Κροατία Μαυροβούνιο Π.Γ.Δ.Μ. Σερβία Μερικές σύντομες ιστορίες από τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας

[Dva Srca]

(I)

Ένας παράξενος ιντερνετικός φίλος (Έξω οι βλάχοι από το Beograd)

Σερβικά ξεκίνησα να μαθαίνω στα 18 μου, αρκετά αργά δηλαδή. Η απόφαση ελήφθη εν ψυχρώ μέσα σε μια νύχτα, μπήκα στο amazon, αγόρασα ένα βιβλίο, το βιβλίο έφτασε μετά από μια εβδομάδα η μελέτη ξεκίνησε. Τα βασικά τα ήξερα, λίγο από φίλους, λίγο από τα βιβλία και τις εφημερίδες, λίγο από ομιλίες που άκουγα από δω και από εκεί. Βασική συννενόηση λοιπόν δε χρειαζόταν να μάθω, τα καλημέρα καλησπέρα σας τα έπαιζα στα δάχτυλα.

Η πρόοδός μου ήταν εντυπωσιακά γρήγορη, αλλά υποβοηθούμενη όπως είπα από τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις μου. Φυσικά απαιτούσε εκ μέρους μου απίστευτη προσπάθεια και επιμονή, γιατί χωρίς δάσκαλο πάνω από το κεφάλι μου έπρεπε να ορίζω ο ίδιος αυστηρά τις ώρες διαβάσματός μου και να προσαρμόζω κατάλληλα το χρόνο μου και το πρόγραμμά μου, ώστε να έχει πιο γρήγορο αποτέλεσμα η όλη προσπάθεια. Το πρόβλημα όμως ήταν ένα και παρέμενε άλυτο, όσο περνούσαν οι εβδομάδες: πώς θα μπορούσα να βάλω σε καθημερινή εφαρμογή όσα μάθαινα, πώς θα εξασκούμουν και θα μάθαινα λίγες παραπάνω καθημερινές φράσεις;

Η ιδέα δεν άργησε να μου έρθει. Θα έψαχνα για έναν ιντερνετικό φίλο από κάποια από αυτές τις χώρες, κατά προτίμηση από τη Σερβία, μιας και προτιμούσα να ξεκινήσω από τα πιο βατά standard σερβικά, προτού προχωρήσω και λίγο στην κροατική διάλεκτο (περισσότερα για αυτό σε μελλοντική ιστορία). Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να προσεγγίσω μια χαριτωμένη ψιλο-rock Σέρβα με δάφορους σκοπούς αυτή μου ανακοίνωσε ότι τα έφταξε με έναν συμμαθητή της και δε θα είχε τόσο καιρό να μιλάει μαζί μου. Απογοητευμένος για λίγο εγώ, αποφάσισα να ψάξω αλλού. Και η απάντηση δεν άργησε να έρθει.

Τον Bojan τον γνώρισα λίγες εβδομάδες μετά, εντελώς τυχαία. Είχε μια μικρή online έκθεση φωτογραφίας (κυρίως με δικά του πορτρέτα και λίγες φωτογραφίες από ένα ταξίδι στη Μόσχα), του έκανα ένα κοπλιμέντο για μία φωτογραφία, με ρώτησε πώς ξέρω σερβικά και το ένα έφερε το άλλο. Αφού του εξήγησα τους λόγους που αγαπούσα τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας τόσο (με απλούστατα σερβικά πολύ χαμηλού επιπέδου να τονίσω), εκείνος μου απάντησε με μια ΕΚΘΕΣΗ περίπου 10 παραγράφων γραμμένη σε ΑΠΤΑΙΣΤΑ σερβικά και μου εξηγούσε σε τι συμφωνούσε και σε τι διαφωνούσε σχετικά με τις θεωρίες μου. Τότε δεν κατάλαβα σχεδόν τίποτα και έτσι έμελλε να μείνει αυτή η έκθεση ιδεών σχεδόν ανέγγιχτη για πολύυυυ καιρό ακόμα...

Με ρώτησε αν έχω skype ή κάτι αντίστοιχο, ώστε να εικοινωνούμε πιο τακτικά. Του δίνω, αρχίζουμε να μιλάμε. Μου ζητάει φωτογραφία. Αρχίζει να μου βρωμάει η υπόθεση. Του δίνω μια λίγο παλιότερη, στην οποία ήμουν σχεδόν αγνώριστος. "You are hot", μου λέει κατά λέξη και αρχίζω να δαγκώνομαι εγώ. Μάααααλιστα, σκέφτομαι, αλλά λέω να του δώσω μια ακόμα ευκαιρία. Μιλήσαμε για μουσική.

"Μισώ την turbo folk", μου λέει χαρακτηριστικά, "είναι σκέτο σκουπίδι. Παίζει να έχω να ακούσω σερβική μουσική κανα χρόνο. Προτιμώ τα αγγλικά πλέον". Εδώ πρέπει να σας πω ότι η turbo folk είναι η αντίστοιχη δική μας ελαφρολαική μουσική, μόνο που εκεί θυμίζει σχεδόν αποκλειστικά σκυλάδικο. Φανταστείτε δηλαδή μόνο φωνές όπως του Μπουγά, του Χριστοδουλόπουλου και της Δημητρίου. Οι στίχοι είναι ΙΔΑΝΙΚΟΙ για να μάθει κανείς λίγα σερβικά, καθώς επαναλαμβάνονται μέχρι θανάτου. Μάλιστα, ένα από αυτά τα τραγούδια, το "Volim Te" ("σε αγαπώ") της Ceca, όπως ακόμα και σήμερα λέω, το εκτιμώ μόνο και μόνο επειδή με βοήθησε να μάθω την υποτακτική.

"Ωστόσο μου αρέσει αυτό", μου λέει και μου στέλνει σε αρχείο mp3 ένα τραγούδι της Ceca, που ονομαζόταν Beograd (Βελιγράδι). "Γιατί σου αρέσει τόσο το συγκεκριμένο;" τον ρωτάω. "Επειδή πολύ απλά μιλάει για την πόλη μου. Ξέρεις, το Βελιγράδι για μένα είναι η μόνη πόλη στη Σερβία. Να φανταστείς, τόσα χρόνια δεν έχω πάει παρά σε 3 σερβικές πόλεις, και μόνο το Βελιγράδι θεωρώ άξιο αναφοράς". Εκπλήσσομαι εγώ, πολύ σκληρά λόγια να λέει κανείς για μια χώρα που έχει τουλάχιστον άλλες 2-3 όμορφες πόλεις, ανάμεσά τους και το απίστευτα αξιομνημόνευτο Νόβι Σαντ. "Ούτε το Νόβι Σαντ σ'αρέσει;" Απαντάει αρνητικά εκείνος και συνεχίζει "Το Βελιγράδι είναι το μόνο που αξίζει, όλα τα άλλα είναι χωριά. Και οι άνθρωποι που ζουν εκεί χωριάτες. Δε τους μπορώ καθόλου".

Αρχίζω να σκέφτομαι ότι δεν πολυσυμπαθώ αυτό το άτομο, ωστόσο κάτι με κρατάει να του μιλήσω λίγο παραπάνω. Περιττό να σας πω ότι ο διάλογός μας έγινε σε έναν αχταρμά ανάμεικτων σερβικών, αγγλικών και απειροελάχιστων ελληνικών και άλλων γλωσσών. Συνεχίσαμε να μιλάμε για πολλά άλλα θέματα, μέχρι που η πρώτη μας κουβέντα κάπου εκεί πέθανε και αποχαιρετιστήκαμε. Νόμιζα ότι δε θα υπάρξει δεύτερη, κι όμως υπήρξε. Και τρίτη, και τέταρτη. Και πάντα τελείωνε με μια αίσθηση ανικανοποίητου, καθώς ξεμέναμε από θέματα και οι γλώσσες δε μας βοηθούσαν να συννενοηθούμε.

"Δε με ενδιαφέρει τίνος είναι το Κόσοβο", μου λέει μια άλλη μέρα, "όσο το Βελιγράδι είναι ελεύθερο και όσο ζω εδώ, δεν έχω ανάγκη κανένα Κόσοβο. Ας το πάρουν οι φαταούλες οι Αλβανοί κι αυτό, όλα νομίζουν ότι είναι δικά τους στα Βαλκάνια".

"Μισείς τους Αλβανούς;" τον ρωτάω εντελώς απροκάλυπτα, σαν δημοσιογράφος που μπαίνει στο ψητό απευθείας.

"Όχι, δε τους μισώ, ωστόσο τους θεωρώ αχάριστους. Είχαν κάποτε πολλά, ζήτησαν περισσότερα. Και τελικά όλα στράφηκαν εναντίον τους. Και σήμερα ζητάνε κι άλλα και δε σκέφτονται το τίμημα. Μόνο το παρόν, δε βλέπουν καν στο μέλλον, λίγο μπροστά από τη μύτη τους. Ωστόσο, θα μπορούσα να πω ότι μισώ τους Βόσνιους".

Εκεί μπορώ να πω ότι εξεπλάγην. Από διάφορες συζητήσεις μου με αυτό το παιδί, δεν είχα λάβει την εικόνα ότι ήταν ο κλασικός εθνικιστής Σέρβος, που μισεί μουσουλμάνους και Κροάτες μετά την απόσχιση περιοχών από τη Γιουγκοσλαβία και ξαφνικά μου ξεφουρνίζει αυτό.

"Μπορείς να μου πεις γιατί; Έχεις πρώτα απ' όλα πάει ποτέ στη Βοσνία;"

"Όχι, ποτέ, ωστόσο δε χρειάζεται, γιατί όλη η Βοσνία μετακόμισε εκείνη δίπλα μου! Περπατάνε στο δρόμο και τους καταλαβαίνεις, μιλάνε έτσι βλάχικα, πολύ άσχημα, χαλάνε τη γλώσσα. Τη λένε βοσνιακά, αλλά ουσιαστικά είναι η δική μας γλώσσα, αλλά εντελώς παραλλαγμένη. Είναι πολύ άσχημο να το ακούς. Και είναι μυστήριοι γενικά, δε τους καταλαβαίνω καθόλου. Δε με νοιάζει που είναι μουσουλμάνοι, κι εγώ άθεος είμαι, αλλά με πειράζει που δε σέβονται".

"Έχεις σκεφτεί ότι ίσως ζουν στο Βελιγράδι πολλά χρόνια, πριν ακόμα χωριστούν οι χώρες; Μην ξεχνάς ότι το '94 ήταν ακόμα ένα θεωρητικά"

"Δε με ενδιαφέρει. Πρέπει να μάθουν να φέρονται όπως όλοι εδώ, δεν ανήκουν στο Βελιγράδι αυτοί, δεν είναι... πώς να το πω, δεν είναι city people".

Και πολλές άλλες τέτοιες μικροσυζητήσεις. Σε μια άλλη, μου αποκάλυψε ότι είναι αμφισεξουαλικός και ότι το ξέρει από πολύ μικρός, αλλά στη χώρα του όλα αυτά θεωρούνται ανώμαλα και ανήθικα, οπότε δε το λέει σε κανέναν και ειδικά όχι στους γονείς του. Μερικές φορές νιώθω να με φλερτάρει όχι και τόσο διακριτικά. Του το λέω και συμμορφώνεται. Με τον καιρό μαθαίνω πολλά γι' αυτόν, μερικά τον κάνουν να φαίνεται πολύ προσιτός, άλλα τόσο απρόσιτος. Μπορεί από τα παραπάνω να σας φάνηκε αντιπαθής, όμως δεν είναι ακριβώς αυτό. Είναι ισχυρογνώμων, είναι πεισματάρης και έχει περίεργες απόψεις για μερικά ζητήματα.

Όταν επισκέφθηκα το Βελιγράδι περίπου 3 μήνες μετά, δε του είπα ότι θα πάω. Δεν αισθανόμουν έτοιμος να τον γνωρίσω, για πολλούς λόγους. Περπατώντας ένα απόγευμα προς την πλατεία Trg Republike, τον βλέπω στο δρόμο. Κοιτάω προσεκτικά να βεβαιωθώ ότι είναι αυτός. Φωνάζω το όνομά του. Γυρίζει και με κοιτάει. Γουρλώνει τα μάτια, με πλησιάζει και για λίγο μένουμε με το στόμα ανοιχτό και οι 2. Η σύμπτωση ήταν απίστευτη. Ανταλλάζουμε αριθμούς κινητών και μου υπόσχεται ότι θα με ξεναγήσει "στο Βελιγράδι του" μια άλλη μέρα, δεν ήθελε να παρατήσει τους φίλους του.

Φεύγω την επόμενη μέρα για μια ολιγοήμερη εξόρμηση στο Μαυροβούνιο. Στο λεωφορείο που με πήγαινε από την Podgorica στη Budva, ακούω το τραγούδι Beograd. Από την turbo folk, αμφιλεγόμενη, πληθωρική Ceca. Αρχίζω να το σιγομουρμουράω ασυναίσθητα, μέχρι που καταλαβαίνω ότι είναι αυτό που μου είχε στείλει τότε ο Bojan. Πόσες ακόμα συμπτώσεις, θεε μου!

Επιστρέφω στο Βελιγράδι λίγες μέρες μετά. Ο Bojan μου είχε στείλει μήνυμα στο email μου ότι ακόμα δε μπορούσε να πιστέψει ότι με είδε, ότι με συμπάθησε πολύ και επέμενε να βρεθούμε. Ζήτησε και συγγνώμη που με παράτησε και δε μου ζήτησε να πάω μαζί τους βόλτα εκείνο το απόγευμα. Κλείνουμε ένα ραντεβού στην Knez Mihailova 2 μέρες μετά. Βρισκόμαστε και μου κάνει μια ξενάγηση της πόλης, εξηγώντας μου διάφορα μικρά μυστικά της πόλης που την κάνουν μοναδική και δείχνοντάς μου όλα τα underground κλαμπ που του αρέσουν.

"Η τάση στη Σερβία είναι η πανκ πλέον. Και λίγο η ροκ. Οι νέοι έχουν βαρεθεί την turbo folk, επαναστατούν με το δικό τους τρόπο".

Σήμερα, ο Bojan έχει κάνει τα μαλλιά του μοικάνα, τελείωσε το τεχνικό λύκειο (στη Σερβία τα τεχνικά τα τελειώνει κανείς στα 19 περίπου) και σπουδάζει ηλεκτρολόγος. Ακούει ρωσική πανκ, χωρίς να ξέρει ρωσικά, όλο υπόσχεται ότι θα ταξιδέψει αλλά πάντα προτιμά να ξοδέψει το χαρτζιλίκι του σε συναυλίες και μπύρα, παρά σε εισιτήρια τρένου και ακόμα και σήμερα δεν ξέρει πώς να συνεχισει μια κουβέντα για πάνω από μισή ώρα. Μου κάνει συχνά κομπλιμέντα για τα σερβικά μου. Βελτιώθηκα πολύ, λέει. Μου μαθαίνει και φράσεις αργκό, λίγες βρισιές. Αισθάνεται περήφανος. Παρ' όλα αυτά, είναι ο δικός μου ιντερνετικός φίλος, ένας φίλος που απ' ότι φαίνεται ήταν γραφτό να γνωρίσω, ένας φίλος που συμπαθώ παρά τις παράξενες απόψεις του και παρά το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα, αισθάνομαι την ίδια παράξενη αμηχανία μερικές φορές μιλώντας μαζί του.

Πριν τρεις μήνες, θυμήθηκα την έκθεση ιδεών που μου είχε στείλει τότε. Την ξέθαψα σε κάποιο παλιό mail, τη διάβασα. Μου περιέγραφε την κατάσταση της χώρας, μου εξηγούσε από ποια άποψη η Σερβία θεωρείται φτωχή, ποια είναι τα μειονεκτήματα των Σέρβων και πώς αισθάνονται για τους Έλληνες. Δε χρειάστηκε ούτε μια φορά να ανοίξω λεξικό. Χαμογέλασα και τον ευχαρίστησα από μέσα μου για την βοήθειά του, που για πρώτη φορά εκείνη τη μέρα κατάλαβα πόσο σημαντική ήταν. Ίσως γι' αυτό τελικά αισθανόμουν αυτή την παράξενη συμπάθεια και ευγνωμοσύνη για τον "εκκεντρικό" Bojan, επειδή με τον τρόπο του με βοήθησε να φτάσω λίγο πιο κοντά στο όνειρό μου.

 

[vagantos]

Πολύ δυνατό ξεκίνημα. Μπράβο.

Κι ένα απ τα μηνύματα:
Εξω οι βλάχοι απ το Beograd...

 

[Dva Srca]

Πολύ δυνατό ξεκίνημα. Μπράβο.

Κι ένα απ τα μηνύματα:
Εξω οι βλάχοι απ το Beograd...

Σε ευχαριστώ πολύ, καλά το κείμενο σε bold που έγραψες ως μήνυμα της ιστορίας θα μπορούσε να είναι κάλλιστα ο τίτλος/υπότιτλος του κεφαλαίου μου μόλις έγραψα! Απίστευτα πετυχημένο!

Σκέφτομαι να τον χρησιμοποιήσω. Φυσικά all rights reserved by vagantos.

 

[vagantos]

...κλεμένο απ την Αθήνα του ΄80....

 

[Dva Srca]

Ανεξερεύνητα Δυτικά Βαλκάνια! Εννοείται ότι σε παρακολουθώ μανιωδώς!

Τελικά, τον τελευταίο καιρό γράφονται τόσα για τα Βαλκάνια στο φόρουμ που νιώθω σαν να έχω γίνει μέλος σε καινούργιο γκρουπάκι με τίτλο "Πάμε όλοι Βαλκάνια τώρα"!

Ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον σου, όπως και των υπολοίπων φυσικά, ωστόσο απαντάω συγκεκριμένα στο δικό σου ποστ γιατί ο προβληματισμός μου γενικά είναι ότι φοβάμαι πως τα Βαλκάνια θα αποκτήσουν απότομο τουρισμό που δε θα καταφέρουν να ελέγξουν σωστά. Σήμερα είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα και λίγο απρόσιτα για το μέσο ταξιδιώτη (μη βλέπετε εμάς που ζούμε κοντά, άλλοι θεωρούν ένα ταξίδι στη Βουλγαρία π.χ. μεγάάαααααλη περιπέτεια).

Που λες γενικά δε μου αρέσει να διαφημίζω αυτά τα μέρη πολύ, επειδή φοβάμαι ότι δε θα τα αντιμετωπίσουν όλοι με το σεβασμό και την ευαισθησία που τα αντιμετωπίζω εγώ. Ήδη οι περισσότεροι Έλληνες πάνε εκεί μόνο και μόνο επειδή είναι φθηνά και κοντά. Επίσης τώρα που κάνουν και βήματα να μπουν στην ΕΕ η επισκεψιμότητά τους έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Αυτό με φοβίζει λίγο. Ωστόσο σε αυτό το φόρουμ θεωρώ ότι οι περισσότεροι σεβόμαστε τα μέρη που επισκεπτόμαστε (είμαστε δηλαδή το "καλό είδος" τουρίστα) και επίσης ήταν το λιγότερο που θα μπορούσα να κάνω για να ανταποδώσω τις υπέροχες ιστορίες και εμπειρίες άλλων μελών που έχω διαβάσει κατά καιρούς. Έκαστος στο είδος του...

 

[Glosoli]

Πραγματικά περιμένω με περιέργια να δω τι έχεις δει από σχέσεις Σερβων-Κροατων μιας και επειδη τουλαχιστον εγω εχω πιο πολλες σχεσεις με Κροατια μερια και οι φιλοι μου εκει ειναι κοντα στα 30 οι πιο πολλοι δεν εχω ακουσει και τα καλυτερα για τους Σερβους. Θυμαμαι και οταν ειχαμε παει στο Νοβι Σαντ για το Εxit Festival πως υπηρχε ενα θεμα καχυποψιας και απο τις δυο πλευρες.

 

[taver]

Σήμερα είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα και λίγο απρόσιτα για το μέσο ταξιδιώτη (μη βλέπετε εμάς που ζούμε κοντά, άλλοι θεωρούν ένα ταξίδι στη Βουλγαρία π.χ. μεγάάαααααλη περιπέτεια).

Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις σ' αυτό τον κανόνα, π.χ. Dubrovnik και λοιπές Δαλματικές ακτές, που μαζέυουν τη μισή Γερμανία κάθε καλοκαίρι....

 

[pattyyy]

Πολύ ενδιαφέρουσα η αφήγησή σου! Μπράβο! Περιμένω ανυπόμονα το part 3!

 

[Earth Citizen]

Πραγματικά περιμένω με περιέργια να δω τι έχεις δει από σχέσεις Σερβων-Κροατων μιας και επειδη τουλαχιστον εγω εχω πιο πολλες σχεσεις με Κροατια μερια και οι φιλοι μου εκει ειναι κοντα στα 30 οι πιο πολλοι δεν εχω ακουσει και τα καλυτερα για τους Σερβους. Θυμαμαι και οταν ειχαμε παει στο Νοβι Σαντ για το Εxit Festival πως υπηρχε ενα θεμα καχυποψιας και απο τις δυο πλευρες.

Η δική μου μικρή εμπειρία λέει το εξής: μπήκα σε ανταλλακτήριο συναλλάγματος στο Βελιγράδι για να μετατρέψω κροατικά σε σέρβικα και o υπάλληλος μου λέει δε δεχόμαστε! Ρωτάω γιατί και με τα λίγα αγγλικά του μου είπε Croatia no friends! Και νομίζω όχι μόνο στο Βελιγράδι αλλά σε ολόκληρη τη Σερβία δεν τα δέχονταν!
Τέλος πάντων, ο Dva Srca θα έχει να μας πει κι άλλα ενδιαφέροντα..

 

[dimosf]

Εξαιρετική η πρώτη ιστορία.

 

[latina]

welldone!!!εκανες σουπερ ξεκινημα!περιμενουμε και την συνεχεια τωρα!!!!

 

[Dva Srca]

(II)

Βαλκανικές γλωσσικές θεωρί-γι-ες (Ένας σύντομος αποκλεισμός στην Κροατία)

Τα Σερβικά είναι μια γλώσσα που πριν μερικούς αιώνες ήταν αδιαμφισβήτητα μια και μοναδική. Σήμερα όμως, κάτι τέτοιο δεν ισχύει πια, για πολιτικούς, ιστορικούς και κοινωνικούς λόγους.

Όσοι έχετε διαβάσει τις ιστορίες του Γιώργου από το φόρουμ μας, θα προσέξατε ότι στα Ισπανικά συμβαίνει το φαινόμενο να υπάρχουν διαφορετικές λέξεις αργκό από τη μία χώρα στην άλλη, ενώ κάποιες προφορές είναι πολύ δυσνόητες για έναν ομιλητή με άλλο γλωσσικό υπόβαθρο. Το ίδιο ακριβώς πράγμα ισχύει και στις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Υπάρχει όμως μια πολύ βασική διαφορά. Εκεί που τα ισπανικά λέγονται παντού ισπανικά, και απλά αλλάζουν μέρη της γλώσσας, προφορές και διάλεκτοι, στις μικρές αυτές χώρες των Βαλκανίων ξεπηδούν συνέχεια γλώσσες από εκεί που δε το περιμένει ο πιο διορατικός γλωσσολόγος! Έτσι, μέσα σε περίπου 20 χρόνια, τα σερβικά έγιναν σερβο-κροάτικα, τα σερβο-κροάτικα σερβικά και κροατικά, μετά σε αυτά προστέθηκαν τα βοσνιακά, κατόπιν τα "μαυροβουνιώτικα" (μου φαίνεται αστείο και μόνο που το λέω), τα τελευταία μάλιστα πολύ πρόσφατα. Κι αν προσθέσει κανείς και τις διάφορες διαλέκτους των σερβικών που μιλιούνται σε περιοχές των Σκοπίων, της βόρειας Αλβανίας και της βόρειας Κροατίας, τότε οι διάλεκτοι πολλαπλασιάζονται με γεωμετρικούς ρυθμούς. Απλά -για την ώρα- αυτές οι τελευταίες δεν έχουν αποκτήσει επίσημη ισχύ κάπου ως διακριτές γλώσσες.

Όπως ανέφερα στην προηγούμενη ιστορία, σκοπός μου ήταν να μάθω πρώτα standard σερβικά, κατόπιν κροατικά. Ωστόσο κάτι τέτοιο απεδείχθη αδύνατο. Ήταν αδύνατο επειδή μάθαινα τη γλώσσα μόνος μου, άνευ διδασκάλου, οπότε εκμεταλλευόμουν ό,τι πηγές έβρισκα και πολλές από αυτές ήταν στον κροατικό τρόπο γραφής. Τώρα θα με ρωτήσετε τι εννοώ κροατικό τρόπο γραφής. Όχι, δεν εννοώ ότι οι Σέρβοι γράφουν με το κυριλλικό και οι Κροάτες με το λατινικό αλφάβητο. Και οι Σέρβοι χρησιμοποιούν επίσημα και το λατινικό αλφάβητο και επίσης ένα αλφάβητο μόνο δεν μπορεί να αλλάξει μια γλώσσα, ώστε να θεωρηθεί "διαφορετική", αν όλα τα άλλα της στοιχεία παραμένουν ίδια και απαράλλακτα από μια άλλη. Η παράγραφος που ακολουθεί εξηγεί ορισμένα γλωσσολογικά πράγματα που ίσως για μερικούς να είναι βαρετά, για άλλους ενδιαφέροντα, ανάλογα με το σε ποια κατηγορία ανήκετε μπορείτε να την προσπεράσετε ή όχι. Πάντως θα βοηθήσει ελαφρά στην κατανόηση τόσο της ιστορίας, όσο και του τίτλου που διάλεξα για αυτήν.

Η σερβική γλώσσα βασίζεται σε ένα σύστημα γραφής και εκφοράς του λόγου που λέγεται ekavski govor (σε ελεύθερη μετάφραση "εκαβικός λόγος"). Αντίθετα, η Κροατική και σε μεγάλο βαθμό και οι υπόλοιπες, βασίζονται στο σύστημα ijekavski govor ("ιεκαβικός λόγος" ή "ιγιεκαβικός λόγος"). Μπορεί να φαίνεται λίγο πολύπλοκο, αλλά δεν είναι τόσο. Στην ουσία, στις περισσότερες λέξεις, οι μεν Σέρβοι προτιμούν το απλό γράμμα e, εκεί που οι υπόλοιποι διαλέγουν να το αντικαταστήσουν με ije. Παραδείγματα: Η λέξη γάλα στα σερβικά mleko, στα Κροατικά mlijeko. Άλλο παράδειγμα έτσι απλό, το επίθετο όμορφος στα σερβικά lep, στα κροατικά lijep. Ωστόσο δεν είναι η μόνη αλλαγή που υπάρχει. Οι Κροάτες, προσπαθώντας να διαχωρίσουν τη γλώσσα τους όσο το δυνατόν περισσότερο από τη σερβική, με την πάροδο του χρόνου άρχισαν κατευθυνόμενα από τις αρχές να χρησιμοποιούν από μικρή ηλικία κάποιες λέξεις που προέρχονται από τα παλαιά σλαβικά, τις οποίες η σερβική γλώσσα έχει αντικαταστήσει από παλιά με τις αντίστοιχες λατινικές ή ελληνικές. Έτσι, οι μήνες στα σερβικά έχουν τα κλασικά ονόματα και είναι πλήρως αναγνωρίσιμοι από έναν Έλληνα (Septembar, Oktobar κλπ), ενώ οι αντίστοιχες κροατικές δεν είναι καθόλου γνωστές σε κανέναν που δεν έχει μελετήσει τη γλώσσα (Rujan, Listopad κλπ). Το ίδιο έχει συμβεί και με λέξεις ελληνικές, όπως μουσική (muzika / glazba). Πάντως, όλοι οι γλωσσολόγοι συμφωνούν ότι αυτή η αλλαγή της γλώσσας έγινε βεβιασμένα και όχι με το φυσικό τρόπο, καθαρά για να δημιουργήσει μια γλώσσα από το μηδέν (όπως σε μελλοντική ιστορία θα σας εξηγήσω και για τη γλώσσα των Σκοπίων ή Σλαβομακεδονική διάλεκτο). Μάλιστα, αυτή η υποψία εντείνεται πολύ από το γεγονός ότι η χρήση πολλών λέξεων από αυτές ξεκίνησε να αναγεννάται συστηματικά λίγο πριν το 1990, οπότε και η Κροατία ήταν στα πρόθυρα απόσχισης από τη Γιουγκοσλαβία.

Όταν πρωτοβρέθηκα στην Κροατία, δεν περίμενα να κάτσω περισσότερο από μερικές ώρες σαν μονοήμερη εκδρομή. Ο λόγος δεν ήταν ότι έμεινα παραπάνω επειδή ξετρελάθηκα (αν και μου άρεσε απίστευτα πολύ, αλλά στην προκειμένη δεν ήταν αυτό το κίνητρο), ο λόγος ήταν ότι απλά ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΗΚΑ εκεί. Βρισκόμουν στο Μαυροβούνιο, όπου είχα περάσει ήδη 5 μέρες στην ακτή, και αποφάσισα να πάω για πρώτη φορά και στο Dubrovnik, χωρίς όμως να ξενοικιάσω το δωμάτιο όπου έμενα στο Μαυροβούνιο, καθώς θα επέστρεφα. Αφού χάθηκα στη Budva και κατάφερα με δυσκολία να βρω το σταθμό των λεωφορείων (η πόλη αυτή είναι πραγματικά ανόητα χτισμένη - περισσότερα γι' αυτό σε μελλοντική ιστορία), έκλεισα ένα εισιτήριο με το δεύτερο λεωφορείο που ήταν στο προγραμματισμένο δρομολόγιο, αν και σκόπευα να πάρω το πολύ πρωινό, με σκοπό να κάτσω μερικές ώρες και να επιστρέψω, αλλά να είναι αρκετές ώστε να δω το ιστορικό κέντρο της πόλης. Εν τω μεταξύ στη Budva όλοι με καθησύχαζαν ότι θα βρω λεωφορείο να γυρίσω, ωστόσο δεν ήξεραν να μου πουν τι ώρα ακριβώς θα είχε νυχτερινά δρομολόγια από εκεί.

Φτάνω εγώ περιχαρής στο Dubrovnik στη 1 το μεσημέρι περίπου, κατεβαίνω και αμέσως μου ορμάνε κάτι κυριούλες με χαρτόνια που έγραφαν πάνω ROOMS. Με κυκλώνουν και αρχίζουν να μου μιλάνε άλλη στα αγγλικά, άλλη στα κροατικά, τέλος πάντων ένα χάος. "Όχι ευχαριστώ", τους λέω στα σερβικά (η συγκεκριμένη φράση δε διαφέρει στα κροατικά) και εκείνες καταλαβαίνουν ότι μάλλον είμαι από εκεί και μετά από 2-3 ερωτήσεις του τύπου "Είστε σίγουρος; Μένετε εδώ;" με αφήνουν να πάω στην ευχή του θεού. Πλησιάζω το γκισέ για εισιτήρια, ζητάω ένα εισιτήριο για το επόμενο δρομολόγιο μέσα στη μέρα.

"Nema (δεν υπάρχει)", μου λέει η ψυχρή ταμίας και αρχίζει αμέσως να εξυπηρετεί τον επόμενο πελάτη, ενώ δεν είχα καν φύγει από μπροστά της. Αφού ρίχνω μια ματιά στο πρόγραμμα, συνειδητοποιώ ότι το νωρίτερο που θα μπορούσα να φύγω από εκεί ήταν στις 11 της επόμενης ημέρας. Με βαριά καρδιά βγάζω εισιτήρια για την επομένη και αρχίζω να περιπλανιέμαι στην πόλη. Να τονίσω ότι πάνω μου είχα τα εξής 50 ευρώ, τα οποία και άλλαξα επιτόπου όλα σε κούνες σε ένα ανταλλακτήριο εκεί δίπλα.

Σε αυτό το σημείο θα σχολιάσω κάτι που είπε η Earth Citizen σε προηγούμενο ποστ. Το ίδιο ακριβώς πρόβλημα με την αλλαγή ευρώ σε κούνες είχα και στο Μαυροβούνιο. Φανταστείτε εν τω μεταξύ ότι εγώ τους μιλούσα και στη γλώσσα τους και τα ζήταγα, και πάλι δε μου δίνανε. Δεν ξέρω για ποιο λόγο, μάλλον ειδικά με το Μαυροβούνιο πρέπει να υπάρχει κάποιος ανταγωνισμός και σε τουριστικό επίπεδο. Λες και θα κατάφερναν να με κρατήσουν εκεί αν ήθελα να φύγω, τέλος πάντων... Κάποια στιγμή δέχτηκαν να μου τα αλλάξουν σε μια τράπεζα, αλλά η ισοτιμία που μου δίναν ήταν κάκιστη και αρνήθηκα.

Άρχισα λοιπόν να περιπλανιέμαι γύρω από το σταθμό του Dubrovnik, η περιοχή αυτή δε θυμίζει σε τίποτα την όμορφη παλιά πόλη, είναι ένα εμπορικό λιμάνι χωρίς κανένα γιοτ ή άλλο τουριστικό σκάφος, μόνο εμπορικά και επιβατηγά πλοία και βάρκες ντόπιων για ψάρεμα κλπ. Καμία γραφικότητα, καμία σχέση με το υπόλοιπο κομμάτι. Συνειδητοποιώ λοιπόν σε εκείνο το σημείο ότι χρειάζομαι ίντερνετ, να βρω το πιο φθηνό χόστελ που υπήρχε και να κλείσω μια κλίνη για ένα βράδυ. Δεν είχα μαζί μου ούτε αποσκευές, τίποτα. Τον εαυτό μου, ένα πορτοφόλι με 50 ευρώ αλλαγμένα σε κούνες και άλλα αντικείμενα πρώτης ανάγκης, κάτι τετράδια κλπ. Βλέπω στον ορίζοντα μια ταμπέλα που έλεγε το εξής κουλό:

"PIZZA - INTERNET CAFE - FOOD"

Πλησιάζω, μια κυρία γύρω στα 50 με υποδέχεται, ψυχή μέσα. Της μιλάω αγγλικά στην αρχή, δε θέλω να καταλάβει ότι καταλαβαίνω, για να την εκπλήξω τυχόν αργότερα (κάτι που τελικά ήταν πολύ καλή ιδέα). Το κατάστημα ήταν στενότατο, με 4 τραπεζάκια ξύλινα και καρεκλίτσες, πολύ απλοικό, η κουζίνα ακριβώς μπροστά, χωριζόταν από το μέρος όπου έτρωγε κανείς μόνο με έναν ξύλινο πάγκο, οπότε οι φούρνοι και όλες οι συσκευές ήταν πλήρως ορατές. Της λέω στα αγγλικά ότι χρειάζομαι πρόσβαση στο ίντερνετ. Μου λέει ότι η μισή ώρα είναι περίπου 2 ευρώ (σε κούνες φυσικά). Δέχομαι, μιας και δεν είχα άλλη λύση, και περιμένω να με οδηγήσει σε κάποιον άλλο χώρο, όπου θα είχε υπολογιστές. Εξάλλου, έγραφε και INTERNET CAFE στην ταμπέλα. Εξαφανίζεται για λίγο και επιστρέφει με ένα ανοιχτό λάπτοπ, το συνδέει στο ίντερνετ και το αφήνει μπροστά μου.

Μπαίνω εγώ σε διάφορα sites για χόστελς, βρίσκω ένα καλό, αρχίζω να σημειώνω στο τετράδιό μου διευθύνσεις. Με βλέπει αυτή και με ρωτάει με σπασμένα αγγλικά αν ψάχνω κάποια οδό κλπ. Απαντώ αρνητικά και συνεχίζω τη δουλειά. Αυτή ψιλιάστηκε ότι έψαχνα δωμάτια και με κοιτούσε πολύ επίμονα. Τελικά βρίσκει το θάρρος και με ρωτάει: "Δωμάτιο ψάχνετε;" Αφού είχα καρφωθεί κι εγώ απαντάω θετικά. Μου φέρνει ευθύς αμέσως μια μπροσούρα με φωτογραφίες από κάποιο δωμάτιο και προσπαθούσε να μου εξηγήσει κάτι που δε το καταλάβαινα. Πάνω στη μπροσούρα εγώ διαβάζω στα κροατικά ότι το δωμάτιο ήταν στην παλιά πόλη, πολή κοντά σε κάποιο καθολικό ναό. Εκείνη τη στιγμή λοιπόν που αυτή προσπαθούσε να μου εξηγήσει μάλλον αυτό, γυρίζω και της λέω σε άπταιστα σερβικά "είναι κοντά στα μνημεία;" Τρελαίνεται αυτή. Με κοιτάει καλά καλά και μου λέει "Μιλάτε Κροατικά!" Εγώ αν και έχω ανάγκη το δωμάτιο που μου προσφέρει, λέω να κάνω μια μικρή έρευνα, όπως μου αρέσει, έτσι απαντάω με τρόπο που δεν περίμενε: "Μιλάω σερβικά, απλά καταλαβαίνω και κροατικά". Εκείνη για λίγο παγώνει πάλι, ωστόσο γρήγορα σκέφτεται και μου λέει "Τέλεια! Ίδια γλώσσα έχουμε βασικά!" Μπροστά στη θέα του πιθανού χρήματος βλέπετε, ο μέσος Κροάτης ξεχνάει πολύ εύκολα κάθε καχυποψία και κάθε άσχημη μνήμη από το παρελθόν. Και καλά κάνει άλλωστε, γιατί ένα μεγάλο μέρος του τουρισμού τους προέρχεται από τις γειτονικές χώρες. Μέχρι αυτό το σημείο, γλώσσες ίδιες, λέξεις ολόιδιες. Δεν πέσαμε βλέπετε ούτε μία φορά στο φαινόμενο "ije".

Αρχίζουμε πλέον σκληρές διαπραγματεύσεις για την τιμή, της εξηγώ ότι δεν έχω λεφτά, ότι ζητάω διανυκτέρευση από ατύχημα, ότι είναι για μία νύχτα. Τελικά με τούτα και με κείνα κλείνω το δωμάτιο από 40 ευρώ που μου έλεγε το άτομο στα 15. Στην τιμή ενός χόστελ δηλαδή. Μου εξηγεί ότι το δωμάτιο είναι πάνω από μια άλλη πιτσαρία που έχει η κουνιάδα της και ότι πρόκειται για ένα μικρό διαμέρισμα ουσιαστικά, όχι ακριβώς δωμάτιο ξενοδοχείου. Επίσης μου δείχνει στο χάρτη πόσο κοντά είναι από τα βασικά μνημεία. Φυσικά δέχομαι την πρόταση και μάλιστα μου λέει ότι θα καλέσει τον άνδρα της να έρθει να με πάρει με το αυτοκίνητο. Και το ίντερνετ κερασμένο, επειδή χάρηκε "που συννενοηθήκαμε τόσο καλά". Τέλεια, η περιπέτεια είχε αίσιο και γρήγορο τέλος.

Μετά από μια πρόχειρη συζήτηση με τον λίγο βαρύ-πεπόνι άντρα της στο αυτοκίνητο, σταματάει και μου λέει ότι σε εκείνο το σημείο πρέπει να κατέβω, επειδή αρχίζει το λιθόστρωτο και δεν επιτρέπονται αυτοκίνητα το μεσημέρι και το απόγευμα. Κατεβαίνω και έρχεται μια ασπροντυμένη γυναίκα με τσόκαρα νοσοκομείου κουβαλώντας έναν τεράστιο σάκο ολόλευκο στην πλάτη, μάλλον με λευκά είδη μέσα από το ξενοδοχείο. Με παραλαμβάνει και συστηνόμαστε. Της φαίνεται εξωφρενικά περίεργο που μιλάω σερβικά, ακόμα δε πιο περίεργο που κατάφερα να συννενοηθώ τόσο καλά με την κουνιάδα της στην πιτσαρία. "Εδώ μιλάμε κροατικά", μου λέει, "η δική μας οικογένεια δεν είναι εχθρική προς του Σέρβους, ωστόσο θα σε συμβούλευα να λες ότι μιλάς Κροατικά αν σε ρωτήσει κανείς στο δρόμο". Συμφωνώ και τολμάω να της πω ότι μέχρι στιγμής δεν έχω συναντήσει ιδιαίτερες διαφορές, ωστόσο δυσκολεύομαι να καταλάβω μερικές λέξεις, κυρίως λόγω ταχύτητας της στο λόγο. "Να σου πω εγώ κάτι; Όση ώρα μιλάμε, 5 λεπτά τώρα, εγώ πρόσεξα αμέσως αρκετές διαφορές σε εσένα. Ωστόσο δεν έχει σημασία η διάλεκτος, αλλά η ταμπέλα που βάζεις στη γλώσσα. Λέγε ότι μιλάς κροατικά και δε θα έχεις πρόβλημα, ακόμα κι αν όλοι ξέρουν ότι δε λες αλήθεια". Προσφέρομαι να βοηθήσω με το βάρος που κουβαλάει αλλά αρνείται. "Το κάνω κάθε μέρα", μου λέει, "είμαι δυνατή πια". Μερικές φορές, όταν νιώθει βέβαιη για τα αγγλικά της, μου λέει ορισμένες φράσεις στα αγγλικά, λες και αισθάνεται άσχημα που μου μιλάει σε ξένη γλώσσα που δεν καταλαβαίνω...

Το δωμάτιο ήταν σε ένα καλντερίμι στην καρδιά της παλιάς πόλης, πεντακάθαρο με πολύ μαλακό κρεβάτι και περιποιημένο μπάνιο, η δεύτερη πιτσαρία της οικογένειας ήταν από κάτω ακριβώς, οπότε αν χρειαζόμουν οτιδήποτε για το δωμάτιο μπορούσα απλά να τους φωνάξω και μου το φέρνανε, γενικότερα ήταν από τις καλύτερες "επενδύσεις" που έχω κάνει ποτέ στα ταξίδια μου. Η Iva (έτσι λεγόταν η οικοδέσποινά μου με τον σάκο γεμάτο σεντόνια) μου εξηγούσε όσο έκανε το απαραίτητο registration στο ίντερνετ πόσο με ζήλευε που έμενα στην Αθήνα, πόσο είχε βαρεθεί την πόλη στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε, στην οποία έπρεπε να κάνει δυο δουλειές, μαγείρισσα και ξενοδόχος, για να επιζήσει. Όμως πλέον είχε πατήσει τα 45, το είχε πάρει απόφαση ότι η ζωή της θα συνεχιζόταν και θα τελείωνε εκεί.

Όσο έμεινα στην πόλη, είδα πολλά εξαιρετικά μνημεία, έκανα βόλτα σε γραφικά καλντερίμια και φωτογράφισα πανέμορφα κτίρια - όρθια έργα τέχνης. Αυτή η πόλη έχει βγει από άλλη εποχή. Έπαθα όμως και μερικά πολιτισμικά σοκ, όταν παραδείγματος χάριν, πήγα να ψωνίσω σε ένα βιβλιοπωλείο έναν μικρό χάρτη και ο πωλητής μου λέει με την πιο έντονη κροατική προφορά που έχω ακούσει ποτέ μέχρι σήμερα "hvala lijepo (ευχαριστώ πολύ)", τονίζοντας ΕΞΩΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ για τα δικά μου δεδομένα το li. Πρέπει να τον κοίταξα με γουρλωμένα μάτια για κανα-δυο δευτερόλεπτα, πριν πάρω τα ρέστα μου και χαιρετήσω.

Συνειδητοποίησα τότε ότι οι διαφορές στην προφορά φαίνονται πολύ πιο έντονα σε σύντομες, κοφτές εκφράσεις, όπως αυτή που μου είπε ο ταμίας. Γιατί από τις συζητήσεις που έκανα με τις δύο κυρίες νωρίτερα, οι μόνες διαφορές που εντόπιζα ήταν τόσο μικρές, που μέχρι να τις επεξεργαστώ η κουβέντα είχε συνεχιστεί και τις είχα ξεχάσει. Ωστόσο, ίσως απλά να ήταν το δικό μου αυτί καλό για ξένο, γιατί με άλλα άτομα που είχα μιλήσει δεν είχαν την ίδια ευκολία να καταλάβουν τους Κροάτες. Ίσως πάλι να είναι και θέμα του αν μιλάς με κάποιον από το βορρά ή το νότο.

Εγκατέλειψα το Dubrovnik το επόμενο πρωί νωρίς-νωρίς και όλοι φάνηκαν στεναχωρημένοι που με έβλεπαν να φεύγω. Δεν ήταν τουριστική περίοδος και ήμουν ο μόνος επισκέπτης που είχαν για μερικές εβδομάδες.

"Είσαι σίγουρος ότι δε μπορείς να μείνεις λίγο ακόμα;" με ρώτησε η Ίβα πριν με αγκαλιάσει και με αποχαιρετήσει. "Στα κροατικά το λέμε καλή αντάμωση, στα σερβικά πώς το λέτε;"

"Καλή αντάμωση", της λέω χαμογελώντας, πιάνοντας το αστείο της.

Φεύγοντας από το Dubrovnik, είδα από το λεωφορείο μια διαφήμιση που έλεγε:

"Srbija. Tako blizu, tako lijepa" (Σερβία, τόσο κοντά, τόσο όμορφη).

Λίγες μέρες μετά, είδα κοντά στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου, όπου βρέθηκα σε ανταπόκριση από το Μαυροβούνιο για Αθήνα, μια αντίστοιχη:

"Hrvatska. Τako blizu, tako lepa" (Κροατία, τόσο κοντά, τόσο όμορφη).

Χαμογέλασα μελαγχολικά και έδειξα το εισιτήριό μου στον ελεγκτή του λεωφορείου της Jat Airways. Ένα ακόμα πανέμορφο ταξίδι είχε τελειώσει.