετατοπίστηκε, σταδιακά στη Sakya, τη Nedong και τη Shigatse. Ως μη πρωτεύουσα, η Λάσα ήταν μια περιφερειακή μικρή πόλη, μέχρι που ο Πέμπτος Δαλάι Λάμα αποφάσισε να μεταφέρει εκεί την πρωτεύουσά του, έχοντας νικήσει τους βασιλείς της Shigatse. Από τότε, το 1642, η Λάσα παραμένει πρωτεύουσα του Θιβέτ (είτε της χώρας, είτε της επαρχίας, είτε ότι ήταν το Θιβέτ κάθε φορά).

Οι φωτογραφίες της πόλης πριν το 1950, δείχνουν μια μικρή πόλη φωλιασμένη στη βάση της Ποτάλα, που λεγόταν Shol, και μια δεύτερη συστοιχία σπιτιών γύρω από το Jokhang. Ο συνολικός της πληθυσμός πρέπει να ήταν κάπου ανάμεσα στις 20.000 και τις 30.000, συν κάπου 16.000 ακόμα μοναχούς στα μοναστήρια Drepung και Sera λίγο έξω από την πόλη. Σήμερα οι κάτοικοι ξεπερνούν τους 500.000, με τους περισσότερους να είναι Κινέζοι Han έποικοι, που έχουν καταλάβει τα όλο και εξαπλωνόμενα δυτικά προάστεια, που μοιάζουν σαν κάθε άλλη Κινέζικη τσιμεντούπολη. Τη θέση του Shol, κάτω από την Potala, έχει πάρει μια τεράστια πλατεία («Potala Square»), που δημιουργήθηκε το 1995 για να «εορταστεί» η επέτειος της ενσωμάτωσης του Θιβέτ στην Κίνα. Στην πλατεία, εκτός από λιμνούλες με Κινέζικα γεφυράκια, βρίσκεται κι ένα μνημείο 35 μέτρων ύψους, για την «ειρηνική απελευθέρωση του Θιβέτ».

Όχι βέβαια ότι καταστράφηκε και μια πόλη απείρου κάλλους: Το 1812 ο εκκεντρικός βρετανός εξερευνητής Thomas Manning βρέθηκε εκεί κατά λάθος και οι περιγραφές του περιγράφουν την πόλη ως το αντίθετο της εντυπωσιακής Potala: «Δεν υπάρχει τίποτα ξεχωριστό, τίποτα ευχάριστο στην εμφάνιση της πόλης αυτής. Οι κατοικίες είναι βρώμικες με μουτζούρες και λάσπη, και οι λεωφόροι της γεμάτες σκυλιά».

Η έκταση της πόλης πάλι, συνεχίζει να μεγαλώνει. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει διπλασιαστεί., και έρχεται συνέχεια. Από το 2006, μοντέρνα τρένα τη συνδέουν πλέον με την Κίνα, κάνοντας την υψηλότερη σε υψόμετρο διαδρομή τρένου στον κόσμο. Συνολικά η μεταμόρφωση της πόλης είναι τέτοια, που τα τελευταία 20 χρόνια έχει αλλάξει περισσότερο από όσο άλλαξε την προηγούμενη χιλιετία. Και οι λοιπές υποδομές της ανταγωνίζονται να ανταπεξέλθουν: Για παράδειγμα, το πρόβλημα παρκαρίσματος στο κέντρο είναι παροιμιώδες.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που παρατηρεί κανείς στους δρόμους κάθε Κινεζικής πόλης, αλλά της Λάσα ένα παραπάνω, είναι οι ατελείωτες κάμερες ασφαλείας. Υπάρχουν παντού, και εκτός από αυτές υπάρχουν και μερικές ακόμα. Και σα να μην έφταναν οι κάμερες, υπάρχουν παντού αστυνόμοι. Ένστολοι πάντα, γιατί υποθέτω πως υπάρχουν κι άλλοι, με πολιτικά, που φυσικά δεν ήμουν σε θέση να αναγνωρίσω. Η αστυνόμευση είναι σκληρή, αλλά αν δεν κάνεις κάτι εξεζητημένο (π.χ. να μοιράζεις φυλλάδια του Δαλάι Λάμα) έχουν εντολή να βοηθούν κι όχι να ταλαιπωρούν τους τουρίστες.

Τα περισσότερα κτήρια στη σημερινή Λάσα έχουν Θιβετιανή διακόσμηση εξωτερικά, αλλά είναι μοντέρνα κτήρια στο εσωτερικό τους. Και δεν είναι κι ακριβώς τοπικό το χρώμα, οι Κινέζοι επέλεξαν να υιοθετήσουν το οικοδομικό στυλ του Amdo, στο ανατολικό οροπέδιο, που το θεώρησαν ομορφότερο. Και μαζί με τις σημαίες προσευχής, έχουν συνδυάσει και τα Κινέζικα φανάρια στην εικόνα των δρόμων. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα της κεντρικότερης λεωφόρου, που φυσικά ονομάζεται λεωφόρος Πεκίνου:





Φυσικά, υπάρχουν καταστήματα σε μια κεντρική λεωφόρο, και εδώ, στο κέντρο της πόλης, έχουν παραδοσιακό χαρακτήρα. Τα στάνταρντ υγιεινής τροφίμων εδώ είναι υψηλά:





Πιο κάτω, η οδός Danjielin είναι γεμάτη με μαγαζιά που απευθύνονται σε τουρίστες, καθώς οδηγεί προς την πλατεία Barkhor, στο κέντρο της πόλης.









Στην πλατεία, όπως και σε όλο το ιστορικό κέντρο, για να μπει κανείς πρέπει να περάσει από έλεγχο ασφαλείας, με ανιχνευτές μετάλλων κλπ., σαν σε αεροδρόμιο. Ευτυχώς οι ντόπιοι έχουν συνηθίσει, και δε δημιουργούνται ουρές, παρά τον πολύ κόσμο που μαζεύεται.

Η πλατεία Barkhor είναι ο χώρος μπροστά από το Jokhang, το ναό που είναι τόσο παλιός όσο και η πόλη, και είναι το λογικό πρώτο σημείο που επισκέπτεται κάθε νεοφερμένος στην πόλη. Barkhor δεν είναι βέβαια μόνο η πλατεία, είναι όλη η περιοχή που περιβάλλει το Jokhang. Αποτελεί τόσο την πνευματική καρδιά της πόλης, όσο και την εμπορική, με στενάκια σε κάθε κατεύθυνση να ειδικεύονται στην πώληση ειδικών κατηγοριών ειδών, σε λογική παρόμοια με τα αραβικά σουκ. Να έχουν να ψωνίζουν κιόλας οι προσκυνητές που θέλουν να κάνουν διάλλειμα από την προσευχή…













Στο απέναντι άκρο της πλατείας είναι η κεντρική είσοδος του Jokhang. Δυο μήνες πριν την επίσκεψή μου, είχε ξεσπάσει μια πυρκαγιά στο εσωτερικό του. Οι πυρκαγιές στους βουδιστικούς ναούς δεν είναι κάτι ασυνήθιστο, με τόσα καντήλια και τόσο ξύλο που υπάρχει στο εσωτερικό τους. Η συγκεκριμένη προκάλεσε καταστροφές, αλλά όχι κάτι μη αναστρέψιμο, όμως έχουν αλλάξει τα ωράρια των επισκέψεων όσο διαρκούν οι επισκευές.

Η πλατεία έχει αποτελέσει το θέατρο όλων των εξεγέρσεων του Θιβέτ τα τελευταία χρόνια, εξ ου και όλα τα μέτρα με τους ανιχνευτές κλπ. Εδώ βρίσκονται και ομάδες έτοιμες να επέμβουν με πυροσβεστήρες (για την αποφυγή αυτοκτονιών διαμαρτυρίας με χρήση φωτιάς – η ακραία αυτή μέθοδος διαμαρτυρίας έχει τελευταία αυξημένη δημοτικότητα ανάμεσα στους Θιβετιανούς, με πάνω από 150 περιπτώσεις από το 2009 ως σήμερα). Αυτό που λείπει, ευτυχώς, από την πλατεία, σε αντίθεση με τις κεντρικές πλατείες στις άλλες περιφερειακές πρωτεύουσες, είναι το άγαλμα του Μάο.

Για τους τουρίστες, η είσοδος στο Jokhang όπως πάντα επιτρέπεται μόνο με συνοδεία ξεναγού, και δεδομένου ότι δεν περνάω κι εύκολα για ντόπιος (ούτε καν ο συγκάτοικος ο Nutty δεν περνάει), το αφήσαμε για αργότερα, ήταν άλλωστε στο πρόγραμμα για τη μεθεπόμενη μέρα. Όμως μπροστά στο Jokhang, κόσμος έχει μαζευτεί και προσεύχεται. Και δεδομένου ότι πρόκειται για ανοικτό εξωτερικό χώρο, η φωτογράφηση δεν απαγορεύεται.

Μπροστά από το Jokhang, ξεκινάει ένα κυκλικό μονοπάτι, το Barkhor kora, όπου οι προσκυνητές προχωράνε δεξιόστροφα και οι στρατιώτες περιπολούν αριστερόστροφα (με σκοπό να προκαλέσουν). Εκεί βρίσκονται και δυο μεγάλα καμίνια που καίνε θυμίαμα, τα οποία (μαζί με άλλα δυο στην άλλη πλευρά του Jokhang) σηματοδοτούν το μονοπάτι για το kora. Το kora το περπατάει ο καθένας όπως προτιμά, αλλά πολλοί Θιβετιανοί το κάνουν με μια περίεργη σειρά κινήσεων που θα δείτε στο βίντεο.

 

[taver]

Κεφάλαιο 71: Kora

Ξεκινήσαμε κι εμείς να ακολουθούμε το kora (με τα δυο πόδια μας μόνο). Η βόλτα μας θα ήταν αναγνωριστική, χωρίς να εστιάσουμε σε συγκεκριμένα αξιοθέατα πάνω στη διαδρομή, αλλά κυρίως σε people watching.

Δεν ξέρω τι ήταν αυτό το κτήριο με τα κινέζικα λιοντάρια, τους δράκους και τα φαναράκια, αλλά δε μου φαίνεται και πολύ Θιβετιανό….











Η κολώνα αυτή, ένα darchen, έχει τοποθετηθεί εκεί που ο Tsongkhapa φύτεψε το μπαστούνι του, το 1409.





Τα κομπολόγια και οι φορητοί τροχοί προσευχής είναι χαρακτηριστικά στο Θιβετιανό Βουδισμό. Αυτοί, όμως, είναι Κινέζοι (που αγόρασαν σουβενίρ).





Στην είσοδο του Jokhang, πάλι, το προσκύνημα συνεχίζεται:

Πάντα δεν είχατε απορία πως γράφεται το “Burger King” στα Θιβετιανά και στα Κινέζικα; (για κάποιους κακεντρεχείς, ας το διευκρινίσω κιόλας: Πέρασα απ’ έξω. Δε μπήκα μέσα. Γκέγκε; )



Κάπου εκεί χωρίσαμε με το Nutty, ο οποίος επέστρεψε στο ξενοδοχείο. Εγώ πάλι, πήγα για βραδινό στο εστιατόριο Lhasa Kitchen, εκεί στην πλατεία. Σε ένα διπλανό τραπέζι ήρθαν αργότερα και οι Ρώσοι που ήρθαμε μαζί από το αεροδρόμιο, η Μαρία κι ο Σεργκεί.

Δοκίμασα μια σούπα,



Μια πίτα με κρέας από Yak:



Και φυσικά momos.



Βγαίνοντας από το εστιατόριο, έκανα σχεδόν τρέχοντας τη διαδρομή ως το ξενοδοχείο. Το κρύο είχε πέσει, και ήμουνα με το πουκάμισο σε μονοψήφιες θερμοκρασίες, οπότε η μέρα τελείωσε γρήγορα, πρέπει να έκανα ατομικό ρεκόρ στο βαδην στα 3500 μέτρα υψόμετρο. Την επόμενη μέρα θα ξεκινούσε το οργανωμένο τουρ…

 

[taver]

Κεφάλαιο 72: Drepung

Το πρωί της Δευτέρας 16/4 ξεκίνησε με ελαφρύ πυρετό και καταρροή, αλλά δεν το έβαλα κάτω. Χαπακώθηκα, πήρα το πρωϊνό μου στο μπουφέ του ξενοδοχείου, και ήμουνα στην ώρα μου στη ρεσεψιόν. Το γκρουπ μας θα είμαστε εγώ, ο Nutty, ο Σεργκέι και η Μαρία, και ένα ακόμα ζευγάρι ηλικιωμένων από το Queensland της Αυστραλίας, ο David και η Jeanette. Ειδικά για σήμερα όμως, θα είναι μαζί μας στο τουρ και τρείς ακόμα, ο Aldo, Μεξικανός από την California, και ο Miguel και η Μαρία από την Πορτογαλία που ζουν πλέον στο Δουβλίνο. Πέρα από τους Αυστραλούς, όλοι οι άλλοι είμαστε γύρω στα 40.

Ξεναγός μας είναι ο ... Άσε καλύτερα, ποτέ δεν ξέρεις ποιός διαβάζει. Έτσι κι αλλιώς, με συνοπτικές διαδικασίες η Jeanette τον ξαναβάπτισε ως Danny, οπότε ας το χρησιμοποιήσω αυτό. Υπάρχουν διάφορα γκρουπ σήμερα στη Λάσα, κάποια κι από το ίδιο γραφείο. Ο Danny στην αρχή ήταν επιφυλακτικός απέναντί μας, αλλά κάποια στιγμή μάθαμε την ιστορία του (από τη Jeanette, στην οποία υποθέτω πως μίλησε). Όταν ήταν μικρός, πέρασε (παράνομα φυσικά) τα σύνορα και βρέθηκε στη Dharamshala της Ινδίας, το μέρος στο οποίο κατοικεί σήμερα ο Δαλάι Λάμα και βρίσκεται η εξόριστη κυβέρνηση του Θιβέτ. Έμεινε εκεί 11 χρόνια, όπου εκπαιδεύτηκε, και στη συνέχεια επέστρεψε στο Θιβέτ. Παραδόθηκε στις αρχές, που τον έστειλαν στη φυλακή για ένα χρόνο για την παράνομη έξοδο, και σήμερα εργάζεται ως ξεναγός.

Το πρόγραμμά μας για σήμερα περιλαμβάνει δυο μεγάλα μοναστήρια στην περιφέρεια της Λάσα: τα Drepung και Sera. Και τα δυο έχουν μεταστεγαστεί στην εξορία της Ινδίας, αλλά αυτό ο Danny δεν επιτρέπεται να μας το πει. Θα μας περιγράψει όμως τους χώρους στους οποίους λειτουργούν (ότι λειτουργεί) εδώ στο Θιβέτ.

Ξεκινήσαμε για το Drepung, που βρίσκεται δυτικά της πόλης, όπου φτάσαμε περνώντας πρώτα μπροστά από το παλάτι της Potala. Ευκαιρία για μια φωτογραφία ακόμα:



Το Drepung ήταν κάποτε ένα τεράστιο μοναστήρι, ίσως και το μεγαλύτερο στον κόσμο. Το όνομά του σημαίνει «σωρός από ρύζι», που θα μπορούσε να προέρχεται από τον τεράστιο αριθμό μικρών λευκών σπιτιών που το περιστοίχιζαν κάποτε, το ένα πάνω από το άλλο στη διπλανή πλαγιά. Η ίδρυσή του έγινε το 1416 από ένα χαρισματικό μοναχό και μαθητή του Tsongkhapa, του πρώτου Δαλάι Λάμα δηλαδή, που λεγόταν Jamyang Choje. Μέσα σε ένα χρόνο από την ολοκλήρωσή του, το μοναστήρι είχε μαζέψει ήδη 2000 μοναχούς. Ήταν το «πρώτο» ανάμεσα στα τέσσερα μεγάλα μοναστήρια της σχολής Gelug, και η ιστορική της έδρα.

Στην πορεία των αιώνων πέρασε πολλά, με επιθέσεις από τους βασιλείς του Tsang και τους Μογγόλους, αλλά τουλάχιστον γλύτωσε τις μεγάλες καταστροφές στην περίοδο της πολιτιστικής επανάστασης, και αρκετό μέρος του είναι ακόμα άθικτο, ενώ το υπόλοιπο ανακατασκευάζεται. Κάπου 450 μοναχοί ζουν σήμερα εκεί, αριθμός πολύ μικρός σε σχέση με τους 7000 – 9000 που ζούσαν εκεί πριν την «απελευθέρωση». Είναι όσοι απέμειναν από μια τεράστια καμπάνια «επανεκπαίδευσης» τη δεκαετία του 1990, όπου οι μοναχοί αναγκάστηκαν να αποκηρύξουν το Δαλάι Λάμα. Η καμπάνια είχε θέσει ως προτεραιότητά το συγκεκριμένο μοναστήρι, που κάποτε ήταν διάσημο για τους λόγιούς του, λόγω της εμπλοκής των μοναχών του στις διαδηλώσεις της Λάσα.

Η είσοδος στο μοναστήρι, για τους τουρίστες, απαιτεί εισιτήριο, παρότι το μοναστήρι είναι ενεργός χώρος λατρείας και διάφοροι πιστοί το επισκέπτονται τακτικά. Τα έσοδα από τα εισιτήρια πηγαίνουν κατά το μεγαλύτερο βαθμό στις Κινεζικές αρχές. Για το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2018, οι Κινεζικές αρχές, όμως, ως μέσο προώθησης του τουρισμού στο Θιβέτ, είχαν μηδενίσει τις τιμές των εισιτηρίων στα κρατικά μνημεία σε όλο το Θιβέτ, οπότε εμείς μπήκαμε δωρεάν. Η είσοδος στο μοναστήρι περιλαμβάνει και πέρασμα από ανιχνευτές μετάλλων.

Λόγω μεγέθους, το μοναστήρι χωρίζεται σε κολλέγια, με τους μοναχούς-μαθητές να διαμένουν μέσα ή δίπλα στο κολλέγιό τους, ενώ υπάρχει και μια τεράστια αίθουσα συγκέντρωσης για να βρίσκονται όλοι μαζί στις ειδικές περιστάσεις. Εντυπωσιακή είναι επίσης και η κουζίνα του μοναστηριού, ένα κτήριο αυτοτελές, όπου με παραδοσιακά μέσα μπορούσαν και ετοίμαζαν φαγητό για όλο το μοναστήρι – η περιγραφή του Lonely Planet, σα να βγήκε από το μοναστήρι στο «όνομα του ρόδου», μάλλον πέφτει αρκετά μέσα. Ο Danny μας τα εξήγησε όλα με λεπτομέρειες (ακόμα και το νόημα του κάθε συμβόλου), αλλά ου γαρ έρχεται μόνον, έχει περάσει κάποιος καιρός και οι λεπτομέρειες έχουν αρχίσει ήδη να σβήνουν…

Η πλαϊνή είσοδος της αίθουσας συγκέντρωσης:





Θέα από τη στέγη:



Η κεντρική είσοδος της αίθουσας και η πλατεία μπροστά της:











Το κτήριο που βλέπουμε στο βάθος αριστερά είναι το παλάτι Ganden, η έδρα των Δαλάι Λάμα έως ότου κατασκευαστεί η Potala:



Ένα από τα κολλέγια:



Το μοναστήρι είναι φυσικά ανδρικό, ωστόσο οι πιστοί έρχονται εδώ για να προσευχηθούν ή για να φέρουν προσφορές για τους μοναχούς.















Στο βράχο απέναντι από το μοναστήρι, έχει κατασκευαστεί ένα πράγμα σαν πλαγιαστός τοίχος, στον οποίο απλώνεται μια φορά το χρόνο ένα τεράστιο πανί, μια «thangka», κατά το φεστιβάλ του Shotun. Τον υπόλοιπο καιρό, το πανί φυλάσσεται σε ένα γιγαντιαίο ντουλάπι μέσα στην αίθουσα συγκέντρωσης.



Λίγο πιο πέρα, στον ίδιο βράχο, υπάρχουν περίεργες ζωγραφιές.





Προσοχή, κάντε κλικ αν θέλετε να δείτε την εξήγηση:

Spoiler: Μακάβριο

Το σημείο, βλέπετε, είναι τόπος για «Sky burial» τον ένα από τους δυο παραδοσιακούς τρόπους κηδείας στο Θιβετιανό Βουδισμό. Όπως οι ζωροαστριστές έχουν τους «Πύργους της Σιωπής» για να δίνουν τα σώματα των νεκρών τους για τροφή στα όρνεα, το ίδιο κάνουν και οι Θιβετιανοί βουδιστές, με τη διαφορά ότι το σώμα αποδίδεται κομματιασμένο, και με συγκεκριμένη σειρά για τα κομμάτια (π.χ. πρώτα τα κόκκαλα). Τη δουλειά της τομής την κάνουν οι εξειδικευμένοι rogyapas.

Οι σκάλες ζωγραφίζονται με σκοπό να βοηθήσουν την ψυχή να ανέβει στον ουρανό και να βρει από κει την επόμενή της μετεμψύχωση. Είδαμε πολλά τέτοια σημεία στο ταξίδι, όπου σε μια βουνοκορφή είναι μαζεμένες σημαίες προσευχής και ζωγραφιστές σκάλες είναι γι αυτό το λόγο, αλλά για ευνόητους λόγους στα επόμενα κεφάλαια θα αποφύγω την επισήμανση.

 

[taver]

Κεφάλαιο 73: Drepung (συνέχεια)

Η θέα από το μοναστήρι προς τη Λάσα και την κοιλάδα είναι όμορφη:













Μέσα στους χώρους του μοναστηριού η φωτογράφηση δεν επιτρέπεται, ωστόσο μετά από μια ολόκληρη ώρα ξενάγησης, βγήκαμε σε ανοικτούς χώρους στον πάνω όροφο της αίθουσας συγκέντρωσης:















































Αποχωρώντας από το μοναστήρι, ήταν ώρα για μεσημεριανό φαγητό. Ο Danny μας πήγε σε ένα εστιατόριο στο κέντρο της Λάσα, όχι τίποτα εξεζητημένο, που είχε ΟΚ φαγητό, και Θιβετιανά πιάτα και δυτικά. Λεγόταν Namtso Chukmo, ένα από τα λίγα μαγαζιά στο κέντρο με ιδιοκτήτες Θιβετιανούς κι όχι Κινέζοους, κάτι που γενικώς θεωρώ καλό να το ψάχνει ο επισκέπτης, για να ενισχύονται οι αυθεντικότερες τοπικές επιχειρήσεις.

Παράγγειλα παϊδάκια από Yak, από περιέργεια περισσότερο, όσο πιάσαμε την κουβέντα για γνωριμία με το γκρουπ.



Από το ταβάνι του εστιατορίου, υπήρχε περιορισμένη θέα προς την Ποτάλα και το ιστορικό κέντρο της πόλης:





Το βανάκι μας ήταν αδύνατο να παρκάρει εκεί μπροστά, οπότε περπατήσαμε λίγο ως ένα σημείο στο οποίο μπορούσε να κάνει την απαραίτητη ολιγόλεπτη στάση για να μας επιβιβάσει.

 

[taver]

Κεφάλαιο 74: Sera

Επόμενή μας στάση, το μοναστήρι Sera, που βρίσκεται στα βόρεια της πόλης. Το μοναστήρι αυτό, εκτός από το κεντρικό του σύμπλεγμα κτηρίων, με τρία κολλέγια, έχει και την πνευματική ευθύνη για 19 ακόμη ερημητήρια διάσπαρτα στην περιοχή, μεταξύ τους και για τέσσερα γυναικεία μοναστήρια. Το κυρίως μοναστήρι ιδρύθηκε το 1419 από τον Jamchen Chojey, ένα μαθητή του Tsongkhapa.

Το μοναστήρι υπέστη πολύ μεγάλες ζημιές το 1959, τόσο στα κτήριά του, όσο και σε ανθρώπους, με εκατοντάδες μοναχούς να έχουν σκοτωθεί από τους Κινέζους. Αυτό βέβαια κτύπησε καμπανάκι σε όσους επέζησαν, με αποτέλεσμα 3000 μοναχοί να ζουν σήμερα στο εξόριστο Sera, στην Ινδία. Εδώ ζουν πλέον περί τους 300 μοναχούς μόνο, από τους 5000-7000 που έμεναν στο μοναστήρι το 1959.

Εκεί που το Drepung φημιζόταν για τους λόγιους του, το Sera φημιζόταν για τους μαχητές μοναχούς του, που εξασκούσαν τις πολεμικές τέχνες. Αυτό, φυσικά, οι Κινέζοι δεν το άφησαν να συνεχιστεί, παρότι οι Πολεμικές Τέχνες είναι κυρίως Κινεζική παράδοση, και θα αποτελούσαν ισχυρό πολιτιστικό δεσμό.

Παρκάραμε έξω από την είσοδο, πήραμε τα δωρεάν εισιτήρια μας, περάσαμε από τους ανιχνευτές και μπήκαμε στο εσωτερικό.











Ο Danny μας εξήγησε τα του μοναστηριού, και προχωρήσαμε σιγά σιγά προς το εσωτερικό. Άκουσα κάποια στιγμή να μιλάνε Ελληνικά, και χαιρέτισα μια παρέα Έλληνες, που είχαν έρθει ως μικρό γκρουπάκι στη Λάσα, και σέρνανε μπόλικο φωτογραφικό (ή ό,τι) εξοπλισμό. Τους ίδιους τους ξαναπέτυχα το ίδιο απόγευμα στο κέντρο της Λάσα. Αν με διαβάζετε, χαιρετισμούς!

Συνεχίσαμε προς μια αίθουσα όπου φυλάσσονται τα μεγάλα mandala του μοναστηριού. Δεν απαγορεύεται η φωτογράφηση, αλλά χρεώνεται, οπότε οι φωτογραφίες που βλέπετε είναι τραβηγμένες στα κρυφά. Τα παρακάτω mandala είναι κατασκευασμένα από χρωματισμένη άμμο, και πολλή υπομονή, και για προφανείς λόγους είναι τοποθετημένα πίσω από γυάλινο προστατευτικό.









Και προχωρήσαμε βαθύτερα στο μοναστήρι.











Μετά από μισή ώρα ξενάγηση, ήρθε η ώρα για το θέαμα. Τόσο στο Drepung όσο κι εδώ, τα απογεύματα στην κεντρική αυλή εξελίσσεται το καθιερωμένο debate ανάμεσα στους μοναχούς, αλλά εδώ στο Sera είναι πιο γνωστό και πιο μεγάλο, καθώς η παράδοση του μοναστηριού συνδυάζει τη συζήτηση με χειρονομίες (πάλι καλά γιατί αν ήταν μόνο συζήτηση, τα Θιβετιανά μου δεν επαρκούν…). To debate είναι μέρος της μαθησιακής διαδικασίας για τους νεαρούς μοναχούς, που αποτελούν και την πλειοψηφία στην αυλή, αλλά συμμετέχουν και έμπειροι μοναχοί.

To debate ανάμεσα στους μοναχούς εξελίσσεται παρουσία των δασκάλων τους, με πολύ αυστηρούς διαδικαστικούς κανόνες για τον εξεταζόμενο που υπεραμύνεται μιας θέσης και τον εξεταστή. Η παράδοση αυτών των debates ανάγεται στην αρχαία «Ινδουιστική Ορθοδοξία» της Ινδίας, και η πρακτική αυτή μεταδόθηκε και στη Βουδιστική ορθοδοξία του Θιβέτ τον όγδοο αιώνα. Ο αμυνόμενος έχει το βάρος της απόδειξης των θέσεών του, για το θέμα της συζήτησης, η οποία ξεκινά με μια επίκληση στο Manjushri που απαγγέλεται σε δυνατό και λεπτό τόνο. Ο αμυνόμενος και ο εξεταστής έχουν πολύ καθορισμένους ρόλους. Ο εξεταστής οφείλει να παρουσιάσει ευκρινώς το θέμα (σε οποιοδήποτε θέμα σχετικό με την πίστη), και ο αμυνόμενος πρέπει να απαντήσει μέσα σε περιορισμένο χρόνο. Το debate κλείνει με συγκεκριμένες απαντήσεις όπως «Δέχομαι», «η λογική δεν αποδείχθηκε», «δε με έπεισες». Πολλές φορές οι ερωτήσεις είναι παραπλανητικές, ενώ αν ο αμυνόμενος ξεπεράσει το χρόνο, υπάρχει χλευασμός. Πάντως διαιτητής δεν υπάρχει.

Έχετε 20 λεπτά, παραμείνετε περιφερειακά της αυλής, και κλείστε τις φωτογραφικές σας, μόνο κινητά επιστρέπονται, μας λέει ο Danny. Ε, και το κάναμε.

Μέχρι να μαζευτούμε, έκανα μια γρήγορη βόλτα στα πέριξ.

 

[taver]

Κεφάλαιο 75: Κέντρο

Κατά τις 16:30 είχαμε επιστρέψει στο ξενοδοχείο. Το πρόγραμμα για το βράδυ είχε «Welcome Dinner», με χορευτικό σόου, στις 18:30 στο εστιατόριο του ξενοδοχείου μας. Ε, σιγά μην κάτσω μέσα. Το πρόγραμμα του πρακτορείου είχε μόνο επιλεγμένα αξιοθέατα από τη Λάσα, αλλά ήθελα και να τη γυρίσω λίγο. Οπότε θα εκμεταλλευόμουν αυτό το χρόνο. Ξεκίνησα λοιπόν πρώτα από το «Barkor Supermarket», μια αγορά για αντίκες, σουβενίρ και τουριστικά είδη, που βρισκόταν απέναντι από το ξενοδοχείο μου, περισσότερο από περιέργεια.









Αυτό είναι το ξενοδοχείο μας (η είσοδος είναι από την εσωτερική αυλή):







Απέναντί του, βρίσκεται το «Meru Serpa», ένα από τα λίγα αστικά μοναστήρια στη Λάσα. To όνομά του σημαίνει Νέο Κόκκινο μοναστήρι, σε αντιδιαστολή με το «Meru Nyingpa» (παλαιό κόκκινο μοναστήρι) που βρίσκεται κάπου αλλού στην πόλη. Κατά τα άλλα είναι μικρό και άσημο, και μπορεί να λέγεται μεν κόκκινο, αλλά εγώ τουλάχιστον το είδα για πορτοκαλί













Αποφάσισα να συνεχίσω ακολουθώντας ένα walking tour του Lonely Planet. Για τη συνέχεια, με περασε μέσα από τα στενάκια της αγοράς του Barkhor.

 

[taver]

Κεφάλαιο 76: Γειτονιές

Βγαίνοντας από την αγορά συνέχισα ανάμεσα στα στενάκια της ανατολικής πόλης. Είναι το μέρος της πόλης που κατοικείται ακόμα κατά κανόνα από Θιβετιανούς.















Μέσα στην αυλή ενός πολυτελούς (μάλλον) ξενοδοχείου, βρίσκεται η φημισμένη αγορά χειροτεχνημάτων Dropenling, μια μη κερδοσκοπική επιχείρηση που επιχειρεί να προωθήσει τα παραδοσιακά χειροτεχνήματα, απέναντι στις εισαγωγές από την Κίνα και το Νεπάλ. Απέναντι του, στην ίδια αυλή βρίσκεται και το κέντρο επιδιόρθωσης αρχαίας τέχνης.







Λίγο πιο κάτω από εκεί, βρίσκεται ο Ισλαμικός τομέας της πόλης. Ναι, υπάρχει. Στην πόλη ζουν γύρω στους 2000 μουσουλμάνους. Κι ένα μεγάλο τζαμί, όσο κι αν η είσοδος του δε μοιάζει με αυτό που είχα συνηθίσει να βλέπω ως είσοδο τζαμιού…















Τα χαλάλ κρεοπωλεία πάντως, δε φαίνεται να διαφέρουν και πολύ από τα υπόλοιπα στα στάνταρντ υγιεινής τροφίμων… Η προέλευση του μουσουλμανικού στοιχείου στο Θιβέτ, πάντως, συνδέεται με το επάγγελμα του χασάπη, καθώς η Θρησκεία δεν επέτρεπε στους πιστούς Βουδιστές να θανατώνουν ζώα, κι έτσι έφερναν αλλόπιστους για να το κάνουν γι’ αυτούς. Μετά, φυσικά, τα χλαπάκιαζαν κανονικά.



Προχώρησα ακόμα πιο κάτω. Στον ίδιο δρόμο, βρίσκεται κι ένα γυναικείο μοναστήρι.















Μπήκα και σε ένα ακόμη ναό, όπου παραλίγο να κάνω το λάθος και να περάσω αριστερόστροφα γύρω από κάτι τροχούς προσευχής. Ευτυχώς είδα τα βλέμματα με τα οποία με κοίταζαν από το δεύτερο βήμα κιόλας, και το ψιλό-έσωσα…





Η ώρα είχε περάσει, και έπρεπε να επιστρέψω στο ξενοδοχείο για το δείπνο. Ο συντομότερος δρόμος ήταν μπροστά από το Jokhang, παρότι αυτό σήμαινε ανιχνευτές μετάλλων κλπ. Πέτυχα και την αγορά λαχανικών στα τελειώματά της…













Η παρακάτω στήλη, καταγράφει τη συνθήκη του 822 μ.Χ. μεταξύ Κίνας και Θιβέτ, και τοποθετούσε τα σύνορα των δυο χωρών εκεί που τα ήθελαν οι Θιβετιανοί, τελείως έξω δηλαδή από το οροπέδιο. Παραδόξως, οι Κινέζοι την έχουν αφήσει στη θέση της, παρότι είναι μνημείο για ένα ανεξάρτητο Θιβέτ, και παρότι θα μπορούσαν να βρουν εύκολα οποιοδήποτε πρόσχημα ήθελαν για να την απομακρύνουν (π.χ. να την πάνε σε κάποιο μουσείο).



Συνέχισα την πορεία μου, καθώς σε 25’ έπρεπε να βρίσκομαι στο δείπνο, και απείχα ακόμα 15’ περπάτημα χωρίς στάσεις από το ξενοδοχείο.









Α. Να κι ένα εμπορικό κέντρο.

 

[taver]

Κεφάλαιο 77: Βραδινές εξορμήσεις

Ο μπουφές στο δείπνο είχε πολλές ομοιότητες (για να το πω κομψά) με το πρωϊνό της ίδιας, αλλά κυρίως της επόμενης ημέρας. Τρωγόταν πάντως, αν και εγώ λόγω κρυολογήματος δεν καταλάβαινα και πολύ καλά τις γεύσεις. Το σόου όμως, ήταν… γοητευτικά ερασιτεχνικό. Σε μια ήπειρο που λατρεύει το Καραόκε αυτό δε θα έπρεπε βέβαια να είναι έκπληξη. Το προσωπικό του ξενοδοχείου είχε φορέσει στολές, και προσπαθούσαν να μας διασκεδάσουν. Παιδιά καλή προσπάθεια, αλλά κάντε πέντε πρόβες παραπάνω… Και φτιάξτε και την ηχητική εγκατάσταση, ήταν λίγο ό, τι να ναι.

Με την ώρα να είναι πλέον περασμένες 8, αποφασίσαμε με το Nutty να βγούμε μια βραδινή βόλτα στην πόλη. Προορισμός μας, η πλατεία της Potala αυτή τη φορά, κάπου 2 χιλιόμετρα στα δυτικά του ξενοδοχείου μας. Η διαδρομή ως εκεί, φανερώνει την Κινεζοποίηση της πόλης. Τα φαναράκια είναι το λιγότερο. Πιο κάτω, ανάμεσα στο Barkhor και την Potala, η πόλη είναι γεμάτη από τεράστια εμπορικά κέντρα.







Στην πλατεία της Potala, αμοληθήκαμε για φωτογραφίες. Τόσο από το παλάτι του Δαλάι Λάμα, όσο και από τα πιο σύγχρονα κατασκευάσματα που κοσμούν τη – σύγχρονη – πλατεία.









Το μνημείο για την «ειρηνική λαϊκή απελευθέρωση του Θιβέτ» έχει πάντα φρουρά λόγω κινδύνου βανδαλισμών.





Η λιμνούλα με τα γεφυράκια είναι Κινεζική προσθήκη.



Επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο και πρόλαβα να αρχίσω να ροχαλίζω πρώτος.

 

[taver]

Αγαπητοί αναγνώστες (σλουρπ), θα έχουμε μια μικρή διακοπή στις αναρτήσεις ως τις 26/11, λόγω ταξιδακίου.

 

[Pel]

Κρίμα... μ' άρεσε να διαβάζω 1-2 κεφαλαιάκια τη μέρα, που ανέβαιναν και σε ώρα ιδανική για διάλειμμα από τη δουλειά! Αλλά εντάξει, το νέο ταξίδι θα' ναι τροφή για την επόμενη ιστορία, για να' χω να κάνω διάλειμμα όταν τελειώσει αυτή!

 

[taver]

Κεφάλαιο 78: Ποτάλα

Η Τρίτη 17/4/2018 ξημέρωσε, και μετά το πρωϊνό ο Danny μας έφερε κακά μαντάτα. Στην Potala, για να μη δημιουργείται συνωστισμός οι τουρίστες μπαίνουν με ραντεβού, και το ραντεβού που μας είχε δοθεί ήταν για τις 11:15. Έπρεπε να είμασταν και τουλάχιστον μια ώρα πιο πριν στην είσοδο, κάτι που σήμαινε ότι θα χάναμε την επίσκεψη στο Jokhang, το οποίο λόγω των εργασιών για την αποκατάσταση της φωτιάς κλείνει στις 12, και έχει τεράστιες ουρές κάθε πρωί. Θα βάζαμε όμως άλλα αξιοθέατα στο πρόγραμμα…

Όσο περιμέναμε, παρατήρησα και το ιδιαίτερα εξειδικευμένο ιατρείο στο ισόγειο του ξενοδοχείου. Σε τέτοια ύψη, χρειάζονται κι αυτά…



To Παλάτι της Potala είναι ένα μοναδικό μνημείο. Η σημασία του αναγνωρίζεται και από τους Κινέζους, που το πρότειναν για ανάδειξη ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO (είναι), και το έχουν να κοσμεί το χαρτονόμισμα των 50 Remnibi.

Ώρα 10:15 είχαμε παρκάρει το όχημα, και είμασταν έτοιμοι να μπούμε μέσα. Σήμερα, η παρέα μας είναι λίγο διαφορετικοί. Στους 6 μόνιμους, έχουν προστεθεί κι ένας Ισπανός που κατοικεί στη Στοκχόλμη, ο Pedro (ή μήπως ήταν Pablo? Πάει, γέρασα..), μια Αμερικανίδα, μια βρετανίδα κι ένας Αμερικανός που κατοικεί στη Μελβούρνη (δε συγκράτησα δυστυχώς τα ονόματά τους: Μόνο με τον Pedro μίλησα άλλωστε, που μου έλεγε ότι είχε έρθει στην Αθήνα και είχε μείνει μάλιστα στην Κυψέλη).



Για αιώνες, προσκυνητές έφταναν στη Λάσα για να αντικρύσουν την Ποτάλα, και τόσο γι’ αυτούς, όσο και για μας τώρα, η θέα στο παλάτι είναι μαγευτική. Πρόκειται για κολοσσιαία κατασκευή, κι ένα από τα θαύματα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής. Έχει πάνω από 1000 δωμάτια, αλλά δεν έχει σήμερα την παραμικρή λειτουργικότητα: Είναι απλά ένα μουσείο, κλεισμένο σε μια χρονοκάψουλα για τους τουρίστες, μια συνεχής υπενθύμιση ότι η εποχή των Δαλάι Λάμα έχει πια περάσει.

Ο λόφος Marpo Ri, πάνω στον οποίο είναι κτισμένο, προσφέρει θέα σε όλη τη Λάσα, και φιλοξένησε το παλάτι του Songtsen Gambo τον 7ο αιώνα, περίπου μια χιλιετία πριν την κατασκευή της Potala. Δεν ξέρουμε πως έμοιαζε εκείνο το παλάτι, αλλά ο πέμπτος Δαλάι Λάμα επέλεξε το σημείο αυτό για το παλάτι του, πιθανώς θέλοντας να περάσει το μήνυμα της ιστορικής σύνδεσης του ιδίου με τον αρχαίο βασιλιά.
H κατασκευή ξεκίνησε το 1645 από το λευκό κομμάτι (Kharpo Podrang). Η κατασκευή με τους εννέα ορόφους της ολοκληρώθηκε τρία χρόνια μετά, και το 1649 ο πέμπτος Δαλάι Λάμα μετακινήθηκε από το Drepung στο νέο παλάτι. Όμως η κατασκευή συνεχιζόταν, και το κόκκινο κομμάτι (Marpo Podrang) ήταν ακόμα υπό κατασκευή όταν πέθανε το 1682, αλλά είχε ολοκληρωθεί το 1694, όταν ανακοινώθηκε ο θάνατός του.

Μέσα στο γιγαντιαίο κτήριο, στεγαζόταν όλη η κυβέρνηση κι όλα τα υπουργεία του Θιβέτ. Είχε ναούς, σχολεία, φυλακές, ακόμα και τους τάφους όλων των Δαλάι Λάμα. Ένας πλήρης μικρόκοσμος. Το παλάτι υπέστη ζημιές στις εξεγέρσεις του 1959, αλλά ευτυχώς όχι πολύ μεγάλες, ενώ γλύτωσε και την πολιτιστική επανάσταση, χάρη στις προσπάθειες του Κινέζου πρωθυπουργού Zhou Enlai, που λέγεται μάλιστα ότι έστειλε την προσωπική του φρουρά για να το προστατέψει. Άνοιξε και πάλι, ως μουσείο πια, το 1980, με τις τελευταίες επισκευές το 1995.

Σήμερα, το παλάτι δέχεται αυστηρά 2800 επισκέπτες την ημέρα, με ραντεβού σε συγκεκριμένη ώρα, το οποίο το κλείνει ο ξεναγός, που πηγαίνει στο σχετικό γραφείο με το διαβατήριό σας (για μας, είχε πάει κάποιος από το γραφείο την προηγούμενη μέρα, όσο εμείς πηγαίναμε στο Drepung). Το ραντεβού πρέπει να έχει κλειστεί τουλάχιστον μια μέρα πριν, και γι’ αυτό είναι δύσκολο να καταφέρει κανείς να πάει στην Potala την πρώτη του μέρα στη Λάσα. Τα μεγάλα γκρουπ, όπως το δικό μας, έχουν περιορισμό για να μείνουν μία μόνο ώρα μέσα στην Potala, που γενικά δε φτάνει: Εμείς προλάβαμε με 2 λεπτά ακριβώς περιθώριο.



Η εντυπωσιακή είσοδος και η ουρά μπροστά της είναι το πρώτο εμπόδιο:









Περάσαμε τους ελέγχους μας, πήραμε τα εισιτήρια μας, και περάσαμε στο εσωτερικό. Εκεί, τα γύρω κτίρια είναι το ανακατασκευασμένο χωριό Shol, που παλιότερα βρισκόταν λίγο πιο κάτω, εκεί που σήμερα βρίσκεται η πλατεία με τα Κινέζικα γεφυράκια. «Εκεί κάτω πήγαινα σχολείο», μας λέει ο Danny. Τώρα βέβαια δεν κατοικεί εκεί, ούτε αυτός ούτε η οικογένειά του: Έχει αλλάξει χρήση το μέρος. Και δεν επιτρέπεται και η είσοδος στους τουρίστες.





Η ανηφόρα προβλέπεται δύσκολη, είμαστε και σε υψόμετρο…



























Τα κατάφερα! Ναι!

Αφού περάσαμε τις πύλες του παλατιού, άρχισε να μετράει το χρονόμετρο για τη μία μας ώρα.



Προσέξτε πάχος οι τοίχοι!



Συνεχίσαμε λίγο την ανάβαση εσωτερικά, ώσπου φτάσαμε σε μια εσωτερική ταράτσα.









Ζήτησα και κάναμε μια μικρή στάση για αναπνοή, κι αγόρασα κι ένα νεράκι από ένα μικροπωλητή. Αφού ο ανάπηρος της παρέας επανήλθε, συνεχίσαμε. Όμως, πλέον στο εσωτερικό, όπου η φωτογράφηση απαγορεύεται. Δεν έχει νόημα να σας τα περιγράψω αναλυτικά, αφού ούτε φωτογραφίες θα σας εξηγήσω, ούτε θα υποκαταστήσω τον ξεναγό που θα πρέπει θέλετε δε θέλετε να έχετε αν και όταν πάτε. Και δεν τα θυμάμαι κι όλα.

Το λευκό παλάτι, λοιπόν, όχι το μεγάλο λευκό υπόστρωμα στις φωτογραφίες αλλά ο λευκότερος από τους τρεις πύργους πάνω από αυτό, τέρμα πάνω δεξιά όπως κοιτάμε το παλάτι από κάτω, στέγαζε το Δαλάι Λάμα. Εδώ συναντάμε την αίθουσα του Θρόνου, των υποδοχών, την αίθουσα διαλογισμού, το γραφείο του Δαλάι Λάμα, και μια κλειδωμένη πόρτα που οδηγούσε στην κρεβατοκάμαρά του. Όλο το υπόλοιπο λευκό παλάτι είναι off-limits, ούτε ο Danny δεν έχει μπει ποτέ, και φήμες λένε ότι στεγάζουν σήμερα Κινεζικές υπηρεσίες παρακολουθήσεων.

Ακολουθεί όμως το Κόκκινο Παλάτι, το ψηλότερο και κεντρικότερο από τα κτήρια στην Potala. Η επίσκεψη ξεκινάει από πάνω και σιγά σιγά κατεβαίνουμε για να βγούμε από το ισόγειο. Κουράγιο, μου λέει ο Danny όταν φτάσαμε στην κορυφή, «τέλος η ανάβαση για σήμερα». Το παλάτι εντυπωσιάζει. Έχει δεν ξέρω κι εγώ πόσους επίχρυσους Βούδες και αγάλματα. Έχει και το ειδικό παρεκκλήσι που έφτιαξε ο έκτος Δαλάι Λάμα (που ήταν ολίγον πλεημπόης). Το χρυσό τάφο του έβδομου Δαλάι Λάμα, που μόνο στη σαρκοφάγο έχει μισό τόνο χρυσάφι, αλλά και τους τάφους των υπολοίπων Δαλάι Λάμα. Αλλά και μερικά δωμάτια από την εποχή του Songtsen Gambo, από το παλιό παλάτι δηλαδή, όπως την αίθουσα διαλογισμού του. Για τους Δαλάι Λάμα, όπως και όλο τον ανώτατο κλήρο, δεν προβλεπόταν Sky burial, αλλά κανονική ταφή.

Η έξοδος από την Potala είναι από άλλο μονοπάτι, από την πίσω πλευρά, το οποίο έχει θέα στα καινούργια, εντελώς Κινεζικά, προάστεια της Βορειοδυτικής Λάσα. Πιο κοντά, σε πρώτο πλάνο, μια μικρή τεχνητή λίμνη, που κατασκευάστηκε μαζί με την Potala, με ένα ναό στο κέντρο της, το Lukhang. Η Potala έχει κι αυτή ένα kora, δηλαδή κυκλικό μονοπάτι προσκυνήματος, όπως το Barkhor στο κέντρο της πόλης, και η λίμνη αυτή είναι μια βασική στάση σ' αυτό.

 

[taver]

Κεφάλαιο 79: Yaowangshan.

Κι αν η Potala ήταν κάποτε μέρος για βασιλιάδες, το επόμενο αξιοθέατο, στην άλλη πλευρά του ακριβώς απέναντι λόφου Chackpori, ήταν το ακριβώς αντίθετο: Για τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Γιατί, αν οι Δαλάι Λάμα έχουν ταφεί μέσα στην Ποτάλα και δέχονται το «προσκύνημα» 2800 ανθρώπων καθημερινά, ο τόπος μνήμης για τους απλούς ανθρώπους που «κηδεύτηκαν» με τους παραδοσιακούς τρόπους, είναι το Yaowangshan (που το Lonely Planet το αναφέρει ως highlight, αλλά με λάθος όνομα…).

Πήγαμε, παρκάραμε και κατεβήκαμε. Μας υποδέχθηκε ένας τεράστιος τροχός προσευχής, δίπλα στην είσοδο προς τον κυρίως χώρο. Τον γυρίσαμε δεξιόστροφα, και περάσαμε μέσα.



Εδώ, η πλευρά ενός βράχου κοσμείται από χιλιάδες Βούδες, που είναι αφιερώματα από τις θρηνούσες οικογένειες για να έχει καλή μετενσάρκωση ο δικός τους άνθρωπος.
Μπροστά της, άνθρωποι προσεύχονται συνεχώς:

Δίπλα, σε μια μικρή κατάμαυρη από τον καπνό αίθουσα, χιλιάδες κεράκια είναι αναμένα:

Πιο πέρα, ακολουθεί ένας λόφος. Κάθε πρωί, από πριν χαράξει ακόμα, τοπικοί καλλιτέχνες έρχονται εδώ και ζωγραφίζουν ή/και χαράσσουν κάποιο θρησκευτικό σχέδιο σε ένα κομμάτι πέτρα, κατά παραγγελία συνήθως κάποιου τεθλιμμένου συγγενή. Στη συνέχεια τοποθετούν την πέτρα στο πλάι του βράχου (κάποτε ζωγράφιζαν και τον ίδιο το βράχο, αλλά ο χώρος τους τελείωσε γρήγορα). Μια κατασκευή σε σχήμα πυραμίδας, τους επιτρέπει να έχουν πλέον μεγαλύτερη επιφάνεια για να τοποθετήσουν τις ζωγραφισμένες πέτρες.





































Η κορυφή του ίδιου λόφου στεγάζει μια τεράστια κεραία τηλεόρασης, και είναι και το σημείο με την καλύτερη θέα προς την Potala, αλλά χρόνος (ίσως και διάθεση) για σκαρφάλωμα ως εκεί πάνω δεν υπάρχει.

Επιστρέψαμε στο αυτοκίνητο, και πήγαμε για μεσημεριανό. Στο αυτοκίνητο, εγώ διατεινόμουν ρυθμικά «No more momos. No more momos». Τελικά καταλήξαμε στο ίδιο εστιατόριο με την προηγούμενη μέρα, και εγώ τελικά παράγγειλα momos, καθώς η αποφυγή του ρυζιού ανέβηκε σε υψηλότερη προτεραιότητα. Η ευκαιρία για το πιο επιτυχημένη αττάκα του ταξιδιού «Ε, καλά, μπορεί να το έλεγα το no more momos. Είμαι μάλλον σαν τον Τσίπρα κι εγώ».