ΕΡΣΗ
Member
Αθήνα
Μπορεί να ζήσει μέχρι και πενήντα χρόνια, γνώρισε στο πέρασμα των αιώνων στιγμές δόξας και μη και αποτέλεσε σημάδι μεγαλοπρέπειας για βασιλείς και θεούς στους πολιτισμούς της ανατολής. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα υπήρξε συνοδοιπόρος του ανθρώπου και χρησιμοποιήθηκε ως παράδειγμα ανθρώπινων σχέσεων και χαρακτήρων. Ο λόγος για το γάιδαρο, που αποτελεί ένα από τα ερευνητικά ενδιαφέροντα των μελών του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Πρόκειται για ένα ζωικό είδος που, όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής στην Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ, Γιώργος Αρσένος, έχει μελετηθεί ελάχιστα και μάλιστα έχει πλήρως παραμεληθεί στη χώρα μας.
Ο όνος, γομάρι, γαϊδούρι ή απλά ο κοινός γάιδαρος (Equus asinus) παρουσιάζει συρρίκνωση στον πληθυσμό του. Χαρακτηριστικό είναι πως από τα 508.000 που υπήρχαν στην Ελλάδα το 1950, το 1995 μειώθηκαν σε 95.000 ενώ σήμερα (στοιχεία για το έτος 2008) υπάρχουν λιγότερα από 16.000.
Δυστυχώς, διευκρινίζει ο καθηγητής, είναι αδιευκρίνιστες οι ακριβείς συνθήκες που οδηγούν στη μείωση αυτή, καθώς και σε ποιες φυλές ανήκουν τα εναπομείναντα ζώα. Σήμερα, λέει, οι όνοι που εκτρέφονται στη χώρα μας, είναι ζώα τα οποία δημιουργήθηκαν έπειτα από συνδυασμό επιλογής και ανεξέλεγκτων σχημάτων διασταύρωσης γεννητόρων που ανήκαν σε ξένες και ντόπιες φυλές. Επιπλέον, η μοναδική αναγνωρίσιμη ελληνική φυλή όνων, ο αρκαδικός όνος, ουδέποτε έχει μελετηθεί και είναι άγνωστο, αν υπάρχει ακόμα κάποιος πληθυσμός καθαρόαιμων ζώων.
Στην Ελλάδα, οι όνοι διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη των διαφόρων περιοχών της χώρας μας, (ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα). Η συμβολή τους στην εξέλιξη της ελληνικής γεωργίας ήταν καθοριστική μέχρι την εισαγωγή των αγροτικών μηχανημάτων, οπότε τα γαϊδούρια απαξιώθηκαν. Αντίθετα, περίοπτη υπήρξε ανέκαθεν η θέση του γαϊδάρου στην ελληνική παράδοση και λαογραφία.
Στην προελληνική εποχή της Αρκαδίας, ο γάιδαρος εμφανίζεται κυρίαρχος. Κεφαλή γάιδαρου είχε ο τυφώνας, τρομερό τέρας της μυθολογίας, ενώ ο Βάκχος και ο Ήφαιστος απεικονίζονται συχνά να ιππεύουν γαϊδούρια. Εκτός από τον Ήφαιστο και το Βάκχο, ο γάιδαρος θεωρούνταν επίσης ιερό ζώο της Εστίας και του Πριάπου και βρέθηκε σε αρκετές αγγειογραφίες και νομίσματα από ανασκαφές σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Σήμερα, οι γάιδαροι δίνουν το δικό τους αγώνα επιβίωσης. Αντιστέκονται μαζί με τους ηλικιωμένους ιδιοκτήτες τους, έχοντας βρει καταφύγιο κυρίως στα νησιά, όπου ακόμα είναι χρήσιμοι. Τείνουν πλέον να γίνουν τα απομεινάρια ενός πολιτισμού που χάνεται. Εντούτοις, αρκετοί «ονοκέφαλοι» κτηνοτρόφοι διατηρούν εκτροφές - καταφύγια με σεβαστό αριθμό γαϊδάρων σε αρκετές περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, αντιστεκόμενοι στον «ονειδισμό» της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Η διάσωση και διατήρηση των εγχώριων όνων καθώς και η αναγνώριση και καταγραφή των καθαρόαιμων φυλών αποτελεί στοίχημα για τους ερευνητές-μέλη ΔΕΠ του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ.
Η έρευνά τους δεν αποτελεί «περί όνου σκιάς», γιατί οι όνοι δεν αποτελούν μόνο πολυτιμότατο γενετικό υλικό για την επιστημονική έρευνα, αλλά και ανεκτίμητη εθνική κληρονομιά από ιστορική και πολιτιστική άποψη.
Άλλωστε, ζώα αυτών των φυλών αποτελούν απόγονους των όνων που αναφέρονται στον Όμηρο, τον Πλούταρχο και σε άλλους αρχαίους συγγραφείς, ενώ απεικονίζονται σε παραστάσεις και ανάγλυφα ανασκαφών που συναντούμε σε όλους σχεδόν τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της χώρας.
Σήμερα, τείνει να γίνει ζώο συντροφιάς και αναπόσπαστο στοιχείο των αγροτουριστικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, στο εξωτερικό, εκτρέφεται για το γάλα του, το οποίο χρησιμοποιείται στη Φαρμακευτική και για την παρασκευή καλλυντικών. Το γάλα του γαϊδάρου αποτελεί πρόσφατα αντικείμενο ερευνητικής δραστηριότητας λόγω της ιδιαίτερης χημικής του σύνθεσης και των ευεργετικών επιδράσεων σε διάφορες παθήσεις.
Με τη δική μας ερευνητική προσπάθεια, τονίζει ο κ. Αρσένος, η οποία πραγματοποιείται με αργούς ρυθμούς, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων, θα δοθεί η δυνατότητα να γίνει μια λεπτομερής καταγραφή του πληθυσμού και των συνθηκών εκτροφής των όνων. Για πρώτη, επίσης, φορά γίνεται προσπάθεια να μελετηθούν οι εγχώριες φυλές όνων και να γίνει ταυτοποίηση, με παράλληλη διερεύνηση της γενετική σύνθεσής τους.
Θα δοθεί η δυνατότητα να εξεταστεί η δυνατότητα διατήρησής τους και να αναδειχθεί η χρησιμότητα και ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι όνοι σε αγροτουριστικές επιχειρήσεις. Θα προσδιοριστούν, επίσης, οι αιτίες που οδηγούν στην ραγδαία μείωση του πληθυσμού τους.
Συγκεκριμένα, η ερευνητική προσπάθεια που γίνεται από μέλη ΔΕΠ της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ έχει συγκεκριμένους στόχους: Να αναγνωριστούν και να καταγραφούν οι συνθήκες εκτροφής, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι όνοι στη χώρα μας και να αναδειχθεί ο ρόλος τους στον πολιτισμό και την ελληνική παράδοση. Επίσης, να γίνει φαινοτυπική και γενοτυπική ταυτοποίηση των εγχώριων φυλών όνων ώστε να καθοριστούν τα πρότυπα κάθε φυλής.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στο γενετικό υλικό των εγχώριων απώτερος στόχος είναι να γίνει συνδυασμός με τα δεδομένα άλλων χωρών ώστε να προσδιορισθεί η καταγωγή και η εξελικτική πορεία των όνων των μεσογειακών χωρών, αλλά και να δημιουργηθεί μια τράπεζα γενετικού υλικού των εγχώριων φυλών όνων.
Μέχρι σήμερα (Νοέμβριος 2009) έχουν εξεταστεί και έχουν γίνει σωματομετρήσεις σε 238 ζώα από διάφορες περιοχές της χώρας. Επιπλέον, από όλα τα ζώα λήφθηκαν δείγματα αίματος, τριχών και κοπράνων, ενώ δείγματα γάλακτος πάρθηκαν από μία εκτροφή όπου τα θηλυκά αρμέγονταν.
Από τα δείγματα αίματος που συλλέχθηκαν έγινε επιλογή 50 αντιπροσωπευτικών δειγμάτων (κυρίως από αρσενικά), τα οποία στάλθηκαν σε ειδικό εργαστήριο του εξωτερικού για ανάλυση DNA.
Η έρευνα προβλέπεται να ολοκληρωθεί όταν συλλεχθούν δείγματα από το περίπου 5% του πληθυσμού των εκτρεφόμενων όνων στη χώρα μας.ΑΠΕ-ΜΠΕ
Μπορεί να ζήσει μέχρι και πενήντα χρόνια, γνώρισε στο πέρασμα των αιώνων στιγμές δόξας και μη και αποτέλεσε σημάδι μεγαλοπρέπειας για βασιλείς και θεούς στους πολιτισμούς της ανατολής. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα υπήρξε συνοδοιπόρος του ανθρώπου και χρησιμοποιήθηκε ως παράδειγμα ανθρώπινων σχέσεων και χαρακτήρων. Ο λόγος για το γάιδαρο, που αποτελεί ένα από τα ερευνητικά ενδιαφέροντα των μελών του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Πρόκειται για ένα ζωικό είδος που, όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής στην Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ, Γιώργος Αρσένος, έχει μελετηθεί ελάχιστα και μάλιστα έχει πλήρως παραμεληθεί στη χώρα μας.
Ο όνος, γομάρι, γαϊδούρι ή απλά ο κοινός γάιδαρος (Equus asinus) παρουσιάζει συρρίκνωση στον πληθυσμό του. Χαρακτηριστικό είναι πως από τα 508.000 που υπήρχαν στην Ελλάδα το 1950, το 1995 μειώθηκαν σε 95.000 ενώ σήμερα (στοιχεία για το έτος 2008) υπάρχουν λιγότερα από 16.000.
Δυστυχώς, διευκρινίζει ο καθηγητής, είναι αδιευκρίνιστες οι ακριβείς συνθήκες που οδηγούν στη μείωση αυτή, καθώς και σε ποιες φυλές ανήκουν τα εναπομείναντα ζώα. Σήμερα, λέει, οι όνοι που εκτρέφονται στη χώρα μας, είναι ζώα τα οποία δημιουργήθηκαν έπειτα από συνδυασμό επιλογής και ανεξέλεγκτων σχημάτων διασταύρωσης γεννητόρων που ανήκαν σε ξένες και ντόπιες φυλές. Επιπλέον, η μοναδική αναγνωρίσιμη ελληνική φυλή όνων, ο αρκαδικός όνος, ουδέποτε έχει μελετηθεί και είναι άγνωστο, αν υπάρχει ακόμα κάποιος πληθυσμός καθαρόαιμων ζώων.
Στην Ελλάδα, οι όνοι διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη των διαφόρων περιοχών της χώρας μας, (ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα). Η συμβολή τους στην εξέλιξη της ελληνικής γεωργίας ήταν καθοριστική μέχρι την εισαγωγή των αγροτικών μηχανημάτων, οπότε τα γαϊδούρια απαξιώθηκαν. Αντίθετα, περίοπτη υπήρξε ανέκαθεν η θέση του γαϊδάρου στην ελληνική παράδοση και λαογραφία.
Στην προελληνική εποχή της Αρκαδίας, ο γάιδαρος εμφανίζεται κυρίαρχος. Κεφαλή γάιδαρου είχε ο τυφώνας, τρομερό τέρας της μυθολογίας, ενώ ο Βάκχος και ο Ήφαιστος απεικονίζονται συχνά να ιππεύουν γαϊδούρια. Εκτός από τον Ήφαιστο και το Βάκχο, ο γάιδαρος θεωρούνταν επίσης ιερό ζώο της Εστίας και του Πριάπου και βρέθηκε σε αρκετές αγγειογραφίες και νομίσματα από ανασκαφές σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Σήμερα, οι γάιδαροι δίνουν το δικό τους αγώνα επιβίωσης. Αντιστέκονται μαζί με τους ηλικιωμένους ιδιοκτήτες τους, έχοντας βρει καταφύγιο κυρίως στα νησιά, όπου ακόμα είναι χρήσιμοι. Τείνουν πλέον να γίνουν τα απομεινάρια ενός πολιτισμού που χάνεται. Εντούτοις, αρκετοί «ονοκέφαλοι» κτηνοτρόφοι διατηρούν εκτροφές - καταφύγια με σεβαστό αριθμό γαϊδάρων σε αρκετές περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, αντιστεκόμενοι στον «ονειδισμό» της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Η διάσωση και διατήρηση των εγχώριων όνων καθώς και η αναγνώριση και καταγραφή των καθαρόαιμων φυλών αποτελεί στοίχημα για τους ερευνητές-μέλη ΔΕΠ του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ.
Η έρευνά τους δεν αποτελεί «περί όνου σκιάς», γιατί οι όνοι δεν αποτελούν μόνο πολυτιμότατο γενετικό υλικό για την επιστημονική έρευνα, αλλά και ανεκτίμητη εθνική κληρονομιά από ιστορική και πολιτιστική άποψη.
Άλλωστε, ζώα αυτών των φυλών αποτελούν απόγονους των όνων που αναφέρονται στον Όμηρο, τον Πλούταρχο και σε άλλους αρχαίους συγγραφείς, ενώ απεικονίζονται σε παραστάσεις και ανάγλυφα ανασκαφών που συναντούμε σε όλους σχεδόν τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της χώρας.
Σήμερα, τείνει να γίνει ζώο συντροφιάς και αναπόσπαστο στοιχείο των αγροτουριστικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, στο εξωτερικό, εκτρέφεται για το γάλα του, το οποίο χρησιμοποιείται στη Φαρμακευτική και για την παρασκευή καλλυντικών. Το γάλα του γαϊδάρου αποτελεί πρόσφατα αντικείμενο ερευνητικής δραστηριότητας λόγω της ιδιαίτερης χημικής του σύνθεσης και των ευεργετικών επιδράσεων σε διάφορες παθήσεις.
Με τη δική μας ερευνητική προσπάθεια, τονίζει ο κ. Αρσένος, η οποία πραγματοποιείται με αργούς ρυθμούς, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων, θα δοθεί η δυνατότητα να γίνει μια λεπτομερής καταγραφή του πληθυσμού και των συνθηκών εκτροφής των όνων. Για πρώτη, επίσης, φορά γίνεται προσπάθεια να μελετηθούν οι εγχώριες φυλές όνων και να γίνει ταυτοποίηση, με παράλληλη διερεύνηση της γενετική σύνθεσής τους.
Θα δοθεί η δυνατότητα να εξεταστεί η δυνατότητα διατήρησής τους και να αναδειχθεί η χρησιμότητα και ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι όνοι σε αγροτουριστικές επιχειρήσεις. Θα προσδιοριστούν, επίσης, οι αιτίες που οδηγούν στην ραγδαία μείωση του πληθυσμού τους.
Συγκεκριμένα, η ερευνητική προσπάθεια που γίνεται από μέλη ΔΕΠ της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ έχει συγκεκριμένους στόχους: Να αναγνωριστούν και να καταγραφούν οι συνθήκες εκτροφής, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι όνοι στη χώρα μας και να αναδειχθεί ο ρόλος τους στον πολιτισμό και την ελληνική παράδοση. Επίσης, να γίνει φαινοτυπική και γενοτυπική ταυτοποίηση των εγχώριων φυλών όνων ώστε να καθοριστούν τα πρότυπα κάθε φυλής.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στο γενετικό υλικό των εγχώριων απώτερος στόχος είναι να γίνει συνδυασμός με τα δεδομένα άλλων χωρών ώστε να προσδιορισθεί η καταγωγή και η εξελικτική πορεία των όνων των μεσογειακών χωρών, αλλά και να δημιουργηθεί μια τράπεζα γενετικού υλικού των εγχώριων φυλών όνων.
Μέχρι σήμερα (Νοέμβριος 2009) έχουν εξεταστεί και έχουν γίνει σωματομετρήσεις σε 238 ζώα από διάφορες περιοχές της χώρας. Επιπλέον, από όλα τα ζώα λήφθηκαν δείγματα αίματος, τριχών και κοπράνων, ενώ δείγματα γάλακτος πάρθηκαν από μία εκτροφή όπου τα θηλυκά αρμέγονταν.
Από τα δείγματα αίματος που συλλέχθηκαν έγινε επιλογή 50 αντιπροσωπευτικών δειγμάτων (κυρίως από αρσενικά), τα οποία στάλθηκαν σε ειδικό εργαστήριο του εξωτερικού για ανάλυση DNA.
Η έρευνα προβλέπεται να ολοκληρωθεί όταν συλλεχθούν δείγματα από το περίπου 5% του πληθυσμού των εκτρεφόμενων όνων στη χώρα μας.ΑΠΕ-ΜΠΕ
Όσο ζω, μαθαίνω...
