Αρμενία Αρμένικη βίζιτα

[KLEOPATRA]

Σημερα ειναι και η επετειος της γενοκτονιας των Αρμενιων.

 

[hydronetta]

Το πρωινό μας βρήκε στα γραφεία της Hertz, να παραλαμβάνουμε το ενοικιαζόμενο όχημα με το οποίο θα οργώναμε τη χώρα. Ήταν αρκετά ευγενικοί για να μας αναβαθμίσουν σ' ένα... Kia Sportage, ότι πρέπει για τις off road διαδρομές που θα προέκυπταν.
Τα γραφεία της εταιρείας ήταν σε κεντρικό σημείο απέναντι από το Κινηματοθέατρο ΜOCKBA ενδιαφέρον το ίδιο σαν κτήριο αισθητικά όσο και η πλατεία μπροστά απ’αυτό, όπου υπήρχε μια τεράστια μεταλλική αράχνη, ένας ταύρος κι ένα όμορφο συντριβάνι με τα ζώδια αλλά...άνευ ύδατος. Aπό τις αναπάντεχα γοητευτικές γωνιές μιας κατά τα άλλα άχαρης πόλης.

Με τον ακούραστο travelogato στο τιμόνι και τον taver να σχεδιάζει τις διαδρομές με το Navigator επί tablet, ξεκινήσαμε για το πρώτο προορισμό της μέρας 28 χλμ νοτιοανατολικά του Yerevan, το Garni.

Ο παγανιστικός ναός ιωνικού ρυθμού του Garni αποτελεί το μοναδικό μη χριστιανικό μνημείο της Αρμενίας κι έχει χαρακτηριστεί UNESCO. Είναι απορίας άξιον πώς κατάφερε να επιζήσει μέχρι τις μέρες μας από την καταστροφική μανία του Ταμερλάνου και τους σεισμούς που έπληξαν ανά τους αιώνες την περιοχή (αν και ότι βλέπει ο επισκέπτης είναι προϊόν της αναστήλωσης που έκαναν σοβιετικοί αρχαιολόγοι).

Κατασκευάστηκε την ρωμαϊκή περίοδο (1ο αιώνα μΧ) από το βασιλιά της Αρμενίας Τιριδάτη Α΄ και είναι αφιερωμένος στον Θεό Mihr (αντίστοιχο του Ήλιου). Πέραν του ναού στο χώρο βρίσκονται ερείπια βασιλικού παλατιού πρότερης περιόδου, λουτρών (με ψηφιδωτά, ατυχώς κλειδαμπαρωμένα όταν πήγαμε), αλλά και εκκλησίας. Ο ναός γοητεύει όχι μόνο με την λιτή, αυστηρή του εμφάνιση, αλλά και για την θέση του, καθώς στέκει αγέρωχος στην άκρη του φαραγγιού όπου στο βάθος του ρέει o ποταμός Azat. Μια η τοποθεσία, μια η γαλήνη που δεν την διατάρασσε η διακριτική σχετικά παρουσία επισκεπτών, μια και ο ήλιος που έλαμπε , το σκηνικό ήταν αρκούντως μαγευτικό ώστε να αγνοήσουμε τη κακογουστιά του ομώνυμου χωριού πέριξ του ναού.

Mόλις 10 χλμ διαδρομής παραπέρα, μας έφεραν στο Μοναστήρι Geghard, μνημείο κι αυτό της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Ουρά τα αυτοκίνητα των ευλαβών προσκυνητών, σ’ένα χώρο που συνδυάζει υπέροχα το φυσικό κάλλος και μοναδική αρχιτεκτονική. Το πολυεπίπεδο μοναστήρι που συνδυάζει ναούς και τάφους, είναι εν μέρει λαξευμένο στους απότομους βράχους που περιβάλλουν το φαράγγι. Geghard σημαίνει λόγχη, καθώς η παράδοση λέει ότι εδώ μεταφέρθηκε το ρωμαϊκό δόρυ που έπληξε τα πλευρά του Σταυρωμένου Ιησού.
Aπό το πάρκινγκ ανηφορίσαμε στο μοναστήρι, περνώντας μπροστά από μικροπωλητές τοπικών προϊόντων: γλυκό ψωμί katah, φύλλα από αποξηραμένα φρούτα, γλυκό sujukh (καρύδια με κάλυμα από πετιμέζι) και διάφορα σουβενίρ. Πολύ χαρακτηριστική (ίσως λόγω της μέρας που ήταν Κ.Βαΐων) η πώληση στεφανιών από λουλούδια.

Τίποτα δεν θυμίζει την αρχική μονή που ίδρυσε ο Άγιος Γρηγόριος ο Φωτιστής (πανταχού παρών άγιος στην Αρμενία) τον 4ο αιώνα και κατέστρεψαν οι Άραβες. Οι Αρμένιοι άλλωστε έχουν να περηφανεύονται ότι υπήρξαν τον πρώτο έθνος που ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.

Στον κεντρικό ναό, κτίσμα του 13ου αιώνα,, η νότια πρόσοψή του έχει μια πύλη με ωραία γλυπτή παράσταση με περιστέρια και φύλλα που διαπλέκονται με τσαμπιά σταφύλια. Πάνω από την πύλη είναι σκαλισμένο ένα λιοντάρι που επιτίθεται σ’ένα βόδι και συμβολίζει την δύναμη του πρίγκηπα χορηγεία του οποίου χτίστηκε ο ναός.

Μπαίνοντας στο ναό σταθήκαμε τυχεροί, καθώς βρισκόταν σε εξέλιξη ακολουθία. Τον ρόλο υμνωδού είχε αναλάβει μια χορωδία γυναικών που έψαλλε με αγγελικές φωνές. Όλες τους φορούσαν ένα λευκό κεντητό μαντήλι που κάλυπτε τα μαλλιά τους. Γενικά στην παράδοση της Αρμενίας αλλά και της Γεωργίας είθισται οι γυναίκες να καλύπτουν το κεφάλι τους σαν εισέρχονται στην εκκλησία. Οι ιερείς αν και γενειοφόροι, με άμφια, εντούτοις έφεραν το χαρακτηριστικό μυτερό καλυμαύχι των αρμένιων κληρικών.

Η διάταξη του ναού διαφέρει ριζικά από την αντίστοιχη ελληνορθόδοξη, όπως διαπιστώσαμε σε όσα μοναστήρια επισκεφθήκαμε. Συχνά υπάρχει πρόναος. Ο κυρίως ναός δεν έχει μεγάλη χωρικότητα, σε ελάχιστες περιπτώσεις εντοπίσαμε υπολείματα τοιχογραφιών (περισσότερο ήταν γυμνή πέτρα μαυρισμένη από τ’ανάματα των κεριών αιώνες τώρα) και δεν υπάρχει τέμπλο παρά μια υπερυψωμένη λιτή πλατφόρμα με την Αγία Τράπεζα.

Τρυπώσαμε και στα τμήματα του μοναστηριού που ήταν λαξευτά στον βράχο. Τάφοι ευγενών, παρεκκλήσια, διάδρομοι, άνω όροφοι, τρύπες στα άνω διαζώματα για να βλέπεις τι κάνει το κάτω διάζωμα, παντού περίτεχνοι σταυροί και οικόσημα σκαλισμένα στο βράχο, αγιάσματα με θεραπευτικές ιδιότητες.

Εκεί πρωτοσυναντήσαμε και τα περίφημα khatchkars, πέτρινες στηλες με περίτεχνα σκαλισμένους σταυρούς, τέχνη αιώνων στην Αρμενία (από το 2010 στην λίστα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, μαζί με τη μεσογειακή δίαιτα καθώς η χώρα μας δεν έχει κάτι άλλο παραδοσιακό φαίνεται να προτείνει στο διεθνή οργανισμό...μπηχτή).

Είχε σχεδόν μεσημεριάσει όταν ο δρόμος μας βρήκε να επιστρέφουμε στο Yerevan, του οποίου την “ομορφιά” προσπεράσαμε για να κατευθυνθούμε βορειoδυτικά. Περνώντας από τη πόλη Ashtarak όπου μας ψιλομπέρδεψε το GPS και βρεθήκαμε να βολτάρουμε στα στενά της (χωρίς πάλι να γοητευτούμε), κάναμε στάση στο γειτονικό χωριό Mughni, για σύντομη επίσκεψη στην εκκλησία του Surp Gevorg, του 17ου αιώνα. Ο ναός εξωτερικά έχει μια τσαχπινιά με τις οριζόντιες λωρίδες από πέτρες διαφορετικού χρώματος. Κι εκεί λάμβανε χώρα μια ακολουθία.

Μου έκανε εντύπωση πάλι που κατασκεύαζαν στεφάνια για το κεφάλι κι επίσης ότι είχαν σε κλουβί λευκά περιστέρια, τα οποία (έναντι αντιτίμου) μπορούσε κανείς να απελευθερώσει στον αέρα. Ψάχνοντας το διαδίκτυο βρήκα ότι εθιμοτυπικά γίνεται σε γάμους, συχνά όμως συμβολίζει την ελπίδα για πραγμάτωση κάποιων ονείρων. Καλή επιχείρηση, καθώς τα περιστέρια είναι εκπαιδευμένα να επιστρέφουν πάλι στον ιδιοκτήτη μετά από λίγο και το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.

Οι επόμενες στάσεις μετά από μερικά χιλιόμετρα περιλάμβαναν 2 μοναστήρια που βρίσκονταν στην άκρη του φαραγγιού του ποταμού Kasagh:
το Hovhanavank του 7ου αιωνα, όπου εντυπωσιακό ήταν το υπερθυρο ανάγλυφο με την παραβολή των δέκα παρθένων δίπλα από εντυπωσιακά khatchkars

και το Saghmosavank του 13ου αιώνα όπου η θέα προς το φαράγγι ήταν εντυπωσιακότερη

Μιας και ο χρόνος το επέτρεπε, είπαμε να εμπλουτίσουμε και λίγο το μενού της ημέρας με κάτι διαφορετικό. Το κάστρο Ambert στέκει περήφανο εδώ και αιώνες στις πλαγιές του βουνού Aragats ελέγχοντας άγρυπνα την πεδιάδα του Ararat ελέγχοντας έτσι τους εμπορικούς δρόμους που την διέσχιζαν. Ενδιαφέρον ακουγόταν σαν αλλαγή μετά από τα μοναστήρια, μόνο που υπήρχε ένα μικρό τεχνικό πρόβλημα. Ήταν στα 2,300 μέτρα υψόμετρο. Θεωρώντας ότι με το off road animal δεν μας σκιάζει φοβέρα καμμιά, πήραμε την ανιούσα.
Κι όσο ανεβαίναμε, τόσο έπεφτε η θερμοκρασία, τόσο ο ουρανός σκοτείνιαζε, τόσο το χιόνι έκανε πιο αισθητή τη παρουσία του. Ώσπου σε μια στροφή του δρόμου, ενώ έπεφτε χιονόνερο κι ο παγωμένος αέρας ξύριζε, πέσαμε πάνω σε ένα... σκιερ που κατηφόριζε τη πλαγιά (!!) και στο υπόλοιπο του δρόμου που ήταν καλυμένο με παχύ στρώμα χιονιού και ήταν βέβαια αδιάβατος. Καμία δε οπτική επαφή με το κάστρο. Από ένα άλλο αυτοκίνητο που ήταν παρακαρισμένο στο ίδιο σημείο εκφράστηκε η φιλική συμβουλή να κάνουμε ταχεία μεταβολή και κάθοδο γιατί εδώ στα ψηλά νυχτώνει γρήγορα κι άμα ξεμείνετε βοήθεια δεν θα έρθει από πουθενά. Αφού ο travelogatos μου εκσφενδόνισε μερικές μπάλες χιονιού για την φαεινή μου ιδέα να κάνουμε χειμερινό τουρισμό, πήραμε αδόξως την κατιούσα.

Συνέχεια με μια παράκαμψη στο χωριό Τegher για να δούμε το ομώνυμο μοναστήρι. Σε υψόμετρο, στην προνομοιακότερη θέση με άπλετη θέα προς την κοιλάδα, κατά πως φαίνεται είναι δημοφιλής προορισμός για πικνικ. Και να οι μουσικές στην διαπασών, να κάπου να αναδύεται καπνός από τα κοψίδια και μέσα σε όλα ένας σουρωμένος ντόπιος μέσα στη τρελλή χαρά να μας μοιράζει σφηνάκια από αδιευκρίνιστο ποτό (βότκα; ), ψωμοτύρι και κομμάτια ψημένου αρνιού όπου το λίπος είχε γίνει κατεψυγμένο από το κρύο. Κατεβάσαμε δυο τρεις τζούρες να μην τον κακοκαρδίσουμε και ταυτοχρόνως ζεστάναμε τα σωθικά μας καθώς το κρύο ήταν τσουχτερό. Στα ρώσικα, θεωρώντας ότι είμαι διπλωματούχος του Ινστιτούτου Πούσκιν, άρχισε να αναλύει (μάλλον) ότι μπορεί μεν να κάνει ψοφόκρυο, αλλά αυτός ως ορεσίβιος κι αρμένης δε χαμπαριάζει. Εγώ θα σχολίαζα ότι με τόσα λίτρα αλκοόλ να ρέουν στον οργανισμό του οφείλει να μην χαμπαριάσει!

Επιστρέψαμε στην ομορφιά του Yerevan, αφού προηγουμένως απαθανατήσαμε την έπαυλη υπερπαραγωγή στα περίχωρα της πόλης.

Το δείπνο στο Tavern Yerevan στο κέντρο της πόλης, παρά τις συστάσεις, πάλι δεν στάθηκε ικανό να μας ικανοποιήσει γευστικά. Το σέρβις δε ήταν για κλάματα. Τα πιάτα έφταναν κατά το δοκούν χωρίς να υπάρχει ιεραρχία. Τα πολυπληθή γκαρσόνια μάλλον φαίνονταν έδειχναν να ενδιαφερονται περισσότερο για τη κουβεντούλα τους... Τουλάχιστον ήταν το φθηνότερο γεύμα που κάναμε στην Αρμενία!

 

[greco]

Αν και διαβαζοντας η περιγραφη του Ερεβαν με αποθαρρυνε λιγο,σιγα σιγα αρχιζει να μου κινει το ενδιαφερον η χωρα.Ειχα κι ενα μαθητη απο την Αρμενια που μου ειχε φαει τ αυτια για τις ομορφιες της χωρας του.Για να δουμε παρακατω...

 

[KLEOPATRA]

Οι σημερινες εικονες και τα τοπια ειναι ομορφες ....γιατι μεχρι στιγμης η Αρμενια δε μου ειχε κινησει το ενδιαφερον.....

 

[hydronetta]

Αν και διαβαζοντας η περιγραφη του Ερεβαν με αποθαρρυνε λιγο,σιγα σιγα αρχιζει να μου κινει το ενδιαφερον η χωρα.Ειχα κι ενα μαθητη απο την Αρμενια που μου ειχε φαει τ αυτια για τις ομορφιες της χωρας του.Για να δουμε παρακατω...

Υπάρχουν όντως κάποιες ενδιαφερουσες γωνιές όμορφες και κάποια από τα μνημεία/μοναστήρια είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα (βλ Geghard) όμως νομίζω από το λίγο που είδαμε η γειτονική Γεωργία κερδίζει στη σύγκριση! Η δε Τιφλίδα είναι μια κουκλίτσα.
Πιστεύω ότι για τις εντυπώσεις που αποκομίσαμε σημαντικό ρόλο έπαιξε ότι δεν είχε μπει ακόμα η άνοιξη. Ουσα αρκετά ορεινή η Αρμενία, φαίνεται πως τα δέντρα πρασινίζουν κατά τα μέσα τέλη Μαϊου. Αυτό σίγουρα αλλάζει την συνολική εικόνα καθώς αλλάζει η φυσιογνωμία της υπαίθρου αλλά και των πόλεων που γίνονται πιο ευχάριστες.

 

[hydronetta]

Μια υποσημείωση στα ήδη αναφερόμενα είναι ότι η ενοικίαση αυτοκινήτου είναι αρκετά οικονομική στην Αρμενία, ειδικά για 4Χ4. Επίσης η τιμή της βεζίνης είναι κάτω του ευρώ.
Στην γειτονική Γεωργία η βενζίνη αγγίζει το ευρώ, ενώ η ενοικίαση είναι κατα πολύ ακριβότερη (γι'αυτό και δεν νοικιάσαμε από Τιφλίδα).
Τελος (άγνωστο γιατί) στα 4Χ4 προτιμάται το αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων. Ο Travelogatos οδήγησε εντελώς τεμπέλικα δηλαδή.
Parking πληρώσαμε μόνο σε αρχαιολογικούς χώρους γιατί υπήρχε παρκαδόρος αλλά έναντι χαμηλού αντιτίμου (πχ 40 cent)

 

[taver]

Πιστεύω ότι για τις εντυπώσεις που αποκομίσαμε σημαντικό ρόλο έπαιξε ότι δεν είχε μπει ακόμα η άνοιξη. Ουσα αρκετά ορεινή η Αρμενία, φαίνεται πως τα δέντρα πρασινίζουν κατά τα μέσα τέλη Μαϊου. Αυτό σίγουρα αλλάζει την συνολική εικόνα καθώς αλλάζει η φυσιογνωμία της υπαίθρου αλλά και των πόλεων που γίνονται πιο ευχάριστες.

Από την άλλη, όμως, πετύχαμε τις πάμπολλες αμυγδαλιές τους ανθισμένες, που πιο βαθιά στην άνοιξη θα πάψουν να είναι. Δεν ξέρω αν η αλλαγή, πιο μετά, θα είναι προς το καλύτερο ή όχι...

 

[hydronetta]

Για τους μανιακούς του χάρτη όπως εγώ, παραθέτω και τη διαδρομή της 1ης μέρας εκτός Yerevan επί google maps.
Αν μπορεί κάποιος mod να την προσθέσει στο τέλος του προηγούμενου κεφαλαίου θα ήμουν ευγνώμων.

 

[elenara88]

ok

 

[hydronetta]

Η μέρα ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς για το καιρό και η πυξίδα έδειξε δυτικά και βόρεια του Yerevan, σε μια διαδρομή παράλληλα προς τα κλειστά τουρκικά σύνορα.
Στην έξοδο της πόλης στις πλαγιές ενός λοφίσκου εντυπωσιάζει το μέγεθος των εγκαταστάσεων της βιομηχανίας Ararat που παρασκευάζει το ομώνυμο φημισμένο brandy. To αρμένικο brandy (για να μην γράψω κονιάκ και προσβληθούν οι γαλλόφιλοι) υπήρξε και συνεχίζει να είναι σήμα κατατεθέν της χώρας και μαζί με τα πούρα ήταν από τις αδυναμίες του Winston Churchill.

Μετά από λίγα χιλιόμετρα φτάσαμε στον αρχαιολογικό χώρο του Zvartnots. Παρκάραμε λιγο πριν την προβλεπόμενη ώρα θυρανοιξίων του αρχαιολογικού χώρου. Μας έκανε μεν εντύπωση η πλήρης απουσία άλλων τουριστών, αλλά μας πήρε δε λίγη ώρα να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι η μέρα είναι Δευτέρα και κατά το είθισται οι αρχαιολογικοί χώροι είναι κλειστοί! Ο φύλακας όμως δεν πτοήθηκε. Σε μια συνεννόηση αλαλούμ στα ρωσικά , μας έδωσε να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, μπορούμε να επισκεφθούμε το χώρο μόνο για 15 λεπτά πληρώνοντας το εισιτήριο στη “μαύρη”. Δεν υπήρξε δεύτερη σκέψη. Η συναλλαγή έγινε εν ριπή οφθαλμού και μπήκαμε οδικώς φροντίζοντας να καμουφλάρουμε το αμάξι πίσω από δέντρα ώστε να μην εκθέσουμε και τον φύλακα που μας έκανε την “εξυπηρέτηση”.
Το Zvartnots λοιπόν , μνημείο κι αυτό στη λίστα της UNESCO, ήταν ένας τριώροφος καθεδρικός ναός του 7ου αιώνα, αφιερωμένος στον Άγιο Γρηγόριο το Φωτιστή (πού αλλού άλλωστε), εκκλησιά από τις πιο περίβλεπτες της εποχής της. Σήμερα σώζονται μόνο ερείπια του ναού, του πατριαρχικού παλατιού κι ενός οινοποιείου. Γύρω στον 10ο αιώνα καταστάφηκε πιθανότατα από σεισμό, θάφτηκε, για να τον ανασύρει η αρχαιολογική σκαπάνη μόλις πριν από ένα αιώνα.

Ο χώρος είναι περιποιημένος κι αν και μικρός, εμείς υπερβήκαμε τα 15 λεπτά που μας έδωσε διορία ο φύλακας προκειμένου να ικανοποιήσουμε το φωτογραφικό μας οίστρο. Το φόντο με το χιονισμένο Ararat ήταν επιβλητικό, όμως λίγο εντυπωσιαστήκαμε από τα ευρήματα αυτά καθ'αυτά. Μόνο το κυκλικό περιστήλιο με κάποιες αψίδες αποδίδεται φωτογραφικά, ενώ οι λοιποί χώροι απαιτούν φαντασία για να το αναπαραστήσεις στην πρότερη μεγαλοπρέπειά του. Σίγουρα όμως η μεγαλύτερη απόλαυση ήταν η πριβέ επίσκεψη!

Το γειτονικό Echmiadzin αποτελεί το ισοδύναμο του Βατικανού, μιας και αποτελεί την έδρα του Πατριαρχείου των Αρμενίων. Περιφραγμένη έκταση, με αρκετά ενδιαφέροντα κτήρια (ατυχώς ελάχιστα επισκέψιμα), περιποιημένα παρτέρια και διάσπαρτα katchkars, είναι μια ευχάριστη χαλαρή νότα σε σχέση με την υπόλοιπη πόλη που ακολουθεί το γνωστό αδιάφορο μοτίβο. Εδώ ο Άγιος Γρηγόριος ο Φωτιστής, ως έτερος Σαούλ, είδε μια λάμψη να πέφτει στη γη, κι εκεί έχτισε την πρώτη εκκλησία. Ως εκ τούτου το Echmiadzin έχει τεράστια σημασία για τους απανταχού αρμένιους.

Παρά τη σημασία του, θα έλεγα ότι το Echmiadzin δεν στάθηκε ικανό να μας κεντρίσει το ενδιαφέρον. Ο καθεδρικός ναός Mayr Tachar που είναι και το σημαντικότερο αξιοθέατο (UNESCO κι αυτό), ήταν υπό επισκευή κι έτσι εξωτερικά ήταν μέσα στις σκαλωσιές.
Περνώντας το τριώροφο κωδωνοστάσιο με τα περίτεχνα σκαλίσματα, μπήκαμε στο σχετικά σκοτεινό εσωτερικό του όπου οι αγιογράφοι προτίμησαν να αποδώσουν περισσότερο μοτίβα λουλουδιών στον τρούλο και τις αψίδες. Μόνο κάποιες ενδιαφερουσες εικόνες υπήρχαν διάσπαρτες στους κατά τα άλλα γυμνούς τοίχους.

Κάναμε μια χαλαρή βόλτα στους υπαίθριους χώρους ώσπου εντοπίσαμε μια παρέα ηλικιωμένων να κάθονται σ'ένα παγκάκι και να κουβεντιάζουν. Ένας απ’αυτούς ήταν φορτωμένος μετάλλια στο σακάκι του. Όλο περιέργεια τον πλησιάσαμε και για να τον απαθανατήσουμε ζήτησα ευγενικά να περιεργαστώ τις ντουζίνες τα σφυροδρέπανα που τον κοσμούσαν. Η παρέα του όλο περηφάνια μου έδωσε να καταλάβω ότι υπήρξε μαχητής του Κόκκινου Στρατού που μπήκε νικηφόρα στο Βερολίνο σηματοδοτώντας τη πτώση της ναζιστικής Γερμανίας. Πόζαρε αγέρωχος, έλεγε κι άλλα για τους αγώνες του έναντι του φασισμού, αλλά ποιός τον καταλάβαινε;. Συγκινημένος τον ασπάστηκα δείχνοντάς του ότι ως νεότερη γενιά είμαι ευγνώμων που δεν ζήσαμε κατακτητή (κυριολεκτικά διότι μεταφορικά παίρνει συζήτηση το θέμα) κι αναρωτήθηκα αν τα τόσα μετάλλια ανδρείας έχουν κι ανάλογο αντίτιμο σε σύνταξη για να ζει αξιοπρεπώς.

Η εμμονή μου ήταν που μας έκανε να πάρουμε τα χωράφια ψάχνοντας το Μουσείο του Metsamor, το οποίο αναφερόταν ότι είχε εκθέματα από την πρώιμη εποχή του σιδήρου. Μυαλό δεν είχα βάλει αφού ήταν Δευτέρα, κι αναμενόμενο το μουσείο να έχει τις πόρτες του κλειστές. Δυστυχώς ο φύλακας αυτή τη φορά ήταν ένας στρατιώτης, μόνος κι έρημος να μας κοιτάει απορημένος. Με νοηματική του εξηγήσαμε ότι απλώς θα κάναμε μια βόλτα τριγύρω φωτογραφίζοντας μια σειρά προχριστιανικών φαλλών, σύμβολα γονιμότητας, καθώς και μέρος αρχαίων κυκλώπειων τειχών.

Η πρόταση του taver να ρίξουμε κι ένα βλέφαρο στο μνημείο Sardarapat αποδείχθηκε καλύτερη. Παρά τη χρήση του GPS καταφέραμε να χαθούμε για λίγο στους δρόμους, πριν καταλήξουμε στο πεδίο όπου οι Αρμένιοι το 1918 κατετρόπωσαν τους τούρκους εισβολείς. Το μεγαλειώδες μνημείο καταλαμβάνει μεγάλη έκταση με φόντο πάντα το βουνό Ararat και συνδυάζει την σοβιετική αισθητική με αρμένικες ανατολίτικες πινελιές. Ανεβαίνοντας τις σκάλες, περνώντας από δυό προτομές ταύρων, βρεθήκαμε μπροστά από το 35 μέτρων καμπαναριό που φιλοξενεί τις καμπάνες που χτύπησαν τότε σαν φάνηκαν οι δυνάμεις του εχθρού.

Μια σειρά αγαλμάτων από αετούς οδηγεί τελικά σ’ένα ημικυκλικό τοίχο όπου με αψεγάδιαστη σοβιετική αισθητική έχουν σκαλιστεί άλογα, η Μητέρα Αρμενία, αλλά γυναίκες κι άνδρες να παίρνουν τα όπλα για να πολεμήσουν τον εισβολέα. Τι μας έκανε εντύπωση; Μα βέβαια... ότι οι φιγούρες είχαν την χαρακτηριστική αετίσια αρμένικη μύτη!

Η διαδρομή προς την επόμενη στάση στη πολίχνη Talin ήταν ελαφρώς μαρτυρική. Το οδόστρωμα γεμάτο τρύπες σε άθλιο χάλι, το τοπίο δε μια ξεραϊλα που την εξωράιζε ευτυχώς ένα απαλό πράσινο χαλί (άνοιξη ένεκα).

Ο Καθεδρικός του Talin του 7ου αιώνα, στέκει λαβωμένος από τους αλλεπάλληλους σεισμούς που έκαναν ένα κομμάτι του να καταρρεύσει. Εντούτοις μου φάνηκε ιδιαίτερα γοητευτικός. Εξαίρετο δείγμα αρχιτεκτονικής της εποχής του, εκεί ανάμεσα στους αρχαίους τάφους, με τα πουλιά να φτερουγίζουν ανάμεσα στους γυμνούς τοίχους όπου μόλις και διακρίνονταν οι τοιχογραφίες.

Πρότερης εποχής αλλά με μεταγενέστερες παρεμβάσεις o σταυροειδής ναός μετά τρούλου αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη το Βαπτιστή στο χωριό Mastara που επισκεφθήκαμε στη συνέχεια.

Κι επειδή ο κατάλογος των μοναστηριών στην Αρμενία μοιάζει ατέλειωτος, πριν καταλήξουμε βράδυ πια στη πόλη Gyumri, είχαμε επισκεφθεί:

Το μικρό μοναστήρι με το γλωσσοδέτη όνομα Lmbatavank, αφιερωμένο στον Άγιο Στέφανο και οικοδομημένο τον 7ο αιώνα, που απολαμβάνει άπλετη θέα προς την πολίχνη Artik. Παραδόξως η πόλη αυτή αισθητικά ήταν πιο συμπαθητική σε σχέση προς ότι είχαν αντικρύσει τα ματάκια μας. Μας υποδέχθηκε η φύλακας του μοναστηριού υπό τους ήχους εκκλησιαστικής μουσικής (!). Λέγεται ότι οι Τούρκοι προσπάθησαν δυό φορές να γκρεμίσουν το μοναστήρι με κανονιοβολισμούς, την τρίτη και φαρμακερή όμως η μπάλα του κανονιού έσκασε στη μεριά τους. Συνειδητοποιώντας ο αρχηγός τους ότι έβαλαν σε μια εκκλησία, διέταξε αμέσως να σταματήσει ο βομβαρδισμός. Άλλη παράδοση πιο πρόσφατη, λέει ότι κάποιος έκλεψε τη πόρτα του μοναστηριού αλλά ήρθε αυτή και δεν ξεκόλλαγε από τη πλάτη του, παρά μόνο όταν την επέστρεψε στη θέση της! Σταυροειδής κι αυτή αρχιτεκτονικά, μια σταλιά σε μέγεθος, εσωτερικά με κάποιες ταλαιπωρημένες αγιογραφίες που μόλις διακρίνονταν από τη μαυρίλα των κεριών και την πολυκαιρία.

Το δημοφιλές Harichavank, από την άλλη, δείχνει να φιλοξενεί μια ενεργή μοναστική κοινότητα αν κρίνω από την ακολουθία που εκτυλισσόταν στον κεντρικό ναό με τους δόκιμους μοναχούς. Το συγκεκριμένο μοναστήρι, με ναούς χτισμένους πλάι πλάι σε παλαιότερα ναΰδρια ήδη από τον 7ο αιώνα, βρίσκεται σε μια προνομιούχα θέση στην άκρη πάνω από το φαράγγι με τα χιόνια μόλις να λειώνουν στους γειτονικούς ορεινούς όγκους.

Το μοναστήρι Marmashen, βρίσκεται στα περίχωρα του Gyumri, μέσα στη κοιλάδα ενός φαραγγιού. Φτάσαμε εκεί λίγο πριν ο ήλιος κρυφτεί πίσω από τα γύρω βουνά. Οι βερυκοκί αποχρώσεις της πέτρας είχαν γίνει χρυσαφιές από το φως του ήλιου. Το σύμπλεγμα αποτελείται από τρείς εκκλησιές μέσα στο κοιμητήρι με τα katchkars κι άλλα ερείπια όπου φύτρωναν άναρχα τ'αγριόχορτα δίπλα από το μικρό ποτάμι . Το όλο σκηνικό ήταν αρκούντως ειδυλλιακό. Aτυχώς ο κλειδοκράτωρ του ναού απουσιάζε κι έτσι αρκεστήκαμε να απολαύσουμε και να φωτογραφίσουμε το περίβλεπτο εξωτερικό τους μόνο.

Η βροχή που είχε πέσει πριν φτάσουμε στην περιοχή, φαινόταν να έχει μετατρέψει το κέντρο του Gyumri σε βούρκο.
Στην γύρα προς αναζήτηση ενός εστιατορίου ανακαλύψαμε κάποια γοητευτικά κτήρια, κάτι ασυνήθιστο για τις επαρχιακές πόλεις της Αρμενίας. Έστω κι αν το Gyumri λαβώθηκε από πρόσφατο σεισμό.

Το εστιατόριο Polos Mukuch στεγαζόταν σ’ενα από τα παλιά αυτά κτήρια, αν και το εσωτερικό του είχε διαμορφωθεί σε … σεπαρέ με κουρτινούλες ώστε να μην γνωρίζει κανείς αν τρως και πίνεις το καταπέτασμα. Οφείλω να ομολογήσω ότι ήταν το καλύτερο φαγητό μας στην Αρμενία. Κρεατόσουπα νοστιμότατη, μακαρόνια με φρέσκο βουτυράκι που εξαφανίστηκαν εν ριπή οφθαλμού και άφθονη μπύρα!

Η επιστροφή στο Yerevan έγινε μέσα στα μαύρα σκοτάδια.
Ευτυχώς που ο travelogatos παρέμεινε ξάγρυπνος πάνω στο τιμόνι, γιατί όλοι οι υπόλοιποι... τον πήραμε ένα σύντομο υπνάκο!

Η διαδρομή μας:

 

[DRAKFIREMAN]

Για ακόμα μια φορά κέντησες!!!!!!

 

[hydronetta]

Αποχαιρετήσαμε το Yerevan. Kαι δεν κλάψαμε με μαύρο δάκρυ που το αποχωριζόμασταν.
Η ρότα μας πήγαινε προς το νότο της χώρας, πριν ανηφορίσουμε και πάλι προς το βορρά με τελική κατάληξη την Τιφλίδα της Γεωργίας.
Oδηγώντας στη πληκτική κοιλάδα νοτίως της πρωτεύουσας, είναι αναπόφευκτο να μην έχεις τα μάτια σου καρφωμένα στα χιονοσκεπή όρη Ararat. Υπάρχει το Mικρό και το Mεγάλο Ararat, το σύμβολο, που στέκει περήφανα στα 5,000 μέτρα, στη καρδιά της πάλαι ποτέ Μεγάλης Αρμενίας. Τώρα οι Αρμένιοι μόνο να το αγναντεύουν μπορούν, όσο η έχθρα με τους Τούρκους κρατά κλειστά τα σύνορα. H μη αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων εκ μέρους του επίσημου τουρκικού κράτους, οι εδαφικές διεκδικήσεις και αιτούμενες αποζημιώσεις εκ μέρους της Αρμενίας, αποτελούν αγκάθια στις σχέσεις των δύο χωρών

Η αγωνία μας ήταν αν το Ararat θα διαγράφεται καθαρά, κι όχι χαμένο μέσα στη αχλή και τα σύννεφα, διότι πρώτη στάση ήταν το διάσημο μοναστήρι (τι άλλο; ) Khor Virap.

Διάσημο, πρώτον διότι είναι φωτογενέστατο με τον ορεινό όγκο του Ararat να το αγκαλιάζει στο βάθος και δεύτερον διότι εδώ μπουντρούμιασε ο αρμένης βασιλιάς Τιριδάτης III για 13 χρόνια τον Άγιο Γρηγόριο το Φωτιστή. Όμως έχει ο καιρός γυρίσματα, κι η παράδοση λέει ότι ο βασιλιάς αποτρελλάθηκε κι άρχισε να ροβολάει ραχούλες και ποτάμια θεωρώντας εαυτόν... αγριογούρουνο. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Φωτιστής που είχε απομείνει πετσί και κόκκαλο στο μπουντρούμι καθώς λίγο ψωμάκι φρόντιζαν να του εξασφαλίζουν κάποιες καλοκάγαθες ψυχές, έδειξε ψυχική ανωτερότητα και δια θαυματουργού τρόπου επενέφερε τον βασιλέα-αγριογουρουνο στην πρότερη ανθρώπινή του υπόσταση το σωτήριο έτος 301μΧ. Ευγνώμων ο βασιλεύς, που ως αγριογούρουνο δεν θα γλίτωνε τελικά τη σούβλα (αν κι ο Οβελίξ του έπεφτε μακρυά), απαρνήθηκε τα είδωλα και κατέστησε το Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της Αρμενίας. Ως εκ τούτου το Khor Virap πέραν της θέας έχει και θρησκευτική αξία για τους αρμενίους.

Τυχεροί στην ατυχία μας, διότι ναι μεν ο καιρός δεν ήταν βροχερός, αλλά το Ararat δεν διαγραφόταν όσο θα θέλαμε καρτποσταλικά για να αποτυπωθεί από τις μηχανές μας. Το οχειρωμένο μοναστηριακό σύμπλεγμα πέραν της θέας του και της υπόγας που κατεβαίνεις με μια κυριολεκτικά κάθετη σκάλα εκείόπου φυλακίστηκε ο Αγιος Γρηγόριος, με άφησε ασυγκίνητο. Στο μπουντρούμι κάτω από το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, εγώ κι ο taver δεν διανοηθήκαμε καν να τρυπώσουμε, αλλά κι η κεντρική εκκλησία St. Astvatzatzin μου φάνηκε αρχιτεκτονικά λιτή κι αδιάφορη σε σύγκριση με ότι είχαμε δει. Έξω από το μοναστήρι που εδράζεται σε ένα λοφίσκο, πήραμε το δρόμο προς τη κορφή του για ακόμα πανοραμικότερες λήψεις.

Κάμποσα χιλιόμετρα οδήγησης μετά, εγκαταλείψαμε τη πεδιάδα και το τοπίο άρχισε να γίνεται πιο άγριο, πετρώδες και σαφώς πιο ενδιαφέρον. Σε μια παράκαμψη του δρόμου οδεύοντας προς το μοναστήρι Noravank, o στενός δρόμος του φαραγγιού με τους βραχώδεις όγκους να το σκιάζουν, προκάλεσε μια ομοβροντία επιφωνημάτων της παρέας μας. Σε μια στροφή, κάπου ανάμεσα στα γυμνά βράχια, φάνηκε και το μοναστήρι. Τοπίο και μονή ήταν πολλά υποσχόμενα για το φωτογραφικό μας οίστρο. Και δεν απογοητευτήκαμε.

Το Noravank (που σημαίνει Νέα Μονή), μοναστήρι του 13ου αιώνα, σημαντικό θρησκευτικό και αργότερα πολιτιστικό κέντρο της Αρμενίας, κατά την ταπεινή μου κρίση διεκδικεί επάξια μια ψηλή θέση στη λίστα των καλύτερων αξιοθέατων που είδαμε. Αφενός ένα τοπίο άγριο, γυμνό, μέσα σε κοκκινωπές αποχρώσεις, κι εκεί σε μια πιο ήρεμη πλαγιά ένα μοναστηριακό σύμπλεγμα αξιομνημόνευτο για την αρχιτεκτονική του.

Το μοναστηριακό συγκρότημα περιλαμβάνει την εκκλησία του St. Karapet , το εκκλησάκι St. Grigor και την διώροφη εκκλησία του S. Astvatsatsin. H τελευταία είναι μεγαλοπρεπέστερη, δημιούργημα του ταλαντούχου αρχιτέκτονα Momik και περισσότερο γνωστή διότι παρέχει πρόσβαση στο δεύτερο όροφο μέσω μιας στενής σκάλας που προεξέχει στην εξωτερική επιφάνεια του κτιρίου. Όλοι απαθανατίζονται ανηφορίζοντας τα σκαλιά αιωρούμενοι στο κενό από την μια μεριά. Μην ρωτήσετε, δεν διανοήθηκα καν να μπω στο κόπο να την σκαρφαλώσω όσο κι αν φαινομενικά φαίνεται εύκολη η ανάβαση. Ο εντυπωσιακός χώρος κοσμείται από πλειάδα khachkars.

​

Η εκκλησία του St. Karapet έχει περίφημα υπέρθυρα γλυπτά.

Στο ένα υπάρχει παράσταση της Παναγίας να κάθεται οκλαδόν σε ένα χαλί κρατώντας τον Ιησού πλαισιωμένη από δύο αγίους μέσα σε φύλλα και άνθη . Στο άλλο υπάρχει ενδιαφέρουσα αναπαράσταση της Αγίας Τριάδας: ο γενειοφόρος Θεός ευλογεί τον Εσταυρωμένο κρατώντας στο άλλο του χέρι το κεφάλι του Αδάμ με το Άγιο Πνεύμα πάνω από αυτό. Στο εσωτερικό της (όπως και σ’αλλα μοναστήρια όπως διαπιστώσαμε) στο δάπεδο υπήρχαν μαρμάρινες πλάκες τάφων.

Καταναλώθηκαν μερικές εκατοντάδες ΜΒ μνήμης στις φωτογραφικές μηχανές όλων μας, αφού είχαμε φτάσει να μην αφήσουμε γλυπτό για γλυπτό, khachkar για khachkar που να μην φωτογραφήσουμε.

Στην επιστροφή μετά από υπόδειξη του taver κάναμε στάση σε μια σπηλιά πλάι στο χείμαρρο του φαραγγιού, όπου ο επίδοξος ιδιοκτήτης είχε μετατρέψει σε καφεστιατόριο. Παρά το ατμοσφαιρικό του μέρους είμασταν οι μοναδικοί θαμώνες του κι έτσι αρκεεστήκαμε σ'ένα καφεδάκι ίσα ίσα για ν' ανεβάσουμε τα επίπεδα καφεϊνης στον οργανισμό μας.

Στη γειτονική πόλη του Yeghegnadzor, είχε προγραμματιστεί η διανυκτέρευση. Το νεόδμητο, πεντακάθαρο, περιποιημένο αλλά άχρωμο ξενοδοχείο Arpa, αν και σε κεντρικό σημείο, δεν είχε μπει στο κόπο να έχει μια εμφανή ταμπέλα απ’εξω. Υποθέσεις κάναμε αφού ελάχιστοι από τους περαστικούς έδειχναν να το γνωρίζουν.
Αφού τακτοποιηθήκαμε στα δωμάτιά μας, είχαμε όλο το χρόνο του απογεύματος να εξερευνήσουμε τις τριγύρω περιοχές, σε off the beaten track αξιοθέατα για ν'αξιοποιήσουμε και τις δυνατότητες της τετρακίνησης του αυτοκινήτου αν χρειαζόταν. Ο taver είχε θέσει στόχο να μας οδηγήσει με το gps στη κοιλάδα του χωριού Yeghegis για να επισκεφθούμε ένα μοναστήρι κι ένα φρούριο κάπου στα χαμένα. Ωραιοτάτη η φύσις με τα τρεχούμενα νερά, αλλά η μιζέρια στους οικισμούς εμφανής παντού. Αυτό που μας έκανε εντύπωση ήταν η παντελής έλλειψη πλατείας στα χωριά, καθώς και η ανυπαρξία έστω ενός καφενέ. Αντ’αυτού είδαμε ηλικωμένους όρθιους να παίζουν χαρτιά οπουδήποτε και βέβαια δεν ήταν σπάνιες οι σκηνές από παρέες ανδρών σε καρότσες αυτοκινήτων να εξορμούν στην ύπαιθρο για να τα πουν και κυρίως.. να τα πιούν.

Και turn left, turn right να μονολογεί το gps, από κοντά να συνεπικουρούν και οι ταμπέλες ότι είμαστε σε καλό δρόμο για το μοναστήρι, αλλά ο δρόμος κατέληγε σ’ένα... ρέμα! Ζυγιάσαμε τις πιθανότητες να το διασχίσουμε όμως είμασταν διστακτικοί. Στο βάθος φαινόταν μια μεταλλική γέφυρα πάνω από το ρέμα αμφιβόλου όμως σταθερότητας.
Αφού κοιτιόμασταν για μερικά λεπτά, είπαμε να επιστρέψουμε πίσω στο χωριό να ρωτήσουμε μπας κι υπάρχει άλλος δρόμος για τον προορισμό μας. Ευτυχώς ένα αγροτικό έκανε στάση κι οι επιβάτες του, με προεργασία στη κατανάλωση αλκοόλ, μας πήραν στο ψιλό: «Περάστε το ποταμάκι και συνεχίστε! Αλλά πάλι δεν τα αφήνετε αυτά να πάμε να τα πιούμε όλοι παρέα;» . Άλλος ένας έκοψε από τη κορφή ως τα λάστιχα το αυτοκίνητο και κούνησε διστακτικά το κεφάλι.

Δεν πτοηθήκαμε όμως. Από μοναστήρια η περιοχή να φαν κι οι κότες.

Επιστρέψαμε στο κέντρο του χωριού, όπου περνώντας δίπλα από τη ρεματιά το μάτι μου έπιασε αυτό που θεωρήσαμε ομοφώνως ως επιτομή μηχανικής, ανακύκλωσης, φαντασίας, μοντέρνας τέχνης και βέβαια ως highlight του ταξιδιού μας. Επειδή οι λέξεις ωχριούν αφήνω την εικόνα να τα πει όλα μόνη της. Εμείς απλά γελάσαμε με τη καρδιά μας προς απορία των ντόπιων.

To μοναστήρι Shativank στα περίχωρα της πολίχνης Shatin ήταν ο εναλλακτικός προορισμός. Βλέπετε οι αναποδιές δεν μας πτόησαν καθόλου. Με τη βοήθεια του gps και υποδείξεων κάποιων κατοίκων που βαριεστημένα σήκωναν το χέρι υποδεικνύοντας τη κατευθυνση, αρχίσαμε να παίρνουμε έναν ανηφορικό χωματόδρομο προς αναζήτηση του μοναστηριού. Κι ανεβαίναμε, ανεβαίναμε, γκρεμοί από δω, βουκορφές με χιόνια πιο κεί κι αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε ΠΟΥ πάμε!

Αφού διακωμωδίσαμε την αγωνία μας ότι χαθήκαμε, ότι θα μας βρει το σκοτάδι και θα μας φάν οι λύκοι, φτάσαμε αισίως στο σχεδόν γκρεμισμένο μοναστήρι. Είμασταν οι μόνοι επισκέπτες, εμείς και μερικές εκατοντάδες πρόβατα μαζί με τον τσομπάνη τους.

Στην επιστροφή απολαύσαμε πλέον χαλαρά τις πανοραμικές εικόνες από τις απότομες χαράδρες και το άγριο τοπίο. Το ξέραμε τον δρόμο.

Ανασύνταξη δυνάμεων στο Yeghegnadzor και δείπνο στην καθ’υπόδειξιν ταβέρνα με το καλύτερο φαγητό της πόλης. Το γκαρσόνι μας δήλωσε ότι δεν υπάρχει μενού. Τα κάρβουνα άναβαν στη κουζίνα κι αρκούσε να παραγγείλουμε εμείς τα είδη κρέατος και ποσότητες. Το χοιρινό του αποδείχθηκε το καλύτερο. Ζουμερό, λιπαρό, σκέτη αμαρτία.. Θού Κύριε και ήταν και Μεγάλη Τρίτη...

H διαδρομή μας: