Βαλκανιζατέρ FM

[galat]

Ένα σπάνιο τραγούδι από μιά Γιουγκοσλάβικη ταινία του 1980 με τίτλο "ko to tamo peva" (ποιός τραγουδάει εκεί), που αν δεν απατώμαι δεν έχει προβληθεί στην Ελλάδα.

Και ένα ελληνικό τσιγγάνικο τραγούδι του Νίκου Κυπουργού από την ταινία ROM του Μενέλαου Καραμαγγιώλη.

 

[galat]

Από την Ρουμανία έχουμε ακούσει μέχρι στιγμής το τσιγγάνικο συγκρότημα Taraf de Haidouks. Σήμερα θα ακούσουμε δύο τραγούδια από δύο άλλα ρουμάνικα συγκροτήματα, τσιγγάνικης καταγωγής και αυτά.


1. Οι Mahala Rai Banda, κατάγονται από το χωριό Clejani, το ίδιο δηλαδή χωριό από το οποίο κατάγονται και οι Taraf de Haidouks, πολλά δε μέλη του συγκροτήματος είναι πρώην μέλη των Taraf de Haidouks. Εδώ θα ακούσουμε το τραγούδι τους Colindat.

2. Οι Fanfara Ciocarlia είναι και αυτοί τσιγγάνικο συγκρότημα με χάλκινα όργανα. Εδώ θα ακούσουμε το τραγούδι τους Iag Bari από το soundtrack της ταινίας Gegen Die Wand (ελληνικός τίτλος : Ποτέ μαζί) του Φατίχ Ακίν (2004)

 

[ΕΡΣΗ]

Και στη δυτική Μακεδονία υπάρχουν μπάντες με χάλκινα όργανα που παίζουν υπέροχους βαλκανικούς σκοπούς. Από τη Φλώρινα:

 

[ΕΡΣΗ]

Εντελώς άλλου είδους μουσική: Βαλκανική; Αμφιβάλλω. Ομως εντάσσεται στην ελληνική μουσική πολυμορφία. Η καντάδα αυτή έχει εναν ζωηρό και εύθυμο ρυθμό που ξεγελά κάποιον που δεν προσέχει το δραματικό περιεχόμενο των στίχων της. Νομίζω οτι τη συγκεκριμένη καντάδα την είχε κάνει γνωστή και ο Κηλαιδόνης:

 

[galat]

Μπράβο, Μπράβο, Μπράβο!!! Χίλια ευχαριστώ για την πολύτιμη ανάρτηση από την ΕΡΣΗ σχετικά με τις μπάντες της Μακεδονίας. Δεν νοείται να μιλάμε για Βαλκανική μουσική χωρίς να αναφερόμαστε στις Ελληνικές μπάντες με τα χάλκινα όργανα.

Επειδή το θεωρώ σημαντικό κεφάλαιο της Βαλκανικής μουσικής θα αντιγράψω παρακάτω όσα στοιχεία βρήκα στην Musipedia, σχετικά με το θέμα, ώστε να υπάρχει άμεση εικόνα και ενημέρωση. Πρέπει να λάβει κανείς υπ'οψιν του ότι η Μπάντα της Φλώρινας δραστηριοποιείται από το 1960 (πολλές άλλες και παλιότερα). Λόγω του τότε γεωπολιτικού χωρισμού των Βαλκανίων, οι μπάντες του είδους αυτού, ακολουθούσαν ανεξάρτητη αλλά παράλληλη πορεία από τις αντίστοιχες μπάντες της λοιπής Βαλκανικής χερσονήσου. Αυτή η παράλληλη πορεία είναι η καλύτερη επιβεβαίωση για τις κοινές ρίζες της Βαλκανικής μουσικής. Έπρεπε να έρθει ο Bregovic με τον Καιρό των τσιγγάνων (1988) και η μετέπειτα κοσμογονία των γεωπολιτικών αλλαγών στα Βαλκάνια για να δωθεί η δυνατότητα στις μπάντες αυτές να ξανάρθουν στην επικαιρότητα και να ξαναεπικοινωνήσουν μεταξύ τους πολιτισμικά.

Διαβάζουμε από την Musipedia για την Μπάντα και τους Λαϊκούς οργανοπαίκτες της Φλώρινας:

Τα «ευνοούμενα» λαϊκά μουσικά όργανα της ευρύτερης περιοχής ήταν η γκάιντα, ο ζουρνας και το νταούλι. Όνομα σπουδαίου προπολεμικού γκαϊτατζή άφησε ο Χρήστος Ντίνης από τη Σκοπιά (ο οποίος έπαιζε και κλαρίνο και ώς πριν από λίγο που ζούσε κατασκεύαζε φλογέρες με ανθρωπόμορφα σχήματα), ενώ γκάιντες και φλογέρες κατασκεύαζε ο Ευθύμιος Χρήστου. Φημισμένοι ζουρνατζήδες ήταν ο Γιάννης Μάρτσης και ο τσιγγάνος Αλής Σαμπάνης. Νταουλτζήδες, οι Σταύρος Κακαρέτσος και Χρήστος Νοβάτσικος. Αρκετοί οργανοπαίκτες μεταπήδησαν από τη φλογέρα και τον ζουρνά στο κλαρίνο. Στη μεν προπολεμική εποχή ονομαστός κλαριντζής ήταν ο Ν. Αλεξόπουλος, ενώ μέχρι πρόσφατα μεγάλη φήμη έχαιρε ο Γιώργος Ναούμ Τσαμπάζης. Όμως στην περιοχή ευδοκίμησαν και τα χάλκινα πνευστά. Οι ντόπιοι μουσικοί τα παρέλαβαν από τις Μπάντες που υπήρχαν στα μεγάλα αστικά κέντρα της Δυτ. Μακεδονίας (κυρίως του Μοναστηρίου). Ήταν η τρομπέτα, η κορνετα, το τρομπόνι και το «φλύγκελχορν» (που οι Φλωρινιώτες το ονόμαζαν κλαπαδούρα). Εργαστήριο πνευστών διατηρούσε στη Φλώρινα ο Ναούμ Τσαμπάζης. Έπαιζε κορνέτα και τρομπέτα με την «κομπανία» του.

Υπάρχουν στην περιοχή και άλλες αξιόλογες «Κομπανίες», μεταξύ των οποίων ιδιαιτέρως γνωστή είναι η «Μπάντα της Φλώρινας», με πολλές εμφανίσεις σε Ελλάδα-εξωτερικό και πολλές ηχογραφήσεις-δισκογραφήσεις (η σύνθεσή το 1997: Λάζαρος Βαλκάνης-κλαρίνο, Γιώργος Βαλκάνης-ακκορντεόν, Φλ. Φλωρίδης-σαξόφωνο άλτο, Χρήστος Χασάπης-κορνέτα, Παναγιώτης Ιωάννου-τρομπόνι, Παντελής Στόικος-τρομπέτα, Αθανάσιος Σαμαράς-κρουστά) και εκείνη της Παλαίστρας, των Ηλία Βασιλειάδη-Παντελή Σιδηρόπουλο.

Οι πρόσφατες μεγάλες επιτυχίες του Βαλκανικού Κινηματογράφου και παρεπομένως του συνθέτη Γκόραν Μπρέγκοβιτς ("Ο καιρός των τσιγγάνων", "Underground", κ.λπ.) έφεραν στο προσκήνιο τον ήχο της λαϊκής Μπάντας πνευστών ("kustivo oro", κ.λπ.). Στον τομέα αυτό η Δυτική Μακεδονία έχει να παρουσιάσει (ήδη από τον 19ο αι.) εξίσου πολύχρονη και "ρωμαλέα" ηχητική παράδοση, με μουσικά κομμάτια και χορούς ίδιας ή παραπλήσιας διανομής και αισθητικής ("καρατζόβα", "ντόινα", "οσμάν πασσά", κ.λπ.). Σήμερα (παρά τη βαθμιαία παρακμή του είδους κατά τις τελευταίες δεκαετίες) στη Φλώρινα υπάρχουν ακόμα οι Μπάντες των Ταμπάσηδων και των Βαλκάνηδων, στον Αη-Γιώργη Γρεβενών υπάρχει η Μπάντα του γερο-Τζιμόπουλου και στο Εμποριό η φημισμένη Μπάντα-κομπανία των Μπούκου-Γκιούμπαρα. Η περιοχή Γουμένισσας "βρίθει" ακόμα παρόμοιων Συγκροτημάτων, από τα οποία αναφέρουμε εκείνο του κυρ Μήτσου Ζώρα (τα "Κόκκινα Παιδιά") κι εκείνο του κυρ Γιώργη Γευγελή (που είναι γνωστός και ως "Ντομάτας"). Μπάντα επαγγελματιών έχει και το Τσοτίλι, ενώ στην Έδεσσα κατικοεδρεύει η ονομαστή Μπάντα του Νίσση. Παρόμοιες Μπάντες αφθονούσαν κατά το παρελθόν σε πολλά μέρη της ευρείας αυτής περιοχής (Κοζάνη, Καστοριά, Σιάτιστα, Βελβενδό,, Εράτυρα, Πεντάλοφο, Βλάστη, κ.ο.κ.). Έτσι σήμερα (προφανέστατα λόγω "συρμού") από παντού ακούγονται έντονες οι εκκωφαντικές "τσούγκρες" της αναβίωσης. Για τον Μανώλη Χατζημανώλη, τον τρομπετίστα, τραγουδιστή και μουσικολόγο από το Βελβενδό (στον οποίο άλλωστε οφείλονται πολλά από τα στοιχεία του λήμματος) τα βασικά ηχητικά χαρακτηριστικά μιας τέτοιας Μπάντας είναι: α) το "θολό παίξιμο" (που προέρχεται από τον ιδιόμορφο τρόπο δακτυλοθεσίας στις βαλβίδες), β) οι "αποτζιατούρες" (δηλαδή, οι ξένες νότες που παραλλάσουν, κοσμούν και ποικίλλουν τη βασική μελωδία), γ) το "γκλισάντο" (το "γλύστρημα" από νότα σε νότα με ταυτόχρονη χαλάρωση των χειλιών και αλλαγή κλειδιού), και δ) το "φαλτσέτο" ("Αυτό το τελευταίο", γράφει ο Χατζημανώλης, "επιτυγχάνεται επίσης με χαλάρωση των χειλιών και είναι σε θέση να κατεβούν ώς ένα διάστημα 4ης χωρίς ν' αλλάξουν κλειδί...πολύ μεγάλη υπόθεση! Όλη η ιστορία της ενσωμάτωσης αυτών των οργάνων στην ελληνική παραδοσιακή μουσική στηρίζεται στο φαλτσέτο!").


Βαλκάνης Τάσος, στρατιωτικός μουσικός στη Δυτική Μακεδονία (εξαίρετος κλαρινετίστας-σαξοφωνίστας) και παράλληλα λαϊκός μουσικός (από τους λίγους που ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν μουσική). Διετέλεσε δ/ντής της Φιλαρμονικής Φλώρινας και το 1960 ίδρυσε το ονομαστό Συγκρότημα χάλκινων πνευστών ("Μπάντα της Φλώρινας") που εδρεύει στη Φλώρινα και παίζει βαλκανική λαϊκή μουσική. Σήμερα το Συγκρότημα διευθύνεται επιτυχημένα από τους γιούς του Λάζαρο (κλαριντζή) και Γιώργο (ακκορντεονίστα) (Α/φοί Βαλκάνη), έχοντας στό ενεργητικό του τόσο εμφανίσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό όσο και την πρόσφατη κυκλοφορία σχετικού δίσκου σε παραγωγή Φλώρου Φλωρίδη (που συμμετέχει παίζοντας σαξόφωνο). Η διανομή του (εκτός των Α/φών Βαλκάνη): Χρήστος Χασάπης και Παντελής Στόικοςκορνέτες) Παναγιώτης Ιωάννου (τρομπόνι), Αθανάσιος Σαμαράςτύμπανα) και από το 1995, Φλώρος Φλωρίδης (άλτο σαξόφωνο). Ο Τάσος Βαλκάνης δεν ζει πια. Πέθανε το 1991.

Οικογένεια Τσαμπάζη, σημαντική οικογένεια λαϊκών οργανοπαικτών από τη Φλώρινα. Ο Nαούμ Τσαμπάζης (1902-1984) ήταν ονομαστός τρομπετίστας από το Αμμοχώρι, Εγκαταστάθηκε στη Φλώρινα και παράλληλα διατηρούσε εργαστήριο πνευστών, όπου επιδιόρθωνε όργανα. Επαιζε με κομπανίες (κυρίως με τ' αδέλφια του) σε γάμους, πανηγύρια καθώς και με μπάντες. Οι αδελφοί του Τραϊανόςή Τραγιανός Τσαμπαζης (γ. το 1899) και Παντελής Τσαμπάζης (γ. το 1909) έπαιζαν επίσης χάλκινα και συνεργάζονταν μαζί του. Ο γιος του Γιώργος Τσαμπάζης (Φλώρινα 1928) ανήκει στους γνωστούς κλαρινιτζήδες της περιοχής, αλλά έχει παίξει και κορνέτα. Άλλα μέλη της "οικογενειακής" κομπανίας: ο τρομπονίστας Κώστας Τσαμπάζης και οι εκτελεστές κρουστών Αντώνης και Βασίλης(Τσαμπαζαίοι).


Υ.Γ.1 Και βέβαια έχει θέση στο κεφάλαιο της Βαλκανικής μουσικής η Ζακυνθινή καντάδα που έβαλε η ΕΡΣΗ. Όλες οι μουσικές των διάφορων περιοχών των Βαλκανίων με όσες εξωτερικές επιρροές έχουν υποστεί χωράνε μέσα στο μεγάλο καλάθι της πολυπολιτισμικής μουσικής πραγματικότητας των Βαλκανίων. Δεν πετάμε τίποτα!

Υ.Γ.2 Παραπάνω ξαναέβαλα κατά λάθος ένα μουσικό κομμάτι των fanfare ciocarlia, που είχε βάλει η ευαγγελία στη Μουσική της Ευρώπης. Τέτοιες επαναλήψεις δύσκολα να αποφευχθούν. Σε λίγο θα επαναλαμβάνουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Sorry.

 

[ΕΡΣΗ]

Ανέβα πάνω Galat και σε πάω μέχρι την Φλώρινα για να ακούσεις life την μπάντα των αδελφών Βαλκάνη.
Τώρα άξια ετοιμάζεται η νέα γενιά των παιδιών τους -εγγονών τους.

 

[galat]

Ανέβα πάνω Galat και σε πάω μέχρι την Φλώρινα για να ακούσεις life την μπάντα των αδελφών Βαλκάνη.
Τώρα άξια ετοιμάζεται η νέα γενιά των παιδιών τους -εγγονών τους.

Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Ακούγεται πολύ δελαστική. Σίγουρα θα ανέβω κάποια στιγμή. Θα έλεγα να κατέβω τον Αύγουστο από την Guca, αλλά έχω κλείσει αεροπορικά, κρίμα να πάνε χαμένα τα εισιτήρια....

 

[ΕΡΣΗ]

Εννοείται οτι θα πας στο φεστιβάλ και θα γυρίσεις αεροπορικά. Άλλωστε θα πρέπει πρώτα να μάθω από φλωρινιώτες φίλους και σε ποιό πανηγύρι ή εκδήλωση θα παίξουν και θα σου πω. Δεν έχουν τακτικές εμφανίσεις δυστυχώς.

 

[galat]

Όπως ανέφερα στο Υ.Γ.2 του post#17 σας χρωστάω ένα τραγούδι των Fanfare Ciocarlia. Ακούστε λοιπόν από τον δίσκο τους Queens and Kings το βοσνιακό τραγούδι Ma Rov.

Υ.Γ. Στους τίτλους του CD γράφεται ότι το τραγούδι ερμηνεύει η Ljiljana Butler. Δυσκολευόμουνα να πιστέψω ότι η φωνή που ακούγεται είναι γυναικεία. Και όμως όπως επιβεβαίωσα και από αλλού αυτό είναι αλήθεια. Δυο λόγια λοιπόν για το πως ξεκίνησε να τραγουδά η Ljiljana Butler. Η ίδια γεννήθηκε στο Βελιγράδι. Ο πατέρας της ήταν βιρτουόζος του ακορντεόν, ενώ η μητέρα της τραγουδίστρια από την Κροατία. Μεγάλωσε σε ένα χωριό στη Βοσνία. Όταν ήταν 12 ετών η μητέρα της αρρώστησε και έτσι η Ljiljana πήρε μόνη της την πρωτοβουλία να πάει στο κέντρο που τραγούδαγε η μητέρα της και να ζητήσει να τραγουδήσει στη θέση της. Έτσι ξεκίνησε μια λαμπρή καριέρα.

 

[ΕΡΣΗ]

Να αναφερθω σε ενα πολύ αγαπημένο μου συγκροτημα το οποίο ανεδειξε μερικα πολύ ομορφα τραγουδια παραδοσιακης μουσικής: "τις Δυνάμεις του Αιγαιου". Κριμα που διαλυθηκαν:

 

[ΕΡΣΗ]

Αν περασουμε στην απεναντι πλευρα του Αιγαιου, τα σμυρνεικα τραγουδια υπαγονται οριακα στα βαλκανικα ηχοχρωματα καθοτι διασχιζοντας τη θαλασσα του Αιγαιου με πρωτο σταθμο την ομορφη Συρο, εφτασαν στην Ελλάδα και αποτελεσαν τον πυρηνα του ρεμπετικου τραγουδιου. Ας παραθεσω ομως πρωτα το ποιημα του Παλαμα σχετικα με την ανατολη και τη μουσικη της:

ΑΝΑΤΟΛΗ
Γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα
μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα
λυπητερά,
πώς η ψυχή μου σέρνεται μαζί σας!
Είναι χυμένη από τη μουσική σας
και πάει με τα δικά σας τα φτερά.

Σας γέννησε και μέσα σας μιλάει
και βογγάει και βαριά μοσκοβολάει
μια μάνα, καίει το λάγνο της φιλί
κι είναι της Μοίρας λάτρισσα και τρέμει
ψυχή όλη σάρκα, σκλάβα σε χαρέμι
η λαγγεμένη Ανατολή.

Μέσα σας κλαίει το μαύρο φτωχολόι,
κι όλα σας, κι η χαρά σας, μοιρολόι
πικρό κι αργό,
μαύρος, φτωχός και σκλάβος και ακαμάτης
στενόκαρδος, αδούλευτος,. – διαβάτης
μ’ εσάς κι εγώ.

Στο γιαλό που του φύγαν τα καϊκια
και του μειναν τα κρίνα και τα φύκια,
στ’ όνειρο του πελάου και τ’ ουρανού
άνεργη τη ζωή να ζούσα κι έρμη,
βουβός, χωρίς καμιάς φροντίδας θέρμη,
με τόσο νου,

όσος φτάνει σα δέντρο για να στέκω
και καπνιστής με τον καπνό να πλέκω
δαχτυλιδάκια γαλανά
και κάποτε το στόμα να σαλεύω
κι απάνω του να ξαναζωντανεύω
τον καημό που βαριά σας τυραννά

κι όλο αρχίζει, γυρίζει, δεν τελειώνει.
Και μια φυλή ζει μέσα σας και λιώνει
και μια ζωή δεμένη σπαρταρά,
γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα,
μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα,
λυπητερά.

 

[dimosf]

Να αναφερθω σε ενα πολύ αγαπημένο μου συγκροτημα το οποίο ανεδειξε μερικα πολύ ομορφα τραγουδια παραδοσιακης μουσικής: "τις Δυνάμεις του Αιγαιου". Κριμα που διαλυθηκαν:

Είχα πολύ καιρό να τους ακούσω. Ο τρόπος που είχαν φτιαχτεί ήταν τέτοιος που δεν τους έδινε πολύ μέλλον. Χαλαρή συνεργασία με πολύ παράλληλη άλλη δουλειά στο χώρο τους. Είναι πάντως από τα μουσικά σχήματα που σημάδεψαν τα μουσικά πράγματα στα τέλη της δεκαετίας του 80 αρχές του 90. Από τη διάλυσή τους και μετά έχουν κάνει πολύ σπουδαία πράγματα αλλά δυστυχώς σχεδόν άγνωστα. Ο Χρήστος (Τσιαμούλης) είναι καλός μου φίλος και κάποτε δάσκαλός μου.
Νάσαι καλά Έρση που μας τους θύμησες.