-
Η αναδρομή στο παρελθόν συνεχίζεται! Ψηφίστε την Ταξιδιωτική Ιστορία του μήνα για τους μήνες Μάιο - Σεπτέμβριο 2020 !
Ιδέες για αποδράσεις του Σαββατοκύριακου στην Αρκαδία!
- Thread starter Klair
- Ημερομηνία δημιουργίας
Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.370
- Likes
- 28.781
- Ταξίδι-Όνειρο
- Υπερσιβηρικός
@Κύνουρος έχω ακόμα πολύ δρόμο για να καλύψω όλες τις ομορφιές του νομού. Εύχομαι να έχω υγεία, γιατί όρεξη και δίψα για εξερεύνηση πάντα υπάρχει, και θα μπουν στο πρόγραμμα προορισμοί και στη δική σου πλευρά. Σε ευχαριστώ για την πρόσκληση και τη φιλοφρόνηση.@Klair στη μισή Αρκαδία μας ταξίδεψες! Πού είναι ο Πάρνωνας;;; Σε περιμένουμε και από την από εδώ πλευρά, για να δούμε το καταπληκτικό ρεπορτάζ σου.
@Klair ευχαριστούμε πολύ για την πανέμορφη παρουσίαση των χωριών μας!
Να προσθέσω ότι στα Λαγκάδια (ο τόπος καταγωγής μου και το χωριό που έζησα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου) άξιζε να συνεχίσεις από τον πάνω μαχαλά και το σημείο που άφησες το αμάξι κοντά στην Αγία Τριάδα το δρόμο για το εκκλησάκι της Παναγιάς του Γούναρη. Πανέμορφο εκκλησάκι σε ένα ύψωμα που με θέα που τις καλές ημέρες με ξαστεριά φτάνει ως την Κεφαλονιά!
Επίσης, για φαγητό στα Λαγκάδια (που είδα μια ερώτηση) αξίζει τόσο το Τσιαχτάι όσο και η ταβέρνα του ξενοδοχείου Μανιάτης! Να μη χάσετε την επόμενη φορά και το τσουκαλόκαφτο στο Aroma snack bar.
Πολύ καλή εποχή για επίσκεψη στα Λαγκάδια είναι οι απόκριες. Καταπλητικό καρναβάλι αφιερωμένο στο θεό Διόνυσο!
Να προσθέσω ότι στα Λαγκάδια (ο τόπος καταγωγής μου και το χωριό που έζησα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου) άξιζε να συνεχίσεις από τον πάνω μαχαλά και το σημείο που άφησες το αμάξι κοντά στην Αγία Τριάδα το δρόμο για το εκκλησάκι της Παναγιάς του Γούναρη. Πανέμορφο εκκλησάκι σε ένα ύψωμα που με θέα που τις καλές ημέρες με ξαστεριά φτάνει ως την Κεφαλονιά!
Επίσης, για φαγητό στα Λαγκάδια (που είδα μια ερώτηση) αξίζει τόσο το Τσιαχτάι όσο και η ταβέρνα του ξενοδοχείου Μανιάτης! Να μη χάσετε την επόμενη φορά και το τσουκαλόκαφτο στο Aroma snack bar.
Πολύ καλή εποχή για επίσκεψη στα Λαγκάδια είναι οι απόκριες. Καταπλητικό καρναβάλι αφιερωμένο στο θεό Διόνυσο!
Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.370
- Likes
- 28.781
- Ταξίδι-Όνειρο
- Υπερσιβηρικός
@Evi_Stav Σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια! Το μόνο σίγουρο είναι ότι στα Λαγκάδια έχω αφήσει αρκετές εκκρεμότητες. Με την πρώτη ευκαιρία θα επιστρέψω για να τις καλύψω και μόλις γίνει αυτό θα γράψω συμπληρωματικό κεφάλαιο για το πανέμορφο χωριό σου. Ευχαριστώ για τις επιπλέον πληροφορίες. Είμαι σίγουρη ότι θα φανούν χρήσιμες όχι μόνο σε εμένα αλλά και σε πολλούς άλλους ταξιδιώτες και αναγνώστες του φόρουμ.
GTS
Member
- Μηνύματα
- 7.083
- Likes
- 20.491
Με την ευκαιρία να προσθέσω, μετά και τη πρόσφατη επίσκεψη μου στη Στεμνίτσα, ότι μακράν το καλύτερο φαγητό της περιοχής είναι στη Ζερζοβα, η οποία άλλαξε πρόσφατα κ τοποθεσία. Συγκλονιστικό φαγητό και πάμφθηνο.
Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.370
- Likes
- 28.781
- Ταξίδι-Όνειρο
- Υπερσιβηρικός
Ζάτουνα: Το χωριό πέρα από το ποτάμι
Βρισκόμασταν, ήδη, αρκετές μέρες στο Δάρα. Τα Χριστούγεννα είχαν περάσει με πολλές βόλτες και εξορμήσεις στα κοντινά πανέμορφα χωριά της Ορεινής Αρκαδίας. Η 31η Δεκεμβρίου του 2022 ήταν μια ηλιόλουστη μέρα και ‘μείς, καθισμένοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, σκεφτήκαμε ότι ήταν ιεροσυλία να μείνουμε κλεισμένοι στο σπίτι περιμένοντας την αλλαγή του χρόνου. Επιπλέον, θέλαμε να συνδυάσουμε τη βόλτα μας και με μεσημεριανό φαγητό σε κάποια παραδοσιακή ταβέρνα που να μην έχουμε ξαναπάει.
Από μέρες έλεγα στους δικούς μου να επισκεφτούμε τη Ζάτουνα στην οποία δεν είχαμε πάει ποτέ. Όμως, η φιλοξενία φίλων και η επιθυμία του γιου μας να γευματίσουμε σε ήδη δοκιμασμένες και αγαπημένες ταβέρνες μας είχαν οδηγήσει, για πολλοστή φορά, σε γνώριμα πλην λατρεμένα χωριά όπως είναι η Στεμνίτσα, η Δημητσάνα και η Αλωνίσταινα.
Παραμονή Πρωτοχρονιάς, όμως, οι φίλοι αλλά και η κοπέλα του γιου μας είχαν αποχωρήσει, οπότε στο χωριό είχαμε μείνει οι τρεις μας (ο γιος, ο σύζυγος και εγώ). Ήταν, λοιπόν, η πλέον κατάλληλη στιγμή να κινηθούμε σε νέα μονοπάτια και να ανακαλύψουμε καινούριες γαστριμαργικές απολαύσεις. Ίσως, μας δινόταν η ευκαιρία (αν μέναμε ευχαριστημένοι) να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και τις λύσεις μας για φαγητό στην περιοχή.
Η Ζάτουνα βρίσκεται χτισμένη σε κατάφυτη πλαγιά 4 χιλιόμετρα δυτικά της Δημητσάνας. Ακολουθήσαμε τη γνωστή διαδρομή (μετά από τόσες διηγήσεις είμαι σίγουρη ότι θα την έχετε μάθει απέξω κι ανακατωτά και εσείς). Λίγο πριν την παλαιά τρίτοξη γέφυρα, που σηματοδοτεί την είσοδο στη Δημητσάνα, στρίψαμε δεξιά ακολουθώντας την Επαρχιακή Οδό Δημητσάνας-Γέφυρας Μπερτσάς, μια στενή και κατηφορική, αρχικά, διαδρομή που περνάει δίπλα από τον μαντρότοιχο του κοιμητηρίου του χωριού. Στα δεξιά μας είχαμε το φαράγγι και τον Λούσιο ποταμό με τα ψηλά πεύκα να τα κρύβουν από το οπτικό μας πεδίο, ενώ πιο κάτω αντικρίσαμε, πάνω από τα κεφάλια μας, τα σπίτια της Δημητσάνας να κρέμονται στην άκρη του φαραγγιού.
Ο δρόμος μας πέρασε στην αντίπερα όχθη του ποταμού και άρχισε να ανηφορίζει. Άλλωστε Ζάτουνα, στα Σλάβικα, σημαίνει το «χωριό πέρα από το ποτάμι» δηλώνοντας έτσι την τοποθεσία του. Σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 1.050 μέτρων στη νότια πλαγιά του βουνού Γούπατο, οι αρχαίοι περιηγητές έγραφαν πως ο τόπος ήταν ιδιαίτερα απροσπέλαστος λόγω της άγριας βλάστησης.
Πράγματι, φτάνοντας ψηλά στο βουνό, εκατοντάδες μέτρα πάνω από το φαράγγι, σταματήσαμε στην άκρη του δρόμου γιατί μας υπέταξε η αγριάδα και η ομορφιά του τοπίου. Η θέα ήταν αμφιθεατρική και επιβλητική και τα μάτια μας περιπλανήθηκαν προς όλα τα βουνά, απέναντι προς τη Δημητσάνα, αλλά και προς το φαράγγι του ποταμού Λούσιου, πάνω από το οποίο στεκόμασταν σαν υπνωτισμένοι από το μεγαλείο του απόκρημνου και του δυσπρόσιτου. Πόση ομορφιά! Κι εκείνος ο ουρανός με τα μπαμπακένια σύννεφα, πάνω από τη Δημητσάνα και τα άγρια βουνά, με πόσο χρώμα και αρμονία σιγοντάριζε το τραχύ σκηνικό!
Πριν συνεχίσουμε το ταξίδι μας στήσαμε αυτί για να αφουγκραστούμε το μουγκρητό του Λούσιου, αλλά κανένας ήχος δεν έφτανε τόσο ψηλά.
Μια τούφα ψηλόκορμα πεύκα, ένθεν κακείθεν του δρόμου, μας καλωσόρισαν στο χωριό το οποίο έχει χαρακτηριστεί επισήμως παραδοσιακός οικισμός. Η Ζάτουνα κατοικήθηκε από Σλάβους τον 8ο αιώνα, εξ ου και το όνομά της, το οποίο εκτός από «πέρα από το ποτάμι» σημαίνει και «τόπος που πλημμυρίζει με νερό». Πρόκειται, λοιπόν, για παλιό χωριό σε μια περιοχή που πολλά-πολλά χρόνια πριν τη θεωρούσαν απροσπέλαστη λόγω των πυκνών δασών και των άγριων βουνών.
Το πρώτο αξιοθέατο που συναντήσαμε ήταν η κεντρική πλατεία με την εκκλησία της Παναγιάς και το πέτρινο σχολείο. Αποφύγαμε να παρκάρουμε το αυτοκίνητο εδώ για να μην διαταράξουμε τη γραφικότητα και την ομορφιά. Αν και πάντα σε όλα τα ωραία σημεία θα βρίσκεται σταθμευμένο κάποιο όχημα αποτελώντας παραφωνία και χαλώντας τα φωτογραφικά μας στιγμιότυπα.
Ο ιερός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγία Ελοβίτισσα) είναι χτισμένος το 1853 και το υπέροχο πέτρινο σχολειό είναι κτίσμα του 1919.
Δίπλα στο σχολείο είδαμε μια πέτρινη κρήνη η οποία έτρεχε κρυστάλλινο νεράκι. Στη Ζάτουνα υπάρχουν κι άλλες πετρόχτιστες βρύσες γεγονός που έρχεται σε πλήρη σύμπραξη με το όνομά της.
Περιεργαστήκαμε τα υπέροχα και ιστορικά αυτά κτίρια απ’ όλες τους τις πλευρές και πήραμε όμορφες φωτογραφίες με χειμωνιάτικο χρώμα.
Σήμερα, το πρώην δημοτικό της Ζάτουνας λειτουργεί ως μουσείο αφιερωμένο στον διάσημο συνθέτη, στιχουργό και πολιτικό Μίκη Θεοδωράκη ο οποίος έζησε ως εξόριστος στο χωριό μαζί με τη σύζυγο και τα παιδιά του για 14 μήνες αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στις μνήμες των κατοίκων. Μάλιστα, έχει μετρηθεί και ο ίδιος ως κάτοικος της Ζάτουνας. Από το ίδιο δημοτικό σχολείο έχει αποφοιτήσει και ο διάσημος σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς.
Μια σταλιά τόπος η Ζάτουνα, αλλά έχει να προσφέρει έναν πολύ μακρύ κατάλογο προσωπικοτήτων (εκτός των προαναφερθέντων):
Σήμερα η Ζάτουνα έχει λίγους κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Όμως, από τον 17ο αιώνα και μετά γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή και οι κάτοικοί της πλούτισαν από την ανάπτυξη της χρυσοχοΐας, της υφαντουργίας, των εργαστηρίων αγιογραφίας και της επεξεργασίας του μπαρουτιού. Κατά τον 18o και 19o αιώνα, σημαντική άνθηση γνώρισε και η βυρσοδεψία με αρκετά «ταμπάκικα» στο χωριό. Όπως, μάλιστα, έγραφε ο γραμματικός του Κολοκοτρώνη, ο Φωτάκος, «η Ζάτουνα τροφοδότησε την Επανάσταση με πετσιά, και η Δημητσάνα με μπαρούτι». Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, το χωριό ήταν σε πλήρη ακμή και ζωντάνια. Συγκέντρωνε γύρω στους 1000 κατοίκους. Το μεταναστευτικό ρεύμα το έπληξε, κυρίως τα μεταπολεμικά χρόνια, και κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1950-60.
Ανηφορίζοντας έναν στενό τσιμεντοστρωμένο δρόμο, πίσω από την εκκλησία και το σχολείο,
βρεθήκαμε στην κορυφή του λόφου ο οποίος φιλοξενεί το νεκροταφείο του χωριού.
Ένα μοναχικό παγκάκι μας προσέφερε αφιλοκερδώς, για κάμποση ώρα, την ευδαιμονία της αφομοίωσης ανυπέρβλητης ομορφιάς εικόνων μέχρι τα βάθη του νομού, κι ακόμα παραπέρα, ενώ ο νεφοσκεπής ουρανός συνέχιζε να αποτελεί από μόνος του ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης εξακολουθώντας να με καθηλώνει και να τραβάει συνεχώς πάνω του τον φωτογραφικό μου φακό.
Πήραμε την κατηφόρα και φτάνοντας πίσω από το σχολείο ήρθαμε αντιμέτωποι με τους «φρουρούς της Ζάτουνας». Τρεις γεροδεμένοι, φουσκωμένοι και άκρως υπεροπτικοί γάλλοι είχαν βγει για περιπολία στους δρόμους του χωριού. Σέρνοντας τα κατεβασμένα φτερά τους στο έδαφος δημιουργούσαν τους κατάλληλους ήχους για να τρομάξουν και να απομακρύνουν από το διάβα τους κάθε επίδοξο «εχθρό τους». Και το κατάφεραν, αφού προς στιγμήν κοντοσταθήκαμε βολιδοσκοπώντας την κατάσταση και προσπαθώντας να μαντέψουμε τις προθέσεις τους. «Λες να μας την πέσουν αν περάσουμε από δίπλα τους»; αναρωτηθήκαμε. Για καλή μας τύχη, εκείνοι μπήκαν μέσα στο γήπεδο μπάσκετ του σχολείου κι έτσι εμείς, προστατευμένοι από την περίφραξη του χώρου, αρχίσαμε να τους φωτογραφίζουμε και να τραβάμε video για να μην ξεχάσουμε ποτέ τον εκφοβιστικό ήχο που παρήγαγαν με τα φτερά τους καθώς προχωρούσαν.
Συνεχίσαμε τη βόλτα μας στο χωριό χαζεύοντας τα σπίτια του τα οποία αποτελούν τυπικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Έξω από τις αυλές τους είδαμε μικρούς λόφους από ξύλα, σκεπασμένους με μουσαμάδες για την προστασία τους από τις βροχές.
Βγήκαμε, ξανά, στην πλατεία Τσαγγάρη που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του ιδρυτή του πρακτορείου διαvoμής Αθηvαϊκoύ Τύπου και βουλευτή Σπύρου Τσαγκάρη, ο οποίος γεννήθηκε το 1852 στη Ζάτουνα. Σταθήκαμε για λίγο μπροστά από το μνημείο του Στάικου Σταϊκόπουλου, του πορθητή του Παλαμηδιού και της Ακροκορίνθου.
Και τότε, βλέπουμε να κατηφορίζουν από ένα στενοσόκακο του χωριού οι τρεις «φρουροί» με την ίδια επιβλητική κορμοστασιά και τις ίδιες τσαμπουκαλεμένες διαθέσεις. «Αμάν, μας την πέσανε τώρα»
φωνάζω στους δικούς μου. «Εγώ φεύγω αμέσως από εδώ» τους ενημέρωσα και άρχισα να προχωράω με γοργό βήμα προς την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με το όμορφο πέτρινο καμπαναριό.
Το πέτρινο καμπαναριό, που χτίστηκε το 1843, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον σημερινό Άγιο Γεώργιο και ανήκει στον παλιό ναό. Μέχρι να βγάλω τις φωτογραφίες μου, κατέφθασαν και τα άλλα δύο μέλη της οικογένειας. Ο γιος μου ήταν κατενθουσιασμένος γιατί είχε κάνει βιντεοκλήση δείχνοντας τους «άγριους φρουρούς της Ζάτουνας» στην κοπέλα του.
Απέναντι από το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου είδαμε το εγκαταλελειμμένο κτίριο το οποίο κάποτε στέγαζε το δεύτερο καφενείο του χωριού. Μάλιστα, έχω δει φωτογραφίες στις οποίες υπάρχει μια ταμπέλα κρεμασμένη στην πρόσοψή του η οποία γράφει: ΚΑΦΕΝΕΙΟ «Το στέκι του Μίκη Θεοδωράκη». Σήμερα αυτή η ταμπέλα δεν υπάρχει εκεί.
Όμως, αυτό το καφενείο ήταν πράγματι το στέκι του και υπάρχει ένα φιλμ ενός γερμανικού τηλεοπτικού σταθμού που δείχνει τον Μίκη, τη γυναίκα του Μυρτώ και τα δύο μικρά παιδιά του, Μαργαρίτα και Γιώργο, να κάθονται στην αυλή του. Στο φιλμ φαίνεται ο συνθέτης, περικυκλωμένος από χωροφύλακες, που αντιδρούν στην εμφάνιση της κάμερας. Οι ένστολοι απωθούν τους Γερμανούς δημοσιογράφους που ρωτούν για τον Μίκη. Δείχνουν ενοχλημένοι, όμως γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αντιδράσουν πιο έντονα για να μην εκθέσουν διεθνώς το στρατιωτικό καθεστώς της 21ης Απριλίου. Οι Γερμανοί, όμως, δεν κλείνουν τις κάμερες. Κινηματογραφούν μυστικά τον Θεοδωράκη, ο οποίος τους χαμογελά και τους καλεί να καθίσουν μαζί του.
Όποιος επιθυμεί, μπορεί να διαβάσει στον παρακάτω σύνδεσμο όλο το ενδιαφέρον περιστατικό και το τραγούδι-καταγγελία, που έγραψε και ποτέ δεν ηχογράφησε, για τον άγριο χωροφύλακα ονόματι Κώστα Στεργίου. Κατά την 14μηνη εξορία του στο μικρό αρκαδικό χωριό, οι χωροφύλακες είχαν γίνει η σκιά του Έλληνα συνθέτη. Απόδειξη στη σημασία που έδινε το χουντικό καθεστώς στο πρόσωπο του Μίκη αποτελεί ο μεγάλος αριθμός φρουρών που διέθεσε για τον περιορισμό του. Ένας από αυτούς, 11 μήνες αργότερα, έγινε τραγούδι καταγγελίας από τον οργισμένο συνθέτη.
Ο χωροφύλακας που έγινε τραγούδι καταγγελίας από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το άγνωστο φιλμ από την εξορία της Ζάτουνας - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Δίπλα ακριβώς στο πρώην ιστορικό καφενείο υπάρχει μια ταβέρνα με το ευφάνταστο όνομα «Ου μπλέξεις». Ακούσαμε μουσικές, τραγούδια, παλαμάκια και νταβαντούρια να ξεχύνονται από το εσωτερικό του μαγαζιού προς τα έξω. «Να μπλέξουμε ή να μην μπλέξουμε»; αναρωτηθήκαμε κοιτώντας ο ένας τον άλλο. «Άσε καλύτερα! Πού να μπλέκουμε τώρα»! «Πάμε στη Μαργαρίτα για φαγητό» είπαμε και συνεχίσαμε να περπατάμε στον κεντρικό δρόμο. Η αλήθεια είναι ότι είχαμε κάνει την έρευνά μας για τις δυο ταβέρνες του χωριού και μάλιστα είχαμε πάρει τηλέφωνο στη «Μαργαρίτα» για να μάθουμε αν υπήρχε διαθεσιμότητα για εκείνη τη μέρα. Η απάντηση ήταν καταφατική οπότε υπήρχε εκ των προτέρων μια ροπή προς το συγκεκριμένο μαγαζί. Ακούγοντας, όμως, τα νταβαντούρια στο «Ου μπλέξεις», προς στιγμήν, μας πλάνεψαν οι σειρήνες με τα τραγούδια και τις μουσικές τους, αλλά τελικά δεν υποκύψαμε. Προτιμήσαμε να πορευτούμε υποταγμένοι στην απλότητα η οποία έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο χωριό.
Αυτήν την απλότητα θέλησα να αποτυπώσω στις φωτογραφίες μου, γι’ αυτό άφησα γιο και σύζυγο να προχωρήσουν προς την ταβέρνα λοξοδρομώντας από τον κεντρικό δρόμο. «Μόλις έρθουν τα φαγητά πάρτε με τηλέφωνο και κατέφτασα» τους είπα τραβώντας την ανηφόρα.
Στο χωριό διασώζονται, όχι πάντα σε καλή κατάσταση, ένα σωρό γραφικά σπίτια που τροφοδότησαν την αχόρταγη όρεξή μου για περιπλάνηση και φωτογράφηση. Ακολουθώντας, μονίμως, ανηφορική πορεία χάθηκα σε χορταριασμένες αυλές, σε κήπους και σε χωμάτινα δρομάκια.
Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά και όσο πιο ψηλά ανέβαινα τόσο καλύτερη και πιο ευρεία θέα είχα προς την περιοχή. Μερικά φαρδιά πέτρινα σκαλιά
με οδήγησαν έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη απ’ όπου οι εικόνες που έφταναν στα μάτια μου ήταν βγαλμένες από την πατίνα του χρόνου.
Στη χαμηλή πόρτα της εκκλησιάς υπήρχε ακόμα αγκιστρωμένη η αψίδα με τα ξερά δαφνόφυλλα από τη γιορτή του Αγίου.
Το άλικο χρώμα από τις στέγες έφτανε σαν φλόγες φωτιάς στα μάτια μου και ο πυκνός καπνός από τις καμινάδες υψωνόταν για να συναντήσει την ουράνια πανδαισία που συνέχιζε να μεγαλουργεί πάνω από το κεφάλι μου.
Εκεί ψηλά που βρισκόμουν, στο Κοτρώνι (έτσι ονομάζεται ο βράχος πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το εκκλησάκι), έφτασε στα αυτιά μου, πεντακάθαρα, μια στιχομυθία που με έκανε να βάλω τα γέλια. Ευτυχώς που δεν υπήρχε κανείς κοντά μου γιατί θα νόμιζε ότι χάζεψα και γελάω μόνη μου στα καλά καθούμενα. Άκουσα, λοιπόν, μια γυναίκα να διηγείται σε μια άλλη τον τρόπο με τον οποίο κατάφερε να μαζέψει στο κοτέτσι τους τρεις δραπέτες που είχαν βαρεθεί τα ίδια και τα ίδια και είχαν βαλθεί να εξερευνήσουν τις γειτονιές του χωριού.
Συνέχισα να ανηφορίζω ακόμα ψηλότερα μέχρι που έφτασα στο τέλος του χωριού, εκεί που ξεκινά η πυκνή βλάστηση και τα έρημα χωράφια της πλαγιάς του βουνού.
Εκείνη την ώρα έπεσε το τηλεφώνημα ότι τα φαγητά είχαν αρχίσει να έρχονται στο τραπέζι. Με μια πνοή κατηφόρισα τα πλατιά πέτρινα σκαλιά,
βρήκα ένα στενό μονοπάτι ανάμεσα σε σπίτια και χωράφια
και βγήκα στον κεντρικό δρόμο,
λίγα μέτρα πριν από την ταβέρνα «Μαργαρίτα».
Στο τραπέζι μας υπήρχαν λαχανοντολμάδες, κεφτέδες, χόρτα, πατάτες τηγανιτές, τηγανόψωμο και αναμένονταν τα κυρίως πιάτα που ήταν ψητά της ώρας. Όλα ήταν νόστιμα και σε γενναίες ποσότητες. Όμως, αργότερα το βράδυ, υπήρξε γαστρεντερικό πρόβλημα, κυρίως στον γιο μου και λιγότερο στον σύζυγο. Μάλλον, οι λαχανοντολμάδες ήταν η αιτία του κακού, γιατί εγώ που δεν έφαγα καθόλου από αυτούς δεν είχα καμία ενόχληση.
Μετά το φαγητό βγήκαμε στον κεντρικό δρόμο.
Κάναμε μια μεγάλη βόλτα για να δούμε και το υπόλοιπο χωριό.
Στα δεξιά μας συναντήσαμε το δεύτερο καφενείο και σταθήκαμε για να διαβάσουμε την παλιά ταμπέλα που βρίσκεται αναρτημένη πάνω από την υπέροχη ξύλινη πόρτα με το περίτεχνα σκαλιστό καγκελάκι: «ΚΑΦΦΕΝΕΙΟΝ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ» με δύο Φ γιατί έτσι γραφόταν πριν από χρόνια η λέξη.
Αρχικά, νομίσαμε ότι ήταν κλειστό γιατί ο χώρος φαινόταν σκοτεινός από μακριά. Πλησιάζοντας, όμως, στο παράθυρο, με τη φωτογραφία του Μίκη κολλημένη πάνω στο τζάμι, είδαμε έναν παππού να κάθεται δίπλα στην ξυλόσομπα.
Δίχως καθόλου δισταγμό άνοιξα την πόρτα και μπήκα στο καφενείο. Οι δικοί μου δεν με ακολούθησαν και συνέχισαν να βαδίζουν στον κεντρικό δρόμο. Αντάλλαξα ευχές με τη μοναδική ψυχή που βρισκόταν απέναντί μου και πάραυτα έμαθα ότι ο γλυκύτατος ηλικιωμένος δεν ήταν πελάτης, αλλά ο ιδιοκτήτης του καφενείου. Ποιου καφενείου δηλαδή, του μουσείου είναι ο πιο σωστός χαρακτηρισμός που θα μπορούσα να αποδώσω σε αυτόν τον χώρο, μέσα στον οποίο με είχε οδηγήσει η αγάπη μου για οτιδήποτε παλιό, γνήσιο και αυθεντικό.
Ρώτησα με ευγένεια τον ιδιοκτήτη του αν μπορούσα να πάρω μερικές φωτογραφίες. Φοβόμουν μην μου πει όχι, γιατί κανονικά θα έπρεπε ο κόσμος να πληρώνει εισιτήριο, μόνο και μόνο για να σταθεί όρθιος μέσα σε αυτό το κόσμημα, έχοντας την τιμή και τη δυνατότητα να δει όλα αυτά τα αντικείμενα που βροντοφωνάζουν ιστορία. Εκείνος, όχι μόνο δεν μου αρνήθηκε, αλλά ξεκίνησε να μου μιλάει για τη ζωή του και το πώς κατέληξε, συνταξιούχος πλέον, να αγοράσει και να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για τη συντήρηση και διατήρηση αυτού του τόσο ιστορικού καφενείου. Μάλιστα, μου είπε ότι δεν μένει καν μόνιμα στη Ζάτουνα, αλλά έρχεται από κάποιο γειτονικό χωριό (το Ράφτη αν θυμάμαι καλά) τρεις φορές την εβδομάδα (ΠΣΚ και γιορτές), για να ανοίξει το μαγαζί του δίνοντας την ευκαιρία στον κόσμο να πάρει όση δόση ιστορίας μπορεί ο καθένας να αφομοιώσει.
Ήμουν τρισευτυχισμένη που η επίσκεψή μου στη Ζάτουνα έγινε γιορτινές μέρες γιατί αν ερχόμουν μια οποιαδήποτε καθημερινή θα είχα χάσει αυτό το σπάνιο δώρο που μου προσέφερε απλόχερα και από καρδιάς αυτός ο απλός άνθρωπος που στα ύστερά του χρόνια, αντί να αράξει στο σπιτάκι του, δίνει έναν πραγματικό αγώνα για να μην ξεθωριάσει και σβηστεί από τα κιτάπια του χωριού η ιστορία.
Φωτογράφισα με δέος κάθε γωνία του καφενείου, αλλά και όλα αυτά τα αντικείμενα που δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να χαθούν. Δεν μπορώ να γνωρίζω το μέλλον και την κατάληξη του «ΚΑΦΦΕΝΕΙΟΝ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ» αλλά σίγουρα όλα τα ανεκτίμητης ιστορικής αξίας αντικείμενά του πρέπει να βρουν τη θέση που τους αρμόζει στις προθήκες κάποιου λαογραφικού μουσείου ή καλύτερα το ίδιο το καφενείο να χαρακτηριστεί επισήμως μουσείο (λέω τώρα εγώ η ρομαντική)
Επιστρέψαμε προς το κέντρο, παρακινώντας τους δικούς μου να ανέβουμε όλοι μαζί στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, στα ψηλά του χωριού, στο Κοτρώνι, για να δουν και εκείνοι την υπέροχη θέα. Την ώρα που φτάσαμε στο λιτό καμπαναριό είδαμε τον ήλιο να βουτάει πίσω από τα ψηλά βουνά και να βάφει με πορτοκαλί, ροζ και κίτρινες αποχρώσεις τον ορίζοντα.
Είχε αρχίσει να απλώνεται το σκοτάδι όταν αφήσαμε πίσω μας τον παραδοσιακό οικισμό της Αρκαδίας με τις πετρόχτιστες κρήνες, με την αμφιθεατρική θέα, με τη σκληρή και πλούσια ιστορία. Κάποια στιγμή θα επιστρέψω ξανά στο χωριό. Ίσως, το κάνω τον Σεπτέμβρη του 2023 όταν θα διοργανωθεί το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Μίκη Θεοδωράκη «Αρκαδίες-Ζάτουνα».
Το πρώτο διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 2022, στα πλαίσια της επετείου συμπλήρωσης ενός έτους από την εκδημία του Μίκη. Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου του 2022, στις 19:00, από το σπίτι του, στην Επιφανούς 1 στου Φιλοπάππου, με μια τελετή που θα καθιερωθεί ως ετήσιος θεσμός. Με πλήθος κόσμου, με πολλά δρώμενα και με 96 σημαίες, όσα και τα πολύτιμα για τους Έλληνες, την Ελλάδα, και όλο τον κόσμο χρόνια του Μίκη, που κρατούσαν 96 «σημαιοφόροι», έγινε μια διαδρομή που πέρασε από την Πνύκα και κατέληξε στο Ηρώδειο.
Το Σάββατο 3 και την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου του 2022, το πλούσιο πρόγραμμα των εκδηλώσεων συνεχίστηκε στη Ζάτουνα. Το Σάββατο έγιναν τα Εγκαίνια Έκθεσης στο Μουσείο Μίκης Θεοδωράκης και την Κυριακή το πρωί, στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, τελέστηκε το Ετήσιο Μνημόσυνο στη μνήμη του και ακολούθησε καφές στο «Καφενείο του Μίκη». Την Κυριακή έγιναν, επίσης, διάφορες συνεδρίες και οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με τη συναυλία της Λαϊκής Ορχήστρας Μίκη Θεοδωράκη στον προαύλιο χώρο του Μουσείου.
Φτάνοντας στη Δημητσάνα σταματήσαμε στο γνωστό viewpoint για μερικές φωτογραφίες του πανέμορφου χωριού. Σαν πυγολαμπίδες που λαμπυρίζουν στο σκοτάδι άναβαν ένα-ένα τα φώτα των σπιτιών των δύο αντικριστών μαχαλάδων.
Χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση, κάναμε την τελευταία μας στάση στον καινούριο φούρνο της Βλαχέρνας για να αγοράσουμε βασιλόπιτα για την αλλαγή του χρόνου, τον οποίο υποδεχτήκαμε με αισιοδοξία μπροστά στο αναμμένο τζάκι του ζεστού σπιτιού μας στο Δάρα.
Βρισκόμασταν, ήδη, αρκετές μέρες στο Δάρα. Τα Χριστούγεννα είχαν περάσει με πολλές βόλτες και εξορμήσεις στα κοντινά πανέμορφα χωριά της Ορεινής Αρκαδίας. Η 31η Δεκεμβρίου του 2022 ήταν μια ηλιόλουστη μέρα και ‘μείς, καθισμένοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, σκεφτήκαμε ότι ήταν ιεροσυλία να μείνουμε κλεισμένοι στο σπίτι περιμένοντας την αλλαγή του χρόνου. Επιπλέον, θέλαμε να συνδυάσουμε τη βόλτα μας και με μεσημεριανό φαγητό σε κάποια παραδοσιακή ταβέρνα που να μην έχουμε ξαναπάει.
Από μέρες έλεγα στους δικούς μου να επισκεφτούμε τη Ζάτουνα στην οποία δεν είχαμε πάει ποτέ. Όμως, η φιλοξενία φίλων και η επιθυμία του γιου μας να γευματίσουμε σε ήδη δοκιμασμένες και αγαπημένες ταβέρνες μας είχαν οδηγήσει, για πολλοστή φορά, σε γνώριμα πλην λατρεμένα χωριά όπως είναι η Στεμνίτσα, η Δημητσάνα και η Αλωνίσταινα.
Παραμονή Πρωτοχρονιάς, όμως, οι φίλοι αλλά και η κοπέλα του γιου μας είχαν αποχωρήσει, οπότε στο χωριό είχαμε μείνει οι τρεις μας (ο γιος, ο σύζυγος και εγώ). Ήταν, λοιπόν, η πλέον κατάλληλη στιγμή να κινηθούμε σε νέα μονοπάτια και να ανακαλύψουμε καινούριες γαστριμαργικές απολαύσεις. Ίσως, μας δινόταν η ευκαιρία (αν μέναμε ευχαριστημένοι) να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και τις λύσεις μας για φαγητό στην περιοχή.
Η Ζάτουνα βρίσκεται χτισμένη σε κατάφυτη πλαγιά 4 χιλιόμετρα δυτικά της Δημητσάνας. Ακολουθήσαμε τη γνωστή διαδρομή (μετά από τόσες διηγήσεις είμαι σίγουρη ότι θα την έχετε μάθει απέξω κι ανακατωτά και εσείς). Λίγο πριν την παλαιά τρίτοξη γέφυρα, που σηματοδοτεί την είσοδο στη Δημητσάνα, στρίψαμε δεξιά ακολουθώντας την Επαρχιακή Οδό Δημητσάνας-Γέφυρας Μπερτσάς, μια στενή και κατηφορική, αρχικά, διαδρομή που περνάει δίπλα από τον μαντρότοιχο του κοιμητηρίου του χωριού. Στα δεξιά μας είχαμε το φαράγγι και τον Λούσιο ποταμό με τα ψηλά πεύκα να τα κρύβουν από το οπτικό μας πεδίο, ενώ πιο κάτω αντικρίσαμε, πάνω από τα κεφάλια μας, τα σπίτια της Δημητσάνας να κρέμονται στην άκρη του φαραγγιού.
Ο δρόμος μας πέρασε στην αντίπερα όχθη του ποταμού και άρχισε να ανηφορίζει. Άλλωστε Ζάτουνα, στα Σλάβικα, σημαίνει το «χωριό πέρα από το ποτάμι» δηλώνοντας έτσι την τοποθεσία του. Σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 1.050 μέτρων στη νότια πλαγιά του βουνού Γούπατο, οι αρχαίοι περιηγητές έγραφαν πως ο τόπος ήταν ιδιαίτερα απροσπέλαστος λόγω της άγριας βλάστησης.
Πράγματι, φτάνοντας ψηλά στο βουνό, εκατοντάδες μέτρα πάνω από το φαράγγι, σταματήσαμε στην άκρη του δρόμου γιατί μας υπέταξε η αγριάδα και η ομορφιά του τοπίου. Η θέα ήταν αμφιθεατρική και επιβλητική και τα μάτια μας περιπλανήθηκαν προς όλα τα βουνά, απέναντι προς τη Δημητσάνα, αλλά και προς το φαράγγι του ποταμού Λούσιου, πάνω από το οποίο στεκόμασταν σαν υπνωτισμένοι από το μεγαλείο του απόκρημνου και του δυσπρόσιτου. Πόση ομορφιά! Κι εκείνος ο ουρανός με τα μπαμπακένια σύννεφα, πάνω από τη Δημητσάνα και τα άγρια βουνά, με πόσο χρώμα και αρμονία σιγοντάριζε το τραχύ σκηνικό!
Πριν συνεχίσουμε το ταξίδι μας στήσαμε αυτί για να αφουγκραστούμε το μουγκρητό του Λούσιου, αλλά κανένας ήχος δεν έφτανε τόσο ψηλά.
Μια τούφα ψηλόκορμα πεύκα, ένθεν κακείθεν του δρόμου, μας καλωσόρισαν στο χωριό το οποίο έχει χαρακτηριστεί επισήμως παραδοσιακός οικισμός. Η Ζάτουνα κατοικήθηκε από Σλάβους τον 8ο αιώνα, εξ ου και το όνομά της, το οποίο εκτός από «πέρα από το ποτάμι» σημαίνει και «τόπος που πλημμυρίζει με νερό». Πρόκειται, λοιπόν, για παλιό χωριό σε μια περιοχή που πολλά-πολλά χρόνια πριν τη θεωρούσαν απροσπέλαστη λόγω των πυκνών δασών και των άγριων βουνών.
Το πρώτο αξιοθέατο που συναντήσαμε ήταν η κεντρική πλατεία με την εκκλησία της Παναγιάς και το πέτρινο σχολείο. Αποφύγαμε να παρκάρουμε το αυτοκίνητο εδώ για να μην διαταράξουμε τη γραφικότητα και την ομορφιά. Αν και πάντα σε όλα τα ωραία σημεία θα βρίσκεται σταθμευμένο κάποιο όχημα αποτελώντας παραφωνία και χαλώντας τα φωτογραφικά μας στιγμιότυπα.
Ο ιερός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγία Ελοβίτισσα) είναι χτισμένος το 1853 και το υπέροχο πέτρινο σχολειό είναι κτίσμα του 1919.
Δίπλα στο σχολείο είδαμε μια πέτρινη κρήνη η οποία έτρεχε κρυστάλλινο νεράκι. Στη Ζάτουνα υπάρχουν κι άλλες πετρόχτιστες βρύσες γεγονός που έρχεται σε πλήρη σύμπραξη με το όνομά της.
Περιεργαστήκαμε τα υπέροχα και ιστορικά αυτά κτίρια απ’ όλες τους τις πλευρές και πήραμε όμορφες φωτογραφίες με χειμωνιάτικο χρώμα.
Σήμερα, το πρώην δημοτικό της Ζάτουνας λειτουργεί ως μουσείο αφιερωμένο στον διάσημο συνθέτη, στιχουργό και πολιτικό Μίκη Θεοδωράκη ο οποίος έζησε ως εξόριστος στο χωριό μαζί με τη σύζυγο και τα παιδιά του για 14 μήνες αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στις μνήμες των κατοίκων. Μάλιστα, έχει μετρηθεί και ο ίδιος ως κάτοικος της Ζάτουνας. Από το ίδιο δημοτικό σχολείο έχει αποφοιτήσει και ο διάσημος σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς.
Μια σταλιά τόπος η Ζάτουνα, αλλά έχει να προσφέρει έναν πολύ μακρύ κατάλογο προσωπικοτήτων (εκτός των προαναφερθέντων):
- Στάικος Σταϊκόπουλος, αγωνιστής και οπλαρχηγός του 1821, κατάφερε να εισέλθει στο Παλαμήδι το 1822 και να απελευθερώσει το Ναύπλιο, όπως επίσης και την Ακροκόρινθο από τους Τούρκους.
- Νικολής Καραχάλιος, αγωνιστής του 1821 και σημαιοφόρος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
- Μίμης Φωτόπουλος, ηθοποιός, γεννήθηκε στη Ζάτουνα και ήταν γιος του Νικολάου Φωτόπουλου και της Άννας Παπαδοπούλου από το Αίγιο.
- Μπεάτα Ασημακοπούλου, ηθοποιός.
- Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, με καταγωγή από τη Ζάτουνα από την πλευρά του πατέρα του.
- Σπύρος Τσαγκάρης, βουλευτής και ιδρυτής του πρακτορείου διανομής Αθηναϊκού Τύπου.
Σήμερα η Ζάτουνα έχει λίγους κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Όμως, από τον 17ο αιώνα και μετά γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή και οι κάτοικοί της πλούτισαν από την ανάπτυξη της χρυσοχοΐας, της υφαντουργίας, των εργαστηρίων αγιογραφίας και της επεξεργασίας του μπαρουτιού. Κατά τον 18o και 19o αιώνα, σημαντική άνθηση γνώρισε και η βυρσοδεψία με αρκετά «ταμπάκικα» στο χωριό. Όπως, μάλιστα, έγραφε ο γραμματικός του Κολοκοτρώνη, ο Φωτάκος, «η Ζάτουνα τροφοδότησε την Επανάσταση με πετσιά, και η Δημητσάνα με μπαρούτι». Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, το χωριό ήταν σε πλήρη ακμή και ζωντάνια. Συγκέντρωνε γύρω στους 1000 κατοίκους. Το μεταναστευτικό ρεύμα το έπληξε, κυρίως τα μεταπολεμικά χρόνια, και κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1950-60.
Ανηφορίζοντας έναν στενό τσιμεντοστρωμένο δρόμο, πίσω από την εκκλησία και το σχολείο,
βρεθήκαμε στην κορυφή του λόφου ο οποίος φιλοξενεί το νεκροταφείο του χωριού.
Ένα μοναχικό παγκάκι μας προσέφερε αφιλοκερδώς, για κάμποση ώρα, την ευδαιμονία της αφομοίωσης ανυπέρβλητης ομορφιάς εικόνων μέχρι τα βάθη του νομού, κι ακόμα παραπέρα, ενώ ο νεφοσκεπής ουρανός συνέχιζε να αποτελεί από μόνος του ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης εξακολουθώντας να με καθηλώνει και να τραβάει συνεχώς πάνω του τον φωτογραφικό μου φακό.
Πήραμε την κατηφόρα και φτάνοντας πίσω από το σχολείο ήρθαμε αντιμέτωποι με τους «φρουρούς της Ζάτουνας». Τρεις γεροδεμένοι, φουσκωμένοι και άκρως υπεροπτικοί γάλλοι είχαν βγει για περιπολία στους δρόμους του χωριού. Σέρνοντας τα κατεβασμένα φτερά τους στο έδαφος δημιουργούσαν τους κατάλληλους ήχους για να τρομάξουν και να απομακρύνουν από το διάβα τους κάθε επίδοξο «εχθρό τους». Και το κατάφεραν, αφού προς στιγμήν κοντοσταθήκαμε βολιδοσκοπώντας την κατάσταση και προσπαθώντας να μαντέψουμε τις προθέσεις τους. «Λες να μας την πέσουν αν περάσουμε από δίπλα τους»; αναρωτηθήκαμε. Για καλή μας τύχη, εκείνοι μπήκαν μέσα στο γήπεδο μπάσκετ του σχολείου κι έτσι εμείς, προστατευμένοι από την περίφραξη του χώρου, αρχίσαμε να τους φωτογραφίζουμε και να τραβάμε video για να μην ξεχάσουμε ποτέ τον εκφοβιστικό ήχο που παρήγαγαν με τα φτερά τους καθώς προχωρούσαν.
Συνεχίσαμε τη βόλτα μας στο χωριό χαζεύοντας τα σπίτια του τα οποία αποτελούν τυπικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Έξω από τις αυλές τους είδαμε μικρούς λόφους από ξύλα, σκεπασμένους με μουσαμάδες για την προστασία τους από τις βροχές.
Βγήκαμε, ξανά, στην πλατεία Τσαγγάρη που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του ιδρυτή του πρακτορείου διαvoμής Αθηvαϊκoύ Τύπου και βουλευτή Σπύρου Τσαγκάρη, ο οποίος γεννήθηκε το 1852 στη Ζάτουνα. Σταθήκαμε για λίγο μπροστά από το μνημείο του Στάικου Σταϊκόπουλου, του πορθητή του Παλαμηδιού και της Ακροκορίνθου.
Και τότε, βλέπουμε να κατηφορίζουν από ένα στενοσόκακο του χωριού οι τρεις «φρουροί» με την ίδια επιβλητική κορμοστασιά και τις ίδιες τσαμπουκαλεμένες διαθέσεις. «Αμάν, μας την πέσανε τώρα»
φωνάζω στους δικούς μου. «Εγώ φεύγω αμέσως από εδώ» τους ενημέρωσα και άρχισα να προχωράω με γοργό βήμα προς την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με το όμορφο πέτρινο καμπαναριό.
Το πέτρινο καμπαναριό, που χτίστηκε το 1843, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον σημερινό Άγιο Γεώργιο και ανήκει στον παλιό ναό. Μέχρι να βγάλω τις φωτογραφίες μου, κατέφθασαν και τα άλλα δύο μέλη της οικογένειας. Ο γιος μου ήταν κατενθουσιασμένος γιατί είχε κάνει βιντεοκλήση δείχνοντας τους «άγριους φρουρούς της Ζάτουνας» στην κοπέλα του.
Απέναντι από το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου είδαμε το εγκαταλελειμμένο κτίριο το οποίο κάποτε στέγαζε το δεύτερο καφενείο του χωριού. Μάλιστα, έχω δει φωτογραφίες στις οποίες υπάρχει μια ταμπέλα κρεμασμένη στην πρόσοψή του η οποία γράφει: ΚΑΦΕΝΕΙΟ «Το στέκι του Μίκη Θεοδωράκη». Σήμερα αυτή η ταμπέλα δεν υπάρχει εκεί.
Όμως, αυτό το καφενείο ήταν πράγματι το στέκι του και υπάρχει ένα φιλμ ενός γερμανικού τηλεοπτικού σταθμού που δείχνει τον Μίκη, τη γυναίκα του Μυρτώ και τα δύο μικρά παιδιά του, Μαργαρίτα και Γιώργο, να κάθονται στην αυλή του. Στο φιλμ φαίνεται ο συνθέτης, περικυκλωμένος από χωροφύλακες, που αντιδρούν στην εμφάνιση της κάμερας. Οι ένστολοι απωθούν τους Γερμανούς δημοσιογράφους που ρωτούν για τον Μίκη. Δείχνουν ενοχλημένοι, όμως γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αντιδράσουν πιο έντονα για να μην εκθέσουν διεθνώς το στρατιωτικό καθεστώς της 21ης Απριλίου. Οι Γερμανοί, όμως, δεν κλείνουν τις κάμερες. Κινηματογραφούν μυστικά τον Θεοδωράκη, ο οποίος τους χαμογελά και τους καλεί να καθίσουν μαζί του.
Όποιος επιθυμεί, μπορεί να διαβάσει στον παρακάτω σύνδεσμο όλο το ενδιαφέρον περιστατικό και το τραγούδι-καταγγελία, που έγραψε και ποτέ δεν ηχογράφησε, για τον άγριο χωροφύλακα ονόματι Κώστα Στεργίου. Κατά την 14μηνη εξορία του στο μικρό αρκαδικό χωριό, οι χωροφύλακες είχαν γίνει η σκιά του Έλληνα συνθέτη. Απόδειξη στη σημασία που έδινε το χουντικό καθεστώς στο πρόσωπο του Μίκη αποτελεί ο μεγάλος αριθμός φρουρών που διέθεσε για τον περιορισμό του. Ένας από αυτούς, 11 μήνες αργότερα, έγινε τραγούδι καταγγελίας από τον οργισμένο συνθέτη.
Ο χωροφύλακας που έγινε τραγούδι καταγγελίας από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το άγνωστο φιλμ από την εξορία της Ζάτουνας - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Δίπλα ακριβώς στο πρώην ιστορικό καφενείο υπάρχει μια ταβέρνα με το ευφάνταστο όνομα «Ου μπλέξεις». Ακούσαμε μουσικές, τραγούδια, παλαμάκια και νταβαντούρια να ξεχύνονται από το εσωτερικό του μαγαζιού προς τα έξω. «Να μπλέξουμε ή να μην μπλέξουμε»; αναρωτηθήκαμε κοιτώντας ο ένας τον άλλο. «Άσε καλύτερα! Πού να μπλέκουμε τώρα»! «Πάμε στη Μαργαρίτα για φαγητό» είπαμε και συνεχίσαμε να περπατάμε στον κεντρικό δρόμο. Η αλήθεια είναι ότι είχαμε κάνει την έρευνά μας για τις δυο ταβέρνες του χωριού και μάλιστα είχαμε πάρει τηλέφωνο στη «Μαργαρίτα» για να μάθουμε αν υπήρχε διαθεσιμότητα για εκείνη τη μέρα. Η απάντηση ήταν καταφατική οπότε υπήρχε εκ των προτέρων μια ροπή προς το συγκεκριμένο μαγαζί. Ακούγοντας, όμως, τα νταβαντούρια στο «Ου μπλέξεις», προς στιγμήν, μας πλάνεψαν οι σειρήνες με τα τραγούδια και τις μουσικές τους, αλλά τελικά δεν υποκύψαμε. Προτιμήσαμε να πορευτούμε υποταγμένοι στην απλότητα η οποία έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο χωριό.
Αυτήν την απλότητα θέλησα να αποτυπώσω στις φωτογραφίες μου, γι’ αυτό άφησα γιο και σύζυγο να προχωρήσουν προς την ταβέρνα λοξοδρομώντας από τον κεντρικό δρόμο. «Μόλις έρθουν τα φαγητά πάρτε με τηλέφωνο και κατέφτασα» τους είπα τραβώντας την ανηφόρα.
Στο χωριό διασώζονται, όχι πάντα σε καλή κατάσταση, ένα σωρό γραφικά σπίτια που τροφοδότησαν την αχόρταγη όρεξή μου για περιπλάνηση και φωτογράφηση. Ακολουθώντας, μονίμως, ανηφορική πορεία χάθηκα σε χορταριασμένες αυλές, σε κήπους και σε χωμάτινα δρομάκια.
Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά και όσο πιο ψηλά ανέβαινα τόσο καλύτερη και πιο ευρεία θέα είχα προς την περιοχή. Μερικά φαρδιά πέτρινα σκαλιά
με οδήγησαν έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη απ’ όπου οι εικόνες που έφταναν στα μάτια μου ήταν βγαλμένες από την πατίνα του χρόνου.
Στη χαμηλή πόρτα της εκκλησιάς υπήρχε ακόμα αγκιστρωμένη η αψίδα με τα ξερά δαφνόφυλλα από τη γιορτή του Αγίου.
Το άλικο χρώμα από τις στέγες έφτανε σαν φλόγες φωτιάς στα μάτια μου και ο πυκνός καπνός από τις καμινάδες υψωνόταν για να συναντήσει την ουράνια πανδαισία που συνέχιζε να μεγαλουργεί πάνω από το κεφάλι μου.
Εκεί ψηλά που βρισκόμουν, στο Κοτρώνι (έτσι ονομάζεται ο βράχος πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το εκκλησάκι), έφτασε στα αυτιά μου, πεντακάθαρα, μια στιχομυθία που με έκανε να βάλω τα γέλια. Ευτυχώς που δεν υπήρχε κανείς κοντά μου γιατί θα νόμιζε ότι χάζεψα και γελάω μόνη μου στα καλά καθούμενα. Άκουσα, λοιπόν, μια γυναίκα να διηγείται σε μια άλλη τον τρόπο με τον οποίο κατάφερε να μαζέψει στο κοτέτσι τους τρεις δραπέτες που είχαν βαρεθεί τα ίδια και τα ίδια και είχαν βαλθεί να εξερευνήσουν τις γειτονιές του χωριού.
Συνέχισα να ανηφορίζω ακόμα ψηλότερα μέχρι που έφτασα στο τέλος του χωριού, εκεί που ξεκινά η πυκνή βλάστηση και τα έρημα χωράφια της πλαγιάς του βουνού.
Εκείνη την ώρα έπεσε το τηλεφώνημα ότι τα φαγητά είχαν αρχίσει να έρχονται στο τραπέζι. Με μια πνοή κατηφόρισα τα πλατιά πέτρινα σκαλιά,
βρήκα ένα στενό μονοπάτι ανάμεσα σε σπίτια και χωράφια
και βγήκα στον κεντρικό δρόμο,
λίγα μέτρα πριν από την ταβέρνα «Μαργαρίτα».
Στο τραπέζι μας υπήρχαν λαχανοντολμάδες, κεφτέδες, χόρτα, πατάτες τηγανιτές, τηγανόψωμο και αναμένονταν τα κυρίως πιάτα που ήταν ψητά της ώρας. Όλα ήταν νόστιμα και σε γενναίες ποσότητες. Όμως, αργότερα το βράδυ, υπήρξε γαστρεντερικό πρόβλημα, κυρίως στον γιο μου και λιγότερο στον σύζυγο. Μάλλον, οι λαχανοντολμάδες ήταν η αιτία του κακού, γιατί εγώ που δεν έφαγα καθόλου από αυτούς δεν είχα καμία ενόχληση.
Μετά το φαγητό βγήκαμε στον κεντρικό δρόμο.
Κάναμε μια μεγάλη βόλτα για να δούμε και το υπόλοιπο χωριό.
Στα δεξιά μας συναντήσαμε το δεύτερο καφενείο και σταθήκαμε για να διαβάσουμε την παλιά ταμπέλα που βρίσκεται αναρτημένη πάνω από την υπέροχη ξύλινη πόρτα με το περίτεχνα σκαλιστό καγκελάκι: «ΚΑΦΦΕΝΕΙΟΝ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ» με δύο Φ γιατί έτσι γραφόταν πριν από χρόνια η λέξη.
Αρχικά, νομίσαμε ότι ήταν κλειστό γιατί ο χώρος φαινόταν σκοτεινός από μακριά. Πλησιάζοντας, όμως, στο παράθυρο, με τη φωτογραφία του Μίκη κολλημένη πάνω στο τζάμι, είδαμε έναν παππού να κάθεται δίπλα στην ξυλόσομπα.
Δίχως καθόλου δισταγμό άνοιξα την πόρτα και μπήκα στο καφενείο. Οι δικοί μου δεν με ακολούθησαν και συνέχισαν να βαδίζουν στον κεντρικό δρόμο. Αντάλλαξα ευχές με τη μοναδική ψυχή που βρισκόταν απέναντί μου και πάραυτα έμαθα ότι ο γλυκύτατος ηλικιωμένος δεν ήταν πελάτης, αλλά ο ιδιοκτήτης του καφενείου. Ποιου καφενείου δηλαδή, του μουσείου είναι ο πιο σωστός χαρακτηρισμός που θα μπορούσα να αποδώσω σε αυτόν τον χώρο, μέσα στον οποίο με είχε οδηγήσει η αγάπη μου για οτιδήποτε παλιό, γνήσιο και αυθεντικό.
Ρώτησα με ευγένεια τον ιδιοκτήτη του αν μπορούσα να πάρω μερικές φωτογραφίες. Φοβόμουν μην μου πει όχι, γιατί κανονικά θα έπρεπε ο κόσμος να πληρώνει εισιτήριο, μόνο και μόνο για να σταθεί όρθιος μέσα σε αυτό το κόσμημα, έχοντας την τιμή και τη δυνατότητα να δει όλα αυτά τα αντικείμενα που βροντοφωνάζουν ιστορία. Εκείνος, όχι μόνο δεν μου αρνήθηκε, αλλά ξεκίνησε να μου μιλάει για τη ζωή του και το πώς κατέληξε, συνταξιούχος πλέον, να αγοράσει και να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για τη συντήρηση και διατήρηση αυτού του τόσο ιστορικού καφενείου. Μάλιστα, μου είπε ότι δεν μένει καν μόνιμα στη Ζάτουνα, αλλά έρχεται από κάποιο γειτονικό χωριό (το Ράφτη αν θυμάμαι καλά) τρεις φορές την εβδομάδα (ΠΣΚ και γιορτές), για να ανοίξει το μαγαζί του δίνοντας την ευκαιρία στον κόσμο να πάρει όση δόση ιστορίας μπορεί ο καθένας να αφομοιώσει.
Ήμουν τρισευτυχισμένη που η επίσκεψή μου στη Ζάτουνα έγινε γιορτινές μέρες γιατί αν ερχόμουν μια οποιαδήποτε καθημερινή θα είχα χάσει αυτό το σπάνιο δώρο που μου προσέφερε απλόχερα και από καρδιάς αυτός ο απλός άνθρωπος που στα ύστερά του χρόνια, αντί να αράξει στο σπιτάκι του, δίνει έναν πραγματικό αγώνα για να μην ξεθωριάσει και σβηστεί από τα κιτάπια του χωριού η ιστορία.
Φωτογράφισα με δέος κάθε γωνία του καφενείου, αλλά και όλα αυτά τα αντικείμενα που δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να χαθούν. Δεν μπορώ να γνωρίζω το μέλλον και την κατάληξη του «ΚΑΦΦΕΝΕΙΟΝ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ» αλλά σίγουρα όλα τα ανεκτίμητης ιστορικής αξίας αντικείμενά του πρέπει να βρουν τη θέση που τους αρμόζει στις προθήκες κάποιου λαογραφικού μουσείου ή καλύτερα το ίδιο το καφενείο να χαρακτηριστεί επισήμως μουσείο (λέω τώρα εγώ η ρομαντική
)
Επιστρέψαμε προς το κέντρο, παρακινώντας τους δικούς μου να ανέβουμε όλοι μαζί στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, στα ψηλά του χωριού, στο Κοτρώνι, για να δουν και εκείνοι την υπέροχη θέα. Την ώρα που φτάσαμε στο λιτό καμπαναριό είδαμε τον ήλιο να βουτάει πίσω από τα ψηλά βουνά και να βάφει με πορτοκαλί, ροζ και κίτρινες αποχρώσεις τον ορίζοντα.
Είχε αρχίσει να απλώνεται το σκοτάδι όταν αφήσαμε πίσω μας τον παραδοσιακό οικισμό της Αρκαδίας με τις πετρόχτιστες κρήνες, με την αμφιθεατρική θέα, με τη σκληρή και πλούσια ιστορία. Κάποια στιγμή θα επιστρέψω ξανά στο χωριό. Ίσως, το κάνω τον Σεπτέμβρη του 2023 όταν θα διοργανωθεί το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Μίκη Θεοδωράκη «Αρκαδίες-Ζάτουνα».
Το πρώτο διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 2022, στα πλαίσια της επετείου συμπλήρωσης ενός έτους από την εκδημία του Μίκη. Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου του 2022, στις 19:00, από το σπίτι του, στην Επιφανούς 1 στου Φιλοπάππου, με μια τελετή που θα καθιερωθεί ως ετήσιος θεσμός. Με πλήθος κόσμου, με πολλά δρώμενα και με 96 σημαίες, όσα και τα πολύτιμα για τους Έλληνες, την Ελλάδα, και όλο τον κόσμο χρόνια του Μίκη, που κρατούσαν 96 «σημαιοφόροι», έγινε μια διαδρομή που πέρασε από την Πνύκα και κατέληξε στο Ηρώδειο.
Το Σάββατο 3 και την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου του 2022, το πλούσιο πρόγραμμα των εκδηλώσεων συνεχίστηκε στη Ζάτουνα. Το Σάββατο έγιναν τα Εγκαίνια Έκθεσης στο Μουσείο Μίκης Θεοδωράκης και την Κυριακή το πρωί, στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, τελέστηκε το Ετήσιο Μνημόσυνο στη μνήμη του και ακολούθησε καφές στο «Καφενείο του Μίκη». Την Κυριακή έγιναν, επίσης, διάφορες συνεδρίες και οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με τη συναυλία της Λαϊκής Ορχήστρας Μίκη Θεοδωράκη στον προαύλιο χώρο του Μουσείου.
Φτάνοντας στη Δημητσάνα σταματήσαμε στο γνωστό viewpoint για μερικές φωτογραφίες του πανέμορφου χωριού. Σαν πυγολαμπίδες που λαμπυρίζουν στο σκοτάδι άναβαν ένα-ένα τα φώτα των σπιτιών των δύο αντικριστών μαχαλάδων.
Χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση, κάναμε την τελευταία μας στάση στον καινούριο φούρνο της Βλαχέρνας για να αγοράσουμε βασιλόπιτα για την αλλαγή του χρόνου, τον οποίο υποδεχτήκαμε με αισιοδοξία μπροστά στο αναμμένο τζάκι του ζεστού σπιτιού μας στο Δάρα.
Last edited:
Πανέμορφη Αρκαδία μου , πανέμορφες φωτογραφίες... Συγχαρητήρια πολλά!!!Ζάτουνα: Το χωριό πέρα από το ποτάμι
Βρισκόμασταν, ήδη, αρκετές μέρες στο Δάρα. Τα Χριστούγεννα είχαν περάσει με πολλές βόλτες και εξορμήσεις στα κοντινά πανέμορφα χωριά της Ορεινής Αρκαδίας. Η 31η Δεκεμβρίου του 2022 ήταν μια ηλιόλουστη μέρα και ‘μείς, καθισμένοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, σκεφτήκαμε ότι ήταν ιεροσυλία να μείνουμε κλεισμένοι στο σπίτι περιμένοντας την αλλαγή του χρόνου. Επιπλέον, θέλαμε να συνδυάσουμε τη βόλτα μας και με μεσημεριανό φαγητό σε κάποια παραδοσιακή ταβέρνα που να μην έχουμε ξαναπάει.
Από μέρες έλεγα στους δικούς μου να επισκεφτούμε τη Ζάτουνα στην οποία δεν είχαμε πάει ποτέ. Όμως, η φιλοξενία φίλων και η επιθυμία του γιου μας να γευματίσουμε σε ήδη δοκιμασμένες και αγαπημένες ταβέρνες μας είχαν οδηγήσει, για πολλοστή φορά, σε γνώριμα πλην λατρεμένα χωριά όπως είναι η Στεμνίτσα, η Δημητσάνα και η Αλωνίσταινα.
Παραμονή Πρωτοχρονιάς, όμως, οι φίλοι αλλά και η κοπέλα του γιου μας είχαν αποχωρήσει, οπότε στο χωριό είχαμε μείνει οι τρεις μας (ο γιος, ο σύζυγος και εγώ). Ήταν, λοιπόν, η πλέον κατάλληλη στιγμή να κινηθούμε σε νέα μονοπάτια και να ανακαλύψουμε καινούριες γαστριμαργικές απολαύσεις. Ίσως, μας δινόταν η ευκαιρία (αν μέναμε ευχαριστημένοι) να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και τις λύσεις μας για φαγητό στην περιοχή.
Η Ζάτουνα βρίσκεται χτισμένη σε κατάφυτη πλαγιά 4 χιλιόμετρα δυτικά της Δημητσάνας. Ακολουθήσαμε τη γνωστή διαδρομή (μετά από τόσες διηγήσεις είμαι σίγουρη ότι θα την έχετε μάθει απέξω κι ανακατωτά και εσείς). Λίγο πριν την παλαιά τρίτοξη γέφυρα, που σηματοδοτεί την είσοδο στη Δημητσάνα, στρίψαμε δεξιά ακολουθώντας την Επαρχιακή Οδό Δημητσάνας-Γέφυρας Μπερτσάς, μια στενή και κατηφορική, αρχικά, διαδρομή που περνάει δίπλα από τον μαντρότοιχο του κοιμητηρίου του χωριού. Στα δεξιά μας είχαμε το φαράγγι και τον Λούσιο ποταμό με τα ψηλά πεύκα να τα κρύβουν από το οπτικό μας πεδίο, ενώ πιο κάτω αντικρίσαμε, πάνω από τα κεφάλια μας, τα σπίτια της Δημητσάνας να κρέμονται στην άκρη του φαραγγιού.
Ο δρόμος μας πέρασε στην αντίπερα όχθη του ποταμού και άρχισε να ανηφορίζει. Άλλωστε Ζάτουνα, στα Σλάβικα, σημαίνει το «χωριό πέρα από το ποτάμι» δηλώνοντας έτσι την τοποθεσία του. Σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 1.050 μέτρων στη νότια πλαγιά του βουνού Γούπατο, οι αρχαίοι περιηγητές έγραφαν πως ο τόπος ήταν ιδιαίτερα απροσπέλαστος λόγω της άγριας βλάστησης.
Πράγματι, φτάνοντας ψηλά στο βουνό, εκατοντάδες μέτρα πάνω από το φαράγγι, σταματήσαμε στην άκρη του δρόμου γιατί μας υπέταξε η αγριάδα και η ομορφιά του τοπίου. Η θέα ήταν αμφιθεατρική και επιβλητική και τα μάτια μας περιπλανήθηκαν προς όλα τα βουνά, απέναντι προς τη Δημητσάνα, αλλά και προς το φαράγγι του ποταμού Λούσιου, πάνω από το οποίο στεκόμασταν σαν υπνωτισμένοι από το μεγαλείο του απόκρημνου και του δυσπρόσιτου. Πόση ομορφιά! Κι εκείνος ο ουρανός με τα μπαμπακένια σύννεφα, πάνω από τη Δημητσάνα και τα άγρια βουνά, με πόσο χρώμα και αρμονία σιγοντάριζε το τραχύ σκηνικό!
View attachment 436636
View attachment 436637
View attachment 436638
View attachment 436639
View attachment 436640
View attachment 436642
Πριν συνεχίσουμε το ταξίδι μας στήσαμε αυτί για να αφουγκραστούμε το μουγκρητό του Λούσιου, αλλά κανένας ήχος δεν έφτανε τόσο ψηλά.
View attachment 436641
Μια τούφα ψηλόκορμα πεύκα, ένθεν κακείθεν του δρόμου, μας καλωσόρισαν στο χωριό το οποίο έχει χαρακτηριστεί επισήμως παραδοσιακός οικισμός. Η Ζάτουνα κατοικήθηκε από Σλάβους τον 8ο αιώνα, εξ ου και το όνομά της, το οποίο εκτός από «πέρα από το ποτάμι» σημαίνει και «τόπος που πλημμυρίζει με νερό». Πρόκειται, λοιπόν, για παλιό χωριό σε μια περιοχή που πολλά-πολλά χρόνια πριν τη θεωρούσαν απροσπέλαστη λόγω των πυκνών δασών και των άγριων βουνών.
Το πρώτο αξιοθέατο που συναντήσαμε ήταν η κεντρική πλατεία με την εκκλησία της Παναγιάς και το πέτρινο σχολείο. Αποφύγαμε να παρκάρουμε το αυτοκίνητο εδώ για να μην διαταράξουμε τη γραφικότητα και την ομορφιά. Αν και πάντα σε όλα τα ωραία σημεία θα βρίσκεται σταθμευμένο κάποιο όχημα αποτελώντας παραφωνία και χαλώντας τα φωτογραφικά μας στιγμιότυπα.
View attachment 436643
Ο ιερός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγία Ελοβίτισσα) είναι χτισμένος το 1853 και το υπέροχο πέτρινο σχολειό είναι κτίσμα του 1919.
View attachment 436644
View attachment 436645
View attachment 436646
Δίπλα στο σχολείο είδαμε μια πέτρινη κρήνη η οποία έτρεχε κρυστάλλινο νεράκι. Στη Ζάτουνα υπάρχουν κι άλλες πετρόχτιστες βρύσες γεγονός που έρχεται σε πλήρη σύμπραξη με το όνομά της.
View attachment 436721
Περιεργαστήκαμε τα υπέροχα και ιστορικά αυτά κτίρια απ’ όλες τους τις πλευρές και πήραμε όμορφες φωτογραφίες με χειμωνιάτικο χρώμα.
View attachment 436648
View attachment 436649
Σήμερα, το πρώην δημοτικό της Ζάτουνας λειτουργεί ως μουσείο αφιερωμένο στον διάσημο συνθέτη, στιχουργό και πολιτικό Μίκη Θεοδωράκη ο οποίος έζησε ως εξόριστος στο χωριό μαζί με τη σύζυγο και τα παιδιά του για 14 μήνες αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στις μνήμες των κατοίκων. Μάλιστα, έχει μετρηθεί και ο ίδιος ως κάτοικος της Ζάτουνας. Από το ίδιο δημοτικό σχολείο έχει αποφοιτήσει και ο διάσημος σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς.
View attachment 436650
Μια σταλιά τόπος η Ζάτουνα, αλλά έχει να προσφέρει έναν πολύ μακρύ κατάλογο προσωπικοτήτων (εκτός των προαναφερθέντων):
- Στάικος Σταϊκόπουλος, αγωνιστής και οπλαρχηγός του 1821, κατάφερε να εισέλθει στο Παλαμήδι το 1822 και να απελευθερώσει το Ναύπλιο, όπως επίσης και την Ακροκόρινθο από τους Τούρκους.
- Νικολής Καραχάλιος, αγωνιστής του 1821 και σημαιοφόρος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
- Μίμης Φωτόπουλος, ηθοποιός, γεννήθηκε στη Ζάτουνα και ήταν γιος του Νικολάου Φωτόπουλου και της Άννας Παπαδοπούλου από το Αίγιο.
- Μπεάτα Ασημακοπούλου, ηθοποιός.
- Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, με καταγωγή από τη Ζάτουνα από την πλευρά του πατέρα του.
- Σπύρος Τσαγκάρης, βουλευτής και ιδρυτής του πρακτορείου διανομής Αθηναϊκού Τύπου.
Σήμερα η Ζάτουνα έχει λίγους κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Όμως, από τον 17ο αιώνα και μετά γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή και οι κάτοικοί της πλούτισαν από την ανάπτυξη της χρυσοχοΐας, της υφαντουργίας, των εργαστηρίων αγιογραφίας και της επεξεργασίας του μπαρουτιού. Κατά τον 18o και 19o αιώνα, σημαντική άνθηση γνώρισε και η βυρσοδεψία με αρκετά «ταμπάκικα» στο χωριό. Όπως, μάλιστα, έγραφε ο γραμματικός του Κολοκοτρώνη, ο Φωτάκος, «η Ζάτουνα τροφοδότησε την Επανάσταση με πετσιά, και η Δημητσάνα με μπαρούτι». Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, το χωριό ήταν σε πλήρη ακμή και ζωντάνια. Συγκέντρωνε γύρω στους 1000 κατοίκους. Το μεταναστευτικό ρεύμα το έπληξε, κυρίως τα μεταπολεμικά χρόνια, και κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1950-60.
Ανηφορίζοντας έναν στενό τσιμεντοστρωμένο δρόμο, πίσω από την εκκλησία και το σχολείο,
View attachment 436651
βρεθήκαμε στην κορυφή του λόφου ο οποίος φιλοξενεί το νεκροταφείο του χωριού.
View attachment 436652
View attachment 436653
Ένα μοναχικό παγκάκι μας προσέφερε αφιλοκερδώς, για κάμποση ώρα, την ευδαιμονία της αφομοίωσης ανυπέρβλητης ομορφιάς εικόνων μέχρι τα βάθη του νομού, κι ακόμα παραπέρα, ενώ ο νεφοσκεπής ουρανός συνέχιζε να αποτελεί από μόνος του ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης εξακολουθώντας να με καθηλώνει και να τραβάει συνεχώς πάνω του τον φωτογραφικό μου φακό.
View attachment 436654
View attachment 436655
View attachment 436656
Πήραμε την κατηφόρα και φτάνοντας πίσω από το σχολείο ήρθαμε αντιμέτωποι με τους «φρουρούς της Ζάτουνας». Τρεις γεροδεμένοι, φουσκωμένοι και άκρως υπεροπτικοί γάλλοι είχαν βγει για περιπολία στους δρόμους του χωριού. Σέρνοντας τα κατεβασμένα φτερά τους στο έδαφος δημιουργούσαν τους κατάλληλους ήχους για να τρομάξουν και να απομακρύνουν από το διάβα τους κάθε επίδοξο «εχθρό τους». Και το κατάφεραν, αφού προς στιγμήν κοντοσταθήκαμε βολιδοσκοπώντας την κατάσταση και προσπαθώντας να μαντέψουμε τις προθέσεις τους. «Λες να μας την πέσουν αν περάσουμε από δίπλα τους»; αναρωτηθήκαμε. Για καλή μας τύχη, εκείνοι μπήκαν μέσα στο γήπεδο μπάσκετ του σχολείου κι έτσι εμείς, προστατευμένοι από την περίφραξη του χώρου, αρχίσαμε να τους φωτογραφίζουμε και να τραβάμε video για να μην ξεχάσουμε ποτέ τον εκφοβιστικό ήχο που παρήγαγαν με τα φτερά τους καθώς προχωρούσαν.
View attachment 436657
View attachment 436658
Συνεχίσαμε τη βόλτα μας στο χωριό χαζεύοντας τα σπίτια του τα οποία αποτελούν τυπικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Έξω από τις αυλές τους είδαμε μικρούς λόφους από ξύλα, σκεπασμένους με μουσαμάδες για την προστασία τους από τις βροχές.
View attachment 436659
View attachment 436660
Βγήκαμε, ξανά, στην πλατεία Τσαγγάρη που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του ιδρυτή του πρακτορείου διαvoμής Αθηvαϊκoύ Τύπου και βουλευτή Σπύρου Τσαγκάρη, ο οποίος γεννήθηκε το 1852 στη Ζάτουνα. Σταθήκαμε για λίγο μπροστά από το μνημείο του Στάικου Σταϊκόπουλου, του πορθητή του Παλαμηδιού και της Ακροκορίνθου.
View attachment 436661
Και τότε, βλέπουμε να κατηφορίζουν από ένα στενοσόκακο του χωριού οι τρεις «φρουροί» με την ίδια επιβλητική κορμοστασιά και τις ίδιες τσαμπουκαλεμένες διαθέσεις. «Αμάν, μας την πέσανε τώρα»
View attachment 436662
Το πέτρινο καμπαναριό, που χτίστηκε το 1843, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον σημερινό Άγιο Γεώργιο και ανήκει στον παλιό ναό. Μέχρι να βγάλω τις φωτογραφίες μου, κατέφθασαν και τα άλλα δύο μέλη της οικογένειας. Ο γιος μου ήταν κατενθουσιασμένος γιατί είχε κάνει βιντεοκλήση δείχνοντας τους «άγριους φρουρούς της Ζάτουνας» στην κοπέλα του.
View attachment 436664
View attachment 436665
Απέναντι από το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου είδαμε το εγκαταλελειμμένο κτίριο το οποίο κάποτε στέγαζε το δεύτερο καφενείο του χωριού. Μάλιστα, έχω δει φωτογραφίες στις οποίες υπάρχει μια ταμπέλα κρεμασμένη στην πρόσοψή του η οποία γράφει: ΚΑΦΕΝΕΙΟ «Το στέκι του Μίκη Θεοδωράκη». Σήμερα αυτή η ταμπέλα δεν υπάρχει εκεί.
View attachment 436666
Όμως, αυτό το καφενείο ήταν πράγματι το στέκι του και υπάρχει ένα φιλμ ενός γερμανικού τηλεοπτικού σταθμού που δείχνει τον Μίκη, τη γυναίκα του Μυρτώ και τα δύο μικρά παιδιά του, Μαργαρίτα και Γιώργο, να κάθονται στην αυλή του. Στο φιλμ φαίνεται ο συνθέτης, περικυκλωμένος από χωροφύλακες, που αντιδρούν στην εμφάνιση της κάμερας. Οι ένστολοι απωθούν τους Γερμανούς δημοσιογράφους που ρωτούν για τον Μίκη. Δείχνουν ενοχλημένοι, όμως γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αντιδράσουν πιο έντονα για να μην εκθέσουν διεθνώς το στρατιωτικό καθεστώς της 21ης Απριλίου. Οι Γερμανοί, όμως, δεν κλείνουν τις κάμερες. Κινηματογραφούν μυστικά τον Θεοδωράκη, ο οποίος τους χαμογελά και τους καλεί να καθίσουν μαζί του.
Όποιος επιθυμεί, μπορεί να διαβάσει στον παρακάτω σύνδεσμο όλο το ενδιαφέρον περιστατικό και το τραγούδι-καταγγελία, που έγραψε και ποτέ δεν ηχογράφησε, για τον άγριο χωροφύλακα ονόματι Κώστα Στεργίου. Κατά την 14μηνη εξορία του στο μικρό αρκαδικό χωριό, οι χωροφύλακες είχαν γίνει η σκιά του Έλληνα συνθέτη. Απόδειξη στη σημασία που έδινε το χουντικό καθεστώς στο πρόσωπο του Μίκη αποτελεί ο μεγάλος αριθμός φρουρών που διέθεσε για τον περιορισμό του. Ένας από αυτούς, 11 μήνες αργότερα, έγινε τραγούδι καταγγελίας από τον οργισμένο συνθέτη.
Ο χωροφύλακας που έγινε τραγούδι καταγγελίας από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το άγνωστο φιλμ από την εξορία της Ζάτουνας - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Δίπλα ακριβώς στο πρώην ιστορικό καφενείο υπάρχει μια ταβέρνα με το ευφάνταστο όνομα «Ου μπλέξεις». Ακούσαμε μουσικές, τραγούδια, παλαμάκια και νταβαντούρια να ξεχύνονται από το εσωτερικό του μαγαζιού προς τα έξω. «Να μπλέξουμε ή να μην μπλέξουμε»; αναρωτηθήκαμε κοιτώντας ο ένας τον άλλο. «Άσε καλύτερα! Πού να μπλέκουμε τώρα»! «Πάμε στη Μαργαρίτα για φαγητό» είπαμε και συνεχίσαμε να περπατάμε στον κεντρικό δρόμο. Η αλήθεια είναι ότι είχαμε κάνει την έρευνά μας για τις δυο ταβέρνες του χωριού και μάλιστα είχαμε πάρει τηλέφωνο στη «Μαργαρίτα» για να μάθουμε αν υπήρχε διαθεσιμότητα για εκείνη τη μέρα. Η απάντηση ήταν καταφατική οπότε υπήρχε εκ των προτέρων μια ροπή προς το συγκεκριμένο μαγαζί. Ακούγοντας, όμως, τα νταβαντούρια στο «Ου μπλέξεις», προς στιγμήν, μας πλάνεψαν οι σειρήνες με τα τραγούδια και τις μουσικές τους, αλλά τελικά δεν υποκύψαμε. Προτιμήσαμε να πορευτούμε υποταγμένοι στην απλότητα η οποία έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο χωριό.
View attachment 436667
View attachment 436668
Αυτήν την απλότητα θέλησα να αποτυπώσω στις φωτογραφίες μου, γι’ αυτό άφησα γιο και σύζυγο να προχωρήσουν προς την ταβέρνα λοξοδρομώντας από τον κεντρικό δρόμο. «Μόλις έρθουν τα φαγητά πάρτε με τηλέφωνο και κατέφτασα» τους είπα τραβώντας την ανηφόρα.
View attachment 436669
Στο χωριό διασώζονται, όχι πάντα σε καλή κατάσταση, ένα σωρό γραφικά σπίτια που τροφοδότησαν την αχόρταγη όρεξή μου για περιπλάνηση και φωτογράφηση. Ακολουθώντας, μονίμως, ανηφορική πορεία χάθηκα σε χορταριασμένες αυλές, σε κήπους και σε χωμάτινα δρομάκια.
View attachment 436670
View attachment 436671
View attachment 436672
View attachment 436673
View attachment 436674
View attachment 436675
View attachment 436719
View attachment 436676
View attachment 436677
Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά και όσο πιο ψηλά ανέβαινα τόσο καλύτερη και πιο ευρεία θέα είχα προς την περιοχή. Μερικά φαρδιά πέτρινα σκαλιά
View attachment 436679
με οδήγησαν έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη απ’ όπου οι εικόνες που έφταναν στα μάτια μου ήταν βγαλμένες από την πατίνα του χρόνου.
View attachment 436680
View attachment 436681
View attachment 436694
Στη χαμηλή πόρτα της εκκλησιάς υπήρχε ακόμα αγκιστρωμένη η αψίδα με τα ξερά δαφνόφυλλα από τη γιορτή του Αγίου.
View attachment 436682
Το άλικο χρώμα από τις στέγες έφτανε σαν φλόγες φωτιάς στα μάτια μου και ο πυκνός καπνός από τις καμινάδες υψωνόταν για να συναντήσει την ουράνια πανδαισία που συνέχιζε να μεγαλουργεί πάνω από το κεφάλι μου.
View attachment 436683
View attachment 436684
View attachment 436685
View attachment 436686
View attachment 436692
View attachment 436687
View attachment 436688
Εκεί ψηλά που βρισκόμουν, στο Κοτρώνι (έτσι ονομάζεται ο βράχος πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το εκκλησάκι), έφτασε στα αυτιά μου, πεντακάθαρα, μια στιχομυθία που με έκανε να βάλω τα γέλια. Ευτυχώς που δεν υπήρχε κανείς κοντά μου γιατί θα νόμιζε ότι χάζεψα και γελάω μόνη μου στα καλά καθούμενα. Άκουσα, λοιπόν, μια γυναίκα να διηγείται σε μια άλλη τον τρόπο με τον οποίο κατάφερε να μαζέψει στο κοτέτσι τους τρεις δραπέτες που είχαν βαρεθεί τα ίδια και τα ίδια και είχαν βαλθεί να εξερευνήσουν τις γειτονιές του χωριού.
View attachment 436689
View attachment 436717
Συνέχισα να ανηφορίζω ακόμα ψηλότερα μέχρι που έφτασα στο τέλος του χωριού, εκεί που ξεκινά η πυκνή βλάστηση και τα έρημα χωράφια της πλαγιάς του βουνού.
View attachment 436690
View attachment 436691
Εκείνη την ώρα έπεσε το τηλεφώνημα ότι τα φαγητά είχαν αρχίσει να έρχονται στο τραπέζι. Με μια πνοή κατηφόρισα τα πλατιά πέτρινα σκαλιά,
View attachment 436693
βρήκα ένα στενό μονοπάτι ανάμεσα σε σπίτια και χωράφια
View attachment 436695
View attachment 436696
και βγήκα στον κεντρικό δρόμο,
View attachment 436697
λίγα μέτρα πριν από την ταβέρνα «Μαργαρίτα».
View attachment 436698
View attachment 436699
Στο τραπέζι μας υπήρχαν λαχανοντολμάδες, κεφτέδες, χόρτα, πατάτες τηγανιτές, τηγανόψωμο και αναμένονταν τα κυρίως πιάτα που ήταν ψητά της ώρας. Όλα ήταν νόστιμα και σε γενναίες ποσότητες. Όμως, αργότερα το βράδυ, υπήρξε γαστρεντερικό πρόβλημα, κυρίως στον γιο μου και λιγότερο στον σύζυγο. Μάλλον, οι λαχανοντολμάδες ήταν η αιτία του κακού, γιατί εγώ που δεν έφαγα καθόλου από αυτούς δεν είχα καμία ενόχληση.
Μετά το φαγητό βγήκαμε στον κεντρικό δρόμο.
View attachment 436700
Κάναμε μια μεγάλη βόλτα για να δούμε και το υπόλοιπο χωριό.
View attachment 436718
Στα δεξιά μας συναντήσαμε το δεύτερο καφενείο και σταθήκαμε για να διαβάσουμε την παλιά ταμπέλα που βρίσκεται αναρτημένη πάνω από την υπέροχη ξύλινη πόρτα με το περίτεχνα σκαλιστό καγκελάκι: «ΚΑΦΦΕΝΕΙΟΝ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ» με δύο ΦΦ γιατί έτσι γραφόταν πριν από χρόνια η λέξη.
View attachment 436701
Αρχικά, νομίσαμε ότι ήταν κλειστό γιατί ο χώρος φαινόταν σκοτεινός από μακριά. Πλησιάζοντας, όμως, στο παράθυρο, με τη φωτογραφία του Μίκη κολλημένη πάνω στο τζάμι, είδαμε έναν παππού να κάθεται δίπλα στην ξυλόσομπα.
View attachment 436709
View attachment 436702
Δίχως καθόλου δισταγμό άνοιξα την πόρτα και μπήκα στο καφενείο. Οι δικοί μου δεν με ακολούθησαν και συνέχισαν να βαδίζουν στον κεντρικό δρόμο. Αντάλλαξα ευχές με τη μοναδική ψυχή που βρισκόταν απέναντί μου και πάραυτα έμαθα ότι ο γλυκύτατος ηλικιωμένος δεν ήταν πελάτης, αλλά ο ιδιοκτήτης του καφενείου. Ποιου καφενείου δηλαδή, του μουσείου είναι ο πιο σωστός χαρακτηρισμός που θα μπορούσα να αποδώσω σε αυτόν τον χώρο μέσα στον οποίο με είχε οδηγήσει η αγάπη μου για οτιδήποτε παλιό, γνήσιο και αυθεντικό.
Ρώτησα με ευγένεια τον ιδιοκτήτη του αν μπορούσα να πάρω μερικές φωτογραφίες. Φοβόμουν μην μου πει όχι, γιατί κανονικά θα έπρεπε ο κόσμος να πληρώνει εισιτήριο, μόνο και μόνο για να σταθεί όρθιος μέσα σε αυτό το κόσμημα, έχοντας την τιμή και τη δυνατότητα να δει όλα αυτά τα αντικείμενα που βροντοφωνάζουν ιστορία. Εκείνος, όχι μόνο δεν μου αρνήθηκε, αλλά ξεκίνησε να μου μιλάει για τη ζωή του και το πώς κατέληξε, συνταξιούχος πλέον, να αγοράσει και να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για τη συντήρηση και διατήρηση αυτού του τόσο ιστορικού καφενείου. Μάλιστα, μου είπε ότι δεν μένει καν μόνιμα στη Ζάτουνα, αλλά έρχεται από κάποιο γειτονικό χωριό, τρεις φορές την εβδομάδα (ΠΣΚ και γιορτές), για να ανοίξει το μαγαζί του δίνοντας την ευκαιρία στον κόσμο να πάρει όση δόση ιστορίας μπορεί ο καθένας να αφομοιώσει.
Ήμουν τρισευτυχισμένη που η επίσκεψη μου στη Ζάτουνα έγινε γιορτινές μέρες γιατί αν ερχόμουν μια οποιαδήποτε καθημερινή θα είχα χάσει αυτό το σπάνιο δώρο που μου προσέφερε απλόχερα και από καρδιάς αυτός ο απλός άνθρωπος, που στα ύστερά του χρόνια αντί να αράξει στο σπιτάκι του δίνει έναν πραγματικό αγώνα για να μην ξεθωριάσει και σβηστεί από τα κιτάπια του χωριού η ιστορία.
Φωτογράφισα με δέος κάθε γωνία του καφενείου, αλλά και όλα αυτά τα αντικείμενα που δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να χαθούν. Δεν μπορώ να γνωρίζω το μέλλον και την κατάληξη του «ΚΑΦΦΕΝΕΙΟΝ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ» αλλά σίγουρα όλα τα ανεκτίμητης ιστορικής αξίας αντικείμενά του πρέπει να βρουν τη θέση που τους αρμόζει στις προθήκες κάποιου λαογραφικού μουσείου ή καλύτερα το ίδιο το καφενείο να χαρακτηριστεί επισήμως μουσείο (λέω τώρα εγώ η ρομαντική
View attachment 436703
View attachment 436704
View attachment 436705
View attachment 436706
View attachment 436707
View attachment 436708
Επιστρέψαμε προς το κέντρο, παρακινώντας τους δικούς μου να ανέβουμε όλοι μαζί στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, στα ψηλά του χωριού, στο Κοτρώνι, για να δουν και εκείνοι την υπέροχη θέα. Την ώρα που φτάσαμε στο λιτό καμπαναριό είδαμε τον ήλιο να βουτάει πίσω από τα ψηλά βουνά και να βάφει με πορτοκαλί, ροζ και κίτρινες αποχρώσεις τον ορίζοντα.
View attachment 436710
View attachment 436711
View attachment 436712
Είχε αρχίσει να απλώνεται το σκοτάδι όταν αφήσαμε πίσω μας τον παραδοσιακό οικισμό της Αρκαδίας με τις πετρόχτιστες κρήνες, με την αμφιθεατρική θέα, με τη σκληρή και πλούσια ιστορία. Κάποια στιγμή θα επιστρέψω ξανά στο χωριό. Ίσως, το κάνω τον Σεπτέμβρη του 2023 όταν θα διοργανωθεί το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Μίκη Θεοδωράκη «Αρκαδίες-Ζάτουνα».
Το πρώτο διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 2022, στα πλαίσια της επετείου συμπλήρωσης ενός έτους από την εκδημία του Μίκη. Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου του 2022, στις 19:00, από το σπίτι του, στην Επιφανούς 1 στου Φιλοπάππου, με μια τελετή που θα καθιερωθεί ως ετήσιος θεσμός. Με πλήθος κόσμου, με πολλά δρώμενα και με 96 σημαίες, όσα και τα πολύτιμα για τους Έλληνες, την Ελλάδα, και όλο τον κόσμο χρόνια του Μίκη, που κρατούσαν 96 «σημαιοφόροι», έγινε μια διαδρομή που πέρασε από την Πνύκα και κατέληξε στο Ηρώδειο.
Το Σάββατο 3 και την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου του 2022, το πλούσιο πρόγραμμα των εκδηλώσεων συνεχίστηκε στη Ζάτουνα. Το Σάββατο έγιναν τα Εγκαίνια Έκθεσης στο Μουσείο Μίκης Θεοδωράκης και την Κυριακή το πρωί, στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, τελέστηκε το Ετήσιο Μνημόσυνο στη μνήμη του και ακολούθησε καφές στο «Καφενείο του Μίκη». Την Κυριακή έγιναν, επίσης, διάφορες συνεδρίες και οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με τη συναυλία της Λαϊκής Ορχήστρας Μίκη Θεοδωράκη στον προαύλιο χώρο του Μουσείου.
Φτάνοντας στη Δημητσάνα σταματήσαμε στο γνωστό viewpoint για μερικές φωτογραφίες του πανέμορφου χωριού. Σαν πυγολαμπίδες που λαμπυρίζουν στο σκοτάδι άναβαν ένα-ένα τα φώτα των σπιτιών των δυο αντικριστών μαχαλάδων.
View attachment 436714
View attachment 436715
View attachment 436716
Χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση, κάναμε την τελευταία μας στάση στον καινούριο φούρνο της Βλαχέρνας για να αγοράσουμε βασιλόπιτα για την αλλαγή του χρόνου, τον οποίο υποδεχτήκαμε με αισιοδοξία μπροστά στο αναμμένο τζάκι του ζεστού σπιτιού μας στο Δάρα.
Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.370
- Likes
- 28.781
- Ταξίδι-Όνειρο
- Υπερσιβηρικός
Προς τη φίλη @Smaragda53
Θεώρησα ότι μπορεί να σε ενδιαφέρει:
Ετοιμάζεται το Λαογραφικό Μουσείο Βουρβούρων
Η δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου στα Βούρβουρα βρίσκεται σε καλό δρόμο, καθώς ήδη έχουν συγκεντρωθεί αντικείμενα, αλλά και βιβλία στο Δημοτικό Σχολείο.
Ο Αθλητικός Σύλλογος Βουρβούρων με ανάρτησή του στο Facebook ζητάει από τους κατοίκους και όλους όσοι κατάγονται από το χωριό να συνεισφέρουν με δικά τους αντικείμενα, αλλά και με βιβλία, ώστε να ευοδωθεί η προσπάθεια.
Ετοιμάζεται το Λαογραφικό Μουσείο Βουρβούρων (pics)
Θεώρησα ότι μπορεί να σε ενδιαφέρει:
Ετοιμάζεται το Λαογραφικό Μουσείο Βουρβούρων
Η δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου στα Βούρβουρα βρίσκεται σε καλό δρόμο, καθώς ήδη έχουν συγκεντρωθεί αντικείμενα, αλλά και βιβλία στο Δημοτικό Σχολείο.
Ο Αθλητικός Σύλλογος Βουρβούρων με ανάρτησή του στο Facebook ζητάει από τους κατοίκους και όλους όσοι κατάγονται από το χωριό να συνεισφέρουν με δικά τους αντικείμενα, αλλά και με βιβλία, ώστε να ευοδωθεί η προσπάθεια.
Ετοιμάζεται το Λαογραφικό Μουσείο Βουρβούρων (pics)
Smaragda53
Member
- Μηνύματα
- 1.051
- Likes
- 2.270
- Επόμενο Ταξίδι
- αχ, μακάρι νάξερα!
- Ταξίδι-Όνειρο
- Πολυνησία
Χίλια ευχαριστώ! Ωραία νεα!
Εκπομπές Travelstories
