Ιδέες για αποδράσεις του Σαββατοκύριακου στην Αρκαδία!

[fotast]

Εντυπωσιακές φωτογραφίες και ωραίες και αναλυτικότατες πληροφορίες.Το Ελληνικό αξίζει σαν βάση διανυκτέρευσης και εξορμήσεων καθώς είναι πιο "'ήσυχο" από τα άλλα "διάσημα" χωριά.Το έκανα και δεν το μετάνιωσα.

 

[Klair]

Εντυπωσιακές φωτογραφίες και ωραίες και αναλυτικότατες πληροφορίες.

@fotast σε ευχαριστώ πολύ και χαίρομαι που σου άρεσαν οι φωτογραφίες και τα κείμενά μου. Προσπαθώ πολύ, ώστε οι ιστορίες μου να είναι όσο πιο αναλυτικές και κατατοπιστικές γίνεται και να παρέχουν τις πληροφορίες που θα χρειαστεί κάποιος ταξιδιώτης, για να ονειρευτεί και να οργανώσει το δικό του ταξίδι. Καταλαβαίνω λοιπόν από το ωραίο σχόλιό σου, ότι ο σκοπός μάλλον επετεύχθη και αυτό είναι η καλύτερη ανταμοιβή για εμένα.

 

[Klair]

Το Ελληνικό αξίζει σαν βάση διανυκτέρευσης και εξορμήσεων καθώς είναι πιο "'ήσυχο" από τα άλλα "διάσημα" χωριά.Το έκανα και δεν το μετάνιωσα.

Συμφωνώ μαζί σου!

 

[Klair]

Όρος Σαϊτάς

Ανέκαθεν εκτιμούσα το γεγονός ότι οι γονείς μου, μας έχουν προσφέρει την "πολυτέλεια" να διαθέτουμε, ένα μικρό ησυχαστήριο στο χωριό. Όμως αυτούς τους δύσκολους καιρούς που βιώνουμε, με τους εγκλεισμούς και την περιορισμένη κυκλοφορία, λόγω του ιού, εκτίμησα ακόμη περισσότερο αυτήν την ιδιοκτησία στο Δάρα Αρκαδίας, αφού υπήρξε το φως στο τούνελ και η μόνη διέξοδος φυγής από την Αθήνα, κατά τη διάρκεια της δεύτερης καραντίνας.

Ο γιος μου πήρε το κορίτσι του και τη γάτα του και την έκανε με ελαφρά πηδηματάκια από την Αθήνα, λίγες ώρες πριν το ολικό κλείσιμο. Στο τηλέφωνο που μιλούσαμε, μου περιέγραφε τη ζωή χαρισάμενη που περνούσαν στο χωριό, με ατελείωτες βόλτες μέσα στον κάμπο του Δάρα, δίπλα στα ποτάμια, μαζεύοντας καρύδια, λωτούς ή κυδώνια.

Αναβάσεις στο όρος Σαϊτάς ή στο Μαίναλο, το οποίο μάλιστα πέτυχαν και χιονισμένο, αλλά και βόλτες στη Βυτίνα ή την Αλωνίσταινα αποτελούσαν τον καθημερινό τρόπο διαβίωσής τους στο χωριό. Τζάκι, ψησίματα, καλό και ποιοτικό φαγητό, ελευθερία κινήσεων και απόλυτη γαλήνη και ηρεμία συνόδευαν τις μέρες της καραντίνας τους.

Βιώνοντας λοιπόν, μια διαφορετική ζωή στο Δάρα, απόλυτα αρεστή στα γούστα του, σκέφτηκε μέχρι και να δηλώσει για ειδικότητα το νοσοκομείο της Τρίπολης. Τόσο καλά του βγήκε το πείραμα της εγκατάστασης στην επαρχία.

Να διευκρινίσω βέβαια, για ακόμα μια φορά, ότι το σπίτι μας δε βρίσκεται μέσα στο χωριό, αλλά μέσα στον κάμπο. Αυτό σημαίνει, ότι ναι μεν οι κάτοικοι γνωρίζουν ότι ο εγγονός ή η κόρη της τάδε είναι εδώ, αλλά δεν έχουν τη δυνατότητα να ξέρουν, πότε βγήκες, πότε μπήκες, πότε άνοιξες ή έκλεισες το παράθυρο, ή πότε έσβησες το φως. Αυτό καθιστά τη διαμονή ακόμα πιο δελεαστική και η απομόνωση είναι κάτι που δε μας ανησυχεί καθόλου, αντιθέτως μας εξιτάρει περισσότερο και μας κάνει να αναζητούμε ευκαιρίες για αποτοξίνωση, από τη φασαρία της πόλης.

Κάναμε χωριστά Χριστούγεννα, αλλά όσο πλησίαζε η Πρωτοχρονιά, ο εγκλεισμός στην Αθήνα και η έλλειψη ταξιδιών, είχαν αρχίσει να έχουν πολύ αρνητικές επιδράσεις πάνω μου. Ο σύζυγος από την άλλη, ήταν λιγότερο επηρεασμένος από το lockdown ψυχολογικά, αφού συνέχιζε και συνεχίζει να εργάζεται και να κυκλοφορεί στον έξω κόσμο κανονικά.

Προπαραμονή Πρωτοχρονιάς λοιπόν, πάρθηκε η μεγάλη απόφαση και έχοντας τα κατάλληλα χαρτιά (μετακίνηση 4), αφήσαμε την Αθήνα και ήρθαμε στο Δάρα, για να συναντήσουμε τον γιο μας και την κοπέλα του και να γιορτάσουμε την αλλαγή του χρόνου όλοι μαζί, φροντίζοντας παράλληλα και το συγγενικό πρόσωπο, το οποίο έχρηζε βοήθειας.

Η πρώτη μέρα του 2021 ήταν ηλιόλουστη και ζεστή, οπότε αδράξαμε την ευκαιρία, ώστε να υλοποιήσουμε μια επιθυμία μου, η οποία σιγόκαιγε μέσα μου, από τις προηγούμενες εξορμήσεις που είχαμε κάνει στον νομό Αρκαδίας.

Από καιρό θέλαμε να ανέβουμε στο όρος Σαϊτάς, αλλά το είχαμε αναβάλλει, γιατί οι πληροφορίες που είχαμε πάρει από ντόπιους τσοπάνηδες έλεγαν, ότι ο δρόμος έχει πλέον χαλάσει και είναι πολύ δύσκολο να φτάσουμε κοντά στην κορυφή του βουνού.

Ο γιος μας όμως, το ρίσκαρε και ανέβηκε το προηγούμενο διάστημα, διαπιστώνοντας ότι ο δρόμος είναι μεν δύσκολος, αλλά σιγά-σιγά, με υπομονή και πολλή προσοχή είναι εφικτό να φτάσουμε στο επιθυμητό σημείο, το οποίο δεν είναι άλλο, από το μισογκρεμισμένο, παλιό, πέτρινο σπίτι των προγόνων μου στο βουνό. Για τις σχέσεις του βουνού με την οικογένειά μου, σας έχω μιλήσει ξανά, έτσι κάνοντας παράθεση εκείνα τα αποσπάσματα, ο αναγνώστης αυτής της ιστορίας, θα έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει καλύτερα τις αναφορές και τις περιγραφές μου, για το σπίτι μας στο βουνό.

Το όρος Σαϊτάς και η οικογένειά μου έχουμε σχέσεις πάθους. Ο προπάππος μου καταγόταν από το Δάρα Αρκαδίας. Εκτός από το σπίτι στο χωριό είχε στην κατοχή του πολλά στρέμματα, αλλά και σπίτι επάνω στο βουνό, σε ένα άπλωμα λίγο πριν την κορυφή. Την άνοιξη λοιπόν, όλη η οικογένεια μαζί με τα ζώα (κότες, κατσίκες, γουρούνια, μουλάρια) ανέβαιναν για μήνες στο βουνό. Έσπερναν κάποιες εκτάσεις και το καλοκαίρι αλώνιζαν τη σοδειά στο πέτρινο αλώνι, δίπλα στο σπίτι. Η μητέρα μου στην ηλικία των 18 ετών απέκτησε εμένα και έναν χρόνο αργότερα, με ανέβασε αγκαλιά στον Σαϊτά περπατώντας την τρίωρη διαδρομή, από το Δάρα μέχρι το σπίτι. Από τότε κάθε καλοκαίρι γινόταν αυτή η μετακίνηση. Δεν ξέρω πότε σταμάτησε να γίνεται αυτό. Μάλλον όταν πέθανε ο προπάππος μου, σε ηλικία 105 ετών παρακαλώ. Πάντως έχω αμυδρές αναμνήσεις από εκείνα τα χρόνια. Θυμάμαι για παράδειγμα τον προπάππο μου, ο οποίος φορούσε στην καθημερινότητά του φουστανέλα, να κάθεται κάτω από το μεγάλο έλατο έξω από το σπίτι.

Τα χρόνια πέρασαν αλλά η μητέρα μου θέλοντας να κρατήσει ζωντανές τις αναμνήσεις, αλλά και να σκληραγωγήσει εμένα και τις αδελφές μου, οργάνωνε κάθε καλοκαίρι ανάβαση με τα πόδια στο βουνό. Κάποιες χρονιές μάλιστα κουβαλούσαμε με τα ζώα κουβέρτες και προμήθειες και κατασκηνώναμε στο αλώνι, αφού πλέον το σπίτι είχε γκρεμιστεί. Η παρέα ήταν πάντα πολυπληθής (ξαδέλφια, θείοι), ένας χαμός!

Σαν τώρα θυμάμαι να βράζουμε όλη τη νύχτα, σε ένα τεράστιο τσουκάλι, γίδα και αυτή να μη βράζει με τίποτα. Μια φορά είχαμε ανέβει και μέχρι την κορυφή του βουνού, τεράστιο επίτευγμα για τα παιδικά μας ποδαράκια. Η κατάβαση μέχρι το "camp" μας, ήταν υπερπροσπάθεια, αφού σχεδόν όλη τη διαδρομή την καταβήκαμε καθιστοί, τσουλώντας σε άγριες σάρες (πλαγιές με χαλίκια ή μεγάλες πέτρες).

Πολλά-πολλά χρόνια αργότερα ανοίχτηκε ένας υποτυπώδης δρόμος για να διευκολύνει τους βοσκούς, να κατεβάζουν το γάλα των αγελάδων, τις οποίες άφηναν ελεύθερες να βόσκουν στο βουνό. Τελευταία φορά που ανέβηκα στον Σαϊτά, με τον δικό μου πλέον γιο και τον σύζυγο, ήταν πριν περίπου 10-12 χρόνια με το αυτοκίνητο, το οποίο έφτανε αρκετά κοντά στο γκρεμισμένο σπίτι μας.

Στο τωρινό μας ταξίδι στο χωριό, ο γιος μου επιθυμούσε διακαώς να ανέβουμε στο βουνό. Όμως ένας βοσκός ενημέρωσε τη μητέρα μου, ότι ο δρόμος δε βρίσκεται πια σε καλή κατάσταση και ένα συμβατικό αυτοκίνητο δε θα φτάσει ούτε στα μισά της διαδρομής μέχρι το "σπίτι". Έτσι το αφήσαμε για άλλη φορά που θα έχουμε περισσότερο χρόνο και θα μπορούμε να κάνουμε το υπόλοιπο της διαδρομής με τα πόδια.

Από διηγήσεις της μητέρας μου γνωρίζω ότι ο Σαϊτάς υπήρξε καταφύγιο για πολλούς συγγενείς μας, κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν οι Γερμανοί είχαν φτάσει και στο Δάρα.

Αυτά.....είχα να διηγηθώ και όταν τα αναπολώ συγκινούμαι βαθύτατα, γιατί έχω πάρα πολύ ωραίες αναμνήσεις, από τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια στο χωριό.

Υ.Γ. Θα ψάξω να βρω φωτογραφίες από τότε και θα τις ανεβάσω.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Δύσκολες εποχές, δύσκολες συνθήκες, αλλά πολύ μεγάλη επιθυμία και πάθος για καλύτερη ποιότητα ζωής!

Παλιά...πολύ παλιά στο Όρος Σαϊτάς, στην πλευρά της Αρκαδίας μια οικογένεια με πρωτοστάτη τον προπάππο μου ξεκίνησε να δημιουργεί τις κατάλληλες για επιβίωση συνθήκες.

Συγγενείς και εργάτες σχίζουν ξύλα για το χτίσιμο του σπιτιού:

View attachment 328638

O παππούς μου συνοδεύει τα ζώα κουβαλώντας γάλα και νερό από την κοντινή πηγή:

View attachment 328639

Αριστερά ο προπάππος μου με την καλοκαιρινή εκδοχή της φορεσιάς του, δίπλα του ο παππούς μου και μπροστά τους οι νιόπαντροι γονείς μου, στο πέτρινο αλώνι:

View attachment 328640

Ο μπαμπάς μου:

View attachment 328642

Μπορεί οι καιροί να ήταν δύσκολοι, αλλά για την δεκαοχτάχρονη μητέρα μου, η μουσική αποτελούσε ζωτικής σημασίας προνόμιο ακόμα και στο βουνό:

View attachment 328641

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Έτος 2010. Η τελευταία φορά που ανέβηκα στο βουνό με τον γιο μου, τον άντρα μου, τις αδελφές μου και τα ανίψια μου.

View attachment 328644


View attachment 328646


View attachment 328647


View attachment 328648

Η πηγή που προμήθευε νερό το σπίτι, το οποίο μεταφερόταν από τα ζώα μέσα σε ξύλινες βερέλες, αλλά πότιζε και ποτίζει μέχρι και σήμερα τα ζώα που βόσκουν ελεύθερα στο βουνό:

View attachment 328649

Οι κορύτες (σκαμμένοι κορμοί δέντρων που χρησιμεύουν ως ποτίστρες ζώων):

View attachment 328650

Το μισογκρεμισμένο σπίτι:

View attachment 328651

Πατώντας πάνω στο View Attachment φαίνονται και οι φωτογραφίες.

Από το 2010 λοιπόν είχα να βρεθώ, λίγο πριν την κορυφή του Σαϊτά, οπότε σαν είδα την ηλιόλουστη Πρωτοχρονιά και σαν άκουσα τον γιο μου, να με διαβεβαιώνει ότι μπορούμε να το κάνουμε, ετοίμασα γρήγορα ένα λιτό κολατσιό και αμέσως ξεκινήσαμε, στέλνοντας sms μετακίνηση 6.

Διασχίσαμε το Δάρα, χωρίς να συναντήσουμε ούτε αδέσποτη γάτα και αρχίσαμε να ανηφορίζουμε το βουνό πάνω από το χωριό.

Στάση για τις πρώτες φωτογραφίες του Δάρα από ψηλά.

Στη συνέχεια, φτάνοντας στην τοποθεσία "Μούρια", ο ορίζοντας άνοιξε μπροστά μας, έχοντας θέα στην ελατοσκέπαστη κορυφή του Σαϊτά, αλλά και στην ατέλειωτη σειρά κορυφογραμμών της Πελοποννήσου.

Μούρια

Το χωριό κρύφτηκε πίσω μας και μπροστά μας είχαμε πλέον, να αντιμετωπίσουμε ένα κακοτράχαλο μονοπάτι, το οποίο αγκαλιάζει τους μικρότερους όγκους, που αποτελούν το όρος Σαϊτάς.

Ο Σαϊτάς είναι ένα σχετικά μικρό βουνό, που υψώνεται ανάμεσα στους μεγάλους όγκους της βορειοανατολικής Πελοποννήσου. Ο Παυσανίας στα "Αρκαδικά" το αναφέρει με την ονομασία Όρυξις. Έχει ιδιαίτερη γεωγραφική θέση, γιατί ορθώνεται στα σύνορα τεσσάρων νομών: της Αχαΐας, της Κορινθίας, της Αρκαδίας και της Αργολίδας.

Ανηφορίζαμε και όλο ανηφορίζαμε! Ο "δρόμος" για την ώρα ήταν στρωτός και δε μας δυσκόλευε ιδιαίτερα στην ανάβαση. Καβατζάραμε μια στροφή και θαμπωθήκαμε από το κάλλος. Είδαμε τη χιονισμένη κορυφή του Χελμού, στεφανωμένη από ένα σμάρι πυκνά, κατάλευκα, μπαμπακένια σύννεφα να κυριαρχεί στον ορίζοντα, ενώ στον κόρφο των θεόρατων βουνών, απαγκιάζει το χωριό της Αχαΐας, η Λυκούρια.

Ο τόπος των λύκων, κατά τον Παυσανία, βρισκόταν σε απόσταση 50 σταδίων από τις πηγές του Λάδωνα και αποτελούσε το όριο μεταξύ Κλείτορος και Φενεού. Η ακριβής θέση της αρχαίας Λυκούριας δεν έχει εντοπιστεί, αλλά εικάζεται, ότι βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού χωριού. Το χωριό έχει υψόμετρο 767 μέτρα και οι κάτοικοί του είναι κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι.

Ο Σαϊτάς περιβάλλεται από πολλά και διάσημα βουνά της Βόρειας Πελοποννήσου και ένα από αυτά είναι ο Χελμός, ο οποίος με τη χιονισμένη του κορυφή, συνέχιζε να μαγνητίζει τα βλέμματά μας, μέχρι που φτάσαμε στην τοποθεσία "Πηγάδι", μια λάκκα με πράσινο χορτάρι, ό,τι πρέπει για να βόσκουν τα γελάδια, που αφήνουν ελεύθερα στο βουνό οι Δαραίοι τσοπάνηδες. Έχουν φτιάξει μάλιστα και ποτίστρα για τα ζώα τους. Αταίριαστο θέαμα σε σχέση με την ομορφιά και την αγνότητα του τοπίου, αλλά μάλλον αναγκαία κίνηση, για την επιβίωση των ελεύθερων ζώων τους στο άνυδρο περιβάλλον.

Σε αυτό το σημείο, ο γιος μου είχε συναντήσει πολλά γελάδια να βόσκουν, τον Νοέμβριο που ανέβηκε για πρώτη φορά. Μάλιστα είχε εμφανιστεί από τους γύρω λόφους, ένα κοπάδι σκύλων (καμιά δεκαριά), οι οποίοι κυνήγησαν το αυτοκίνητο για μεγάλη απόσταση. Αυτήν τη φορά όμως, δε συναντήσαμε ούτε γελάδια, ούτε σκυλιά. Προφανώς, οι βοσκοί τα κατέβασαν σε χαμηλότερα βοσκοτόπια, λόγω του κρύου.

Αφήσαμε πίσω μας την πράσινη έκταση γης και αρχίσαμε ξανά να ανηφορίζουμε. Ο δρόμος, από εδώ και πέρα, γινόταν ακόμα πιο άγριος και πιο κακοτράχαλος, αφού πλέον δεν πατιέται από κανένα αγροτικό αυτοκίνητο. Μεγάλες πέτρες στη μέση, ανάγκαζαν τον συνοδηγό να κατεβαίνει από το αυτοκίνητο, και να τις παραμερίζει για να περάσουμε.

Όσο ανεβαίναμε, η θέα πίσω μας ξεδιπλωνόταν φαντασμαγορική και μεγαλειώδης. Ατελείωτες βουνοκορφές διαγράφονταν στον ανοιχτό ορίζοντα.

Η ομορφιά απόδιωχνε την ανησυχία, για τον σχεδόν ανύπαρκτο πλέον "δρόμο", ο οποίος κυλούσε γλείφοντας τις βραχώδεις απολήξεις του βουνού.

Περνούσαμε από στροφές που δεν τις βλέπει ποτέ το φως του ήλιου. Τεράστιες λασπολακκούβες, από προηγούμενες βροχές, μας ανησυχούσαν, αλλά τις περνούσαμε βιαστικά, για να μην κολλήσουμε στη λασπουριά.

Κοντεύαμε! Μπροστά μας βλέπαμε την ελατοσκέπαστη κορυφή!

Φτάσαμε και παρκάραμε το αυτοκίνητο στα ριζά του λόφου. Η κορυφογραμμή του βουνού έχει μήκος κοντά στα 11 χιλιόμετρα, με ψηλότερη κορυφή τον ομώνυμο Σαϊτά, στα 1815 περίπου μέτρα. Στα βόρεια του βουνού βρίσκονται οι περίφημες καταβόθρες του Φενεού, απ' όπου παλαιότερα, τα νερά πλημμύριζαν την κοιλάδα. Τώρα πλέον ακολουθούν υπόγειες διαδρομές, πριν καταλήξουν στις πηγές του Λάδωνα ποταμού.

Στον Σαϊτά ξακουστό είναι και το σπηλαιοβάραθρο "Τρύπα του Κόλακ" που φτάνει τα 240 μέτρα βάθος. Το βάραθρο αυτό, ονομάζεται από τους ντόπιους "Τρύπα των Γερμανών" και έχω ακούσει διηγήσεις γερόντων από το Δάρα, ότι εκεί είχαν ρίξει αιχμαλώτους Γερμανούς, κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Αρχίσαμε να ανηφορίζουμε με τα πόδια τον απότομο λόφο, για να φτάσουμε στα ερείπια του σπιτιού. Αναγνώρισα αμέσως τις δύο γέρικες αλλά καρπερές καρυδιές και τα έλατα μου φάνηκαν ακόμα πιο τεράστια, απ' ότι τα θυμόμουν.

Καθίσαμε στις πέτρες του γκρεμισμένου σπιτιού, για να πάρουμε βαθιές ανάσες και να ξελαχανιάσουμε, από την κουραστική ανηφόρα. Με κάθε βαθιά αναπνοή, ο καθαρός αέρας, μας "έκαιγε" τα πνευμόνια. Όταν συνήλθαμε, αρχίσαμε να συζητάμε και να ονειρευόμαστε, καταστρώνοντας σχέδια για την αναβίωση και αναστήλωση του σπιτιού.

Ο γιος μου το έχει πάρει πολύ "πατριωτικά" και θέλει, πάση θυσία, να φτιάξει έστω ένα ξύλινο, ταπεινό καλυβάκι εδώ πάνω, για να μπορεί να έρχεται λίγες μέρες για αποτοξίνωση, μακριά από τα πάντα. Δεν είναι λίγο να ξυπνάς και να έχεις μπροστά σου αυτήν τη θέα!

Το αλώνι χορτάριασε κι αυτό και τα μαντριά των ζώων, του προπάππου και του παππού μου, απέμειναν πλέον ένας σωρός από πέτρες.

Ο Σαϊτάς μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν ανεξερεύνητος, καθώς βρίσκεται στη σκιά άλλων, πιο ξακουστών βουνών, όπως του Χελμού ή της Ζήρειας, αλλά πλέον υπάρχουν πολλοί πεζοπορικοί σύλλογοι που οργανώνουν πεζοπορίες στο βουνό. Μπορεί σαν ιδέα για απόδραση στην Αρκαδία να ακούγεται λίγο extreme, αλλά είμαι σίγουρη, ότι εκεί έξω, υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν την εξερεύνηση και την επαφή με την αγνή φύση και ο Σαϊτάς είναι ένα μέρος, που μπορεί να ικανοποιήσει όλα αυτά τα γούστα. Είναι μια απόλαυση, να βρίσκεσαι λίγο πριν την απόκρημνη κορυφή και να περπατάς σε απαλό πράσινο χορτάρι, ανάμεσα στα πανύψηλα έλατα. Μάλιστα την άνοιξη, ο επισκέπτης θα κατακλυστεί από λουλουδιασμένες εικόνες, αφού σε όλη την περιοχή έχουν καταγραφεί, πάνω από 800 είδη φυτών και λουλουδιών. Την προηγούμενη φορά, ο γιος μου, είχε συναντήσει μέχρι και άλογα να καλπάζουν στον λόφο που βρίσκεται το γκρεμισμένο σπίτι μας. Μάλιστα ήταν τόσο ατίθασα και αεικίνητα, που είχε φοβηθεί να ανηφορίσει, πλησιάζοντας κοντά τους.

Αυτήν τη φορά δεν τα πετύχαμε να καλπάζουν ελεύθερα στο βουνό, κατηφορίζοντας όμως τον λόφο, για να φτάσουμε στα "Λούγγια", την πηγή με το τρεχούμενο νερό, συναντήσαμε ένα ελεύθερο κοπάδι από πανέμορφα κατσίκια, να έχουν αράξει στο πλάτωμα, πάνω από την πηγή.

Καθισμένοι στις μεγάλες πέτρες, δίπλα στις κορύτες και την πηγή, στήσαμε ένα μικρό, βουνίσιο πικ-νικ και αφού χορτάσαμε με το φαγητό και ξεδιψάσαμε με το κρυστάλλινο νερό, πήραμε σιγά-σιγά τον δρόμο της επιστροφής.

Πιο δύσκολη η κατάβαση στον κακοτράχαλο δρόμο, μας ανάγκασε πολλές φορές να βγούμε από το αυτοκίνητο, το οποίο έβρισκε πιο συχνά τώρα στα βράχια που ξεφύτρωναν κάτω από τις ρόδες. Μπροστά ο γιος μου, να πετάει πέτρες στην άκρη, μετά το αυτοκίνητο και πίσω ακολουθούσαμε η Φ. και εγώ.

Πέρα στο βάθος βλέπαμε τις κορυφογραμμές να διαδέχονται η μια την άλλη και τα σύννεφα να αιωρούνται στο στερέωμα.

Πάλι μέσα στο αυτοκίνητο και πάλι έξω από αυτό! Αυτή η διαδικασία συνεχίστηκε κάμποσες φορές, μέχρι που φτάσαμε στο "Πηγάδι", τη μικρή πράσινη περιοχή, με το μαντρί και την ποτίστρα των ζώων. Από μακριά ακούσαμε γαυγίσματα και είδαμε ένα τσοπανόσκυλο, να τρέχει προς το μέρος μας. Μπήκαμε γρήγορα στο αυτοκίνητο και συνεχίσαμε να κατηφορίζουμε προς το χωριό, χωρίς να χρειαστεί να ξαναβγούμε, αφού πλέον ο δρόμος ήταν πιο "στρωμένος" και πιο βατός. Δεν αντισταθήκαμε σε μερικές ακόμα λήψεις του Δάρα, πριν το διασχίσουμε ξανά, φτάνοντας στο σπίτι μας στον κάμπο.

 

[zade]

Στα Μαγούλιανα πήγατε;

Που είναι το ωραιότερο απ όλα τα χωριά με τον πανέμορφο Πλάτανο στην κεντρική πλατεία και με τις βρύσες από κάτω;

Βασικά είναι το χωριό που είναι η καταγωγή μου γι αυτό ρωτάω...

 

[Klair]

Στα Μαγούλιανα πήγατε;

Που είναι το ωραιότερο απ όλα τα χωριά με τον πανέμορφο Πλάτανο στην κεντρική πλατεία και με τις βρύσες από κάτω;

Βασικά είναι το χωριό που είναι η καταγωγή μου γι αυτό ρωτάω...

@zade έχουμε επισκεφθεί τα Μαγούλιανα, πριν μερικά χρόνια, πηγαίνοντας στο Βαλτεσινίκο. Υπέροχα χωριά και τα δύο! Όμως μόλις χαλαρώσουν τα πράγματα, σκοπεύουμε να κάνουμε επανάληψη, για να τα ξαναθυμηθούμε. Αν και αυτήν τη στιγμή βρίσκομαι στο Δάρα και "τρώγομαι" για εξορμήσεις, κρατιέμαι, αποφεύγοντας να απομακρυνθώ 30 km από το σπίτι. Βολεύομαι με κοντινότερες εκδρομούλες, τις οποίες μπορώ να δικαιολογήσω μέσω μηνυμάτων. Πάντως, πληροφοριακά το αναφέρω, δεν έχουμε συναντήσει όλον αυτόν τον καιρό, κανέναν αστυνομικό και δεν μας έχει γίνει κανένας έλεγχος για τις τριγύρω μετακινήσεις μας.

 

[Smaragda53]

ατέλειωτη Ελλάδα!

 

[zade]

@zade έχουμε επισκεφθεί τα Μαγούλιανα, πριν μερικά χρόνια, πηγαίνοντας στο Βαλτεσινίκο. Υπέροχα χωριά και τα δύο! Όμως μόλις χαλαρώσουν τα πράγματα, σκοπεύουμε να κάνουμε επανάληψη, για να τα ξαναθυμηθούμε. Αν και αυτήν τη στιγμή βρίσκομαι στο Δάρα και "τρώγομαι" για εξορμήσεις, κρατιέμαι, αποφεύγοντας να απομακρυνθώ 30 km από το σπίτι. Βολεύομαι με κοντινότερες εκδρομούλες, τις οποίες μπορώ να δικαιολογήσω μέσω μηνυμάτων. Πάντως, πληροφοριακά το αναφέρω, δεν έχουμε συναντήσει όλον αυτόν τον καιρό, κανέναν αστυνομικό και δεν μας έχει γίνει κανένας έλεγχος για τις τριγύρω μετακινήσεις μας.

Προφανώς δεν είναι το ωραιότερο χωριό , ούτε και το θεωρώ καν στα τοπ 5 που υπάρχουν στην ορεινή Αρκαδία, απλώς μου έκανε εντύπωση -από τις περιγραφές τουλάχιστον- ότι έχετε πάει όλα τα διπλανά και δεν πήγατε από εκεί.

Κακά τα ψέματα πάντως, είναι σχεδόν ένα χωριό φάντασμα πια. Πέραν της εβδομάδας του 15 Άυγουστου που διοργανώνεται το πανυγήρι και επιστρέφουν αρκετοί στο χωριό, μεταξύ αυτών και οι νέοι (που σιγά σιγά έχουν περάσει τα 30+ κι αυτοί...) όλες τις άλλες εποχές είναι παρακάτω από 40 γερόντια ξεχασμένα από το Χάρο και τον χρόνο. Δίκαια παρήκμασε το χωριό ; Άδικα;

Δεν ξέρω να απαντήσω, η αλήθεια πάντως είναι ότι εάν έχεις περάσει κάποιο κομμάτι (κατά προτίμηση ευτυχισμένο) της ζωής σου σε ένα τόπο, μετά διατηρείς αναμνήσεις, έχεις αισθήματα και μια νοσταλγία ίσως.

Το βλέπω όποτε πηγαίνω μαζί με τον πατέρα μου που πέρασε ένα σημαντικό κομμάτι της ηλικίας του εκεί. Το "νιώθει" αλλιώς από ότι εγώ που γεννήθηκα και μεγάλωσα αλλού. Εμένα με συνδέει μια θεωρητική επαφή με το χωριό. Εκείνον κάτι πολύ πιο χειροπιαστό.

Εϊναι όμως και κάποιοι άνθρωποι που "νιώθουν" έναν τόπο χωρίς να είναι η καταγωγή τους ή να έχουν πρότερες μνήμες από εκεί. Ιδιαίτερα για την ορεινή Αρκαδία το έχω ακούσει από πολλούς. Να νοσταλγούν έναν τόπο που τους είναι ξένος , όχι όμως απλώς επειδή "ήταν όμορφα εκεί". Σαν να τους συνδέει κάτι βαθύτερο, κάτι που ανακάλυψαν για πρώτη φορά εκεί, και θέλουν να επιστρέψουν σ αυτό για να το ξαναβρούν.

Δεν έχω απάντηση στο γιατί συμβαίνει αυτό. Ζηλεύω όσους το νιώθουν.

 

[Klair]

μου έκανε εντύπωση -από τις περιγραφές τουλάχιστον- ότι έχετε πάει όλα τα διπλανά και δεν πήγατε από εκεί.

Τα Μαγούλιανα, το Βαλτεσινίκο και αρκετά ακόμα χωριά είναι στις προτεραιότητές μας μόλις χαλαρώσουν λίγο τα μέτρα.

Κακά τα ψέματα πάντως, είναι σχεδόν ένα χωριό φάντασμα πια. Πέραν της εβδομάδας του 15 Άυγουστου που διοργανώνεται το πανυγήρι και επιστρέφουν αρκετοί στο χωριό, μεταξύ αυτών και οι νέοι (που σιγά σιγά έχουν περάσει τα 30+ κι αυτοί...) όλες τις άλλες εποχές είναι παρακάτω από 40 γερόντια ξεχασμένα από το Χάρο και τον χρόνο. Δίκαια παρήκμασε το χωριό ; Άδικα;

Καλοκαίρι ήταν την προηγούμενη φορά που βρέθηκα στα Μαγούλιανα (δυστυχώς δε θυμάμαι μήνα, πάνε αρκετά χρόνια) και το χωριό ήταν "φάντασμα". Δε συναντήσαμε ψυχή. Είναι πολλά τα χωριά της Αρκαδίας που "ζωντανεύουν" μόνο τον Αύγουστο και κυρίως την εβδομάδα του 15 Αύγουστου λόγω των πανηγυριών.

η αλήθεια πάντως είναι ότι εάν έχεις περάσει κάποιο κομμάτι (κατά προτίμηση ευτυχισμένο) της ζωής σου σε ένα τόπο, μετά διατηρείς αναμνήσεις, έχεις αισθήματα και μια νοσταλγία ίσως.

Συμφωνώ σε αυτά που λες και θα σου πω πως το νιώθω εγώ. Πέρασα στο χωριό πολύ όμορφα παιδικά και εφηβικά καλοκαίρια! Λόγω των επαγγελματικών υποχρεώσεων του πατέρα μου, αν και γεννήθηκα στην Αθήνα, ζήσαμε για ένα διάστημα στην επαρχία. Όταν ήμουν περίπου 9-10 ετών εγκατασταθήκαμε μόνιμα στην Αθήνα. Πώς και πώς περίμενα τις καλοκαιρινές, αλλά και τις Πασχαλινές διακοπές, για να επιστρέψω στο χωριό. Οι περισσότερες παιδικές μου αναμνήσεις έχουν να κάνουν με τα ατελείωτα παιχνίδια στις ρούγες του Δάρα. Εκείνα τα χρόνια τα χωριά είχαν ζωή. Είχαν νέους ανθρώπους, που δούλευαν στις καλλιέργειες, υπήρχαν ντόπια παιδιά στην ηλικία μου για παιχνίδι, γινόντουσαν γάμοι και τα γλέντια κρατούσαν 3 και 4 μέρες. Γινόντουσαν πολυήμερα πανηγύρια. Γυρνάγαμε όλη μέρα μέσα στον κάμπο, στα χωράφια, και συναντούσαμε κόσμο και κοσμάκη, όχι σαν τώρα που είναι πια λιγοστοί αυτοί που ασχολούνται με γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες.

Όταν μεγάλωσα και γνώρισα τον άντρα μου ξέκοψα, για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα από το χωριό. Όχι γιατί άλλαξε κάτι μέσα μου, απλά άλλαξαν οι προτεραιότητες, αφιερώνοντας τον ελεύθερο χρόνο μας, στο να ταξιδεύουμε και να ανακαλύπτουμε νέα μέρη.

Όταν απέκτησα τον γιο μου φρόντισα και τον έφερα σε επαφή με το χωριό, θέλοντας και επιδιώκοντας, να έχει και αυτός αναμνήσεις και βιώματα, τα οποία θα τον συντροφεύουν στην υπόλοιπη ζωή του. Τώρα που μεγάλωσε και αυτός, χαίρομαι να τον ακούω να λέει, ότι του αρέσει και θα επιδιώκει να περνάει κάποιο διάστημα της ζωής του στο χωριό.

Όσο μεγαλώνω, τόσο περισσότερο νιώθω, ότι δυναμώνουν τα αισθήματά μου για το σπίτι μας στο Δάρα και οι αναμνήσεις μου γίνονται όλο και πιο έντονες και πιο ζωντανές, ειδικά από τότε, που αποφάσισα να ξεκινήσω αυτήν την ιστορία για την Αρκαδία. Πραγματικά η συγγραφή αυτής της ιστορίας, μου έβγαλε συναισθήματα που ήταν βαθιά κρυμμένα μέσα μου, για πολλά χρόνια, και μου δυνάμωσε την επιθυμία και τη θέληση για εξερεύνηση, όλο και περισσότερων χωριών της περιοχής. Κάποια από αυτά τα έχω επισκεφθεί και θα τα ξαναεπισκεφθώ, σε κάποια άλλα θα πάω για πρώτη φορά.

Το βλέπω όποτε πηγαίνω μαζί με τον πατέρα μου που πέρασε ένα σημαντικό κομμάτι της ηλικίας του εκεί. Το "νιώθει" αλλιώς από ότι εγώ που γεννήθηκα και μεγάλωσα αλλού. Εμένα με συνδέει μια θεωρητική επαφή με το χωριό. Εκείνον κάτι πολύ πιο χειροπιαστό.

Ίσως αν είχες περάσει και εσύ κάποια καλοκαίρια σαν παιδί, παίζοντας και εξερευνώντας τις ομορφιές του χωριού σου, να είχες "χτίσει" διαφορετικές αναμνήσεις και συναισθήματα για τον τόπο σου.

Εϊναι όμως και κάποιοι άνθρωποι που "νιώθουν" έναν τόπο χωρίς να είναι η καταγωγή τους ή να έχουν πρότερες μνήμες από εκεί. Ιδιαίτερα για την ορεινή Αρκαδία το έχω ακούσει από πολλούς. Να νοσταλγούν έναν τόπο που τους είναι ξένος , όχι όμως απλώς επειδή "ήταν όμορφα εκεί". Σαν να τους συνδέει κάτι βαθύτερο, κάτι που ανακάλυψαν για πρώτη φορά εκεί, και θέλουν να επιστρέψουν σ αυτό για να το ξαναβρούν.

Δεν έχω απάντηση στο γιατί συμβαίνει αυτό. Ζηλεύω όσους το νιώθουν.

Ίσως αυτοί οι άνθρωποι να μην έχουν βιώματα και αναμνήσεις από δικά τους χωριά. Ίσως να είναι παιδιά των πόλεων και κάποιο μέρος να τους "μίλησε" στην καρδιά τους όταν το επισκέφθηκαν. Ίσως να βρίσκονταν, κάτω από ιδιαίτερα φορτισμένες συναισθηματικά συνθήκες, και το μέρος τις έκανε ακόμα εντονότερες, με αποτέλεσμα να συνδυάσουν την παραμονή τους σε αυτόν τον τόπο, με κάτι πολύ ευχάριστο για αυτούς. Εικασίες κάνω και εγώ. Δε γνωρίζω την απάντηση και τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω ότι δε γνωρίζω τέτοιους ανθρώπους, για να είμαι ειλικρινής.

Εν κατακλείδι σε ευχαριστώ που μοιράστηκες μαζί μας τα συναισθήματά σου και τους εύλογους προβληματισμούς σου.

 

[Leftris B]

ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο που διέθεσες να μας ταξιδέψεις με τις φώτο σου και την πολύ όμορφη περιγραφή σου, μας ξελίγωσες και με τα φαγητά αλλά κυρίως μας άνοιξες την όρεξη να ταξιδέψουμε που τόσο μας λείπει... ραντεβού με το τέλος της κινησοαπαγόρευσης στην μακρύνη (για κάποιους) Πελοπόννησο

 

[Klair]

ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο που διέθεσες να μας ταξιδέψεις με τις φώτο σου και την πολύ όμορφη περιγραφή σου

Εγώ ευχαριστώ, που είχες την υπομονή να διαβάσεις όλα αυτά τα κατεβατά και χαίρομαι πραγματικά που οι φωτογραφίες και οι περιγραφές μου σε ταξίδεψαν!

μας ξελίγωσες και με τα φαγητά

Όλα πεντανόστιμα, καλομαγειρεμένα και μεγάλες χορταστικές μερίδες!

αλλά κυρίως μας άνοιξες την όρεξη να ταξιδέψουμε που τόσο μας λείπει... ραντεβού με το τέλος της κινησοαπαγόρευσης στην μακρύνη (για κάποιους) Πελοπόννησο

Καλώς να έρθετε! Είμαι σίγουρη ότι θα ενθουσιαστείτε. Εύχομαι να καταφέρω να έρθω και εγώ σύντομα στα μέρη σου. Μεγάλη επιθυμία μου είναι, να γνωρίσω μερικές από τις όμορφες λίμνες σας.

 

[Klair]

Βυζαντινός ναός Παναγίας Λεβιδίου και Αρχαιολογικός Χώρος Ορχομενού

Αυτήν τη φορά θα γίνουμε χρονοταξιδιώτες και θα πηδήξουμε στο παρελθόν. Tο ταξίδι στον χρόνο είναι μια ιδέα, που έχει περάσει από το μυαλό, των περισσότερων ανθρώπων πάνω στον πλανήτη, και είμαι σίγουρη, ότι όλοι μας κάποια στιγμή, έχουμε εκφράσει την επιθυμία να μπορούσαμε, με μια χρονομηχανή, να κάνουμε χρονικά άλματα, είτε στο παρελθόν, είτε στο μέλλον. Σε πολλά αρχαία κείμενα γίνονται περιγραφές για ανθρώπους, οι οποίοι βιώνουν τον χρόνο με διαφορετικό τρόπο, σε διαφορετικές διαστάσεις, βλέποντας το παρελθόν ή το μέλλον της ανθρωπότητας. Πολλές αρχαίες διηγήσεις μιλάνε, για ανθρώπους που ταξιδεύουν πίσω στον χρόνο ή ξαφνικά βρίσκονται στο μέλλον. Εγώ θα προσπαθήσω, να σας ταξιδέψω νοερά, μέσα από τις περιγραφές μου, σε μια οργανωμένη πόλη, που ουσιαστικά μπήκε στο στερέωμα της ιστορίας της Αρκαδίας, από τα χρόνια του Τρωικού πολέμου (1193-1184 π.Χ), όταν μαζί με άλλες Αρκαδικές πόλεις, συμμετείχε στην εκστρατεία κατά της Τροίας.

Ο Ορχομενός, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ανάμεσα στις 5 μεγάλες πόλεις της Αρκαδίας και η ίδρυσή του αποδίδεται, στον γιο του Λυκάονα, έναν μυθικό ήρωα, ο οποίος έδωσε στην πόλη το όνομά του. Ο Όμηρος αναφέρει, ότι η περιοχή γύρω από την πόλη του Ορχομενού, ήταν πλούσια σε κοπάδια προβάτων, κάτι που ισχύει ακόμα και σήμερα, γι΄ αυτό και την αποκαλεί “Πολύμηλο”.

Στις αρχαίες γραπτές πηγές και στις επιγραφές, υπάρχουν δύο τύποι για το όνομα της πόλης: Ερχομενός και Ορχομενός. Στη γραμμική Β΄ γραφή, εμφανίζεται το όνομα Ορχομενός στον τύπο: E-ko-me-no=Ερχόμενος.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Στη διάρκεια των Α΄ και Β΄ Μεσσηνιακών πολέμων (776-628 π.Χ), ο Ορχομενός γίνεται η έδρα των βασιλέων της Αρκαδίας. Ο λιθοβολισμός και η θανάτωση του επίορκου βασιλέα των Ορχομενίων, Αριστοκράτη Β΄, θέτει ένα τέλος στον θεσμό της βασιλείας και στην πρωτοκαθεδρία της πόλης του Ορχομενού στην Αρκαδία. Γύρω στο 540-500 π.Χ γίνεται κατασκευή μεγάλου εκατόμπεδου (οικοδόμημα μήκους 100 ποδών) δωρικού ναού, στην κάτω πόλη του Ορχομενού (λεπτομέρειες στη συνέχεια της ιστορίας).

Στους Περσικούς πολέμους, ο Ορχομενός συμμετέχει με 120 οπλίτες στη μάχη των Θερμοπυλών, και με 600 στις Πλαταιές. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, γύρω στο 418 π.Χ, γίνεται πολιορκία της πόλης από τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους. Λόγω της αφοσίωσης προς τη Σπάρτη, οι Ορχομένιοι αντιδρούν στη δημιουργία του Κοινού των Αρκάδων, αλλά και στην ίδρυση και στον συνοικισμό της Μεγαλόπολης (371 π.Χ). Ωστόσο, φοβούμενοι την αυξανόμενη επιρροή των Θηβαίων στην Πελοπόννησο, αναγκάζονται να προσχωρήσουν τελικά στην Αρκαδική Ομοσπονδία το 367 π.Χ. Στη μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ) θα πολεμήσουν εναντίον του Επαμεινώνδα και των συμμάχων του.

Στο β΄μισό του 4ου και στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ εξελίσσεται ένα μεγάλο οικοδομικό πρόγραμμα στην πόλη. Στη νέα οικοδομική δραστηριότητα συμπεριλαμβάνονται: η κατασκευή νέας οχύρωσης, η ανοικοδόμηση των μνημείων της Αγοράς, του ιερού της Αρτέμιδος Μεσοπολίτιδος και του Θεάτρου (λεπτομέρειες στη συνέχεια). Κατά τον 3ο αιώνα π.Χ ο Ορχομενός, λόγω της αξιόλογης στρατιωτικής του δύναμης και της καίριας γεωγραφικά θέσης του, θα διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο, στις πολιτικές και στρατιωτικές συγκρούσεις, της ταραχώδους αυτής περιόδου. Πρόκειται για μια μακρά περίοδο ανταγωνισμού, μεταξύ της Αχαϊκής Συμπολιτείας, των Σπαρτιατών και του βασιλείου της Μακεδονίας.

Ξεκινήσαμε από το Δάρα ακολουθώντας την ΕΟ Πάτρας-Τρίπολης, με την προπολεμική ονομασία 111. Από το 1963, ο δρόμος αυτός ονομάζεται ΕΟ 33, αλλά όλοι οι κάτοικοι της ευρείας περιοχής, μαζί τους και εγώ, εξακολουθούμε να τον αποκαλούμε 111. Όταν φτάσαμε στην πλατεία Λεβιδίου στρίψαμε αριστερά, ακολουθώντας την ΕΟ Νεμέας-Λεβιδίου, η οποία διατρέχει τον κάμπο του χωριού. Ο κάμπος του Λεβιδίου, δηλαδή το πρώτο Ορχομένιο πεδίο είναι ένα κέντημα, με πράσινες και καφεκόκκινες βελονιές, όπου το βλέμμα του ταξιδιώτη χάνεται στην απεραντοσύνη του.

Ο κάμπος του Λεβιδίου, δηλαδή το πρώτο Ορχομένιο πεδίο

Ο κάμπος του Λεβιδίου, δηλαδή το πρώτο Ορχομένιο πεδίο

Το Λεβίδι

Είχαμε απομακρυνθεί 2 χιλιόμετρα από το Λεβίδι, όταν συναντήσαμε το πρώτο αξιοθέατο της σημερινής εξερεύνησής μας, δηλαδή τον βυζαντινό ναό της Παναγίας.

Σύμφωνα με μελετητές, στην τοποθεσία της βυζαντινής εκκλησίας υπήρχε ιερό της Υμνίας Αρτέμιδος. Περιηγητές του 19ου αιώνα αναφέρουν την ύπαρξη τμημάτων δωρικών κιόνων σε αυτήν την εκκλησία. Η περιοχή πρέπει να ήταν μέρος της αρχαίας Ελυμίας, την οποία μνημονεύει ο Ξενοφών και την τοποθετεί στα λιβάδια, βορειοανατολικά του Λεβιδίου. Εδώ πρέπει να αναφερθεί, ότι η Αρκαδική Ελυμία έχει σχέση με την πόλη της Σικελίας, Έλυμα, που κατά την παράδοση, χτίστηκε προς τιμήν του Ελύμου, από τον αδελφό του Αινεία.

Άφθονα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά μέλη έχουν αφομοιωθεί στην κατασκευή του ναού. Πωρόλιθοι, κέραμοι και επεξεργασμένοι λίθοι έχουν ταιριάξει με νεότερα υλικά, για να αποδοθεί αυτή η ιδιαίτερη μορφή στον ναό. Η εκκλησία ανεγέρθηκε τον 11ο μ.Χ αιώνα και ανήκει στον τύπο της Βασιλικής με τρουλοκαμάρα, σπάνιος αρχιτεκτονικός τύπος, που συναντάται σε ελάχιστες εκκλησίες. Είναι σταυρεπίστεγος ναός και ο θόλος του έχει αγιογραφηθεί. Ο τρούλος στηρίζεται πάνω σε κίονες, οι οποίοι εκτιμάται, ότι στήριζαν και τον αρχαίο ναό της Υμνίας Αρτέμιδος. Δυστυχώς ο ναός ήταν κλειστός για να μπορέσουμε να επισκεφθούμε το εσωτερικό του.

Συνεχίσαμε την πορεία μας μέσα στην απλωσιά του κάμπου. Στα δεξιά μας, σε μια πτυχή του Τραχέος όρους, είδαμε να φωλιάζει το χωριό Παλαιόπυργος, το οποίο απολαμβάνει εξαιρετική θέα προς το Μαίναλο, ενώ στα εύφορα χωράφια που απλώνονται στα “πόδια” του, οι λιγοστοί κάτοικοι καλλιεργούν τα αμπέλια τους και βάζουν τα περιβόλια τους. Στη θέση “Μύτικας Παλαιοπύργου”, ανατολικά του Ορχομενού, έχουν εντοπιστεί τμήματα οικισμού της μυκηναϊκής εποχής και ένα ιερό της αρχαϊκής εποχής, αλλά δεν μπήκαμε στη διαδικασία να τα ψάξουμε.

Παλαιόπυργος

Αντικρίσαμε στον κωνικό λόφο της αρχαίας πόλης στο βάθος του κάμπου. Ο λόφος αυτός, πάνω στον οποίο αναπτύχθηκε ο Ορχομενός, χωρίζει τον απέραντο κάμπο σε δύο πεδία: το νότιο, γνωστό ως πρώτο Ορχομένιο πεδίο (κάμπος Λεβιδίου και Παλαιοπύργου), το οποίο ήδη σας περιέγραψα, και το βόρειο, το δεύτερο Ορχομένιο πεδίο, που καταλαμβάνει τους κάμπους των χωριών, Κανδήλας και Χωτούσας.

Ο κάμπος της Κανδήλας και της Χωτούσας, δηλαδή το δεύτερο Ορχομένιο πεδίο, όπως φαίνεται από την Ακρόπολη του αρχαίου Ορχομενού

Φτάσαμε στα “πόδια” του λόφου, όπου φιλοξενείται το σημερινό χωριουδάκι του Ορχομενού. Το πρώτο κτίσμα που συναντήσαμε, πριν διασχίσουμε το χωριό, ήταν ένα μαντρί φτιαγμένο από ξύλα, τσίγκους και συρματοπλέγματα. Η γνωστή μυρωδιά πλημμύρισε το αυτοκίνητο, αν και είχαμε κλειστά τα παράθυρα.

Το σημερινό χωριό Ορχομενός

Ο σημερινός Ορχομενός και η θέα που απολαμβάνει προς το πρώτο Ορχομένιο πεδίο, ενώ στα χωράφια κάτω από το χωριό βόσκουν προβατάκια, όπως ακριβώς συνέβαινε στην ακμή της αρχαίας πόλης

Ο κάμπος του Λεβιδίου, όπως φαίνεται από τον σημερινό Ορχομενό

Διασχίζοντας το παντέρημο χωριό, μας πήραν στο κατόπι τρεις σκύλοι. Ο ένας από αυτούς ήταν μεγαλόσωμος, σε "λερωμένο" λευκό χρώμα με σωματοδομή μικρής αρκούδας. Οι άλλοι δύο ήταν πιο καχεκτικοί. Μπροστά μας, μέσα στο χωριό, συναντήσαμε μια πινακίδα. Δεξιά στην ανηφοριά, έδειχνε προς την Ακρόπολη του Ορχομενού, και ευθεία προς τον αρχαϊκό δωρικό ναό.

Στη δυτική λοιπόν άκρη του σημερινού χωριού, το οποίο παλαιότερα ονομαζόταν Καλπάκι, πίσω από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και από το κοιμητήριο, υπάρχουν τα κατάλοιπα ενός περίπτερου ναού (ναός που περιβάλλεται από μια σειρά κιόνων), διαστάσεων 31,22x13,33 μέτρων.

Διέθετε πρόναο (το τμήμα του ναού πριν τον σηκό) και σηκό [ο κεντρικός και κύριος (στον άξονα του μήκους) χώρος του αρχαίου ελληνικού ναού, όπου τοποθετούσαν το άγαλμα του θεού ή της θεάς, στον οποίο-α ήταν αφιερωμένος ο ναός]. Δε διέθετε οπισθόδομο (ο οπίσθιος χώρος του αρχαίου ελληνικού ναού). Λόγω μη εύρεσης σχετικής επιγραφής, δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα η λατρευόμενη θεότητα, στην οποία είχε αφιερωθεί. Πρόκειται πιθανότατα για ναό του Ποσειδώνα ή της Αφροδίτης, τους οποίους αναφέρει ο Παυσανίας. Μέσα στον σηκό εντοπίστηκαν τα ίχνη μεγάλου βάθρου αγάλματος.

Μετά τις ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής χτίστηκε το κωδωνοστάσιο της παρακείμενης εκκλησίας του Αη Γιάννη, που κατέλαβε και ισοπέδωσε την ανατολική, στενή πλευρά του αρχαίου ναού.

Σήμερα στον χώρο βρίσκονται μόνο τα δωρικά κιονόκρανα του ναού, ο οποίος χρονολογείται ανάμεσα στο 530 και 500 π.Χ. Κατά τις ανασκαφές βρέθηκε το κατώτερο τμήμα των σπονδύλων δωρικών κιόνων, που σήμερα δεν υπάρχουν, προφανώς διότι αποτέλεσαν οικοδομικό υλικό στο χωριό.

Ανηφορίσαμε προς την Ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Μια χοντρή αλυσίδα και το σήμα του STOP μας έκοψαν τον δρόμο. Στο σημείο υπάρχει ένα άπλωμα, που εκτελεί χρέη parking και ήταν χρήσιμο άλλες εποχές, προ ιού, όταν ο αρχαιολογικός χώρος ήταν επισκέψιμος. Τώρα αφήσαμε το αυτοκίνητο ακριβώς μπροστά από την αλυσίδα και αρχίσαμε να ανηφορίζουμε τον χωματόδρομο,

ο οποίος οδηγεί στο κιόσκι του αρχαιολογικού χώρου.

Ρίξαμε μια ματιά γύρω μας και είδαμε το πρώτο Ορχομένιο πεδίο, με τα πράσινα και τα οργωμένα χωράφια, να κυριαρχεί στο τοπίο.

Στο βάθος το Λεβίδι, με τα πετρόχτιστα σπίτια του, κουρνιασμένο στην αγκαλιά του βουνού των Νυμφών και των μύθων, φαινόταν σαν να αιωρούνταν πάνω από τον ζωοδότη κάμπο.

Ο Ορχομενός είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αρχαίας πόλης, που συνδυάζει τα αμυντικά πλεονεκτήματα μιας Ακρόπολης με τις δυνατότητες ανάπτυξης της γεωργίας, που προσφέρουν οι γύρω εκτάσεις. Η φύση έχει προικίσει την περιοχή, με δύο τεράστιους κάμπους, οι οποίοι περιβάλλονται ολόγυρα, από ορεινούς όγκους όπως: του Μαινάλου, του Τραχέος όρους και του Ολίγυρτου. Αυτά τα Ορχομένια πεδία αποτελούσαν τον σιτοβολώνα της αρχαίας πόλης, αλλά και τα στανοτόπια της. Η πληροφορία όμως, που με άφησε άφωνη όταν τη διάβασα, έχει να κάνει με τα εντυπωσιακά υδραυλικά έργα της προϊστορικής εποχής, που έγιναν στη θέση “Στενό”, βορειοανατολικά του σημερινού Ορχομενού. Το “Στενό” είναι μια λωρίδα γης, που αποτελούσε το πέρασμα, από τον κάμπο του Λεβιδίου σε αυτόν της Κανδήλας.

Το λεγόμενο πρώτο Ορχομένιο πεδίο, (ο κάμπος του Λεβιδίου), είναι μικρότερο σε έκταση, αλλά βρίσκεται ψηλότερα (630m), ενώ το δεύτερο πεδίο, (ο κάμπος της Κανδήλας), είναι μεγαλύτερο, αλλά καθώς είναι χαμηλότερα (620m) υπέφερε από λιμνάζοντα νερά. Ήδη από την εποχή του Χαλκού, στα δύο Ορχομένια πεδία έγιναν τεχνητά κοψίματα των βράχων, αποστραγγιστικά και αρδευτικά έργα. Στη θέση “Στενό” διανοίχθηκε μια τεχνητή τάφρος, ανάμεσα στις δύο πεδιάδες, έτσι τα νερά που κατέκλυζαν και λίμναζαν στο πρώτο πεδίο διοχετεύονταν με αυτά τα έργα στο δεύτερο. Εκεί με τη βοήθεια διωρύγων και καναλιών, τα νερά οδηγούνταν προς υπόγεια βάραθρα, τα οποία οι Αρκάδες αποκαλούσαν, ζέρεθρα.

Τόσο μπροστά ήταν αυτοί οι άνθρωποι!

Το πρώτο μνημείο που συναντήσαμε ήταν το Θέατρο της αρχαίας αυτής πόλης, το οποίο είναι περιφραγμένο, αλλά ήταν πολύ εύκολο πηδώντας, να βρεθούμε μέσα στον χώρο. Η θέα προς το δεύτερο Ορχομένιο πεδίο, δηλαδή προς τον κάμπο της Κανδήλας και της Χωτούσας μας έκοψε την ανάσα.

Το Θέατρο είναι χτισμένο από ντόπιο, γκρίζο ασβεστόλιθο, στην πλαγιά του λόφου της Ακρόπολης, σε υψόμετρο περίπου 800 μέτρων και προσφέρει, όπως ελέχθη, ανεμπόδιστη θέα στην πεδιάδα των χωριών, Κανδήλα και Χωτούσα. Δύο ισχυροί αναλημματικοί τοίχοι* από λευκό ασβεστόλιθο, ορίζουν το βόρειο και το νότιο πέρας του κοίλου (κοίλον=θέσεις των θεατών).

*Στην αρχιτεκτονική και την αρχαιολογία, αναλημματικός τοίχος ή απλά ανάλημμα ορίζεται ο τοίχος που κατασκευάζεται συνήθως σε έδαφος υπό κλίση. Από στατική άποψη, η κατασκευή αναλήμματος βοηθά στη συγκράτηση του εδάφους από τη διάβρωση, δημιουργώντας παράλληλα ισόπεδες επιφάνειες.

Δε διατηρούνται ίχνη διαζώματος, αλλά το πιθανότερο είναι, ότι υπήρχε τουλάχιστον ένα. Τέσσερις κλίμακες διαιρούσαν το κοίλον του θεάτρου σε πέντε κερκίδες. Στο νότιο τμήμα του κοίλου, σώζεται ο λίθινος, χτιστός αγωγός απορροής ομβρίων υδάτων. Το κοίλον υπολογίζεται ότι διέθετε πάνω από 40 σειρές εδωλίων (καθισμάτων) και η χωρητικότητά του υπερέβαινε τους 4.000 θεατές. Το Θέατρο ανήκει σε ενιαία κατασκευαστική φάση, η ολοκλήρωση της οποίας χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ.

Η ΟΡΧΗΣΤΡΑ

Η ορχήστρα είναι ημικυκλική, καθώς ο κύκλος της διακόπτεται από τα θεμέλια του προσκηνίου. Με διάμετρο 20,60 μέτρων ήταν μάλλον στρωμένη με χώμα, διότι δεν έχουν βρεθεί ίχνη πλακόστρωσης. Σώζονται δύο μαρμάρινοι θρόνοι πάνω σε ορθογώνια πλίνθο, οι οποίοι προορίζονταν για τους ανώτερους θρησκευτικούς λειτουργούς.

Αριστερά ο μαρμάρινος θρόνος και δίπλα του ο βωμός

Μεταξύ των μαρμάρινων θρόνων υπάρχει μεγάλος κυλινδρικός βωμός, που φέρει την επιγραφή: ΟMONOIAΣ. Από το προσκήνιο διατηρείται ο στυλοβάτης, αποτελούμενος από ασβεστολιθικές πλάκες.

Η ΠΡΟΕΔΡΙΑ

Η πρώτη σειρά των επισήμων καθισμάτων του Θεάτρου, ενώνει το κοίλον με την ορχήστρα. Η προεδρία είναι κατασκευασμένη από λευκό μάρμαρο και αποτελείται από επιβλητικά καθίσματα, που διαθέτουν ενιαίο ερεισίνωτο (πλάτη του καθίσματος) και ερεισίχειρα (πλαϊνά μπράτσα του καθίσματος) στα άκρα. Στο εμπρόσθιο τμήμα δύο καθισμάτων της προεδρίας διατηρείται τμήμα αφιερωματικής επιγραφής. Εκεί αναγράφεται ότι τα έδρανα της προεδρίας κατασκευάστηκαν με έξοδα, του γιου του Επιγένους, ο οποίος είχε διατελέσει αγωνοθέτης, δηλαδή αξιωματούχος που είχε τη διεύθυνση των δραματικών αγώνων, προς τιμήν του Θεού Διονύσου.

Η προεδρία

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Το Θέατρο αποκαλύφθηκε το 1913 από τους αρχαιολόγους G. Blum και A. Plassart, της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών. Κατά το έτος 1973 πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία, υπό τη διεύθυνση του Εφόρου Αρχαιοτήτων Γ. Σταϊνχάουερ συμπληρωματική έρευνα στο καλυμμένο, από επιχώσεις κατώτερο τμήμα, του κοίλου του Θεάτρου. Τη δεκαετία του 1980 ερευνήθηκε το άνω τμήμα του κοίλου, υπό τη διεύθυνση του Εφόρου Αρχαιοτήτων Θ. Σπυρόπουλου.

Πηδήσαμε έξω και ανεβήκαμε τη μεταλλική σκάλα, η οποία οδηγεί στην κορυφή του λόφου, όπου βρισκόταν η Αρχαία Αγορά.

ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

Η Αρχαία Αγορά του Ορχομενού ως δημόσιος χώρος εξυπηρετούσε, τόσο τις εμπορικές και πολιτικές ανάγκες, όσο και τις θρησκευτικές λειτουργίες της πόλης. Την ύστερη κλασική-πρώιμη ελληνιστική περίοδο, το πλάτωμα της Αγοράς αναπτύχθηκε σε μνημειακή κλίμακα, με την κατασκευή αναλημματικών τειχών και μεγάλων στωικών κτιρίων.* Επίσης την ίδια περίοδο χτίστηκε και ο ναός της Αρτέμιδος Μεσοπολίτιδος.

*Τα στωικά οικοδομήματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής αποτελούν συστατικό στοιχείο των δημοσίων χώρων, στους οποίους συνηθίζεται μεγάλη συρροή ανθρώπων. Κύρια και πρωταρχική λειτουργία τους, ήταν να προσφέρουν κατάλυμα και προστασία, από τις καιρικές συνθήκες. Από την κλασική περίοδο τείνουν να χαρακτηριστούν αναγνωρίσιμα κτίρια των Αγορών.

ΒΟΡΕΙΑ ΣΤΟΑ

Το μεγαλύτερο σε μήκος οικοδόμημα του αρχαιολογικού χώρου είναι η λεγόμενη Βόρεια Στοά. Κατέχει μια κυρίαρχη θέση στον χώρο και αποτελούσε το προς βορράν όριο της Αγοράς. Η Στοά ήταν ανοιχτή στη νότια πλευρά, προς το επίπεδο της Αγοράς. Ήταν ένα μεγάλο οικοδόμημα, με μια εξωτερική δωρική, και μια εσωτερική ιωνική κιονοστοιχία. Η Στοά πρέπει να ήταν εμπορικού χαρακτήρα. Δεν υπάρχουν όμως ίχνη από καταστήματα στο εσωτερικό της. Η Στοά χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ, παράλληλα με την ανοικοδόμηση των νέων τειχών της πόλης. Το μόνο που είδαμε από την άλλοτε μεγαλειώδη Αγορά και τη Βόρεια Στοά ήταν μόνον ελάχιστες πέτρες. Ο χώρος αυτός δεν είναι καν περιφραγμένος, εν αντιθέσει με την Ανατολική Στοά (Βουλευτήριο).

Τα τείχη της πόλης

ΑΝΑΤΟΛΙΚΉ ΣΤΟΑ (ΒΟΥΛΕΥΤΗΡΙΟ)

Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του πλατώματος της Αγοράς. Πρόκειται για ένα επίμηκες, ορθογώνιο στωικό κτίσμα. Οι τοίχοι του είναι κατασκευασμένοι από ασβεστόλιθο, κατά το ακανόνιστο πολυγωνικό σύστημα τοιχοποιίας. Η μόνη είσοδος στο κτίριο βρίσκεται στη δυτική πλευρά. Εσωτερικά, κατά μήκος του μεγάλου άξονα του κτίσματος, αναπτυσσόταν κιονοστοιχία από 12 αρράβδωτους ασβεστολιθικούς κίονες, επιχρισμένους με κονίαμα. Μια σειρά από παράθυρα ανοίγονταν κατά μήκος του ανατολικού τοίχου, για τον φωτισμό του εσωτερικού και για θέα στον κάμπο. Το κτίριο ήταν κεραμοσκεπές. Η ανοικοδόμησή του δεν είναι σίγουρο ότι ανήκει σε μια ενιαία φάση. Η νεότερη φάση του κτιρίου μπορεί να τοποθετηθεί στα τέλη του 4ου-αρχές του 3ου αιώνα π.Χ.

Το Βουλευτήριο

Το κτίριο ταυτίστηκε με το Βουλευτήριο της πόλης, κυρίως λόγω της ανεύρεσης 12 χάλκινων ελασμάτων με προξενικά ψηφίσματα (3ος αιώνας π.Χ). Ωστόσο η ανεύρεσή τους στον συγκεκριμένο χώρο, επιτρέπει την ταύτιση του στωικού κτιρίου ή μέρος του, με τα “Αρχεία” της πόλης.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΜΕΣΟΠΟΛΙΤΙΔΟΣ
Ο ΝΑΟΣ

Απέναντι από το Βουλευτήριο είδαμε τον ναό της Αρτέμιδος χωρίς καμία περίφραξη. Ο ναός αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1913 στις ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Η θεμελίωσή του ήταν από ασβεστόλιθο, ενώ το ανώτερο τμήμα των τοίχων, από ωμόπλινθους (πλίνθοι από πηλό, που δεν έχουν ψηθεί σε καμίνι, αλλά έχουν αφεθεί να στεγνώσουν στον ήλιο). Οι εξωτερικές επιφάνειες ήταν επιχρισμένες με λευκό, παχύ στρώμα κονιάματος, κατά απομίμηση του ισόδομου συστήματος τοιχοποιίας.*

*Σε αυτό το σύστημα κάθε δόμος (στρώση από πέτρες, πλάκες ή πλίνθους) αποτελείται από λαξευμένες πέτρες, ίσου ύψους και πάχους, όπως οι τσιμεντόλιθοι.

Ο ναός αποτελείται από σηκό [ο κεντρικός και κύριος (στον άξονα του μήκους) χώρος του αρχαίου ελληνικού ναού, όπου τοποθετούσαν το άγαλμα του θεού ή της θεάς, στον οποίο-α ήταν αφιερωμένος ο ναός] και βαθύ πρόναο (το τμήμα του ναού πριν από τον σηκό). Στην πρόσοψη του ναού υπήρχε κιονοστοιχία αποτελούμενη από 4 κίονες, ενώ 2 κίονες υπήρχαν στην προέκταση των παραστάδων (τετράγωνοι στύλοι, στους οποίους απολήγει ο τοίχος ναών στον πρόναο). Χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ. Όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε τον Ορχομενό (2ος αιώνας μ.Χ) ο ναός δε λειτουργούσε.

Η ΛΑΤΡΕΥΟΜΕΝΗ ΘΕΟΤΗΤΑ

Μπροστά από τον ναό βρέθηκε μικρός αριθμός λίθινων βάσεων επιγραφών. Μεγίστης σημασίας ήταν η ανεύρεση τμήματος μαρμάρινης επιγραφής, του 3ου αιώνα π.Χ, σύμφωνα με την οποία ταυτίστηκε το ιερό, με αυτό της Αρτέμιδος. Προφανώς είναι το ίδιο ιερό, το οποίο αναφέρει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, κατά τα γεγονότα του 315 π.Χ. Το προσωνύμιο “Μεσοπολίτις”, δηλαδή της θεάς που έχει το ιερό της στο μέσον της πόλης, μαρτυρείται στο προξενικό ψήφισμα για τον Νεοκλή από την Πελλάνα, του 3ου αιώνα π.Χ.

Χωρίς το ψήφισμα του Νεοκλή, ο ναός πιθανότατα θα είχε αποδοθεί στην Άρτεμη Κεδρεάτιδα ή στην Άρτεμη Υμνία, αφού αυτά τα δύο ιερά της θεάς μαρτυρούνται από αρχαίες πηγές στην περιοχή του Ορχομενού.

Ο ΒΩΜΟΣ

Πρόκειται για μια ορθογώνια, επιμήκη κατασκευή από ακανόνιστες ασβεστολιθικές πλάκες. Σώζεται σε ύψος δύο δόμων (στρώσεις από πέτρες). Το μνημείο προκατασκευάστηκε αλλού και εν συνεχεία συναρμολογήθηκε μπροστά στον ναό. Χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ.

Απέναντι από τον ναό της Αρτέμιδος είδαμε δύο ωραιότατα παγκάκια και ετοιμαστήκαμε να στρογγυλοκαθήσουμε. Θα ήταν απόλαυση να έχουμε μπροστά μας την αρχαία Ακρόπολη, πίσω μας τα καταπράσινα λιβάδια του κάμπου και στο βάθος το Λεβίδι. Με το ....θα μείναμε! Ξαφνικά άρχισε να φυσάει ένας μανιασμένος αέρας, ο οποίος μας πήρε και μας σήκωσε! Κατρακυλήσαμε γρήγορα τον κατήφορο, επιστρέφοντας στο αυτοκίνητο.

Τελειώνοντας, θέλω να υποβάλλω τα σέβη μου στους ήρωες αναγνώστες, οι οποίοι δεν ξεπέταξαν απλώς τις φωτογραφίες, αλλά είχαν την υπομονή να διαβάσουν και να εντρυφήσουν μαζί μου, στην αρχαιολογία της περιοχής και του Ορχομενού! Σας ευχαριστώ θερμά!