Θιβέτ Μπουτάν Νεπάλ Εκεί ψηλά στα Ιμαλάια

[taver]

Κεφάλαιο 58: Πρωϊνή βόλτα (συνέχεια)

Επιστρέφοντας προς το κέντρο, είχαμε βγει από τη ζώνη ελέγχου εισιτηρίων, ο ένας από τους τρείς μας είχε ξεχάσει το εισιτήριό του στο ξενοδοχείο, αλλά τα δυο χθεσινά εισιτήρια και οι εξηγήσεις μας ήταν αρκετά για να πείσουν τον φύλακα να μας αφήσει να περάσουμε.





Ο ναός Mahalakshmi είναι αφιερωμένος στη θεά του πλούτου.





Υπάρχει κόσμος μαζεμένος έξω από ένα σχολείο:





Στο εστιατόριο που θα φάτε, ψωνίζουν κρέας από δω:









Τα σύμβολα κυκλοφορούν…



Ακολουθεί ένα ακόμα shrine, και μια ακόμα μεγάλη δεξαμενή νερού, η Naga Pokhari.











Στη συνέχεια, το τουρ μας οδήγησε μέσα από μια σειρά από εσωτερικές αυλές.













Το Mul Dipankar Bihar περιέχει ένα είδωλο του Dipankar, δηλαδή του Βούδα του παρελθόντος.



Συνεχίσαμε την πορεία μας.

























Φτάσαμε στο ναό Wakupati Narayan, από το 1667. Ο ναός βγήκε άθικτος από το σεισμό.







Συνεχίσαμε.

 

[taver]

Κεφάλαιο 59: Tachupal

Και βρεθήκαμε τελικώς στην πλατεία Tachupal Tole, στην οποία βρισκόταν το μαγαζί που είχαμε βρει για πρωϊνό. Στο κέντρο της πλατείας βρίσκεται ο ναός Dattatreya, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1427, χρησιμοποιώντας (υποτίθεται τουλάχιστον) ξυλεία από ένα μόνο μεγάλο δέντρο. Ο ναός αυτός, που γλύτωσε το σεισμό, είναι αφιερωμένος στη θεότητα Dattatreya, που περιέργως συνδυάζει στοιχεία του Vishnu, του Brahma και του Shiva.













Το μαγαζί για το πρωινό έχει καλή θέση πάνω στην πλατεία, έχει καλή θέα προς αυτή, και όμορφο εσωτερικό, αλλά τα ωραία κάπου εκεί σταματάνε. Μάλλον το έχει η πόλη, αν εξαιρέσεις το γιαούρτι juju dhau, τα υπόλοιπα φαγητά της είναι χάλια .

Στην απέναντι πλευρά της πλατείας, βρίσκεται ένας διώροφος ναός του 17ου αιώνα για το Bhimshen, το θεό του εμπορίου, όπου κάποτε στο ισόγειό του μαζεύονταν έμποροι. Πίσω του, βρίσκεται μια ακόμα δεξαμενή, η Bhimsen Pokhari.










Και πιο δίπλα, το Peacock Guesthouse και το εστιατόριο Mayur στεγάζονται σε ένα πολύ όμορφο ιστορικό κτήριο, με εντυπωσιακά ξυλόγλυπτα:









Πίσω από μια γωνία στην άκρη της πλατείας, το κτήριο που σήμερα στεγάζει το μουσείο ξυλογλυπτικής, είχε μεγάλες ζημιές στο σεισμό, τμήμα του ολόκληρο κατέρρευσε, αλλά ευτυχώς το κομμάτι του που φιλοξενεί το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο όλης της πόλης, το παράθυρο με το παγώνι (peacock window) έμεινε άθικτο. Λίγα μέτρα πιο πέρα, ο ίδιος τοίχος γκρεμίστηκε. Πρόκειται για ένα ξυλόγλυπτο παράθυρο από το 15ο αιώνα, που θεωρείται το πιο λεπτοδουλεμένο σκαλιστό παράθυρο σε όλο το Νεπάλ.







Αλλά και τα άλλα παράθυρα του κτηρίου δεν είναι άσχημα:



Η άλλη πλευρά του κτηρίου είναι έτσι:

 

[taver]

Κεφάλαιο 60: Κέντρο Bhaktapur

Πιο κάτω βρίσκεται ένας ναός του Vishnu με οκταγωνική βάση:











Η επόμενη στάση ήταν στο Inacho Bahal, που φιλοξενεί και το Sri Indravarta Mahavihar, ένα βουδιστικό ναό του 17ου αιώνα.









Επιστρέψαμε στο δρόμο μας, και καταλήξαμε στην πλατεία Taumadhi Tole.

































Περπατήσαμε λίγο ακόμα με κατεύθυνση προς την πλατεία των αγγειοπλαστών.











Η ίδια η πλατεία σήμερα φιλοξενεί ένα ακόμα γιγαντιαίο Lingam (στύλο), αλλά λίγα μόνο από τα καταστήματα κεραμικών είναι σε λειτουργία, κι αυτά μάλλον τείνουν προς το τουριστικό παρά στο αυθεντικό.

 

[taver]

Κεφάλαιο 61: Durbar again

Επιστρέψαμε και πάλι στη Durbar Square, καθώς την προηγούμενη μέρα είχαμε αφήσει εκκρεμότητες στη δυτική της πλευρά.















Εδώ έχουμε ένα μικρό σύμπλεγμα ναών, το Char Dham, που κτίστηκαν για το προσκύνημα των πιστών που δε μπορούσαν να κάνουν το ταξίδι ως το μεγάλο σύμπλεγμα Char Dam στο Uttaranchal της Ινδίας. Από τους τέσσερις ναούς, οι τρείς επιβίωσαν από το σεισμό του 2015. Ο διώροφος Gopi Nath είναι αφιερωμένος στο Vishnu, και γι αυτό δίπλα στην είσοδό του υπάρχει το άγαλμα της φτερωτής θεότητας Garuda.





Υπάρχει κι ένα σχολείο εδώ, αλλά το αξιοθέατο δεν είναι αυτό. Τα αγάλματα στην είσοδο, είναι της τρομακτικής θεότητας Bhairab και της συζύγου του Ugrachandi, και θεωρούνται αριστουργήματα, τόσο που λέγεται ότι κόψανε μετά τα χέρια του γλύπτη που τα έφτιαξε για να μη μπορέσει να φτιάξει κι άλλα τέτοια αριστουργήματα.



Βγήκαμε για λίγο από την πλατεία, για να δούμε το ναό με τους ερωτικούς ελέφαντες, όπου τα δοκάρια του έχουν κι εδώ ερωτικές σκηνές, με τη διαφορά ότι εδώ δρα το ζωικό βασίλειο κι όχι οι άνθρωποι.



Υπάρχουν κι άλλοι ναοί εδώ, αλλά δε σώζονται πια και πολλά.









Είχαμε λίγο χρόνο στη διάθεσή μας, οπότε επιστρέψαμε για μια τελευταία φορά στην πλατεία Taumadhi για να δούμε λίγο καλύτερα το ναό Nyatapola:









Η είσοδος στο ναό γίνεται από μια σκάλα, που προστατεύεται στα πλάγια της από τους προστάτες του ναού: Τους παλαιστές Jayamel και Phattu, ελέφαντες, λιοντάρια, αετούς και δυό θεές. Κάθε επίπεδο λέγεται πως έχει προστάτες δέκα φορές πιο ισχυρούς από το αμέσως παρακάτω.

















Και πάλι πίσω στη Durbar Square, όπου βρήκαμε ένα καφέ με εσπρέσο, έτσι για να κανονίσουμε τους λογαριασμούς μας πριν χωριστούμε ως παρέα. Είχε και μπαλκόνι, οπότε είχαμε και μια κάποια θέα.















Αποχαιρετήσαμε τον Α., και πήραμε με τον @kalspiros το δρόμο της επιστροφής μας στο ξενοδοχείο.

 

[taver]

Κεφάλαιο 62: Αεροπλάνα.

Το ταξί μας περίμενε στην ώρα του, 13:10, οπότε και φορτώσαμε τα πράγματα και ξεκινήσαμε για το αεροδρόμιο. Ευτυχώς είχαμε δώσει λίγο περιθώριο χρόνου, γιατί πέσαμε σε κίνηση.





Φτάσαμε στο αεροδρόμιο, όπου το 3G/4G δίκτυο της NCELL είχε αποπνεύσει. Παρά το online check-in, κάναμε και κανονικό check-in στις πτήσεις μας, και παραδώσαμε τις βαλίτσες μας, εγώ στην China Eastern και ο @kalspiros στη flydubai. Εγώ έκλεισα πάλι παράθυρο με θέα προς τα Ιμαλάια, καθώς δεν ήξερα μεν αν η πτήση μου προς ανατολάς θα πέρναγε βόρεια ή νότια από το μέτωπο των κορυφών των 8000 μέτρων (που αν τις συνδέσεις μεταξύ τους σχηματίζουν μια γραμμή εν πολλοίς ανατολική-δυτική), αλλά θεώρησα απίθανο η πτήση μου με δικινητήριο αεροσκάφος να διασχίσει την οροσειρά τόσο κοντά στο αεροδρόμιο αναχώρησης.
Καθώς δεν είχα ακόμη μαζί μου όλα τα απαραίτητα έγγραφα, το check-in μου ήταν μόνο μέχρι το Kunming, κι όχι ως τη Lhasa που ήταν ο τελικός προορισμός του εισιτηρίου μου.

Δώσαμε τις βαλίτσες, και προχωρήσαμε στον έλεγχο διαβατηρίων, αφού πρώτα συμπληρώσαμε ένα έντυπο που χρειάζεται, τα είχαμε μάθει αυτά από την προηγούμενή μας αναχώρηση (για Μπουτάν). Μετά από μια απίστευτη ουρά επιτέλους ήρθε και η σειρά μας. Ο τύπος είδε τη βίζα και τις σφραγίδες μου, κατάλαβε ότι η ίδια βίζα ίσχυε ακόμα, και κάτι είπε που έμοιαζε με «θα χρειαστείτε καινούργια βίζα την επόμενη φορά» (δεν έστεκε, όπως αποδείχθηκε πολύ αργότερα). Χρόνος για στάση στα καφέ που βρίσκονται πριν τον έλεγχο ασφαλείας δεν υπήρχε και πολύς, αλλά πήρα ένα καφέ πάραυτα και τον ήπια στα γρήγορα.

Περάσαμε τον έλεγχο, και μπήκαμε στην αίθουσα αναχωρήσεων, όπου ούτε ένα κάθισμα δεν ήταν κενό. Σχεδόν αμέσως όμως, κάλεσαν για επιβίβαση την πτήση του @kalspiros, ενώ η δική μου θα είχε 15 λεπτά ακόμα καθυστέρηση.

Τελικώς επιβιβάστηκα κι εγώ στην πτήση MU758 της China Eastern Airlines για το Kunming, που εκτελέστηκε με το B-6141, ένα Boeing 737. Είχα τη θέση 36A, στο παράθυρο, και την Τρίτη ευκαιρία να απολαύσω τη θέα στα βουνά από ψηλά.





















Προσγειωθήκαμε στο Διεθνές αεροδρόμιο του Kunming. Η Κίνα έχει 2 ώρες και 15 λεπτά διαφορά ώρας με το Νεπάλ (όλη η χώρα έχει κοινή ώρα, UTC+8), και με την καθυστέρηση που είχαμε η ώρα είχε φτάσει σχεδόν 22:00 όταν προσγειωθήκαμε, και το αεροδρόμιο είχε αδειάσει. Μετά από λίγα λεπτά αναμονής, πέρασα τον έλεγχο διαβατηρίων, ως ένας από τους ελάχιστους που χρησιμοποίησαν το γκισέ που προορίζεται για ξένους, και σφραγίστηκε η βίζα μου για την Κίνα. Παρέλαβα και τη βαλίτσα μου (με σπασμένο το λουκέτο του φερμουάρ, ευτυχώς δεν είχα τίποτα αξίας μέσα).

Η πρώτη μου δουλειά, ανάληψη του ισόποσου των €400 σε Κινεζικά μετρητά, στέφθηκε με επιτυχία. Είναι λίγο πολλά, αλλά με δεδομένο ότι θα ακολουθούσε κι άλλο ταξίδι στην Κίνα το Σεπτέμβριο, δε μου ήταν πρόβλημα. Η δεύτερη, αναζήτηση καταστήματος στις αφίξεις το οποίο να πουλάει κάρτες SIM. Όλοι με στέλνανε σε ένα μικρό ψιλικατζίδικο που δε μου γέμιζε το μάτι, οπότε το άφησα για την επόμενη μέρα. Και η τρίτη, να βρω ένα ταξί να με πάει στο ξενοδοχείο μου.. Τα ταξί δεν είναι το μόνο μεταφορικό μέσο, υπάρχουν και οχήματα πολυτελείας που μπορείς να πάρεις με πιο αυξημένη τιμή, βέβαια. Υπάρχει και Κινεζική Uber για όποιον θέλει (αλλιώς λέγεται), αλλά είναι διαθέσιμη μόνο από το κινεζικό android play store και είναι μόνο στα Κινέζικα.

Επέλεξα να πάρω κανονικό ταξί, παρότι τα οχήματά τους είναι μικρά και παλιά. Πήγα στην πιάτσα, εξήγησα σε κάποιο που πηγαίνω, με έστειλε σε ένα ταξί, βόλεψα τα πράγματά μου, μπήκα μέσα και ξεκινήσαμε. Λέω στον Ταξιτζή «Sofitel». Με κοιτάει με ένα βλέμμα αγελάδας. Το ξαναλέω. Τίποτα. Του το δείχνω γραμμένο στην οθόνη του κινητού μου (από το Google Maps). Τίποτα. Σταματάει έναν άλλο ταξιτζή και με βάζει να του δείξω το κινητό μου. Ααα, «Σοφιτέι» του λέει ο άλλος. Κατάλαβε τώρα. Ξεκινήσαμε….

Φτάσαμε στο ξενοδοχείο, και γρήγορα-γρήγορα ο θυρωρός ξεφόρτωσε βαλίτσες, backpack, μπουφάν κλπ πάνω σε ένα καρότσι του ξενοδοχείου, πριν καλά καλά προλάβω να πληρώσω τον ταξιτζή τα CNY 100 (€12.68) που κόστισε η διαδρομή των 15 χιλιομέτρων.

Στη reception, είχαν ετοιμάσει τα πάντα. Μόνο μπάντα υποδοχής δεν είχαν στήσει για το χρυσό μέλος του Le Club Accorhotels που θα έμενε στο ξενοδοχείο τους (εμένα δηλαδή), κι ας έχω τη χρυσή κάρτα λόγω αρκετών διανυκτερεύσεων στα οικονομικά «ibis» της ίδιας αλυσίδας. Η διευθύντρια με καλωσόρισε προσωπικά, μου εξήγησε τα του ξενοδοχείου, και το παλικάρι από το concierge μου έφερε το φάκελο που με περίμενε (με το TTP μου, που θα μου επέτρεπε την είσοδο στο Θιβέτ). Εν τω μεταξύ τα πράγματά μου είχαν ήδη μεταφερθεί στο δωμάτιο μου, στο οποίο μου κάνανε και αναβάθμιση σε γωνιακή σουίτα δυο χώρων, και μου προσφέρανε δωρεάν και το πρωϊνό το επόμενο πρωί (που κανονικά τιμολογείται μερικές δεκάδες ευρώ). Η ώρα ήταν ήδη περασμένη, οπότε μόνο για φωτογραφίες από τα παράθυρα του δωματίου μου είχα χρόνο.

 

[taver]

Κεφάλαιο 63: Στο δρόμο για το Θιβέτ

Η Κυριακή 15/4/2018 ξεκίνησε πάνω στο μαλακό στρώμα του Sofitel, και συνεχίστηκε στο μπουφέ του πρωϊνού. Κάτι η άνεση του κρεββατιού, κάτι το φαγητό, με μπουφέ μεγαλύτερο σε έκταση από το σπίτι μου, και κάτι η θέα που έβλεπα από το παράθυρο, με μια τεράστια τσιμεντούπολη με μπόλικο νέφος, με έκαναν να αναστείλω τα πλάνα που είχα για μια σύντομη βόλτα στην πόλη. Το μεγάλο αξιοθέατο εδώ, άλλωστε, το πετρωμένο δάσος του Kunming το είχα πάρει απόφαση πως δεν υπήρχε περίπτωση να το προλάβω γιατί βρίσκεται εκτός πόλης, και θέλει κάποιο χρόνο για να πας ως εκεί και να το δεις. Οπότε μπορεί και να με ξαναβγάλει ο δρόμος από δω (όχι πως περιμένω με ανυπομονησία τη στιγμή).








Βλέπετε, η οικονομική πρόοδος και η αστικοποίηση της Κινεζικής επαρχίας, έφερε απότομα την ανάγκη για στέγαση μεγάλων πληθυσμών που μετακινούνταν στα αστικά κέντρα από τα χωριά. Και όταν το «μεγάλων πληθυσμών» μπαίνει στην ίδια πρόταση με το «Κίνα», τα μεγέθη είναι πραγματικά μεγάλα. To Kunming σήμερα είναι η 16η μεγαλύτερη πόλη στην Κίνα, με πληθυσμό 3,895,000, και είναι η πρωτεύουσα της περιφέρειας Yunnan (καμία σχέση με το ομόηχο όνομα της Ελλάδας στα Τουρκικά, τα Αραβικά κλπ).

Για τη μαζική στέγαση, λοιπόν, απλά και λιτά κτήρια κατοικιών χτίστηκαν γρήγορα και σε μεγάλη πυκνότητα και ομοιομορφία, και οι υποδομές που απαιτούνταν (δρόμοι κλπ.) σύντομα κατέλαβαν και το λίγο χώρο που έμεινε ελεύθερος. Αν σκέφτεστε Κίνα και σας έρχονται στο μυαλό δρομάκια, κανάλια, ορυζώνες, hutong, ποδήλατα και φανάρια, η θέα αυτής εδώ της Κίνας θα σας καταρρίψει το μύθο, με δυνατό κρότο μάλιστα.

Η ώρα πέρασε, και στις 11 ήρθε η ώρα για την αναχώρηση μου για το αεροδρόμιο. Έκανα checkout, μου κάλεσαν και ταξί (λίγο πιο πολυτελές αυτή τη φορά, μου πήρε 30% παραπάνω). Το αεροδρόμιο του Kunming είναι ολοκαίνουργιο, αστραφτερό, γεμάτο καταστήματα.



Πρώτη στάση, στο check-in, όπου και πήρα κάρτα επιβίβασης, και παρέδωσα τη βαλίτσα μου για να την παραλάβω και πάλι στη Λάσα. Και δεύτερη στάση, στο ισόγειο του terminal, όπου πήγα στο μαγαζάκι κι αγόρασα μια κάρτα SIM για το δίκτυο της China Unicom. Η κάρτα αυτή, που μου δώσανε για CNY 150, μπορεί να φορτιστεί μόνο όσο βρίσκεσαι στην επαρχία Yunnan με κάλυψη του τοπικού δικτύου κινητής, αλλά έχει δωρεάν εσωτερικό roaming σε όλη την Κίνα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το Θιβέτ, όπου δεν πωλούνται τοπικές κάρτες SIM σε τουρίστες – αν θέλετε κινητή τηλεφωνία εκεί, πρέπει να φέρετε την κάρτα σας μαζί σας. Χρειάζεστε όμως κι ένα καλό VPN αν θέλετε να χρησιμοποιείται τις υπηρεσίες της Google ή της Facebook, που κατά τα άλλα είναι μπλοκαρισμένες στην Κίνα - το PureVPN που είχα επιλέξει (μια επιλογή που δε θυμάμαι γιατί την έκανα αλλά σίγουρα δεν πρόκειται να επαναλάβω ξανά), με πρόδωσε, συνδεόμενο μία στις πέντε φορές. Σε επόμενο ταξίδι το ExpressVPN δούλεψε μια χαρά, αλλά βλέπω κι αυτοί στέλνουν τώρα ανακοινώσεις για προβλήματα που αντιμετωπίζουν με την Κίνα.

Στον έλεγχο χειραποσκευών με περίμενε η πρώτη έκπληξη. Μου ζήτησαν να βγάλω τα powerbanks από την τσάντα μου. Όταν είδαν ότι είχα μαζί μου τρία εξ αυτών, μου έδειξαν ένα χαρτάκι με τους κανόνες του ελέγχου στα Αγγλικά, και συγκεκριμένα ένα σημείο που λέει ότι επιτρέπονται μόνο μέχρι δυο (2) powerbanks ανά επιβάτη. Έψαξα να βρω κάποιον επιβάτη που να φαίνεται να καταλαβαίνει Αγγλικά για να του χαρίσω (ή να «χαρίσω» μετ’ επιστροφής ακόμα καλύτερα) το ένα, αλλά φευ, οπότε ο ελεγκτής απέκτησε ένα καινούργιο power bank των 10.000 mAh.

Πήρα ένα καφέ από τα Starbucks των αναχωρήσεων, και ήρθε η ώρα για την επιβίβαση για την πτήση για τη Λάσα. Η πτήση MU5827 για το αεροδρόμιο της Lhasa (LXA) εκτελείται σήμερα από το B-5819, ένα ακόμα Boeing 737 της China Eastern Airlines, και θα κάθομαι στο 43J, στο διάδρομο αυτή τη φορά.

Το αεροδρόμιο Gonggar της Lhasa είναι ειδική περίπτωση. Όπως και όλο σχεδόν το Θιβέτ και η πόλη της Λάσα, βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο, στα 3570 μέτρα συγκεκριμένα. Είναι το 13ο ψηλότερο αεροδρόμιο στον κόσμο, με το Ευρύτερο Θιβέτ να καταλαμβάνει τις 4 πρώτες θέσεις της κατάταξης (το οροπέδιο, όχι η επαρχία – περισσότερα γι’ αυτή τη διαφορά παρακάτω).

Σε τέτοια υψόμετρα, η πίεση του αέρα είναι χαμηλότερη απ’ ότι έχουμε συνηθίσει, με κάποια περίεργα αποτελέσματα: Πρώτον, η πίεση της καμπίνας του αεροσκάφους που πετάει για εκεί, πρέπει να είναι διαφορετική από τη συνήθη πίεση των 2500 μέτρων περίπου στην οποία βρίσκονται οι συμπιεσμένες καμπίνες στα συνήθη αεροσκάφη, αλλιώς οι επιβάτες κινδυνεύουν από την απότομη μεταβολή της μόλις προσγειωθεί το αεροσκάφος. Δεύτερον, η χαμηλότερη πίεση οδηγεί σε μικρότερη αντίσταση του αέρα, που σημαίνει ότι το αεροσκάφος χρειάζεται μεγαλύτερο διάδρομο για να σταματήσει κατά την προσγείωσή του, και μεγαλύτερη ταχύτητα κατά την απογείωση για να έχει στήριξη. Και τρίτον, οι κινητήρες των αεροσκαφών θέλουν συγκεκριμένες συνθήκες πίεσης για να εκκινήσουν.

Για τους λόγους αυτούς, δε μπορούν όλα τα αεροπλάνα να πετάξουν εκεί, χρειάζεται να περνάνε ειδικούς ελέγχους και μετατροπές προκειμένου να γίνουν κατάλληλα. Επίσης, επειδή ο διάδρομος που απαιτείται είναι μεγαλύτερος, σχεδόν όλα τα μεγάλα αεροσκάφη που χρειάζονται αυξημένα μήκη διαδρόμου αποκλείονται. Ο διάδρομος στη Λάσα έχει μήκος 4 χιλιόμετρα, και για τα Boeing 737 που επιχειρούν εκεί είναι απλά επαρκής (όταν στο επίπεδο της Θάλασσας τους αρκεί περίπου το μισό μήκος). Ένα Airbus 330 κατάφερε με το ζόρι να πάει εκεί στις 11 Απριλίου 2017.

Το να βρεθεί βέβαια κοιλάδα στο Θιβέτ με ευθύγραμμο κομμάτι τεσσάρων χιλιομέτρων (συν περιθώρια για άνοδο/κάθοδο) για να κατασκευαστεί ο διάδρομος, δεν ήταν απλό πράγμα. Η λύση, το 1964, βρέθηκε στην περιοχή του Gonggar, 62 χιλιόμετρα μακριά από τη Λάσα, ανάμεσα σε ψηλά βουνά, στην κοιλάδα ενός ποταμού (του Yarlung Zangbo, που πιο κάτω αλλάζει όνομα αρκετές φορές ώσπου στο τέλος γίνεται ο γνωστός Brahmaputra). Στην πορεία κατασκευάστηκε και μια σήραγγα που μείωσε την απόσταση από τη Λάσα στα 55 χιλιόμετρα. Το απόγευμα στην περιοχή πνέουν ισχυρά ρεύματα αέρα, γι’ αυτό και οι περισσότερες πτήσεις γίνονται το πρωί.



Η πτήση μου λοιπόν ήταν μια από τις τελευταίες για τη μέρα, που σημαίνει ότι το αεροδρόμιο υπολειτουργούσε. Γρήγορα φτάσαμε στον ιμάντα αποσκευών. Εγώ εν τω μεταξύ επικοινώνησα με τον τύπο που θα με πήγαινε στην πόλη. «Κάνε γρήγορα», μου λέει. «Οι υπόλοιποι είναι ήδη εδώ και σε περιμένουν. Έλα στο Πάρκινγκ κατευθείαν». Πήρα τη βαλίτσα μου και βγήκα γρήγορα έξω. Εκτός από το check-in στο Kunming, ο μόνος που έλεγξε το Tibet Travel Permit μου ήταν ο αστυνομικός που φύλαγε την έξοδο από το χώρο του αεροδρομίου προς το parking.

Κι εδώ η υποδοχή περιλάμβανε ένα κασκόλ με τοπικό χρώμα γύρο από το λαιμό μου. Οι υπόλοιποι ήταν απλώς ένα ζευγάρι Ρώσοι, ο Σεργκέι και η Μαρία, με τους οποίους θα είμασταν μαζί και τις υπόλοιπες μέρες. Τους υπόλοιπους στο μικρό γκρουπ μας θα τους γνώριζα στην πορεία. Ο Σεργκέι μιλούσε ελάχιστα Αγγλικά, αλλά η Μαρία ήταν επαγγελματίας μεταφράστρια Αγγλικών, οπότε δεν είχαν πρόβλημα να συμμετάσχουν στο Αγγλόφωνο γκρουπ μας: η Μαρία συνεχώς μετέφραζε ψιθυριστά στο Σεργκέι ότι έλεγε ο ξεναγός μας και οι υπόλοιποι. Οι δυο τους, λοιπόν, είχαν φτάσει στο αεροδρόμιο μια ώρα πριν από μένα, και τους είχε χτυπήσει το υψόμετρο, είχαν πονοκέφαλο κλπ, αλλά ο οδηγός έπρεπε να περιμένει κι εμένα - 62 χιλιόμετρα ήταν αυτά, δεν είναι να τα κάνεις Κολιάτσου - Παγκράτι.

Ξεκινήσαμε, και περίπου μια ώρα αργότερα μπαίναμε στην πόλη της Lhasa. Το πρώτο - σχεδόν - μέρος που αντικρύσαμε, ήταν και το πιο διάσημο: Το παλάτι της Potala, η έδρα και κατοικία του Δαλάι Λάμα - όταν ακόμα ζούσε στο Θιβέτ.





Φτάσαμε στο ξενοδοχείο, το Lhasa Gang-Gyan hotel, και μοιραστήκαμε σε δωμάτια. Εγώ, καθώς ταξίδευα μόνος μου και δεν ήθελα και να χρεωθώ για μονόκλινο, θα έμενα με κάποιον άγνωστο. Μου έτυχε ένας νεαρός Ταϊλανδός, ο Nutty, ο οποίος είχε ήδη φθάσει και είχε μπει στο δωμάτιο. Ακολούθησα κι εγώ (αφού άφησα ένα deposit στη reception για να μου δώσουν δεύτερο κλειδί).

Το περίεργο με την Κίνα είναι ότι έχει την επιμονή ολόκληρη η χώρα να ακολουθεί την ώρα Πεκίνου. Έτσι, παρότι το Μπουτάν είναι ακριβώς νότια από δω, το Θιβέτ έχει 2 ώρες διαφορά ώρας μαζί του, και ο ήλιος στο Θιβέτ ανατέλλει και δύει δυο ώρες αργότερα από την ώρα που θα ήταν φυσιολογικό κάτι τέτοιο. Έτσι, παρότι ήταν Απρίλιος και η ώρα ήταν 19:00, υπήρχε ακόμα πολύ φως. Παράλληλα, το πρόγραμμα του γραφείου δεν είχε τίποτα προγραμματισμένο για σήμερα, αφενός επειδή φτάναμε όλοι διαφορετικές ώρες, κι αφετέρου επειδή χρειαζόμασταν κάποιο χρόνο χωρίς δραστηριότητες για προσαρμογή στο υψόμετρο. Εγώ τέτοιο πρόβλημα δεν είχα πια, και είναι μάλλον κοινός τόπος ότι μεγάλη προσαρμογή λίγοι μόνο τη χρειάζονται. Θεώρησα πως μπορούσα να κάνω ελαφρύ sightseeing. Αφού τηλεφώνησα στο γραφείο σε ένα τηλέφωνο που μου άφησε ο τύπος από το airport transfer για να ενημερωθώ για το πρόγραμμα της επόμενης μέρας (ποιόν θα συναντούσα, πότε και που), είπα στο Nutty ότι θα έβγαινα για μια αναγνωριστική βόλτα στην πόλη, και ήρθε κι αυτός μαζί μου.

Το λάθος μου βέβαια ήταν ότι βγήκα με ένα πουκαμισάκι. Δεν τα κάνουν αυτά στα 3500 μέτρα υψόμετρο…. Αυτό το πλήρωσα με ένα κρυολόγημα, που κράτησε ως την επιστροφή μου στην Αθήνα και καμμιά βδομάδα ακόμα μετά.

 

[taver]

Κεφάλαιο 64: Το Θιβέτ

Μιλώντας με καθαρά γεωγραφικούς όρους, το Θιβέτ είναι ένα τεράστιο οροπέδιο, με μέσο υψόμετρο τα 4000 μέτρα περίπου, και μεγάλα μέρη του να είναι ολόκληρα πάνω από τα 5000 μέτρα υψόμετρο. Το μεγαλύτερο του μέρος ήταν και παραμένει μη κατοικήσιμο. Στη νότια πλευρά, η οροσειρά των Ιμαλαίων είναι το φυσικό σύνορό του. Στα δυτικά, η απόληξή του είναι στην οροσειρά του Karakoram. Στα βόρεια, τα όρη Kunlun και Altyn Tagh είναι το όριο, δυο από τις λιγότερο εξερευνημένες οροσειρές στη Γη (σύμφωνα με το Lonely Planet). Η περιοχή εκείνη, είναι από τις πιο απόμακρες και αφιλόξενες στον πλανήτη, τόσο που μπορεί να συγκριθεί μόνο με τις πολικές περιοχές.



Στην ανατολική και βορειοανατολική πλευρά, βέβαια, τα πράγματα περιπλέκονται, καθώς τα όρια του οροπεδίου του Θιβέτ, του Ιστορικού Θιβέτ και της περιοχής που κατοικείται από Θιβετιανούς διαφέρουν, και κανένα από αυτά δεν ταυτίζεται με τα σημερινά διοικητικά όρια της αυτόνομης επαρχίας του Θιβέτ, που είναι μέρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Η επαρχία Qinghai, για παράδειγμα, βρίσκεται σχεδόν ολόκληρη μέσα στο οροπέδιο, όπως βρίσκεται και μεγάλο μέρος της επαρχίας Sichuan.

Για να αποφεύγονται τέτοια μπερδέματα, ο περισσότερος κόσμος χρησιμοποιεί τον όρο «Θιβέτ» όταν αναφέρεται στη σημερινή αυτοδιοίκητη επαρχία της Κίνας, και «Ευρύτερο Θιβέτ» όταν αναφέρεται στο οροπέδιο, στα ιστορικά όρια του ή στις εθνογραφικά Θιβετιανές περιοχές της Κίνας - τα τελευταία σε μεγάλο βαθμό ταυτίζονται.

Σ’ αυτή λοιπόν την ακραία περιοχή της γης, αναπτύχθηκε ένας πολιτισμός με ενδιαφέρουσα ιστορία, καταλύτης για την ιστορία της ηπείρου ολόκληρης. Μια χώρα που ξεκίνησε ως βίαια και επεκτατική υπερδύναμη, για να καταλήξει βουδιστική θεοκρατία με πολιτική μη βίας, κι από κει να γίνει μια ακόμα επαρχία της Κίνας.

Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει για την προέλευση των πρώτων κατοίκων που εγκαταστάθηκαν στο Θιβετιανό οροπέδιο, αλλά κάποια ελλιπή ευρήματα δείχνουν προς μια μετανάστευση προς τα δυτικά από της πεδιάδες της Κίνας. Οι Θιβετιανές παραδόσεις, πάλι, μιλάνε για προέλευση του ανθρώπου από την ένωση ενός πίθηκου με ένα μυθικό τέρας (ogre), που έδωσε έξι απογόνους, τους Se Mu, Dong, Tong, Wra και Dru, από τους οποίους προήλθαν οι έξι μεγάλες φυλές των Θιβετιανών. Αυτό που ξέρουμε πάντως με σχετική σιγουριά, είναι ότι κάποια πέτρινα εργαλεία που χρονολογούνται από το 5400 π.Χ. ή και παλιότερα έχουν ανακαλυφθεί στην περιοχή του Chusang (περισσότερες πληροφορίες στο https://www.nature.com/news/hunters...nds-of-years-earlier-than-thought-1.21255#/b3).

Η κοιτίδα του Θιβετιανού πολιτισμού ήταν η κοιλάδα του ποταμού Yarlung, εκεί που βρίσκεται το αεροδρόμιο. Το πρώτο οχυρό στο Θιβέτ, το Yumbulagang, 108χμ πιο κάτω από το αεροδρόμιο, ήταν το σημείο όπου οι πρώτες βουδιστικές γραφές στο Θιβέτ προσγειώθηκαν πάνω στο ταβάνι του, τον 5ο αιώνα μ.Χ., και τις ανακάλυψε εκεί ο 28ος βασιλιάς της περιοχής. Όμως τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Βουδισμός είχε αρχίσει να εξαπλώνεται ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής από πολύ παλιότερα, ακόμα κι από το 300 π.Χ.

Μέχρι τον 6ο αιώνα, οι βασιλιάδες του Yarlung είχαν καταφέρει σε μεγάλο βαθμό, μέσω κατακτήσεων και συμμαχιών, να ενώσουν μεγάλο μέρος του κεντρικού Θιβέτ κάτω από την εξουσία τους. Ο 32ος βασιλιάς, ο Namri Songtsen, το πήγε ακόμα παραπέρα, νικώντας τις κινεζικές φυλές στα βορειοανατολικά και φτάνοντας τα σύνορα του Θιβέτ ως τις πεδιάδες της Κίνας. Όμως, η μεγάλη άνθιση του Θιβέτ δεν είχε έρθει ακόμα, είναι κάτι που κατάφερε ο γιός του, ο Songtsen Gampo (που τον συναντήσαμε και πιο πριν, όταν σας έγραφα για το Νεπάλ και το Μπουτάν).

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Songtsen Gampo (629-649μΧ) οι στρατοί του Θιβέτ έφτασαν μέχρι τη Βόρεια Ινδία και απείλησαν και την κυριαρχία της δυναστείας Tang στην Κίνα. Και η Κίνα και το Νεπάλ αντέδρασαν στις Θιβετιανές εισβολές με τη μέθοδο της διπλωματίας της εποχής: τους γάμους ανάμεσα στις Βασιλικές οικογένειες. Ανάμεσα στις συζύγους που απέκτησε ο Songtsen Gampo, δυο ξεχώρισαν και έμειναν στην ιστορία: Η Κινέζα πριγκίπισσα Wencheng, και η Νεπαλέζα πριγκίπισσα Bhrikuti. Λόγω αυτών, ο Βουδισμός για πρώτη φορά απέκτησε βασιλική προστασία στο οροπέδιο του Θιβέτ. Μέχρι τότε το Θιβέτ ήταν η μόνη από τις χώρες της περιοχής στην οποία δεν είχε ακόμα εξαπλωθεί, στα 1100 χρόνια που προηγήθηκαν από την ίδρυσή του ως θρησκεία.

Η επαφή με την Κίνα έφερε στο Θιβέτ την αστρονομία και την ιατρική, ενώ η επαφή με την Ινδία έφερε το σανσκριτικό αλφάβητο, που υιοθετήθηκε για τη γλώσσα τους και χρησιμοποιήθηκε για την πρώτη μετάφραση των Βουδιστικών κειμένων, τους πρώτους νόμους και την πρώτη καταγραφή της ιστορίας του Θιβέτ.

Μετά το Songtsen Gampo, και για δυο αιώνες ακόμα, η ισχύς και η επιρροή του Θιβέτ συνέχιζε να αυξάνει. Κατά τη βασιλεία του Trisong Detsen τον 8ο αιώνα, η επιρροή του Θιβέτ έφτανε στο Turkestan, το Βόρειο Πακιστάν, το Νεπάλ και μέρος της Ινδίας. Και στην πλευρά της Κίνας, οι δυνάμεις του Θιβέτ κατέλαβαν τις επαρχίες Gansu και Sichuan, και για ένα διάστημα έλεγχαν το δρόμο του μεταξιού. Την ίδια περίοδο, ο βουδισμός που μέχρι τότε περιοριζόταν στο παλάτι και σε Κινέζους και Ινδούς ιερείς, άρχισε να αποκτάει πιο βαθιές ρίζες και στον τοπικό πληθυσμό. Τότε ιδρύθηκε και το πρώτο Βουδιστικό μοναστήρι στο Θιβέτ, το Samye, και εντάθηκαν οι προσπάθειες για μεταφράσεις των βουδιστικών κειμένων και για την εκπαίδευση Θιβετιανών μοναχών.

Η διαμάχη για την πορεία που έπρεπε να έχει ο Βουδισμός στο Θιβέτ εντάθηκε, και έφτασε στη μεγάλη διαμάχη του Samye, το 790. Εκεί, ο Βασιλιάς Trisong Detsen έπαιξε καθοριστικό ρόλο, προκρίνοντας την υιοθέτηση των Ινδικών διδασκαλιών έναντι των Κινεζικών (Zen). Η γραμμή του βουδισμού αυτού ήταν ορθόδοξη, θεσμική και υπαλληλική, και έφερε το Βουδισμό ως πολύ ισχυρή αξία στο κράτος και την κοινωνία του Θιβέτ, μια κατάσταση σχεδόν φονταμενταλιστική. Αυτό φυσικά δεν άρεσε σε όλους, και οδήγησε σε ανοικτή διαμάχη, ιδιαίτερα με τους προερχόμενους από τη θρησκεία Bön που προϋπήρχε στο Θιβέτ. Ο διάδοχος του δολοφονήθηκε για θρησκευτικούς λόγους από τον αδερφό του, ο οποίος πολέμησε το βουδισμό, ώσπου κι αυτός δολοφονήθηκε, το έτος 842, από ένα Βουδιστή μοναχό. Η δολοφονία αυτή εορτάζεται ακόμα και σήμερα σε διάφορα θρησκευτικά φεστιβάλ, ως τιμή για τη σχολή Kagyu.

Στο μεταξύ, το 822 είχε υπογραφεί μια συνθήκη ανάμεσα στο Θιβέτ και την Κίνα, η οποία εν πολλοίς καθόριζε τα σύνορα μεταξύ τους, και τα τοποθετούσε εκεί που τα ήθελαν οι Θιβετιανοί. Όμως, οι δολοφονίες οδήγησαν σε κατάρρευση της κεντρικής εξουσίας στο Θιβέτ, και η συνέχεια ήταν ένας πολυετής πόλεμος ανάμεσα σε αντιμαχόμενα πριγκιπάτα. Μέσα σ’ αυτή την κατάσταση, ο φονταμενταλισμός υποχώρησε, για 150 χρόνια περίπου. Από τα πριγκιπάτα, τα σημαντικότερα ήταν αυτό του Tsang, γύρω από την πόλη Shigatse, και αυτό του Guge, στα δυτικά της χώρας.

Στο χρόνο που μεσολάβησε, η πίστη στο βουδισμό ανάμεσα στο λαό αυξανόταν. Εκεί που στο Νεπάλ, την Ινδία και την Κίνα η βουδιστική πίστη έχανε έδαφος, το Θιβέτ βρέθηκε να είναι ένα από τα πιο αφοσιωμένα «έθνη» της περιοχής στην πίστη προς το Βούδα. Η νέα αυτή επέκταση του Βουδισμού στη χώρα, συνέπεσε με δυο γεγονότα. Αφενός, κάποιοι Θιβετιανοί δάσκαλοι που είχαν αναζητήσει καταφύγιο προς ανατολάς, επέστρεψαν στο κεντρικό Θιβέτ το 10ο αιώνα, και ίδρυσαν νέα μοναστήρια.

Και αφετέρου, δυο σημαντικά πρόσωπα έφτασαν στο δυτικό Θιβέτ: ο μελετητής του Βουδισμού Atisha, από την περιοχή των Bengali (Jowoje στα Θιβετιανά), τον οποίο οι βασιλιάδες του Guge, στα δυτικά της χώρας, προσκάλεσαν στο Θιβέτ, και ο μεγάλος μεταφραστής Rinchen Zangpo, ο οποίος αφού ταξίδεψε στην Ινδία έφερε μαζί του ιερά βουδιστικά κείμενα και ίδρυσε δεκάδες μοναστήρια στο απώτερο δυτικό άκρο της χώρας, ένα εκ των οποίων, το Tholing αναδείχθηκε σε Θρησκευτικό κέντρο όλου του Θιβέτ. Το μεγαλείο του Βασιλείου του Guge, όπως και όλο το δυτικό Θιβέτ ασφαλώς και αξίζει μια επίσκεψη, αλλά το δυτικό Θιβέτ είναι αρκετά μακριά για χωρέσει σε ένα ταξίδι τόσο λίγων ημερών.

Για όποιον ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα για την ιστορία του Guge, προτείνω αυτό το ντοκιμαντέρ (λυπάμαι, το βρήκα μόνο στα Αγγλικά).

Μετά τις δολοφονίες των βασιλιάδων, οι σχέσεις με την Κίνα χειροτέρεψαν, και το Θιβέτ έχανε συνεχώς εδάφη. Όταν κατέρρευσε η δυναστεία Tang, η Κίνα είχε ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που είχε χάσει στο παρελθόν. Κατά τη διακυβέρνηση της δυναστείας Song (960-1276), οι δυο χώρες πρακτικά δεν είχαν επαφές – οι μόνοι με τους οποίους το Θιβέτ είχε επαφή, ήταν τα βασίλεια πέραν των Ιμαλαΐων. Όμως αυτό έμελλε να το αλλάξει ένας Μογγόλος βασιλιάς: O Τζένγκις Χαν.

O Τζένγκις Χαν, το 1206 ξεκίνησε ένα κύμα κατακτήσεων, που οδήγησαν σε μια τερατώδη Μογγολική αυτοκρατορία, που κάλυπτε την Κεντρική Ασία και την Κίνα (και όχι μόνο, αλλά δεν είναι του παρόντος). Το 1239, οι Μογγόλοι άρχισαν να κάνουν καταστροφικές ληστρικές εξορμήσεις και στο οροπέδιο του Θιβέτ. Κατάφεραν και γκρέμισαν αρκετά μοναστήρια, και το 1240 έφτασαν με στρατό 30,000 ατόμων λίγο έξω από τη Λάσα, προτού τραπούν σε οπισθοχώρηση. Σύμφωνα με Θιβετιανά κείμενα, οι Μογγόλοι συσχέτισαν την πνευματικότητα των Θιβετιανών Λάμα με το Godan Khan, εγγονό του Τζένγκις Χαν και κυβερνήτη της Μογγολικής «επαρχίας» του Kokonor στο σημερινό Qinghai, που περιλάμβανε ήδη όλη την Κίνα.

Ο τελευταίος κάλεσε στην έδρα του το Sakya Pandita, επικεφαλή του μοναστηριού Sakya και της ομώνυμης σχολής του Βουδισμού, και τον έκανε «πνευματικό» του. Και παράλληλα, αυτός θα ήταν και ο κοσμικός ηγέτης για την επαρχία του Θιβέτ. Η σχολή Sakya είχε ιδρυθεί το 1073 από την οικογένεια Khon, που ήταν απόγονοι της δυναστείας των βασιλιάδων του Yerlung.

Ο Θιβετιανός Βουδισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της Μογγολικής αυτοκρατορίας στην Ανατολική Ασία, και ο επικεφαλής Λάμα του Sakya θα ήταν ο πνευματικός της ηγέτης. Η όλη σχέση αυτή κράτησε σχεδόν 100 χρόνια, και δημιούργησε ισχυρούς δεσμούς ανάμεσα στο Sakya και τη Μογγολική δυναστεία Yuan. Και μολονότι η δυναστεία ήταν Μογγολική, κατά τη διακυβέρνησή της το Θιβέτ και η Κίνα είχαν βρεθεί μέλη της ίδιας αυτοκρατορίας. Αυτό είναι και το βασικό προηγούμενο βάση του οποίου οι Κινέζοι υποστηρίζουν, ακόμα και σήμερα, ότι υπάρχουν ισχυροί ιστορικοί δεσμοί ανάμεσα στην Κίνα και το Θιβέτ.

Όταν η Μογγολική αυτοκρατορία διαλύθηκε, η Κίνα και το Θιβέτ ξανάγιναν δυο ανεξάρτητες χώρες, και είχαν κανονικές σχέσεις μεταξύ τους. Στην Κίνα άρχιζε η εποχή της δυναστείας των Ming, ενώ το εγχείρημα για τους Θιβετιανούς ήταν κυρίως η από-Μογγολοποίηση της χώρας τους, επιστρέφοντας στις παραδοσιακές μορφές διακυβέρνησης που είχαν αφήσει οι Yarlung. Μια τροποποιημένη εκδοχή των νόμων του Songtsen Gampo επανήρθε σε ισχύ, δημιουργήθηκε νέο φορολογικό σύστημα, και οι βασιλείς Yarlung αναδείχθηκαν σε ιστορικά σύμβολα της χώρας, μέσω υλικού που δημιουργήθηκε. Η σχολή του Sakya άρχισε να χάνει την ισχύ που είχε συγκεντρώσει. Με όλα αυτά, είχε δημιουργηθεί μια ξεχωριστή εθνική ταυτότητα για τους Θιβετιανούς, ώστε να ανεξαρτητοποιηθούν από ξένες παρεμβάσεις. Από τις Θιβετιανές απογραφές της εποχής, ξέρουμε πως η χώρα είχε 40.000 σπίτια το 1268.

 

[taver]

Κεφάλαιο 65: Η εποχή των Δαλάι Λάμα

Το 1374, ο νεαρός Lobsang, που αργότερα έγινε γνωστός με το όνομα Tsongkhapa ξεκίνησε από το σπίτι του κοντά στο Kokonor στο Amdo για το κεντρικό Θιβέτ, όπου εκπαιδεύτηκε σε όλες τις μεγάλες σχολές του Θιβετιανού Βουδισμού. Όταν έφτασε στην ηλικία των 25, είχε ήδη τη φήμη του δασκάλου και του συγγραφέα.

Ο Tsongkhapa ίδρυσε ένα μοναστήρι στο Ganden, κοντά στη Λάσα, όπου ολοκλήρωσε τις σκέψεις του, μένοντας έξω από τα πολιτικά παιχνίδια, και ακολουθώντας το δρόμο της αγνότητας και της μοναστικής πειθαρχίας. Αν και μάλλον δε σκόπευε να ιδρύσει μια ακόμα σχολή του Βουδισμού, οι διδασκαλίες του προσέλκυσαν πολλούς ακόλουθους, που είδαν με καλό μάτι την επιστροφή του στις αυθεντικές διδασκαλίες του Atisha, αντί για τις ως τότε κυρίαρχες σχολές Sakya και Kagyu. Το όνομα της νέας σχολής που δημιουργήθηκε, ήταν Gelug (Ηθική), και σήμερα παραμένει η μεγαλύτερη σχολή στο Θιβέτ, και είναι γνωστή κι ως η σχολή με τα Κίτρινα καπέλα.

Όταν λέμε σχολή, δεν εννοούμε άλλη θρησκεία, όμως. Δογματικά, οι Βουδιστικές σχολές δε διαφοροποιούνται καθόλου. Οι διαφοροποιήσεις τους έχουν να κάνουν όχι με το θεό, αλλά με τις λατρευτικές μεθόδους, το «δρόμο» δηλαδή που θα οδηγήσει τον πιστό στο δρόμο του θεού. Κάτι ανάλογο με τους Φραγκισκανούς και τους Βενεδικτίνους μοναχούς στον καθολικισμό.

To 12o αιώνα, ο πρώτος Karmapa εισήγαγε την έννοια της μετεμψύχωσης, που σιγά σιγά υιοθετήθηκε από όλες τις σχολές. Για όλες λοιπόν τις σχολές του Βουδισμού, από τότε και μετά, η ζωή είναι ένας ατέρμονος κύκλος μετεμψυχώσεων. Η ζωή δεν αρχίζει με τη γέννηση και λήγει με το θάνατο – αντίθετα, συνεχίζει μέσα από κάποιο άλλο σώμα κάθε φορά. Μεταφραζόμενο λοιπόν αυτό στους Θρησκευτικούς ηγέτες, σημαίνει ότι όταν ο ηγέτης πεθαίνει, η ζωή του δεν τελείωσε, απλά αυτός μετενσαρκώθηκε σε ένα νέο σώμα. Είναι καθήκον των μοναχών να ερμηνεύσουν τα σημάδια που είχε αφήσει πίσω του ο ηγέτης που πέθανε, και με βάση αυτά να βρουν το σώμα στο οποίο μετενσαρκώθηκε, σε κάποιο μωράκι που γεννιέται, και να το βοηθήσουν να μεγαλώσει, ώστε να επιστρέψει και πάλι στη θέση του ως ηγέτης. Το πρόβλημα φυσικά με όλο αυτό, είναι ότι για δυο δεκαετίες πάνω κάτω μετά το θάνατο του κάθε ηγέτη, η σχολή του παραμένει ουσιαστικά χωρίς κάποιον στο τιμόνι της.

Κατά την περίοδο που στην ηγεσία της σχολής Gelug βρισκόταν ο τρίτος μετεμψυχωμένος αρχηγός της, ο Sonam Gyatso (1543 – 1588), οι Μογγόλοι άρχισαν να ενδιαφέρονται γι αυτή. Επανέλαβαν και πάλι τα ίδια που είχαν κάνει και με τη σχολή Sakya το 13ο αιώνα, και κάλεσαν το Sonam Gyatso σε συνάντηση με τον Altyn Khan κοντά στο Kokonor, το 1578. Στη συνάντηση, ο Sonam Gyatso έγινε πνευματικός ηγέτης όλης της αυτοκρατορίας και κοσμικός ηγέτης του Θιβέτ, και έλαβε τον τίτλο του Dalai («ωκεανός», εννοώντας «Ωκεανός Σοφίας»). Ο τίτλος αποδόθηκε αναδρομικά και στους δυο προηγούμενους ηγέτες της σχολής, κάνοντας τον Tsongkhapa ουσιαστικά τον πρώτο Δαλάι Λάμα και τον Sonam Gyatso τον τρίτο.

Η σχέση της σχολής με τους Μογγόλους, που ξαφνικά τους μετέτρεψε και σε κοσμικούς άρχοντες, δεν άρεσε καθόλου στους βασιλείς της περιοχής Tsang (γύρω από τη σημερινή δεύτερη μεγάλη πόλη του Θιβέτ, τη Shigatse), οι οποίοι έφτασαν να επιτεθούν στα μοναστήρια Drepung και Sera και να ρίξουν τη χώρα σε ένα εμφύλιο πόλεμο. Από το 1565, ανακήρυξαν εαυτούς κοσμικούς ηγέτες όλου του Θιβέτ, με πρωτεύουσα τη Shigatse, και τον ηγέτη του Tsurphu, ενός μοναστηριού του Karmapa, υπό-σχολής του Kagyu, ως πνευματικό ηγέτη. Ο τέταρτος Δαλάι Λάμα, χωρίς κοσμικές εξουσίες, ήταν μάλιστα Μογγόλος, και εντελώς συμπτωματικά δισέγγονος του Altyn Khan, αλλά αναγκάστηκε να φύγει από το Θιβέτ και πέθανε στην εξορία σε ηλικία μόλις 25 ετών, το 1616.

Ο πέμπτος Δαλάι Λάμα ανακαλύφθηκε σύντομα μετά, και το μωράκι μεταφέρθηκε στη Λάσα συνοδεία Μογγόλων. Η συνεχιζόμενη ανάμιξη των Μογγόλων στα θέματα του Θιβέτ, ενίσχυε και τη σχολή Gelug. H διαφορά με την προηγούμενη δυνατή σχέση των Μογγόλων με τη σχολή Sakya, ήταν ο Δαλάι Λάμα, σε αντιδιαστολή με τον ηγέτη τη Sakya, είχε την ευχέρεια να βρίσκεται στο Θιβέτ και να ασκεί τα καθήκοντά του από κει. Με την υποστήριξη των Μογγόλων, το 1656 το Θιβέτ είχε ειρηνευτεί, οι βασιλιάδες του Tsang είχαν φονευτεί, και τα μοναστήρια του Karmapa κλείσει. Ο Δαλάι Λάμα ήταν πνευματικός και κοσμικός ηγέτης μιας περιοχής που κάλυπτε όλο σχεδόν το οροπέδιο, από το όρος Kailash στα δυτικά ως το Kham στα ανατολικά, και είχε διαλέξει τη Λάσα ως νέα πρωτεύουσα του κράτους του.

Ο Δάσκαλός του, Lobsang Chökyi Gyaltsen, αναβαθμίστηκε σε μετεμψύχωση του Amitābha, ενός αστρικού Βούδα, και πήρε τον τίτλο του τέταρτου Panchen Lama, για να τοποθετηθεί ως ηγέτης στο μοναστήρι Tashi Lhunpo της Shigatse, της ως τότε πρωτεύουσας. Ο ρόλος αποδόθηκε αναδρομικά και σε τρείς προηγούμενες μετεμψυχώσεις, και από τότε θα ήταν ο δεύτερος ισχυρότερος πνευματικά (όχι κοσμικά όμως) ρόλος στο Θιβετιανό Βουδισμό. Ένα από τα καθήκοντά του, θα ήταν η επιλογή του μωρού στο οποίο μετεμψυχωνόταν κάθε φορά ο Δαλάι Λάμα.

Ο Δαλάι Λάμα ήταν πλέον κάτι σα βασιλιάς. Και σα βασιλιάς, χρειαζόταν και το παλάτι του. Στις μέρες του, δημιουργήθηκε κι αυτό: Η Potala (Ποτάλα) είναι σήμερα το πλέον φωνογραφημένο και μεγάλο αξιοθέατο του Θιβέτ, και μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO. Εκτός από το να κτίσει το παλάτι, βέβαια, ο Πέμπτος Δαλάι Λάμα έχει μείνει στην ιστορία ως ο «Μεγάλος Πέμπτος Δαλάι Λάμα», καθώς ξεκίνησε μια νέα εποχή για το Θιβέτ, γεμάτη μεγαλεία. Πολλά από τα σημαντικά βουδιστικά μοναστήρια, κατασκευάστηκαν εκείνη την εποχή, με ποιο σημαντικό το Labrang στα ανατολικά όρια του οροπεδίου (στη σημερινή επαρχία Gansu). Μέχρι και στο Πεκίνο έκτισε μοναστήρια: Το Κίτρινο μοναστήρι (Xihuang) του Πεκίνου κτίστηκε προς τιμήν του για μια επίσημη επίσκεψη που έκανε. Παράλληλα, μια αποστολή από Ιησουίτες ιεραπόστολους ήρθε στο Θιβέτ από τη Goa της Ινδίας.

Οι αδυναμίες της διαδοχής με το σύστημα της μετενσάρκωσης φάνηκαν όταν πέθανε ο πέμπτος Δαλάι Λάμα, το 1682. Η Θιβετιανή κυβέρνηση έπρεπε να βρει την επόμενη μετενσάρκωση, και μετά να περιμένει 18 χρόνια για να ενηλικιωθεί. Η ισχυρή προσωπικότητα του Πέμπτου Δαλάι Λάμα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην ενότητα του πρόσφατα ενωμένου Θιβέτ, και γι’ αυτό ο αντιβασιλέας αποφάσισε να αποκρύψει το θάνατο του ηγέτη, ανακοινώνοντας ότι ο ηγέτης είχε μπει σε μια μακρά περίοδο διαλογισμού (10 χρόνια και κάτι). Το μυστικό βγήκε στη φόρα το 1695, τη χρονιά που ολοκληρώθηκε και η κατασκευή της Potala, και τότε έχρισαν βιαστικά ως έκτο Δαλάι Λάμα ένα αγόρι που το διάλεξε ο αντιβασιλέας μόνος του, το οποίο είχε γεννηθεί το 1683.

Το δωδεκάχρονο αγόρι, ο Tsangyang Gyatso αποδείχθηκε εξαιρετικά κακή επιλογή για τη θέση. Για να το πούμε κομψά, ήταν αντισυμβατικός περαν του φυσιολογικού. Ήταν μακρυμάλλης, αισθησιακός, και του άρεσαν οι ερωτικοί στίχοι. Σύντομα έδειξε ότι ενδιαφερόταν περισσότερο για το κρασί και τις γυναίκες, παρά για το διαλογισμό και τη μελέτη. Δεν πήρε τον όρκο του ως μοναχός, και συχνά ξετρύπωνε τα βράδια από το παλάτι για να κάνει χαμό στα πανδοχεία και τα μπορδέλα της Λάσα, με το ψευδώνυμο Norsang Wangpo. Ένας ιησουίτης μοναχός που βρισκόταν στο Θιβέτ, τον περιέγραψε ως άσωτο νέο και εξαιρετικά στερημένο. Σημείωσε μάλιστα πως «κανένα όμορφο άτομο οποιουδήποτε φύλλου δεν ήταν ασφαλές από την αχαλίνωτη ακολασία του».

Ο φιλόδοξος Μογγόλος πρίγκηπας Lhabzang Khan τα έμαθε όλα αυτά, και αποφάσισε ότι πολύ χαριστικά είχαν φερθεί οι Μογγόλοι στο Θιβέτ. Έπρεπε να επέμβει, αλλά πριν το κάνει, γύρεψε τη συγκατάθεση του Κινέζου Αυτοκράτορα Kangxi, του δεύτερου από τη δυναστεία των Qing. Αφού την έλαβε, καθώς ο Kangxi είχε νιώσει προσβεβλημένος που του είχαν κρύψει το θάνατο του πέμπτου Δαλάι Λάμα, εισέβαλλε στο Θιβέτ το 1706, και τελείωσε τον έκτο Δαλάι Λάμα (οι φήμες διίστανται ως προς το αν τον τελείωσε και σωματικά). Ο έβδομος Δαλάι Λάμα, παραδόξως όμως, βρέθηκε με βάση ένα ποίημα που είχε γράψει ο έκτος.

 

[taver]

Κεφάλαιο 66: Κινεζική κατοχή και ανεξαρτησία

Προτού ο έβδομος ενηλικιωθεί, μια αντίπαλη φράξια Μογγόλων από την κεντρική Ασία εισέβαλε στο Θιβέτ και κατέλαβε τη Λάσα για τρία χρόνια, σκοτώνοντας το Lhabzang Khan και καθαιρώντας τον έβδομο, ο οποίος κατάφερε όμως να διαφύγει στην Κίνα, που του παρείχε άσυλο στο μοναστήρι Kumbum. Ήταν η ευκαιρία που περίμενε ο Kangxi, που πήρε μαζί του το Δαλάι Λάμα και εισέβαλε ως απελευθερωτής στο Θιβέτ, με τους Θιβετιανούς να ζητωκραυγάζουν για την επιστροφή του Δαλάι Λάμα.

Από το σημείο αυτό, το 1724, και για δυο αιώνες ακόμα, το Θιβέτ θα ήταν προτεκτοράτο της Κίνας, με δυο Μανδαρίνους τοποτηρητές (Manchu) και στρατιωτική φρουρά από την Κίνα, ένα πολύ "βολικό" προηγούμενο για αυτά που έμελλε να συμβούν στη σύγχρονη εποχή.

Ένα ακόμα θέμα που πρέπει να σημειωθεί σε σχέση με την μετενσαρκωτική διαδοχή στην εξουσία, είναι το πρόβλημα με τους αντιβασιλείς που κυβερνούσαν όσο οι Δαλάι Λάμα ήταν ακόμα ανήλικα. Οι Περισσότεροι ήταν γαντζωμένοι στην εξουσία και δεν ήθελαν να την παραδώσουν όταν ο Δαλάι Λάμα ενηλικιωνόταν. Από το θάνατο του έβδομου Δαλάι Λάμα το 1757 ως την ενηλικίωση του 13ου το 1895 πέρασαν σχεδόν 120 χρόνια, αλλά από αυτά τα 120 εξουσία στα χέρια πραγματικού Δαλάι Λάμα είχαν μόνο για 7 από αυτά. Οι τρείς πέθαναν πολύ νέοι και κάτω από ύποπτες συνθήκες. Μόνο ο όγδοος έζησε κάπως παραπάνω, φτάνοντας την ηλικία των 45, έχοντας καθυστερήσει την ανάληψη της εξουσίας του.

Τα χρόνια πέρασαν, και μια νέα αυτοκρατορία έκανε την εμφάνισή της στην περιοχή: Η Βρετανική. Η πρώτη επαφή έγινε με την αποστολή ενός 27χρονου Σκωτσέζου, του George Bogle, το 1774 (για την οποία σας έγραψα και στο κεφάλαιο του Μπουτάν). Ο Bogle έφτασε ως τη Shigatse, ψάχνοντας για είδη να εμπορευτεί. Εκεί έγινε φίλος με τον Panchen Λάμα, τόσο στενός μέχρι που παντρεύτηκε μια από τις αδερφές του Θρησκευτικού ηγέτη, σηματοδοτώντας και την έναρξη των σχέσεων της Βρετανίας με το Θιβέτ. Δεν κράτησε πολύ όμως αυτό, καθώς ο Panchen Λάμα απεβίωσε το 1780, ενώ το 1788, μετά από μια εισβολή Νεπαλέζων Ghurka, η οποία αποκρούστηκε με τη βοήθεια των Κινέζων, το Θιβέτ αποφάσισε να διακόψει εντελώς τις σχέσεις και τις επαφές του με όλες τις τρίτες χώρες.

Ξεκίνησε μια εποχή που η Λάσα ήταν ένας προορισμός εξαιρετικά δύσκολος για ξένους - περίπου όπως ήταν και η Μέκκα. Ακόμα και οι μεγάλοι εξερευνητές της εποχής, όπως ο Nikolai Prajavalsky κι ο Sven Hedin, απέτυχαν να φτάσουν.

Η Βρετανία έχοντας χάσει την επαφή της με το Θιβέτ, παρακολουθούσε τα τεκταινόμενα από απόσταση. Μια δεύτερη Ευρωπαϊκή αυτοκρατορία ήρθε όμως να ταράξει τα νερά. Η Ρωσία, «καταπίνοντας» ολόκληρη την Κεντρική Ασία, είχε πάει τα σύνορά της 1000 χιλιόμετρα πιο πέρα, πλησιάζοντας όλο και περισσότερο στη Βρετανική Ινδία. Αυτό είχε οδηγήσει σε μια σύγκρουση των δυο αυτοκρατοριών, γνωστή και ως «The Great Game», έναν λιγότερο γνωστό ψυχρό πόλεμο, σχεδόν ένα αιώνα πριν από το γνωστό. Όταν έμαθαν λοιπόν οι Βρετανοί ότι ο Ρώσος “σύμβουλος” Agvan Dorjieff είχε προσκληθεί στη Λάσα, εκεί που αυτοί δε λάμβαναν προσκλήσεις, ανησύχησαν πολύ. Αργότερα έμαθαν ότι οι διπλωματικές αποστολές του Dorjieff ανάμεσα στη Λάσα και στη Μόσχα δεν ήταν μία αλλά τρείς, το 1898, το 1900 και το 1901. Και κυκλοφόρησε και μια φήμη ότι ο Τσάρος σκόπευε να υιοθετήσει το Βουδισμό.

Μολονότι το 1893 το Θιβέτ είχε παραχωρήσει την περιοχή του Sikkim στη Βρετανία και είχε ανοίξει το εμπόριο ανάμεσά τους, ο Λόρδος Curzon, o ρωσσόφοβος αντιβασιλέας της Ινδίας, ανησύχησε τόσο, που αποφάσισε να εισβάλει με στρατό στο Θιβέτ προτού να είναι αργά. Το 1904 μάζεψε 8000 άτομα στρατό υπό τον Colonel Francis Younghusband, και μέσω του Sikkim (και με την υποστήριξη και του Μπουτάν) εισέβαλλε στο Θιβέτ. Αφού περίμεναν αρκετούς μήνες για να έρθει κάποιος Θιβετιανός να τους μιλήσει και να διαπραγματευτεί μαζί τους, έφτασαν τελικά ως τη Λάσα, για να ανακαλύψουν ότι ο Δαλάι Λάμα είχε εγκαταλείψει τη χώρα και είχε καταφύγει στη Μογγολία μαζί με το Dorjieff.

O Δαλάι Λάμα είχε ορίσει αντικαταστάτη του τον Tri Rinpoche, ηγέτη του μοναστηριού Ganden. Οι Βρεττανοί υπέγραψαν μ’ αυτόν μια συνθήκη, και αποχώρησαν αμέσως από το Θιβέτ. Δεν πήραν ποτέ υπογραφή στη συνθήκη από τον Μανδαρίνο τοποτηρητή όμως. Αυτό ερμηνευόταν σαν οι Βρεττανοί να αναγνώριζαν την ανεξαρτησία του Θιβέτ, κάτι που δεν άρεσε φυσικά καθόλου στους Κινέζους. Έτσι το 1906 υπογράφηκε και δεύτερη συμφωνία, με τους τοποτηρητές αυτή τη φορά, η οποία αναγνώριζε την επικυριαρχία της Κίνας στο Θιβέτ, και το ίδιο έκαναν παράλληλα και οι Ρώσσοι. Με τις υπερδυνάμεις να το έχουν συμφωνήσει, οι Κινέζοι βρήκαν την ευκαιρία να εισβάλουν με ισχυρές δυνάμεις στο Θιβέτ, στέλνοντας το Δαλάι Λάμα ξανά στην εξορία, αυτή τη φορά στο Βρετανικό πλέον Sikkim.

Το 1911, μια επανάσταση στην Κίνα εκθρόνισε τη δυναστεία των Qing, ιδρύοντας τη «Δημοκρατία της Κίνας», η οποία απέσυρε και τους τοποτηρητές και το στρατό από το Θιβέτ. Τον Ιανουάριο του 1913, ο 13ος Δαλάι Λάμα επέστρεψε στο Θιβέτ. Και μπορεί οι Κινέζοι να απέσυραν τις δυνάμεις κατοχής, αλλά δεν απέσυραν και το ενδιαφέρον τους. Έστειλαν διάφορες προτάσεις στο Δαλάι Λάμα να αναλάβει αξιώματα σε ένα ενοποιημένο κράτος, αλλά αυτός τις απέρριψε, και ανακοίνωσε ότι αναλάμβανε την ηγεσία της χώρας του. Αυτή η απάντηση, ήταν για τους Θιβετιανούς η διακήρυξη της ανεξαρτησίας τους. Οι Κινέζοι πάλι, επέλεξαν να την αγνοήσουν, λέγοντας ότι στο γράμμα αυτό ο Δαλάι Λάμα έδειξε σεβασμό και αγάπη για τη μητέρα πατρίδα.

Σε κάθε περίπτωση, τα επόμενα τριάντα χρόνια το Θιβέτ λειτουργούσε ως ανεξάρτητο κράτος, και χωρίς παρεμβάσεις από την Κίνα. Είχε τότε την ευκαιρία να μεταμορφώσει το μεσαιωνικό, φεουδαρχικό μοντέλο λειτουργίας του και να διαμορφώσει ένα σύγχρονο κράτος που θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής, είτε κτισμένο στο πρότυπο του δυτικού κόσμου είτε σε οποιοδήποτε άλλο. Δεν έκαναν όμως τίποτα. Αντίθετα βυθίστηκαν στις ριζωμένες θεοκρατικές τους δομές, την ενδοσκόπηση, και την απομόνωσή τους.

Όσο ο Δαλάι Λάμα βρισκόταν στο Sikkim, έγινε φίλος με τον Sir Charles Alfred Bell, ένα μελετητή του Θιβέτ και πολιτικό επικεφαλής του Sikkim. Η σχέση αυτή αναθέρμανε τις σχέσεις της Αγγλίας με το Θιβέτ, και έφερε τους Άγγλους στο τραπέζι των συνομιλιών των Θιβετιανών με τους Κινέζους, σε ρόλο διαιτητή. Ο Bell εκπροσωπούσε νομικά το Θιβέτ στις συνομιλίες, ενώ ο Archie Rose τους Κινέζους. Η συμφωνία της Simla του 1914 όριζε πως το Θιβέτ θα χώριζε στα δυο. Το ένα μέρος (Outer Tibet) θα παρέμενε απολύτως αυτοδιοίκητο, αλλά με Κινεζική επικυριαρχία, ενώ το άλλο μέρος (Inner Tibet), που πρακτικά περιλαμβάνει τις περιοχές του οροπεδίου που σήμερα δεν ανήκουν στο Θιβέτ, θα περνούσε ολόκληρο στην Κίνα. Η συμφωνία επίσης καθόριζε και τα σύνορα μεταξύ Βρετανίας και Θιβέτ, ως τη γραμμή MacMahon. Όμως, σύντομα η Κίνα απέσυρε την υποστήριξή της προς τη συμφωνία. Πολλά χρόνια μετά μια «άλλη» Κίνα οδηγήθηκε σε πόλεμο με την Ινδία (που είχε γίνει ανεξάρτητη στο μεταξύ, το 1962, για τα σύνορα που περιέγραφε η συμφωνία αυτή. Η Βρετανία υποστήριζε ακόμα τη συμφωνία, και μαζί της την επικυριαρχία (και όχι πλήρη κυριαρχία) της Κίνας στο Θιβέτ, ως τις 29 Οκτωβρίου 2008.

Το 1920 ο Bell επισκέφθηκε τη Λάσα, και ανανέωσε τη φιλία του με το Δαλάι Λάμα. Συμφώνησαν ότι οι Βρετανοί θα προμήθευαν με σύγχρονα όπλα τους Θιβετιανούς, υπό την προϋπόθεση ότι θα τα χρησιμοποιούσαν μόνο για άμυνα. Οι Θιβετιανοί στρατιωτικοί εκπαιδεύτηκαν τόσο στη Gyantse του Θιβέτ όσο και στην Ινδία, και η πρώτη τηλεγραφική σύνδεση ανάμεσα στη Λάσα και τη Shigatse ήταν γεγονός. Κατασκευάστηκε ένα υδροηλεκτρικό φράγμα κοντά στη Λάσα, και ένα Αγγλικό σχολείο ιδρύθηκε στη Gyangtse. Τέσσερις Θιβετιανοί μαθητές στάλθηκαν να σπουδάσουν σε δημόσια εκπαιδευτήρια στο Rugby της Αγγλίας. Με πρόσκληση του Δαλάι Λάμα, Βρετανοί γεωλόγοι ανέλαβαν τις έρευνες στα βουνά του Θιβέτ για να ανακαλύψουν τυχόν ορυκτά που το Θιβέτ θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Bell έγραψε και τη βιογραφία του 13ου Δαλάι Λάμα.

Μολονότι ο 13ος Δαλάι Λάμα, με τα ταξίδια του στο εξωτερικό μάλλον είχε αντιληφθεί την ανάγκη εκσυγχρονισμού της χώρας, τα εμπόδια που είχε να ξεπεράσει ήταν τεράστια, με κυριότερο την κοινωνική οργάνωση της χώρας. Από την επικράτηση των Gelug και μετά, η χώρα λειτουργούσε ως φεουδαρχική θεοκρατία, και τα πράγματα δεν ήταν καθόλου καλά για το λαό. Οι Μοναχοί, και ειδικά αυτοί στα τεράστια μοναστήρια Gelug και Sera κοντά στη Λάσα, είχαν παραδοσιακά μεγάλη επιρροή στα θέματα της διακυβέρνησης, και κάθε απόπειρα αλλαγής συναντούσε μεγάλες αντιδράσεις. Έτσι και οι λιγες ακόμα μεταρρυθμίσεις του Δαλάι Λάμα δεν πέρασαν στην πράξη. Οι εκπαιδευμένοι στρατιωτικοί τοποθετήθηκαν σε μη μάχιμες θέσεις, ναρκοθετώντας την ηθική του στρατού, η νέα αστυνομία που ιδρύθηκε αφέθηκε στην τύχη της και έγινε αναποτελεσματική, το Αγγλικό σχολείο έκλεισε, και το ταχυδρομείο που είχε στηθεί σταμάτησε να λειτουργεί.

Όμως υπήρχαν κι άλλα προβλήματα. Μια σύγκρουση ανάμεσα στον Panchen Lama και το Δαλάι Λάμα, για την αυτονομία του μοναστηριού Tashi hunpo στη Shigatse οδήγησε τον πρώτο στην αυτομόληση στην Κίνα, και έμεινε εκεί για 14 χρόνια ως το θάνατό του.

Το 1933, ο 13ος Δαλάι Λάμα εξέπνευσε, και ο 14ος Δαλάι Λάμα βρέθηκε, αλλά στα εδάφη της περιοχής Amdo, που είχε περάσει στην Κίνα (επειδή το κεφάλι του άψυχου σώματος του 13ου γύρισε κάποια στιγμή και κοίταξε προς εκείνη την κατεύθυνση). Το μωράκι μεταφέρθηκε στη Λάσα μόνο όταν ο τοπικός Κινέζος διοικητής εισέπραξε 300.000 Κινεζικά Δολάρια ως αμοιβή. Το αγόρι ονομάστηκε Tenzin Gyatso και τοποθετήθηκε ως ο 14ος Δαλάι Λάμα στις 22 Φεβρουαρίου 1940, σε ηλικία 4 ετών και μισό (και ζει ακόμα).

Το 1947, ένα πραξικόπημα συγκλόνισε τη Λάσα. Έφτασαν στο χείλος του εμφυλίου, με 200 μοναχούς να χάνουν τη ζωή τους από πυροβολισμούς μόνο στο μοναστήρι Sera. Ο ως τότε αντιβασιλέας που εκτελούσε τα χρέη του Δαλάι Λάμα ως την ενηλικίωσή του, κατέληξε στη φυλακή, για το ρόλο του στο πραξικόπημα, και σύντομα βρέθηκε νεκρός στο κελί του. Σε κάθε περίπτωση αυτή η ιστορία αποδυνάμωσε πολύ το Θιβέτ, στη χειρότερη δυνατή εποχή: Το 1949 ο Mao Zedong και ο Κόκκινος Στρατός του είχαν ήδη αποκτήσει τον έλεγχο της Κίνας (πλην Ταιβάν).

 

[taver]

Κεφάλαιο 67: Κομμουνισμός...

H εγκατάσταση του Κομμουνισμού στην Κίνα έμελλε να φέρει κατακλυσμικές αλλαγές και για το Θιβέτ, και να γράψει το πιο λυπηρό, ενδεχομένως και τελευταίο κεφάλαιο στη Θιβετιανή ιστορία, καθώς η «απελευθέρωση» του Θιβέτ που ακολούθησε, συνοδεύτηκε από εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους Θιβετιανών, και το βίαιο εκμοντερνισμό της κοινωνίας, που είχε και χαρακτηριστικά βίαιης εθνικής ενοποίησης.

Στις 7 Οκτωβρίου 1950, ένα χρόνο μετά την επικράτηση των κομμουνιστών στην Κίνα, 40 χιλιάδες στρατιώτες, με εμπειρία μαχών από τον Κινεζικό εμφύλιο και το Β’ Παγκόσμιο, εισέβαλαν στο κεντρικό Θιβέτ, από έξι διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο στρατός του Θιβέτ, με 4000 στρατιώτες όλους κι όλους και τον εξοπλισμό που είχαν προμηθεύσει οι βρετανοί πριν από 30 χρόνια, δεν είχε και πολλές δυνατότητες για αντίσταση. Η αντίδραση της κυβέρνησης της Λάσα ήταν να αναλάβει τα ηνία της χώρας ο 15χρονος ακόμα Δαλάι Λάμα, κάτι που οδήγησε στο παράλογο θέαμα να υπάρχουν εορτασμοί και γιορτές στους δρόμους της Λάσα την ώρα που εισέβαλλε ο Κινεζικός στρατός.

Η κίνηση του Δαλάι Λάμα ήταν να στείλει αποστολή στο Πεκίνο για διαπραγμάτευση, με εντολή όμως να μη συμφωνήσουν τίποτα χωρίς να συζητήσουν μαζί του. Οι Κινέζοι όμως δεν είχαν σκοπό να διαπραγματευτούν απολύτως τίποτα. Είχαν ήδη γράψει ένα κείμενο συμφωνίας, και το παρουσίασαν στους Θιβετιανούς για υπογραφή. Οι τελευταίοι είχαν την επιλογή είτε να το υπογράψουν ή να υποστούν τα περαιτέρω από τον Κινεζικό στρατό.

Το «σύμφωνο των 17 σημείων περί των μέτρων για την ειρηνική απελευθέρωση του Θιβέτ», όπως τελικά ονομάστηκε το κείμενο που υπογράφηκε, υποσχόταν για το Θιβέτ μια ανεξαρτησία παρόμοια με αυτή που αρκετά αργότερα παρασχέθηκε στο Hong Kong και το Macau, στη λογική του «Μία χώρα, δυο συστήματα», αλλά δεν περιείχε την παραμικρή εγγύηση για κάτι τέτοιο.

Τα πρώτα χρόνια, η Κινεζική κατοχή στο κεντρικό Θιβέτ κυλούσε ομαλά, χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές ή μεταρρυθμίσεις, αλλά φυσικά με εθνικές εντάσεις. Η παρουσία 8000 χιλιάδων Κινέζων στρατιωτών στη Λάσα, διπλασίαζε τον πληθυσμό της, και φυσικά επηρέασε τα αποθέματα τροφών στην πόλη και εκτόξευσε τον πληθωρισμό. Παράλληλα, άρχισαν να φτάνουν και φήμες για πολιτική κατήχηση, σφαγές και επιθέσεις σε μοναστήρια στις περιοχές του οροπεδίου έξω από το αυτοδιοίκητο Θιβέτ.

Το 1956 ξεκίνησαν εξεγέρσεις στο ανατολικό Θιβέτ, για τις αναγκαστικές αναδιανομές γης, και το 1957 και 1958 αυτές διαδόθηκαν και προς το κεντρικό Θιβέτ (έβαλε και η CIA το χεράκι της γι’ αυτό). Με βαριά καρδιά, ο Δαλάι Λάμα επέστρεψε στη Λάσα από το Lumbini του Νεπάλ στο οποίο είχε πάει για τον εορτασμό των 2500 χρόνων από τη γέννηση του Βούδα. Φαινόταν πως η επανάσταση στο Θιβέτ και η επακόλουθη κατάπνιξή της από την Κίνα ήταν πια αναπόφευκτη.

Οι εορτασμοί της Θιβετιανής πρωτοχρονιάς το 1959, όπως κάθε χρόνο, είχαν μαζέψει πολύ κόσμο στο κέντρο της Λάσα, διπλασιάζοντας (πάλι) τον πληθυσμό της. Πέρα από τους συνήθεις εορτασμούς, οι κινέζοι είχαν προσθέσει στο πρόγραμμα και χορευτικές παραστάσεις στο στρατόπεδό τους, από ένα Κινεζικό χορευτικό συγκρότημα. Η πρόσκληση προς το Δαλάι Λάμα να παραστεί, ήταν ένα ελαφρώς συγκεκαλυμένο τελεσίγραφο. Ο Δαλάι Λάμα, μη επιθυμώντας να τους προσβάλει, απάντησε ότι θα πήγαινε στην εκδήλωση. Λίγα λεπτά πριν από την τελευταία, όμως, οι Κινέζοι δεν του επέτρεψαν να πάρει μαζί του τη συνήθη συνοδεία του, με τους 25 σωματοφύλακες. Παρότι ο Δαλάι Λάμα δέχτηκε τους νέους όρους, τα νέα για την «προσβολή» του έφτασαν στον κόσμο στη Λάσα, που έβγαλε το συμπέρασμα ότι οι Κινέζοι σκόπευαν να απαγάγουν το Δαλάι Λάμα, και σχημάτισε κλοιό 30.000 ατόμων γύρω του. Ο Δαλάι Λάμα αναγκάστηκε να ματαιώσει την εμφάνισή του.

Παράλληλα όμως, κάποιοι Θιβετιανοί στρατιώτες που εν τω μεταξύ είχαν ενταχθεί στον Κινεζικό Στρατό, άρχισαν να βγάζουν τις στολές τους, να συμμετέχουν στο πλήθος, και να του μοιράζουν όπλα. Και κάποιοι υπουργοί της τοπικής κυβέρνησης ανακήρυξαν άκυρη τη συμφωνία των 17 σημείων και τη χώρα τους και πάλι ανεξάρτητη. Ο Δαλάι Λάμα δεν είχε την ισχύ για να παρέμβει και να αποτρέψει τα χειρότερα, προσπάθησε μόνο να συμφιλιώσει την κατάσταση με τους Κινέζους με επιστολές του. Τους πρότεινε ακόμα και να παραδοθεί ο ίδιος. Η απάντηση όμως ήταν με δυο βολές πυροβόλου πάνω στο πλήθος, που ήταν συγκεντρωμένο έξω από το Norbulingka, το θερινό ανάκτορο.

Ο Δαλάι Λάμα κατάλαβε ότι δεν είχε άλλη επιλογή πια πέραν από το να διαφύγει. Στις 17 Μαρτίου 1959, μεταμφιέστηκε σε στρατιώτη, και με μια μικρή συνοδεία έφυγαν από το παλάτι. 14 μέρες αργότερα, βρισκόταν στην Ινδία, στα 24 του χρόνια, και δεν έχει επιστρέψει έκτοτε στο Θιβέτ. Η αναχώρηση του κρατήθηκε μυστική, κάτι που συνέτεινε στην αύξηση της έντασης στη Λάσα. Στις 20 Μαρτίου, οι Κινέζοι άρχισαν να βομβαρδίζουν το Norbulingka και τα πλήθη μπροστά του, σκοτώνοντας εκατοντάδες. Το πυροβολικό χτύπησε και την Ποτάλα, το μοναστήρι Sera, και την ιατρική σχολή στο Chagpo Ri. Κινέζοι ελεύθεροι σκοπευτές στόχευσαν τους Θιβετιανούς που κρατούσαν βόμβες μολότοφ, και όταν 10.000 Θιβετιανοί οπισθοχώρησαν μέσα στο ναό Jokhang στο κέντρο της Λάσα, βομβαρδίστηκε κι αυτός. Μετά από τρείς μέρες μαχών, εκατοντάδες πτώματα Θιβετιανών υπήρχαν στους δρόμους της Λάσα, με κάποιες εκτιμήσεις να μιλάνε ακόμα και για δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.

 

[taver]

Κεφάλαιο 68: Παραλογισμοί

Οι Κινέζοι προχώρησαν παραπέρα την κατάπνιξη της αντίστασης, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο όλων των συνοριακών περασμάτων ανάμεσα στο Θιβέτ και την Ινδία, και αφοπλίζοντας τους αντάρτες Khampa που είχαν βοηθήσει το Δαλάι Λάμα να δραπετεύσει. Όπως το έθεταν, απελευθέρωναν το Θιβέτ από τις αντιδραστικές δυνάμεις, απελευθέρωναν τους δουλοπάροικους από το ζυγό της μοναστικής καταπίεσης, και έφερναν μια νέα δίκαια σοσιαλιστική κοινωνία. Είτε αυτό άρεσε στους Θιβετιανούς, είτε όχι.

Το επόμενο βήμα ήταν να καταργήσουν την κυβέρνηση του Θιβέτ και αναδιέταξαν τη Θιβετιανή κοινωνία σύμφωνα με τις Μαρξιστικές αρχές τους. Οι μοναχοί και η αριστοκρατία στάλθηκαν για εργασία σε ταπεινές δουλειές, και υπέστησαν βίαιες «συνεδρίες αυτοκριτικής», δηλαδή δημόσιου εξευτελισμού και βασανιστηρίων, τις «thamzing», που ενίοτε οδηγούσαν και στο θάνατο.

Επόμενος στόχος, ήταν τα Θιβετιανά «φεουδαρχικά» μοναστήρια και ναοί. Πρώτα απαγορεύτηκε στους Θιβετιανούς να δωρίζουν τρόφιμα στα μοναστήρια, και πολλοί μοναχοί αναγκάστηκαν να υποστούν thamzing, να βγάλουν τα «ράσα» τους, και να παντρευτούν. Τα πλούτη των μοναστηριών αφαιρέθηκαν, και πανάρχαιες βουδιστικές γραφές είτε κάηκαν είτε χρησιμοποιήθηκαν ως χαρτί τουαλέτας. Η καταστροφή της Μοναστικής παράδοσης είχε πάρει μαζικές διαστάσεις. Το 1959, στο Θιβέτ υπήρχαν κάπου 2000 ως 2500 μοναστήρια. Το 1962, είχαν απομείνει μόλις 70.

Η Κίνα του Μάο είχε αποφασίσει να παρέμβει και στη γεωργία. Στα πλαίσια του οικονομικού «Great Leap Forward», αποφάσισαν να αντικαταστήσουν τις καλλιέργειες στο Θιβέτ, και αντί για το παραδοσιακό κριθάρι, που ήταν κατάλληλο για τα υψόμετρα αυτά, οι αγρότες αναγκάστηκαν, παρά τις διαμαρτυρίες τους, να καλλιεργήσουν ρύζι και σιτάρι. Φυσικά, είχαν δίκιο, και στο Θιβέτ επικράτησε λιμός το 1961. Μέχρι το τέλος εκείνης της χρονιάς, 70.000 Θιβετιανοί είχαν λιμοκτονήσει.

Ακόμα και ο κινεζόφιλος Panchen Lama άρχισε να διαμαρτύρεται. Το Σεπτέμβρη του 1961 έστειλε μια αναφορά 70.000 χαρακτήρων στο Μάο για τις κακουχίες του λαού του, και έκανε το λάθος να ζητήσει, μεταξύ άλλων, και θρησκευτικές ελευθερίες για τους Θιβετιανούς, και το σταμάτημα της καταστροφής των μοναστηριών. Κατέληξε κι αυτός εξαφανισμένος σε μια φυλακή υψίστης ασφαλείας, όπου έμεινε 14 χρόνια, όπως και πολλοί ακόμα.

Αλλά η καταστροφή δεν είχε τελειώσει. Κάτι που ξεκίνησε ως διαμάχη του Μάο με το Lio Sahoqi το 1965, κατέληξε τον Αύγουστο του 1966 σε αυτό που ονομάστηκε «Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση», ένα αναρχικό κίνημα που θα τάραζε συθέμελα την Κίνα, και μαζί της και το Θιβέτ. Η χώρα πέρασε ουσιαστικά στον έλεγχο αντιμαχόμενων όχλων Κόκκινων Φρουρών, με αμέτρητους νεκρούς. Τα πράγματα όμως για το Θιβέτ ήταν ακόμα χειρότερα.

Οι πρώτοι κόκκινοι φρουροί έφτασαν στη Λάσα τον Ιούλιο του 1966, και δυο μήνες αργότερα, με τη βοήθεια νεαρών που είχαν κατηχηθεί στην Κομμουνιστική Κίνα εισέβαλαν στο Jokhang με καταστροφική μανία, σπάζοντας αγάλματα και καίγοντας ιερές εικόνες. Ήταν η αρχή μιας πολύ μεγάλης κλίμακας καταστροφής, όπου περιέλαβε κάθε θρησκευτικό μνημείο στο Θιβέτ. Το πνεύμα της ήταν η καταστροφή των τεσσάρων «παλαιών»: Της παλαιάς σκέψης, της παλαιάς κουλτούρας, των παλιών συνηθειών και των παλαιών ηθών και εθίμων. Εικόνες του προέδρου Μάο τοποθετήθηκαν με γύψο πάνω από τα αγάλματα του Βούδα, και οι βουδιστικές επιγραφές αντικαταστάθηκαν από κομμουνιστικά σλόγκαν. Ακόμα και ο ίδιος ο Βούδας κατηγορήθηκε ως «αντιδραστικός»….

Οι αγρότες πάλι, αναγκάστηκαν να ενταχθούν σε κολεκτίβες, και λάμβαναν εντολές για το τι θα καλλιεργήσουν και πότε. Όποιος διαφωνούσε, συλλαμβανόταν και στελνόταν για thamzing. Οι Θιβετιανοί έπρεπε επίσης να αποκηρύξουν το Δαλάι Λάμα ως παράσιτο και προδότη. Παράλληλα, οι εξεγέρσεις που υποδαύλιζε η CIA συνεχίζονταν ως το 1975, οπότε και έκλεισε το τελευταίο αντάρτικο στρατόπεδο που υποστήριζαν, στο Mustang του Νεπάλ.

Όταν πλέον πέθανε ο Μάο το 1976, ακόμα και οι Κινέζοι είχαν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι τα πράγματα στο Θιβέτ είχαν πάρει λάθος δρόμο. Ο διάδοχος που είχε επιλέξει ο Μαο, ο Hua Guofeng, αποφάσισε να απαλύνει τη στάση της κυβέρνησης απέναντι στο Θιβέτ, και να επιτρέψει την αναβίωση των Θιβετιανών εθίμων και περιορισμένων θρησκευτικών ελευθεριών. Στα μέσα του 1977 η Κίνα ανακοίνωσε ότι θα καλωσόριζε την επιστροφή του Δαλάι Λάμα και των προσφύγων που στο μεταξύ είχαν αποδράσει στις τριγύρω χώρες, ενώ απελευθέρωσαν και τον Panchen Lama.

Στο μεταξύ ο Δαλάι Λάμα είχε εγκατασταθεί στην Ινδία, και είχε οργανώσει εξόριστη κυβέρνηση για το Θιβέτ, σε σύγχρονα πλέον πρότυπα. Η πρόταση της Κίνας τους βρήκε επιφυλακτικούς, και ο Δαλάι Λάμα ζήτησε να προηγηθεί μια αποστολή τους στο Θιβέτ με σκοπό να εκτιμήσει την κατάσταση, πριν επιστρέψει. Παραδόξως, οι Κινέζοι το δέχτηκαν. Όπως έγραψε στην αυτοβιογραφία του ο Δαλάι Λάμα, οι Κινέζοι μάλλον πίστευαν ειλικρινά ότι η αποστολή θα τα έβρισκε όλα ρόδινα στο Θιβέτ. Το ακριβώς αντίθετο συνέβη: Η αποστολή βρήκε τόσο κακή την κατάσταση, που ο Δαλάι Λάμα αποφάσισε να μην δημοσιεύσει το πόρισμα. Ακολούθησαν όμως δυο ακόμα αποστολές. Τα – αμφισβητήσιμα – στοιχεία τους μιλάνε για 1.2 εκατομμύρια θανάτους Θιβετιανών (ένας στους έξι), την καταστροφή 6254 μοναστηριών (μαζί και με τα γυναικεία, που είναι γενικά μικρότερα και χαμηλότερης τάξης, και υπάγονται σε κάποιο κανονικό μοναστήρι), για 100.000 σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και για εκτεταμένη αποψίλωση των δασών.

Η διοίκηση του Hua Guofeng στην Κίνα δεν έμελλε να κρατήσει πολύ. Σύντομα, στην ηγεσία της χώρας ανέβηκε ο Deng Xiaoping. O τελευταίος, το 1980 έστειλε κι αυτός μια διερευνητική αποστολή στο Θιβέτ, που συνέπεσε με την επίσκεψη των Θιβετιανών. Και τα συμπεράσματά τους, μολονότι δεν ήταν τόσο μαύρα όσο των Θιβετιανών, έδιναν κι αυτά μια πολύ άσχημη εικόνα για την κατάσταση στο Θιβέτ. Καταστρώθηκε ένα σχέδιο έξι σημείων για τη βελτίωση της διαβίωσης των κατοίκων και των ελευθεριών τους, οι φόροι μειώθηκαν για δυο χρόνια, και επιτράπηκαν περιορισμένες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Το Jokhang στο κέντρο της Λάσα άνοιξε για δυο μέρες το μήνα το 1978, και η Potala ακολούθησε το 1980. Όμως το 1983, οι συνομιλίες της εξόριστης κυβέρνησης με τους Κινέζους κατέρρευσαν, καθώς οι τελευταίοι δήλωναν ότι το Θιβέτ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Κίνας, και ότι ο Δαλάι Λάμα θα τοποθετούνταν σε δουλειά γραφείου όταν επέστρεφε.

Όπως και η υπόλοιπη Κίνα, ως τα μέσα της δεκαετίας του 1980 το Θιβέτ είχε αλλάξει ρότα, και θα ακολουθούσε πλέον ένα δρόμο με συγκριτικά αυξημένες προσωπικές και κοινωνικές ελευθερίες, αλλά και απολυταρχική μονοκομματική εξουσία. Τα μέσα της δεκαετίας του 1980, οπότε και αποκαταστάθηκαν οι θρησκευτικές ελευθερίες, βρήκαν 45 μοναστήρια να λειτουργούν σε όλο το Θιβέτ, με περιορισμένο όμως αριθμό μοναχών, κάτι που συνεχίζεται ως σήμερα. Ως τότε, κανένας κομμουνιστής ηγέτης της Κίνας δεν είχε επισκεφθεί το Θιβέτ.

Παράλληλα, η καταδίωξη των προσκυνημάτων σταμάτησε. Εικόνες του Δαλάι Λάμα έκαναν δειλά-δειλά την εμφάνισή τους στους δρόμους της Λάσα, και οι συνομιλίες με τους εξόριστους συνεχίστηκαν, με περιορισμένα αποτελέσματα όμως, καθώς η Κινεζική πολιτική είχε ως προτεραιότητα να κάνει το Θιβέτ την πρώτη γραμμή της πάταξης των αποσχιστικών κινημάτων, μια πολιτική που συνεχίζεται ως σήμερα. Το 1986 επιτράπηκαν για πρώτη φορά τουρίστες στο Θιβέτ, κάτι που σύντομα εντάθηκε πολύ, καθώς πολλοί δυτικοί ήθελαν να δουν από πρώτο χέρι τα αποτελέσματα της Κινεζικής διακυβέρνησης του Θιβέτ.

 

[taver]

Κεφάλαιο 69: Σύγχρονη εποχή

Η πρώτη σοβαρή διαμαρτυρία ήρθε το Σεπτέμβρη του 1987, όταν 30 περίπου μοναχοί από το Sera άρχισαν να προχωρούν γύρω από το Jokhang φωνάζοντας «Ανεξαρτησία για το Θιβέτ» και ζητωκραυγάζοντας για το Δαλάι Λάμα. Στη διαμαρτυρία προστέθηκαν και περαστικοί, αλλά και αρκετοί τουρίστες, και αντιμετωπίστηκαν με συλλήψεις. Τέσσερις μέρες όμως αργότερα, μια δεύτερη ομάδα μοναχών επανέλαβε τα ίδια, αυτή τη φορά όμως κραδαίνοντας και Θιβετιανές σημαίες (το σύμβολο της χώρας που είχε υιοθετήσει ο 13ος Δαλάι Λάμα το 1916).

Αυτή τη φορά, εκτός από τις συλλήψεις, έπεσε και ξύλο. Το θέαμα των μοναχών να δέρνονται, μάζεψε 2000 με 3000 εξαγριωμένους Θιβετιανούς και πολλούς τουρίστες θεατές. Περιπολικά ανατράπηκαν, και οι Κινέζοι αστυνομικοί άνοιξαν πυρ στο πλήθος. Η κινεζική αντίδραση ήταν δυναμική: Οι επικοινωνίες του Θιβέτ με τον υπόλοιπο κόσμο αποκόπηκαν, οι τουρίστες σταμάτησαν να έρχονται, αλλά ακόμα κι έτσι οι διαμαρτυρίες τους επόμενους μήνες συνεχίστηκαν. Το Μάρτη του 1988 υπήρχαν και πάλι πυροβολισμοί στους δρόμους, ενώ το Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς ένας Ολλανδός τουρίστας τραυματίστηκε από πυροβολισμό. Τα επίσημα στοιχεία μιλάνε για 18 Θιβετιανούς νεκρούς και 150 τραυματίες στις ταραχές.

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Δαλάι Λάμα είχε τραβήξει πάνω του τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας, με την προσπάθειά του να διεθνοποιήσει το πρόβλημα της χώρας του. Το 1987 απηύθυνε ένα λόγο στο Κογκρέσο των ΗΠΑ με μια πρόταση πέντε σημείων για την ειρήνευση, και το 1988 την εξειδίκευσε ακόμα περισσότερο μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ζητούσε να σταματήσει ο εποικισμός του Θιβέτ από τους κινέζους, την προστασία της εθνικής κληρονομιάς του Θιβέτ, το σταμάτημα της απόρριψης πυρηνικών αποβλήτων στο οροπέδιο, την επιστροφή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών, και τις διαβουλεύσεις μεταξύ Κινέζων και Θιβετιανών για το μέλλον της χώρας. Οι κινέζοι φυσικά απέρριψαν το σχέδιο ως αποσχιστικό, και επανέλαβαν την ίδια απάντηση ακόμα κι όταν ο Δαλάι Λάμα απέσυρε το αίτημα για ανεξαρτησία συμβιβαζόμενος με μια μορφή αυτονομίας σαν αυτή του Χονγκ Κόγκ (όπου δηλαδή η τοπική κυβέρνηση δεν έχει αρμοδιότητα για διεθνή και για στρατιωτικά θέματα).

Στις 5 Μαρτίου 1989, τρεις μήνες πριν από τα γεγονότα της πλατείας Tiananmen στο Πεκίνο, στη Λάσα έγιναν οι μεγαλύτερες αντί-Κινεζικές διαδηλώσεις από το 1959 και μετά. Το Πεκίνο αντέδρασε σκληρά, κηρύττοντας στρατιωτικό νόμο στο Θιβέτ, που κράτησε πάνω από χρόνο. Τα ακραία στοιχεία ανάμεσα στους εξόριστους Θιβετιανούς άρχισαν να απελπίζονται και να ζητάνε ένοπλο αγώνα ενάντια στους Κινέζους, κάτι το οποίο ο Δαλάι Λάμα σταθερά απέρριπτε. Οι προσπάθειες του Δαλάι Λάμα για την ειρήνη και την ελευθερία αναγνωρίστηκαν, και το 1989 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Τον Ιανουάριο της ίδιας χρονιάς, ο 10ος Panchen Lama, που είχε εναντιωθεί στις Μαοϊκές πολιτικές και φυλακιστεί γι’ αυτό, απεβίωσε, και η πρώτη κρίση διαδοχής για το σύστημα των μετεμψυχώσεων ξεκίνησε. Την αναζήτηση του νέου Panchen Lama ανέλαβε ο Chadrel Rinpoche, υψηλόβαθμος μοναχός του μοναστηριού Tashi Lhunpo (αυτό που έχει απευθείας ως ηγέτη του τον Panchen Lama). Αυτός, με την άδεια των Κινέζων, που ζητούσαν η διαδικασία να μη συμπεριλάβει καθόλου το Δαλάι Λάμα, συμφώνησε "υπόγεια" με τον τελευταίο σε μια διαδικασία που θα έσωζε τα προσχήματα.

Το 1995, o Chadrel έστειλε στο Δαλάι Λάμα τα υποψήφια παιδιά, μαζί με την πρότασή του για τη μία και ορθή μετεμψύχωση, τον Gedhun Choekyi Nyima, την οποία ο Δαλάι Λάμα επιβεβαίωσε. Ωστόσο οι Κινεζικές αρχές, θέλοντας να απορρίψουν τη συμμετοχή του Δαλάι Λάμα στη διαδικασία ενέργησαν άμεσα, συνέλαβαν το παιδάκι και την οικογένειά του (δεν τους έχει δει κανείς έκτοτε), φυλάκισαν το Chadrel, και οργάνωσαν την επιλογή με κλήρωση ανάμεσα σε τρία άλλα υποψήφια παιδάκια από τη λίστα. Η Κινεζική επιλογή, ο Gyaincain Norbu, είναι σύμφωνα με τους Κινέζους ο 11ος Panchen Lama, αλλά ο Δαλάι Λάμα έχει απορρίψει την επιλογή. Ο νεαρός αυτός σήμερα ζει στο Πεκίνο, τα Θιβετιανά μοναστήρια και ιδιαίτερα το Tashi Lhunpo στη Shigatse το οποίο υποτίθεται πως διοικεί, φέρουν σε εμφανές σημείο τη φωτογραφία του, με τους μοναχούς εκεί να μην κρύβουν και πολύ ότι τον τιμούν από υποχρέωση.

Μετά τα γεγονότα αυτά, οι Κινέζοι ξεκίνησαν εκστρατεία ενάντια στο Δαλάι Λάμα εντός του Θιβέτ. Έχουν υποχρεώσει όλους τους αξιωματούχους και όλους τους μοναχούς να τον αποκηρύξουν, λογοκρίνουν τις αναφορές σε αυτόν (και τις σελίδες στο internet που τον αναφέρουν), και φυσικά η φωτογραφία του αποτελεί πλέον απαγορευμένο είδος. Είναι άγνωστο τι θα γίνει με τη διαδοχή του, όταν κάποτε πεθάνει.

Όλα αυτά τα χρόνια, στους Θιβετιανούς δεν επιτρέπεται η έκδοση διαβατηρίων και το ταξίδι στο εξωτερικό. Αρκετοί όμως αποτολμούν το επικίνδυνο πέρασμα των Ιμαλαίων προς την Ινδία ή τις άλλες χώρες νότιά τους. Μια ορειβατική αποστολή στο όρος Cho Oyu τράβηξε το 2006 βίντεο με τους Κινέζους συνοριοφύλακες να πυροβολούν ένα κομβόι από άοπλες μοναχές που προσπαθούσαν να ξεφύγουν στο Νεπάλ από το πέρασμα Nangpa-la. Αποσπάσματα από το βίντεο αυτό υπάρχουν και στο παρακάτω ντοκιμαντέρ του Βρετανικού Channel 4, το οποίο φυσικά η Κινεζική Κυβέρνηση απορρίπτει.

Από το 1986, ένα ακόμη θέμα ταλανίζει τη Θιβέτ. Οι Κινεζικές αρχές, πιστεύοντας ότι ο βασικός λόγος που υπάρχουν αποσχιστικά αισθήματα στην περιοχή είναι η ελλιπής ενσωμάτωση της χώρας στην Κίνα. Έτσι, ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα μαζικού εποικισμού της από Κινέζους Han, ένα πλάνο που είχαν χρησιμοποιήσει ήδη και σε άλλες "προβληματικές" επαρχίες (Xinjiang, Εσωτερική Μογγολία, Qinghai). Με το πρόσχημα ότι θέλουν να μεταφέρουν τα οικονομικά κέρδη της ανεπτυγμένης ανατολικής ακτής στην ενδοχώρα, εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζοι Han έχουν εκμεταλλευτεί τους αυξημένους μισθούς και τα χαμηλότοκα δάνεια που τους παρέχονταν για να μετεγκατασταθούν στην περιοχή. Σήμερα, στην πόλη της Λάσα, οι έποικοι είναι πια η πλειοψηφία.

Όμως, η ιδιαιτερότητα του Θιβέτ τροφοδοτεί και την τουριστική βιομηχανία της χώρας. Πολλά κτήρια στη Λάσα κατασκευάζονται ώστε να μοιάζουν με τις παραδοσιακές Θιβετιανές κατασκευές, και δημιουργείται μια τουριστική «Ντισνευλαντ» που στοχεύει πρωτίστως στον εσωτερικό τουρισμό από την υπόλοιπη Κίνα, και είναι ο λόγος που η εικόνα της πόλης δε μοιάζει τόσο πολύ με τις άλλες Κινεζικές μεγαλουπόλεις, αλλά έχει και κάποιο "παραδοσιακό"/τουριστικό χρώμα. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα διασώζονται κάποια μνημεία και κάποια ακόμα αναστηλώνονται. Η άλλη οπτική βέβαια, είναι ότι σήμερα η πόλη είναι μια ακόμα Κινέζικη πόλη, με Θιβετιανά στοιχεία εδώ κι εκεί για να της δίνουν χρώμα.

Όχι όμως ότι πέρα από τα μνημεία, ότι άλλο βλέπεις είναι αυθεντικό. Για τον απλό τουρίστα, μπορεί να φαίνεται ότι η βουδιστική κουλτούρα αναπτύσσεται και καλλιεργείται, αλλά αυτό συμβαίνει μόνο επιφανειακά. Μπορεί οι μοναχοί να ψάλλουν σε βαθείς τόνους σε σκούρες αίθουσες συγκεντρώσεων, καντήλια να ανάβουν στα μοναστήρια και κάποια θρησκευτικά φεστιβάλ να περιλαμβάνουν όλων των ειδών τις τελετές, πολλά από όλα αυτά όμως είναι τελετουργίες χωρίς περεταίρω νόημα. Η πραγματική θρησκεία περνάει από το γραφείο Θρησκευτικών Θεμάτων στο Πεκίνο, που διευθύνεται από το Κομμουνιστικό κόμμα και άθεους γραφειοκράτες, που πρωταρχικός στόχος τους είναι να μην αφήσουν τη θρησκεία να ριζώσει ξανά στη Θιβετιανή κοινωνία. Εν πολλοίς αυτό που βλέπεις είναι θέαμα στημένο για τους τουρίστες, και βέβαια δεν έχει έγκριση από τους εξόριστους θρησκευτικούς ηγέτες.

Οι μοναχοί μέσα στο Θιβέτ περνούν υποχρεωτικά προγράμματα κατήχησης, και εξετάζονται σε βιβλία όπως «Οδηγός για την πάταξη των αποσχιστών». Απαγορεύεται κάθε κατοχή φωτογραφιών, κειμένων, ηχογραφήσεων, βίντεο κλπ. του Δαλάι Λάμα, αλλά και οτιδήποτε προμοτάρει την αυτονομία του Θιβέτ. Η βασική αιτία για το παραπάνω, είναι πως οι περισσότερες από τις εξεγέρσεις στο Θιβέτ, ξεκίνησαν από τους μοναχούς. Οι Κινέζοι έχουν κάθε λόγο να φοβούνται πλέον να τους δώσουν ελευθερίες, καθώς αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερες εξεγέρσεις.

Δυο θέματα είναι τελείως «SOS» για την Κινεζική λογοκρισία, που θα κάνουν τα πάντα για να τα αποκόψουν από την πληροφόρηση στο εσωτερικό της χώρας: Η σφαγή των φοιτητών στην πλατεία Tiananmen, και ο Δαλάι Λάμα. Τόσο έντονη είναι η απαγόρευση, που όταν η Apple έκανε μια καμπάνια με τους μεγάλους στοχαστές του 20ου αιώνα (με προσωπικότητες όπως ο Picasso κι ο Einstein), έπρεπε να σβήσει το Δαλάι Λάμα από τις αφίσες για να τις επιτραπεί η ανάρτηση στο Hong Kong. Η άρνηση της Google να λογοκρίνει τέτοιες πληροφορίες, είναι και ο βασικός λόγος που για το internet που βλέπουν οι Κινέζοι, Google δεν υπάρχει.

To 2011, o Δαλάι Λάμα ανακοίνωσε την παραίτησή του από τον κοσμικό του ρόλο στην εξόριστη κυβέρνηση. Καθήκοντα πρωθυπουργού ανέλαβε ο νομικός Lobsang Sangay, με σπουδές σε πανεπιστήμια όπως το Harvard, ο πρώτος ηγέτης (ή "ηγέτης" αν προτιμάτε) του Θιβέτ με εκπαίδευση στη Δύση.