Μαρόκο Για γευσιγνωσία ξεκινήσαμε, αλλού βρεθήκαμε.

[gelf]

Κεφάλαιο 8 - Marrakesh. Η ημέρα ΙΙ. La Mamounia και το τζαμί Koutoubia.

Σε περίπου δέκα λεπτά, από την ώρα που είχαμε φύγει από τους κήπους Μαζορέλ, παρκάραμε το αυτοκίνητο, κοντά στο La Mamounia, μάλλον μεταξύ του La Mamounia και του τζαμιού Koutoubia.

Το αρχικό πρόγραμμα, ήταν να πάμε στο τζαμί Koutoubia, να συνεχίζαμε την ημερήσια εξόρμηση στην πόλη και όποιος ήθελε κάποια στιγμή της ημέρας να πέρναγε από το La Mamounia. Εγώ όμως επέμεινα σε αλλαγή του προγράμματος. Πρότεινα και έγινε αποδεκτό να κάνουμε ένα πέρασμα από το La Mamounia, χωρίς να καθίσουμε. Την προηγούμενη νύχτα, ο χώρος με είχε εντυπωσιάσει και ήθελα οπωσδήποτε να τον δω και με το φως της ημέρας. Δεν χρειαζόταν να καθίσουμε για ποτό, αφού δεν είχαμε χρόνο. Άλλωστε την προηγούμενη νύχτα είχαμε ευχαριστηθεί και με το παραπάνω τα ποτά μας. Και οι άλλοι κατάλαβαν ότι αν απομακρυνόμασταν, δεν θα προλαβαίναμε να δούμε το La Mamounia με το φως της ημέρας.
Έτσι για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες ώρες περάσαμε την πύλη

του ομορφότερου μέρους στον κόσμο σύμφωνα με τις απόψεις του Ουίνστον Τσώρτσιλ και του χώρου που λάτρευε ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, αλλά και πολλοί άλλοι.
Στο Κεφάλαιο 6 είχε γίνει αναλυτική αναφορά για το La Mamounia Palace Hôtel, το πιο ιστορικό και πολυτελές ξενοδοχείο στο Μαρακές και σε όλο το Μαρόκο, ένα από τα διασημότερα ξενοδοχεία στον κόσμο με τους περίφημους κήπους, οι οποίοι συνορεύουν με τους κήπους του τζαμιού Koutoubia, το οποίο θα επισκεπτόμαστε στη συνέχεια.
Αφού περιπλανηθήκαμε λίγο στους εξωτερικούς κήπους,

προχωρήσαμε προς την πόρτα εισόδου

του πρώην παλατιού και νυν πολυτελούς ξενοδοχείου. Στο πάνω μέρος της πόρτας, παρατήρησα ότι υπήρχαν γραμμένες κάποιες χρονολογίες.

Προφανώς αυτές αφορούσαν κάποιες ιστορικές στιγμές του κτιρίου. Προσπάθησα να θυμηθώ τι είχα διαβάσει για το κτίριο. Τον δέκατο τέταρτο αιώνα, δηλαδή το έτος 1343 - η πρώτη χρονολογία που παρουσιάζεται, αναφέρεται στην αρχική κατασκευή του παλατιού, όπως είχα διαβάσει, το οποίο ήταν προστατευμένο από τους τότε μεσαιωνικούς προμαχώνες της πόλης. Φαντάστηκα ότι οι χρονολογίες 1407 και 1430, αφορούσαν εξελίξεις του παλατιού και των γύρω κήπων, οι οποίοι όπως είχα διαβάσει ολοκληρώθηκαν αργότερα και συγκεκριμένα τον 18ο αιώνα. Το έτος 1922, είναι η χρονολογία όπου αποφασίστηκε η μετατροπή του παλατιού, σε πολυτελές ξενοδοχείο. Το έτος 1986 έγιναν εργασίες αποκατάστασης, ενώ οι τελευταίες εργασίες αποκατάστασης πραγματοποιήθηκαν το έτος 2009.
Μπήκαμε μέσα στο κυρίως κτίριο του La Mamounia με το διάσημο παρελθόν και τον αραβο-ανδαλουσιανό πολιτισμό να υπάρχει παντού. Μπήκαμε μέσα στο La Mamounia Palace Hôtel, ακόμα μια φορά και μάλιστα ύστερα από λίγες ώρες, αλλά με τη διαφορά ότι αυτή τη φορά ήταν ημέρα.
Διαπιστώσαμε, ξανά, ότι εκεί επικρατούσε η απόλυτη χλιδή. Είδαμε πάλι και τις βρυσούλες, με την εξαιρετική διακόσμηση, η οποία με είχε εντυπωσιάσει την προηγούμενη νύχτα.

Βέβαια ο φωτισμός στο εσωτερικό των κοινόχρηστων χώρων του ξενοδοχείου ήταν ο ίδιος, εξαιρετικός και διακριτικός, όπως και την προηγούμενη νύχτα.

Προχωρήσαμε, πάλι, προς το μπαρ, καθώς και στις όμορφες γωνιές στην αίθουσα που ήταν το μπαρ.

Σκέφτηκα ακόμα μια φορά τον Τσώρτσιλ να πίνει το ουίσκι του στο μοναδικό αυτό περιβάλλον και τον Χίτσκοκ να αντλεί εμπνεύσεις για τις επόμενες δημιουργίες του.
Βέβαια το μπαρ, εκείνη την πρωινή ώρα ήταν κλειστό και εγώ είχα δεσμευτεί ότι δεν θα σταματούσαμε για ποτό, λόγω έλλειψης χρόνου.

Το ξενοδοχείο και πρώην παλάτι είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τους υπέροχους κήπους του. Έτσι βγήκαμε από την άλλη πλευρά και περπατήσαμε στους εσωτερικούς πίσω κήπους. Και την ημέρα οι κήποι ήταν υπέροχοι με τους διαμορφωμένους διαδρόμους και με τα εξωτικά φυτά,

έλειπε μόνο ο νυχτερινός διακριτικός φωτισμός.
Αφού παρατήρησα την πίσω όψη του ξενοδοχείου και πρώην ανακτόρου από τους κήπους, καθώς και τα καθιστικά στους ημιυπαίθριους χώρους και με το φως της ημέρας,

μπήκα πάλι μέσα στο κτίριο, στους κοινόχρηστους χώρους,

το θαύμασα πάλι, ενώ μου έκαναν ξανά εντύπωση και οι διακοσμήσεις στην οροφή του κτιρίου.

Όμορφα ήταν και με το φως της ημέρας, όμως ο χρόνος είναι αμείλικτος, οπότε βγήκαμε από το κτίριο, θαυμάζοντας την είσοδο του κτιρίου, με στύλους επενδυμένους με πολύχρωμα zellij (ψηφιδωτά πλακάκια),

περάσαμε πάλι από τους εξωτερικούς κήπους,

βγήκαμε από την κεντρική πύλη του La Mamounia και προχωρήσαμε

προς το τζαμί Koutoubia.

Περπατήσαμε προς το τζαμί από τους όμορφους κήπους του

οι οποίοι όπως προαναφέρθηκε, συνορεύουν με τους περίφημους κήπους του La Mamounia Palace Hôtel.
Φτάσαμε στο τζαμί Koutoubia, ένα από τα ορόσημα του Μαρακές.

Το τζαμί Koutoubia, βρίσκεται σε απόσταση 200μέτρων περίπου, δυτικά της πλατείας Jemaa el Fna. Διαθέτει έναν εντυπωσιακό μιναρέ ύψους 77 μέτρων.

Όπως έχει προαναφερθεί, ο μιναρές αυτός είναι το υψηλότερο σημείο της πόλης, αφού σύμφωνα με τον οικοδομικό κανονισμό και με βάση τη σχετική Νομοθεσία όλες οι οικοδομές του Marrakesh, έχουν έως πέντε ορόφους. Και αυτό για να είναι ορατός σε όλη την πόλη ο εντυπωσιακός μιναρές του τζαμιού Koutoubia.
Το τζαμί κατασκευάστηκε την εποχή των Αλμοχαδών τον δωδέκατο αιώνα, μεταξύ των ετών 1184 και 1199. Το Τζαμί Koutoubia, είναι το μεγαλύτερο τζαμί του Μαρακές. Το τζαμί είναι κατασκευασμένο από κόκκινη πέτρα, διαθέτει καμπύλα παράθυρα και τμήματα κεραμικής επένδυσης. Η αρχιτεκτονική του ήταν πρωτοποριακή και ενέπνευσε τον σχεδιασμό και την κατασκευή άλλων κτιρίων, όπως η Giralda της Σεβίλλης και ο πύργος Χασάν του Ραμπάτ.
Όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες, στην κορυφή του μιναρέ, υπάρχουν τρεις σφαίρες.

Οι σφαίρες αυτές συμβολίζουν, σύμφωνα με το Ισλάμ, την πίστη, την προσευχή και τη νηστεία. Σε όλο το Μαρόκο, στην κορυφή των μιναρέδων, παρατηρούσαμε τις τρεις σφαίρες.
Επίσης σε όλο το Μαρόκο οι μιναρέδες είναι τετράγωνοι,

σε αντίθεση με άλλες Ισλαμικές χώρες (πχ Τουρκία). Η διάκριση αυτή οφείλεται πιθανώς (και αναφέρω πιθανώς γιατί η θρησκειολογία δεν είναι από τις αγαπημένες μου επιστήμες) στο ότι οι Μαροκινοί είναι Μουσουλμάνοι Σουνίτες.
Δίπλα στο τζαμί υπάρχουν σειρές κοντών στύλων. Είναι τα ερείπια του παλιού τζαμιού, το οποίο κατεδαφίστηκε, για λόγους ευθυγράμμισης και προσανατολισμού με τη Μέκκα.

Και στην περιοχή εκεί παρατηρήσαμε, το φαινόμενο το οποίο είχαμε παρατηρήσει και στην Εσαουίρα.

Κεραίες στο ψηλότερο σημείο των φοινικόδεντρων. Καμουφλαρισμένες κεραίες για λόγους αισθητικής.

Δεν μπορούσαμε να μπούμε στο εσωτερικό του τζαμιού. Η είσοδος απαγορεύεται σε μη Μουσουλμάνους. Όμως ο εξωτερικός χώρος είναι όμορφος. Διαθέτει πολύ πράσινο και ο χώρος είναι απλωτός και πεντακάθαρος. Αλλά η ώρα περνούσε, ο χρόνος μας πίεζε και έπρεπε να φύγουμε. Αφού ρίξαμε μια τελευταία ματιά προς το τζαμί Koutoubia,

επιστρέψαμε στο αυτοκίνητο για την επόμενη στάση στην ημερήσια εξόρμηση στην πόλη.

 

[travelbreak]

Προφανώς αυτές αφορούσαν κάποιες ιστορικές στιγμές του κτιρίου. Προσπάθησα να θυμηθώ τι είχα διαβάσει για το κτίριο. Τον δωδέκατο αιώνα, δηλαδή το έτος 1343 - η πρώτη χρονολογία που παρουσιάζεται, αναφέρεται στην αρχική κατασκευή του παλατιού, όπως είχα διαβάσει, το οποίο ήταν προστατευμένο από τους τότε μεσαιωνικούς προμαχώνες της πόλης. Φαντάστηκα ότι οι χρονολογίες 1407 και 1430, αφορούσαν εξελίξεις του παλατιού και των γύρω κήπων, οι οποίοι όπως είχα διαβάσει ολοκληρώθηκαν αργότερα και συγκεκριμένα τον 18ο αιώνα.

Χωρίς να γνωρίζω την ιστορία του κτηρίου, παρατηρώ ότι οι διαφορά των χρονολογιών οριζοντίως είναι σταθερή στα 579 έτη. Κάπου τότε γεννήθηκε ο Μωάμεθ, αλλά οι Μουσουλμάνοι είδα ότι έχουν ως αρχή του ημερολογίου τους το 622, αν και ακολουθούν, λένε, ένα σύστημα σεληνιακής χρονολόγησης και δεν γνωρίζω λεπτομέρειες. Άρα, συγγνώμη, αλλά νομίζω ότι οι παρατηρήσεις σου δεν ευσταθούν για τις πρώτες χρονολογίες που αναφέρεις.
Επίσης η χρονολογία 1343 είναι στον 14ο αιώνα.
Κατά τα άλλα κρίμα που πριν έξι χρόνια που πήγα στο υπέροχο Μαρόκο δεν είχα τα κείμενα και τις φωτογραφίες σου. Θα ήταν άριστος οδηγός.
Αναπολώ με νοσταλγία εκείνο το ταξίδι!

 

[gelf]

@travelbreak, ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια (γραπτά) και γενικά για την παρέμβασή σου. Το έτος 1343, προφανώς είναι στον 14ο αιώνα και η εκ παραδρομής αναφορά στον 12ο διορθώθηκε. Ευχαριστώ. Είχα στο μυαλό μου το τζαμί Koutoubia και τον 12ο αιώνα. Για το μόνο που είμαι σίγουρος είναι ότι η κατασκευή του παλατιού είχε ξεκινήσει τον 14ο αιώνα και ότι το έτος 1922, είναι η χρονολογία όπου αποφασίστηκε η μετατροπή του παλατιού, σε πολυτελές ξενοδοχείο. Το έτος 1986 έγιναν εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης, ενώ οι τελευταίες εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν το έτος 2009.






Κεφάλαιο 9 - Marrakesh. Η ημέρα ΙΙΙ. Palace of the bahia και Medina.

Σε περίπου οκτώ λεπτά, από την ώρα που είχαμε φύγει από τη θέση στην οποία είχαμε παρκάρει το αυτοκίνητο, μεταξύ του La Mamounia και του τζαμιού Koutoubia, παρά την κυκλοφοριακή κίνηση, φτάσαμε στην πλατεία (Place) des Ferblantiers,

η οποία είναι μια κεντρική πλατεία στη Mellah, την εβραϊκή συνοικία και μια πλατεία κοντά σε ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του Μαρακές το παλάτι Bahia. Βγήκαμε από το αυτοκίνητο στην πλατεία des Ferblantiers και δώσαμε ραντεβού με τον μαροκινό φίλο μας, ύστερα από τρεις ώρες στην πλατεία Jemaa el Fna και συγκεκριμένα στο Le grand balcon du café glacier, το καφέ με την καλύτερη θέα προς την πλατεία. Τη μεγαλύτερη πλατεία της Αφρικής, όπως ισχυρίζονται στο Μαρακές.
Από την πλατεία des Ferblantiers, προχωρήσαμε προς το παλάτι Bahia, βγάλαμε στο ταμείο τα φτηνά εισιτήρια και μπήκαμε μέσα στον χώρο του ανακτόρου.

Τον χώρο της λαμπρότητας. Μπήκαμε στο Palace of the Bahia, το οποίο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, προοριζόμενο για να είναι το μεγαλύτερο ανάκτορο της εποχής του. Το όνομά του σημαίνει λαμπρότητα. Το παλάτι διαθέτει υπέροχους κήπους,

με δωμάτια τα οποία έχουν πρόσβαση και θέα σε αυλές, σύμφωνα με το μαροκινό και ισλαμικό αρχιτεκτονικό στυλ.
Το παλάτι κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα με εντολή ενός πολύ χοντρού αντιβασιλιά, του Si Moussa μεγάλου μεγιστάνα του σουλτάνου, ο οποίος διοικούσε το Μαρακές εκείνη την εποχή. Το κτίριο σχεδιάστηκε για προσωπική του χρήση, ως ισόγειο, αφού ο επικεφαλής αντιβασιλιάς, αδυνατούσε να ανέβει σκάλες λόγω του πάχους του. Το όνομα του ανακτόρου φέρει το όνομα μιας από τις συζύγους του. Προφανώς της αγαπημένης του συζύγου.
Περιπλανηθήκαμε για αρκετή ώρα στο ανάκτορο, το οποίο είναι όμορφο, αλλά είναι και γυμνό από

κάθε είδους επίπλωση, εκτός από κάποια φωτιστικά.

Τα πολυτελή έπιπλα που υπήρχαν στο παλάτι, μεταφέρθηκαν σε ανάκτορα και κατοικίες πλούσιων Γάλλων. Αφού περιπλανηθήκαμε σε διάφορα σημεία του παλατιού, βγήκαμε και σε αίθρια, στα οποία κυκλοφορούσαν οι επίσημες γυναίκες του παχύσαρκου αντιβασιλιά Si Moussa.

Όπως προαναφέρθηκε, το ανάκτορο, φέρει το όνομα της αγαπημένης συζύγου του αντιβασιλιά, αλλά το πάχος - πάχος και το χαρέμι - χαρέμι. Έτσι φτάσαμε και στο χώρο που βρισκόταν το χαρέμι και στην αυλή όπου επιτρεπόταν να βγαίνουν οι παλλακίδες.

Στο παλάτι αυτό, το χαρέμι, το οποίο περιλαμβάνει μια μεγάλη έκταση, ένα αρκετά μεγάλο αίθριο, διακοσμημένο με κεντρικό σιντριβάνι και περιτριγυρισμένο από αίθουσες οι οποίες προορίζονταν για τις γυναίκες του χαρεμιού.
Πάντως ως εραστής της γεωμετρίας, άνθρωπος που ύστερα από 40 χρόνια συνεχίζει να λύνει τις ασκήσεις των Ιησουϊτών, πρέπει να ομολογήσω ότι ο χώρος αυτός μου άρεσε. Μου άρεσαν τα δάπεδα με τα γεωμετρικά στοιχεία,

τα σιντριβάνια και οι βρυσούλες τοποθετημένες σε συμμετρικά σχήματα,

καθώς και οι οροφές με τα υπέροχα συμμετρικά γεωμετρικά σχήματα.

Όλα ήταν όμορφα και μελετημένα. Ήμουν περίεργος, θα ήθελα πολύ να έβλεπα και την επίπλωση του παλατιού. Αλλά δυστυχώς τα πολυτελή έπιπλα που υπήρχαν στο παλάτι, μεταφέρθηκαν στη Γαλλία.

Όταν βγήκαμε από το παλάτι Bahia, περιπλανηθήκαμε για αρκετή ώρα στη μεντίνα του Marrakesh.

και τελικά καταλήξαμε στην πλατεία Jemaa el Fna, τη μεγαλύτερη πλατεία της Αφρικής, την κεντρική πλατεία στη μεντίνα του Marrakech.

Όπως περιπλανιόμαστε στα σοκάκια της μεντίνας του Marrakesh και μάλιστα όταν βγήκαμε στην πλατεία, σκέφτηκα ότι το Μαρακές είναι το μέρος εκείνο που έχουν στο μυαλό τους όσοι ακούγοντας για το Μαρόκο σκέφτονται εικόνες βγαλμένες από την εικονογράφηση του «Χίλιες και Μία Νύχτες», οσμίζονται αρώματα μπαχαριών και ακούν μουσικές μυστηριακές όπως το Marrakesh Night Market της Loreena McKennitt. Και ναι, αυτή η πόλη στην καρδιά της ερήμου είναι όλα αυτά. Με μια medina η περίμετρος της οποίας προσεγγίζει τα 19km, με ένα λαβύρινθο από souks (σκεπαστά σοκάκια) στα οποία πωλούνται κάθε λογής αντικείμενα, από μετάξια και μπαχαρικά μέχρι φτηνά σουβενίρ.

Έτσι, σιγοψιθυρίζοντας το "Marrakesh Night Market", φτάσαμε στην πλατεία Jemaa el Fna.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 10 - Marrakesh. Η ημέρα ΙV. Η πλατεία Jemaa el Fna το μεσημέρι.

H περίφημη πλατεία Jemaa el Fna, είναι η κεντρική πλατεία στη μεντίνα του Marrakech, ιδιαίτερα γοητευτική τη νύχτα, όπως είχαμε διαπιστώσει την από την πρώτη μας νύχτα στην πόλη, προ διημέρου. Είναι γνωστή στους σινεφίλ από την εξαιρετική ταινία του μεγάλου σκηνοθέτη Άλφρεντ Χίτσκοκ, «Ο Άνθρωπος που γνώριζε πολλά». Τζαμάα σημαίνει συνάθροιση και φνα σημαίνει ανοιχτή περιοχή. Δηλαδή "Περιοχή συγκέντρωσης (συνάθροισης)" ή κατ' άλλες έννοιες "Συνέλευση θανάτου (νεκρών)" λόγω των εκτελέσεων που είχαν πραγματοποιηθεί στην πλατεία ή "Το τζαμί στο τέλος του κόσμου". Είχα διαβάσει για την πλατεία αυτή πολλά, μεταξύ των οποίων, ότι η πλατεία Jemaa el-Fna είναι το μεγαλύτερο υπαίθριο θέατρο του κόσμου.
Για την πλατεία αυτή, η οποία είναι συνυφασμένη με την ιστορία της πόλης, υπάρχουν αναφορές σε προηγούμενα εδάφια της παρούσας ιστορίας, κυρίως στο Κεφάλαιο 7, όπου υπάρχουν ορισμένα στοιχεία για την ιστορία της πόλης. Για την ευρύτερη περιοχή της πλατείας, είναι άξιο αναφοράς, ότι όταν η πόλη του Μαρακές μετά από έναν καταστροφικό πόλεμο, πέρασε από τη δυναστεία των Αλμοραβίδων, οι οποίοι την ίδρυσαν και την ανακήρυξαν πρωτεύουσα, στη δυναστεία των Αλμοχαδών, η κεντρική πλατεία Jemaa el-Fna ανακαινίστηκε μαζί με μεγάλο μέρος της πόλης. Τα τείχη της πόλης επεκτάθηκαν επίσης από τον Abou Yacoub Youssef και ιδιαίτερα από τον Yacoub el Mansour από το έτος 1147 έως το έτος 1158. Το γύρω τζαμί, το παλάτι, το νοσοκομείο, το παρεκκλήσι και οι κήποι γύρω από τις άκρες της αγοράς είχαν επίσης αναδιαμορφωθεί, και η kasbah ενισχύθηκε. Κατά τη διάρκεια της ιστορικής διαδρομής, η πλατεία ακολουθούσε την κατάσταση της πόλης, οπότε η Jamaa el Fna πέρασε περιόδους παρακμής και ανανέωσης, ανάλογα με τα δρώμενα στην πόλη.
Αφού κάναμε αρκετές βόλτες στην πλατεία,

ανεβήκαμε στο Le grand balcon du café glacier,

απ' όπου πίνοντας το τσάι μας, βγάλαμε ωραίες φωτογραφίες προς την πλατεία Jemaa el Fna,

αλλά και προς το τζαμί Koutoubia, ένα από τα ορόσημα του Μαρακές.

Πράγματι το Le grand balcon du café glacier,

είναι το καλύτερο σημείο για να παρατηρείς την κίνηση, να ακούς τους ήχους και να φωτογραφίζεις την πλατεία ορόσημο του Μαρόκου και όλης της Βόρειας Αφρικής, την πλατεία Jemaa el Fna.

Όμως όπως έχω αναφέρει πολλές φορές, ο χρόνος είναι αμείλικτος. Ιδιαίτερα στα ταξίδια. Ήθελα να απολαύσω για αρκετή ώρα τη μεσημεριανή ησυχία της πλατείας Jemaa el Fna. Όμως στο πρόγραμμά μου, είχα προσθέσει μια επίσκεψη στο palmeraie. Δεν με ακολούθησαν όλοι. Κάποιοι προτίμησαν να συνεχίσουν βόλτα στη μεντίνα. Προτιμούσαν τις αγορές στα σουκς. Εγώ δεν είμαι των αγορών. Τη μόνη αγορά στο Μαρόκο την είχα κάνει. Είχα αγοράσει δίσκους με την αγαπημένη μου μουσική. Τα τελευταία 15 χρόνια ακούω κυρίως αφρικάνικη μουσική. Και πάντα jazz. Αλλά η μητέρα της μουσικής είναι η αφρικάνικη μουσική. Και ήμουν πολύ ευχαριστημένος από το δώρο που είχα κάνει στον εαυτό μου. Ποτέ δεν αγοράζω κάτι στα ταξίδια. Στο ταξίδι αυτό έκανα μια υπέρβαση. Όμως αυτή η υπέρβαση ήταν αναγκαία. Αγόρασα δίσκους που δεν θα έβρισκα στην Ευρώπη.
Έτσι με πόνο ψυχής κατέβηκα από το Le grand balcon du café glacier, το οποίο είχε εξαιρετική θέα προς την πλατεία Jemaa el Fna και ύστερα από μια μικρή βόλτα στην πλατεία, και αφού παρατήρησα το bar-restaurant Argana,

όπου όπως έχει προαναφερθεί το έτος 2011 είχε γίνει τρομοκρατική επίθεση για την οποία υπάρχει εκτενέστερη αναφορά σε προηγούμενο κεφάλαιο, κάναμε ακόμα μερικές βόλτες στην πλατεία, παρατηρώντας πρόσωπα και πράγματα,

ακόμα και γητευτές φιδιών

και τελικά, αφού χωριστήκαμε στα δύο, μπήκα με άλλον έναν από την παρέα, στο αυτοκίνητο του Μαροκινού φίλου μας και κατευθυνθήκαμε προς το la palmeraie.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 11 - Marrakesh. Η ημέρα V. La palmeraie.

Σε περίπου τριάντα λεπτά, από την ώρα που είχαμε φύγει από τη θέση στην οποία είχαμε παρκάρει το αυτοκίνητο, κοντά στην πλατεία Jemaa el Fna, φτάσαμε στο palmeraie.

La palmeraie. Το palmeraie, είναι μια περιοχή-όαση με φοίνικες

και καμήλες για βόλτα.

Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν πολυτελή ξενοδοχεία με γήπεδα γκολφ, τεχνητές λίμνες, βίλες κλπ. Πάντα ήθελα να βρεθώ σε μια όαση.
Εξαιρετική περιοχή. Εκεί, όποιος θέλει μπορεί να κάνει βόλτα με καμήλα, αφού πρώτα βέβαια ντυθεί στα μπλε.

Θυμήθηκα το σχετικό διήγημα "Συναντήσεις με καμήλες", από το βιβλίο "Οι Φωνές του Μαρακές", του νομπελίστα συγγραφέα Elias Kanetti, το οποίο (όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο της παρούσας ιστορίας) είχα διαβάσει πρόσφατα και το οποίο αναφερόταν στους "μπλε άντρες" της ερήμου που ζουν νότια του Άτλαντα.

Ο μοναδικός από τους φίλους και συνταξιδιώτες που με είχε ακολουθήσει στο palmeraie, αποφάσισε να κάνει βόλτα με καμήλα. Φόρεσε την κελεμπία μπλε χρώματος και ξεκίνησε τη βόλτα υπό την καθοδήγηση οδηγού. Εγώ το απέφυγα. Απέφυγα τη βόλτα. Σιχαινόμουν και την καμήλα και τα μπλε ρούχα αδιευκρίνιστης καθαρότητας. Προτίμησα να πιω λίγο από το τσάι που μου προσέφεραν, να χαζέψω με τους αναβάτες

και να κάνω μια βόλτα στο φοινικόδασος.

Ύστερα από περίπου τριάντα λεπτά, ο φίλος μου επέστρεψε από τη βόλτα με την καμήλα. Μπήκαμε στο αυτοκίνητο και κάναμε μια μεγάλη βόλτα στην περιοχή. Ήταν περιοχή απευθυνόμενη σε πολύ υψηλά εισοδήματα. Μου έκαναν εντύπωση και τα γήπεδα γκολφ, τα οποία απαιτούν νερό. Το Μαρόκο έχει περιοχές που διαθέτουν νερό, σε αντίθεση με το πολύ μεγάλο ποσοστό της Αφρικανικής Ηπείρου.

Όπως επιστρέφαμε από το palmeraie, στο κέντρο της πόλης και στην πλατεία Jemaa el Fna, βλέπαμε μπροστά μας τον χιονισμένο Άτλαντα. Ο Μαροκινός φίλος μας λέει τότε:
"Το Marrakesh είναι η μόνη πόλη στον κόσμο που βλέπεις ταυτόχρονα και φοίνικες και χιόνι".

 

[gelf]

Κεφάλαιο 12 - Marrakesh. Η ημέρα VI. Η πλατεία Jemaa el Fna το απόγευμα. Μια μικρή βόλτα στο κέντρο της πόλης.

Επιστρέψαμε στην πλατεία Jemaa el Fna. Οι υπόλοιποι θα πήγαιναν για ξεκούραση. Θα έμενα μόνος. Όλοι είχαν κουραστεί. Εγώ όμως, ήθελα να δω την πλατεία και αυτή την ώρα. Την πλατεία την είχα δει νύχτα, όταν προ διημέρου είχαμε φτάσει στο Μαρακές. Την πλατεία την είχα δει μεσημέρι πριν από λίγες ώρες. Όμως τέτοια ώρα δεν την είχα ξαναδεί. Την ώρα του απογεύματος. Την ώρα που σουρούπωνε.

Ανέβηκα πάλι στο Le grand balcon du café glacier. Όπως έχω προαναφέρει το Le grand balcon du café glacier, είναι το καλύτερο σημείο για να παρατηρείς την κίνηση, να ακούς τους ήχους και να φωτογραφίζεις την πλατεία ορόσημο του Μαρόκου και όλης της Βόρειας Αφρικής, την πλατεία Jemaa el Fna. Σε σχέση με το μεσημέρι ο κόσμος που κυκλοφορούσε στην πλατεία ήταν πολύ περισσότερος.

Όταν κατέβηκα από το Le grand balcon du café glacier, στην πλατεία είχε αρχίσει να επικρατεί το χάος. Χάος που είχαμε δει την πρώτη νύχτα. Περπάτησα, παρατηρώντας γύρω μου, μέχρι που άρχισε να νυχτώνει. Ήθελα να δω την πλατεία και αυτή την ώρα.

Έκανα αρκετές βόλτες στην πλατεία, είχε νυχτώσει,

οι μουσικές δυνάμωναν, οι καπνοί από τους πάγκους με τα φαγητά είχαν αρχίσει να γεμίζουν την ατμόσφαιρα, το σκηνικό μου θύμισε την πρώτη νύχτα στο Μαρακές

κι εγώ αποφάσισα να επιστρέψω στο ξενοδοχείο με τα πόδια. Σ' αυτό το ταξίδι μου είχε λείψει το περπάτημα. Από την πλατεία Jemaa el Fna, προχώρησα προς το τζαμί Koutoubia με τον ύψους 77 μέτρων, εντυπωσιακό μιναρέ,

ο οποίος είναι ορατός από τα περισσότερα σημεία του κέντρου της πόλης, άλλωστε όπως έχει προαναφερθεί τα κτίρια στο Μαρακές είναι έως πέντε ορόφους, έτσι ώστε τα κτίρια να μην κρύβουν τον μιναρέ του τζαμιού Koutoubia. Όταν προσέγγισα το τζαμί, έστριψα και προχώρησα κατά μήκος της (λεωφόρου) Avenue Mohammed V,

προχώρησα κατά μήκος της φωτισμένης λεωφόρου,

όπου σε κάθε στύλο ήταν φωτισμένο το σύμβολο σημαία του Μαρόκου (κόκκινο για την κόκκινη πόλη το Μαρακές - πράσινο για το Ισλάμ),

πέρασα από το πάρκο Cyber Parc Arsat Moulay Abdeslam

και όταν έφτασα στους Arts Garden,

έστριψα και προχώρησα κατά μήκος της Avenue Moulay El Hassan.

Φτάνοντας στο τέλος της λεωφόρου, είδα το ξενοδοχείο μου,

το σιντριβάνι που έβλεπα από το δωμάτιό μου και το κτίριο το οποίο φιλοξενεί το διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ του Μαρακές.

Όταν έφτασα στο ξενοδοχείο μου, σκεπτόμενος τη σχετικά μεγάλη διαδρομή που περπάτησα, μου είχε κάνει εντύπωση, ότι οι Μαροκινοί οδηγοί σέβονται τους πεζούς. Νομίζω ότι στον τομέα αυτό, είμαστε από τις τελευταίες χώρες. Επίσης μου έκανε εντύπωση, πως σε πολλά σημεία του κέντρου της πόλης υπήρχαν ποδήλατα.

Σε πολλές πόλεις της Ελλάδας οι ποδηλάτες είναι υπό διωγμό. Ή μάλλον παίζουν το κεφάλι τους κορόνα-γράμματα.

Με αυτές τις άσχημες σκέψεις μπήκα στο ξενοδοχείο και ανέβηκα αμέσως στο δωμάτιό μου. Οι άσχημες σκέψεις, έφυγαν γρήγορα, αφού γρήγορα έπρεπε να κινηθώ. Έπρεπε να ξεκουραστώ λίγο και να φρεσκαριστώ με ένα σύντομο ντους. Η νύχτα αναμενόταν πάρα πολύ όμορφη. Και πολύ μεγάλη. Θα ήταν η τελευταία και ομορφότερη νύχτα στο Μαρακές. Έριξα μια ματιά από το μπαλκόνι μου προς το σιντριβάνι

και ξεκίνησα να ετοιμάζομαι για τη νυχτερινή έξοδο.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 13 - Marrakesh. Η πόλη για μια ημέρα και για χίλιες νύχτες. Η τελευταία και ομορφότερη νύχτα.

Την τελευταία νύχτα στο Μαρακές, φάγαμε στο ξενοδοχείο μας. Μας παρέσυρε ο φίλος μας, ο οποίος είχε γίνει από παθός, μαθός. Το προηγούμενο ταξίδι του στο Μαρόκο, το είχε βγάλει μέσα σε μια τουαλέτα. Ήταν αποφασισμένος να μην την ξαναπατήσει και δεν έτρωγε με τίποτα έξω. Εμένα με επηρέασε γιατί είχαμε πάει μαζί στην Κίνα και έτρωγε συνεχώς από street food. Δεν ήταν δηλαδή, ένας ιδιότροπος άνθρωπος. Τιμούσε το street food. Όμως μερικές φορές το πλήρωνε. Μία απ' αυτές, ήταν στο Μαρόκο. Οπότε τον δικαιολογούσα για την επιφυλακτικότητά του.
Μετά το φαγητό και το απαραίτητο ποτό σε ένα μπαρ, κοντά στο ξενοδοχείο μας, ξεκινήσαμε προς το μακράν καλύτερο αυτή την εποχή, σύμφωνα με τον ντόπιο φίλο μας, νυχτερινό μαγαζί του Μαρακές.
Το επί της Rue Haroun Errachid, Palais Jad Mahal.

Από τη στιγμή που περάσαμε στον κήπο ο χώρος άρχισε να με προδιαθέτει ευνοϊκά.

Όταν μπήκαμε στον εσωτερικό χώρο, διακρίναμε ότι ο χώρος χωριζόταν σε διάφορες αίθουσες, το περιβάλλον ήταν σε όλες τις αίθουσες αισθησιακό και υπό τους ήχους μυστηριακής μουσικής, ημίγυμνες χορεύτριες να γυρίζουν από αίθουσα σε αίθουσα. Το όλο αισθησιακό περιβάλλον, άρχισε πάλι να μου θυμίζει το μουσικό κομμάτι Marrakesh Night Market της Loreena McKennitt.
Οι υπόλοιποι της παρέας κάθισαν σε ένα τραπέζι δίπλα στο τζάκι,

σε δωμάτιο με πολύ όμορφη διακόσμηση.

Εγώ προτίμησα να καθίσω στο μπαρ,

από όπου είχε καλύτερη θέα προς τους περισσότερους χώρους του καταστήματος.

Ύστερα από λίγο, μ' ακολούθησαν και οι υπόλοιποι της παρέας. Κατάλαβαν, ότι ο χώρος, τον οποίο είχαν επιλέξει ήταν περιθωριακός, ή μάλλον περιφερειακός. Στην αρχή ο κόσμος ήταν λιγοστός. Ο Μαροκινός φίλος, μας εξήγησε ότι στο Μαρακές η διασκέδαση αρχίζει αργά, απλώς μας είπε να έρθουμε νωρίς να προλάβουμε και τα προεόρτια.

Όταν καταλάβαμε ότι η νύχτα θα κρατούσε πολύ, συνεχίσαμε με κρασί.

αντί για τα ποτά που πίναμε μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Από μια ώρα και πέρα, ο κόσμος είχε αρχίσει να πυκνώνει,

χορευτές να κάνουν φολκλορικό show με φωτιές, γυναίκες να χορεύουν σε όλο το μαγαζί αισθησιακούς χορούς, μυστηριακή μουσική, εξαιρετικό περιβάλλον, μέχρι και στο μπαρ όπου στεκόμασταν, ανέβηκαν χορεύτριες για το χορευτικό show.

Υπέροχο περιβάλλον, αισθησιακοί χοροί και στο τέλος, ή μάλλον εκεί που νόμιζα ότι είναι το τέλος και το μπαρ είχε γεμίσει,

βγαίνει ένα εξαιρετικό συγκρότημα, το οποίο ερμήνευε rock, blues, jazz, σε συνδυασμό με αφρικάνικη μουσική. Το συγκρότημα αυτό, ήταν μια πολυπληθής μπάντα με τέσσερις εξαιρετικές φωνές, οι οποίες εναλλάσσονταν.

Αισθάνθηκα ότι βρισκόμουν στον παράδεισο. Αυτό είναι το Μαρακές. Όποιος αποφασίσει να πάει στο Μαρακές να είναι προετοιμασμένος να ζήσει τη νύχτα της πόλης. Και η νύχτα ξεκινάει μετά τα μεσάνυχτα. Και το Palais Jad Mahal, κλείνει αρκετά μετά τις τέσσερις το πρωί. Κι εμείς φύγαμε, προφανώς, μετά τις τέσσερις το πρωί.

Όταν η τελευταία νύχτα στο Μαρακές, έφτανε στο τέλος της, σκέφτηκα ότι ο φίλος μας ο Μαροκινός είχε απόλυτο δίκιο, όταν μας είχε ξεκαθαρίσει από την αρχή ότι το Μαρακές, είναι μια πόλη για μια ημέρα και για χίλιες νύχτες.

Η αίσθηση της νύχτας δεν περιγράφεται. Και η νύχτα μου αρέσει πολύ. Και οι νύχτες στο Μαρακές, ακόμα περισσότερο.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 14 - Καζαμπλάνκα. Play it again Sam!

Ξυπνήσαμε ύστερα από λίγες ώρες ύπνου. Βλέπω από την μπαλκονόπορτα ότι ο καιρός είναι πολύ καλός.

Μετά το τελευταίο πλούσιο πρωινό, στο ξενοδοχείο στο Μαρακές και αφού αποχαιρετήσαμε τον φίλο μας, ο οποίος δεν ήθελε να συνεχίσει στο Μαρόκο και την επόμενη ημέρα θα έφευγε για Πόρτο, αφού δώσαμε ραντεβού στη Λισαβόνα για την τελευταία νύχτα, οι υπόλοιποι ξεκινήσαμε για την Καζαμπλάνκα. Στου δρόμου τα μισά σταματήσαμε για ξεμούδιασμα σε ένα σταθμό εξυπηρέτησης

και συνεχίσαμε για την Καζαμπλάνκα.
Η Καζαμπλάνκα είναι η μεγαλύτερη πόλη του Μαρόκου, με πληθυσμό άνω των τριών εκατομμυρίων, (συγκεκριμένα σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του έτους 2014 ο πληθυσμός ανέρχεται σε 3.359.818 κατοίκους - αλλά ο Μαροκινός φίλος επέμενε ότι ο πληθυσμός της Καζαμπλάνκας ξεπερνά τα έξι εκατομμύρια κατοίκους, γιατί πολλοί είναι αδύνατο να απογραφούν) και είναι και το μεγαλύτερο λιμάνι του Μαρόκου, στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού. Μάλιστα το λιμάνι της Καζαμπλάνκας, θεωρείται το μεγαλύτερο τεχνητό λιμάνι στον κόσμο και είναι και η έδρα του Βασιλικού Μαροκινού Ναυτικού. Είναι σαφώς το μεγαλύτερο λιμάνι στην Αφρική.
Η Καζαμπλάνκα, θεωρείται και είναι το οικονομικό κέντρο της χώρας.
Η Καζαμπλάνκα, σύμφωνα με το google maps, απέχει 243km από το Μαρακές και ο χρόνος που δίνεται για την κάλυψη της παραπάνω απόστασης είναι δύο ώρες και σαράντα δύο λεπτά με αυτοκίνητο μέσω του οδικού άξονα Α7. Με την αστυνόμευση που υπήρχε στο δρόμο κάναμε αυτόν ακριβώς το χρόνο για να φτάσουμε στα προάστια της Καζαμπλάνκας.

Προσεγγίζοντας στην Καζαμπλάνκα, το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ ήταν οι δύο ατάκες από την πασίγνωστη ταινία.
- Play it again Sam!
- Να συλληφθούν οι συνήθεις ύποπτοι!
Σκέφτηκα ότι από τις πρώτες κινήσεις που θα έκανα στην Καζαμπλάνκα, θα ήταν να βρεθώ στο Rick's Café και να πιω τα ποτά μου εκεί, προς τιμή μιας από τις μεγαλύτερες ταινίες του κινηματογράφου. Κι ας ήξερα ότι η ταινία δεν είχε γυριστεί εκεί, αφού το μπαρ έγινε αρκετές δεκαετίες μετά και συγκεκριμένα το έτος 2004. Όμως ήθελα να δω το πόσο πιστό αντίγραφο θα ήταν το μπαρ με αυτό της ταινίας.
Φτάνοντας στο ξενοδοχείο μας στην Καζαμπλάνκα, ένα υπερπολυτελές ξενοδοχείο, θυμήθηκα ακριβώς τις αναφορές στο πολυβραβευμένο βιβλίο που είχα διαβάσει πρόσφατα "Τα Αστέρια του Σίντι Μουμέν" του συγγραφέα Mahi Binebine. Συγκεκριμένα ο συγγραφέας ανέφερε για μια ομάδα νέων ανθρώπων, οι οποίοι ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, παρόμοιες με τις φαβέλες της Βραζιλίας σε μια περιοχή της Καζαμπλάνκας το Σίντι Μουμέν και τους οποίους οι τζιχαντιστές στρατολόγησαν, προκειμένου να κάνουν βομβιστική επίθεση σε πολυτελές ξενοδοχείο. Για να πειστούν για την επίθεση αυτή αυτοκτονίας, η οποία είχε πραγματοποιηθεί το έτος 2003, οι τζιχαντιστές, εκπροσωπούμενοι στο βιβλίο από κάποιον Αμπού Ζουμπέιρ τους είχαν τάξει τον παράδεισο με ουρί κλπ. Όταν λοιπόν τα παιδιά τα οποία έκαναν την τρομοκρατική επίθεση μπήκαν στο ξενοδοχείο περιέγραψαν, σύμφωνα με το βιβλίο την κατάσταση ως εξής:
"Και ξαφνικά το φως...ένα ξέσπασμα από λαμπτήρες, που έλαμπαν σ' ένα τεράστιο χωλ, έμοιαζαν σαν να βρίσκεσαι στον Παράδεισο που εξυμνούσε ο Αμπού Ζουμπέιρ. Πάνω στα ψηλά τους τακούνια παρθένες με γυμνές πλάτες πηγαινοέρχονταν σ' ένα πάτωμα λείο, που γυάλιζε από καθαριότητα. Δεν μπορούσα να τραβήξω τα μάτια μου από τα παπούτσια που περιφέρονταν γύρω μου, πολύχρωμα, γυαλιστερά, καμωμένα μόνο για τέτοιες επιφάνειες. Και η μουσική! Μια ακολουθία από ανάλαφρες νότες, ευαίσθητες, ξένες στον ήχο από τα δικά μας ταμ ταμ και τα κρόταλα, γέμιζαν τον αρωματισμένο αέρα, σαν κάθε μια από τις νότες να τις κρατούσε ένας μικρός άγγελος."

Το ξενοδοχείο μας στην Καζαμπλάνκα ήταν το Hôtel Kenzi Tower, Twin Center επί της Boulevard Mohamed και υπέροχη χαλαρωτική μουσική είχε και όλα ήταν εξαιρετικά. Παράδεισος. Γι αυτό θυμήθηκα το παραπάνω βιβλίο. Το ξενοδοχείο είναι στο υψηλότερο κτίριο της πόλης και από το δωμάτιό μου είχα απεριόριστη θέα.

Αυτός άλλωστε ήταν και ο κύριος λόγος για τον οποίο το είχα επιλέξει. Αφού στην Καζαμπλάνκα θα μέναμε μόνο μια ημέρα, να είχαμε την ευχέρεια της θέας της πόλης από ψηλά.

Από την πρώτη ματιά στην πόλη αλλά και από ψηλά που την έβλεπα, η Καζαμπλάνκα σε αντίθεση με τις υπόλοιπες πόλεις του Μαρόκου, δεν είναι μια χαρακτηριστική πόλη της Αραβίας ή της Αφρικής. Η Καζαμπλάνκα είναι μια σύγχρονη μεγαλούπολη, με φαρδιές λεωφόρους πνιγμένες στην κίνηση, διαθέτει μια μικρή και μάλλον αδιάφορη medina, και μερικές μεγάλες πλατείες με φοίνικες, για να σπάνε με πράσινες πινελιές το γκρι του τσιμέντου. Όπως, όμως, κάθε λιμάνι, η Καζαμπλάνκα είναι μια ενδιαφέρουσα πόλη.

Αφού τακτοποιηθήκαμε στα δωμάτιά μας, ξεκινήσαμε μια πρώτη βόλτα στην πόλη. Και προφανώς ξεκινήσαμε από το σπουδαιότερο αξιοθέατο, το Τζαμί του Χασάν ΙΙ,

το οποίο βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα και είναι το τρίτο μεγαλύτερο θρησκευτικό μνημείο στον κόσμο, με τον μεγαλύτερο μιναρέ του κόσμου, ο οποίος προσεγγίζει σε ύψος τα 200 μέτρα.

Το εντυπωσιακό αυτό τζαμί, είναι από τα λίγα τζαμιά του Μαρόκου, το οποίο είναι προσβάσιμο και σε μη μουσουλμάνους. Το τζαμί αυτό κατασκευάστηκε από το έτος 1987 έως το έτος 1993, χρόνος στον οποίο ολοκληρώθηκε η κατασκευή του. Το τζαμί μπορεί να δεχτεί έως και 105.000 πιστούς, στον εσωτερικό του και τον εξωτερικό του χώρο. Ο συνταξιδιώτης μου μπήκε μέσα στο τζαμί.

Όταν βγήκε μου είπε για το υπέροχα διακοσμημένο εσωτερικό του, με τους εξωπραγματικούς πολυελαίους από κρύσταλλα Murano και τις γιγάντιες πόρτες από τιτάνιο

Όμως εγώ παρατηρούσα το εξωτερικό του, με τα πολύχρωμα zellij

και το τεχνητό ακρωτήρι πάνω στο οποίο εδράζεται το τζαμί. Για εμένα, ως τεχνικός που είμαι, η κατασκευή αυτή είναι από τα μεγάλα τεχνικά έργα του 20ου αιώνα, αφού για την κατασκευή του τζαμιού, κατασκευάστηκε τεχνητή χερσόνησος ή μάλλον ένα τεχνητό ακρωτήρι στον Ατλαντικό Ωκεανό. Η τεχνητή χερσόνησος σε ωκεανό, είναι πολύ δύσκολο τεχνικό έργο. Και η θεμελίωση του τζαμιού σε αυτό το έδαφος είναι δύσκολο έργο, αλλά το πιο δύσκολο έργο ήταν η υποδομή, δηλαδή η κατασκευή της τεχνητής χερσονήσου. Προχώρησα προς τη θάλασσα. Εκεί παρατήρησα τα τεράστια κύματα και το πως η φύση εκδικείται τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις.

Είδαμε τα κύματα του Ατλαντικού ωκεανού σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια,
Αφού καθίσαμε εκεί μέχρι που άρχισε να σκοτεινιάζει, μπήκαμε στο αυτοκίνητο και κατευθυνθήκαμε δυτικά, κατά μήκος της περίφημης λεωφόρου Corniche, της παραλιακής λεωφόρου με τις φοινικιές και τα μοδάτα και πανάκριβα clubs και εστιατόρια. Μετά από μερικές βόλτες στην όμορφη παραλιακή λεωφόρο,

καθίσαμε σε ένα παραλιακό μπαρ.

για να πιούμε μια μπίρα να ξεδιψάσουμε, με θέα στα κύματα του Ατλαντικού ωκεανού. Στη συνέχεια επιστρέψαμε, περάσαμε πάλι από το τζαμί του Χασάν ΙΙ,

κατευθυνθήκαμε ανατολικά, οι άλλοι συνέχισαν προς το ξενοδοχείο, αλλά εγώ κατέβηκα από το αυτοκίνητο και μπήκα στο Rick's Café. Ένας από τους βασικούς λόγους του περάσματός μου από την Καζαμπλάνκα, ήταν να πιω τα ποτά μου σ' αυτό το μπαρ, προς τιμή μιας από τις μεγαλύτερες ταινίες του κινηματογράφου Κι ας ήξερα ότι η ταινία δεν είχε γυριστεί εκεί, αφού το μπαρ έγινε αρκετές δεκαετίες μετά και συγκεκριμένα το έτος 2004.
Μπήκα μέσα και βρέθηκα στην ατμόσφαιρα της ταινίας. Κοίταξα προς το μπαρ.

Μου άρεσε εκεί. Κάθισα στο μπαρ

κι άρχισα να απολαμβάνω το περιβάλλον, τη μουσική από την ταινία και τα ποτά μου. Και Glenmorangie ήπια και Glenfiddich ήπια και την τοπική μπίρα Casablanca ήπια.

Μόνο ο Sam, έλειπε από το πιάνο. Το πιάνο όμως ήταν εκεί.

Χωρίς βέβαια τον Sam.

Οι τιμές λογικές για μουσουλμανικό κράτος

και οι μερίδες του ποτού επαρκείς. Το τελευταίο βέβαια, πιθανώς να οφείλεται και στη φιλική συζήτηση που είχα με τον μπάρμαν.
Κάθισα αρκετές ώρες στο μπαρ. Ήταν από τις ομορφότερες στιγμές του ταξιδιού στο Μαρόκο. Ανέβηκα και λίγο στο πιο πάνω επίπεδο, το οποίο δεν κάλυπτε όλη την έκταση, αφού η κεντρική σάλα είχε μεγάλο ύψος. Φωτογράφισα προς το κάτω επίπεδο που καθόμουν

και εκείνο που με συγκίνησε ήταν ότι σε μια μεγάλη οθόνη, παιζόταν η ταινία.

Κατέβηκα πάλι κάτω, συνέχισα να πίνω τα ποτά και τις μπίρες, τα οποία κάποια στιγμή συνόδευσα με ελαφρύ φαγητό.
Ήταν πολύ όμορφα. Όπως προανέφερα οι ώρες που κάθισα στο μπαρ του Rick's Café, ήταν από τις ομορφότερες στιγμές του ταξιδιού στο Μαρόκο και μάλλον η ομορφότερη. Για εμένα προφανώς. Οι άλλοι, δεν με είχαν ακολουθήσει. Κάποια στιγμή, όπου η ώρα ήταν προχωρημένη, αποχαιρετώ τους φίλους μου στο μπαρ, άλλωστε είχα μείνει αρκετές ώρες και είχαμε αποκτήσει οικειότητα, με πόνο ψυχής βγαίνω έξω, παίρνω ένα petit taxi, συμφωνώ με τον οδηγό στην τιμή, αυτός για να μου πουλήσει εκδούλευση, πέρασε από το τζαμί του Χασάν ΙΙ, για να βγάλω φωτογραφία

και επέστρεψα στο ξενοδοχείο. Λόγω της ευγένειάς του, αλλά επίσης ότι εγώ ήμουν σε εξαιρετική κατάσταση από την ηδονή που είχα νοιώσει ευρισκόμενος στο μπαρ, του έδωσα και ένα ικανοποιητικό φιλοδώρημα. Συναντώ τους υπόλοιπους της παρέας στο ξενοδοχείο. Ήταν ταλαιπωρημένοι. Προσπάθησαν να πάνε σε εμπορικά κέντρα, έφαγαν το μποτιλιάρισμα της ζωής τους και ήταν απογοητευμένοι. Αντίθετα εγώ είχα ζήσει τις ομορφότερες στιγμές του ταξιδιού.
Αποφασίσαμε να ανέβουμε στον 28ο όροφο και ψηλότερο του ξενοδοχείου όπου είχε live. Η μπάντα δεν ήταν τόσο καλή και μάλιστα συγκρινόμενη με την εξαιρετική μπάντα της προηγούμενης ημέρας στο Palais Jad Mahal του Μαρακές, έχανε πολύ. Βέβαια η θέα προς την πόλη, ήταν εξαιρετική, αν και τα φωτορυθμικά, μείωναν αρκετά την οπτική απόλαυση.

Ήταν πολύ αργά όταν το μπαρ του ξενοδοχείου έκλεισε, οπότε κι εμείς αποσυρθήκαμε στα δωμάτιά μας. Πάντως επειδή το δικό μου το δωμάτιο ήταν σε έναν από τους ψηλότερους ορόφους, είχα εξαιρετική θέα και από το δωμάτιό μου.

Την επόμενη ημέρα, βρεθήκαμε με τους άλλους στην αίθουσα του πρωινού. Τους εξήγησα ότι πρέπει να ξεκινήσουμε όσο το δυνατό νωρίτερα, γιατί θα ήταν η πιο πυκνή ημέρα του ταξιδιού.
Αφού μάζεψα τη χειραποσκευή μου και έβγαλα φωτογραφίες με πανοραμική θέα της πόλης,

στο βάθος διακρίνονταν τα μεγάλα κύματα του Ατλαντικού ωκεανού,

συνέχιζα να φωτογραφίζω την πόλη,

με το επιβλητικό τζαμί του Χασάν ΙΙ,

παρατήρησα από ψηλά ότι άρχισε να υπάρχει πρόβλημα με το κυκλοφοριακό της πόλης,

κατέβηκα συνάντησα τους άλλους και ξεκινήσαμε. Μπήκαμε στο αυτοκίνητο και περάσαμε από διάφορα ενδιαφέροντα στοιχεία της νέας πόλης (nouvelle ville), όπως η Avenue Hassan II και η Place Mohamed V, με κτίρια μαυριτανικής αρχιτεκτονικής,

ένα μείγμα γαλλικού αποικιακού και παραδοσιακού μαροκινού στιλ, εμπνευσμένο από το art deco, με χαρακτηριστικά παραδείγματα το κεντρικό ταχυδρομείο, το δικαστήριο,

το Δημαρχείο,

το γραφείο περιφερειακής διοίκησης και επενδύσεων

και άλλα όμορφα κτίρια. Σταματήσαμε και περπατήσαμε λίγο στην ενδιαφέρουσα αυτή περιοχή, παρατηρώντας την αρχιτεκτονική των κτιρίων αλλά και τη διαμόρφωση των δημόσιων χώρων.

Επίσης παρατηρήσαμε ότι η πόλη έχει αρκετά καταπράσινα πάρκα

γεμάτα γιγάντιους φοίνικες και luna park. Μας άρεσε η περιοχή, αλλά ο χρόνος είναι αμείλικτος. Και η ημέρα ήταν πολύ φορτωμένη. Επιστρέψαμε στο αυτοκίνητο και ξεκινήσαμε για το Ραμπάτ.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 15 - Ραμπάτ. Η πρωτεύουσα.

Μετά και τις τελευταίες εικόνες από την Καζαμπλάνκα, βγήκαμε έξω από την πόλη και κατευθυνθήκαμε προς το Ραμπάτ, την πρωτεύουσα του Μαρόκου.
Το Ραμπάτ, σύμφωνα με το google maps, απέχει 87km από την Καζαμπλάνκα και ο χρόνος που δίνεται για την κάλυψη της παραπάνω απόστασης είναι μία ώρα με αυτοκίνητο μέσω του οδικού άξονα Α3.
Εμείς όμως, κατόπιν προτροπής δικής μου, δεν ακολουθήσαμε τον αυτοκινητόδρομος Α3, ούτε τον δρόμο Ν1, τον οποίο έδινε ως δεύτερη επιλογή το google maps. Ακολουθήσαμε τον παραλιακό δρόμο R322, ο οποίος διέρχεται από όμορφα τοπία δίπλα στον Ατλαντικό ωκεανό.
Σταματήσαμε σε δυο σημεία, στο ένα σημείο προκειμένου να θαυμάσουμε τον αγριεμένο Ατλαντικό ωκεανό,

με πινακίδα η οποία επισήμαινε την επικινδυνότητα

και στο άλλο σημείο σε ένα μικρό χαρακτηριστικό παραλιακό οικισμό, τον οποίο διέσχιζε ο οδικός άξονας R322.

Αφού επιλέξαμε τον παραλιακό δρόμο R322, φτάσαμε στο Ραμπάτ με μικρή καθυστέρηση.

Το Ραμπάτ είναι η πρωτεύουσα του βασιλείου του Μαρόκου, με πληθυσμό της ευρύτερης (μητροπολιτικής) περιοχής 1,6 εκατομμύρια κατοίκους. Σύμφωνα με την απογραφή του έτους 2014, ο πληθυσμός της πόλης ανέρχεται σε 577.827 κατοίκους. Το Ραμπάτ βρίσκεται στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού, στη δυτική - νοτιοδυτική πλευρά του ποταμού Oued Bou Regreg (Ουαντί Μπου Ρεγκρέγκ). Στην άλλη πλευρά του ποταμού βρίσκεται το Salé. Το Ραμπάτ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη και το δεύτερο οικονομικό κέντρο μετά την Καζαμπλάνκα.
Το Ραμπάτ είναι μία από τις τέσσερις αυτοκρατορικές πόλεις του Μαρόκου, η τρίτη σε χρονολογική σειρά.
Στον 20ο αιώνα και συγκεκριμένα στις 30 Μαρτίου του έτους 1912, υπογράφτηκε η συνθήκη της Φες, η οποία υποχρέωσε το Μαρόκο, να γίνει προτεκτοράτο της Γαλλίας, με την Ισπανία προστάτιδα χώρα στην περιοχή της Σαχάρας. Το Ραμπάτ επελέγη ως πρωτεύουσα της νέας αποικίας της Γαλλίας. Οι Γάλλοι αποφάσισαν τη μεταφορά της πρωτεύουσας του προτεκτοράτου, από τη Φες στο Ραμπάτ, ώστε η νέα πρωτεύουσα να βρίσκεται στα παράλια της χώρας για ευκολότερο ανεφοδιασμό και ασφαλέστερη υπεράσπισή της σε περίπτωση επιθέσεων. Επισημαίνεται ότι Ραμπάτ σημαίνει καταφύγιο.
Επίσης το Ραμπάτ βρισκόταν μακριά από το κέντρο των πολιτικών αναταραχών, δηλαδή από τη Φες και από το Μαρακές.
Μετά την ανεξαρτησία του Μαρόκου το έτος 1956, το Ραμπάτ διατήρησε τον τίτλο της πρωτεύουσας του Μαρόκου.
Πολλοί θεωρούν ότι το Ραμπάτ είναι το κρυμμένο διαμάντι του Μαρόκου, αφού ο κύριος όγκος των τουριστών ασχολείται με το Μαρακές, τη Φες και την έρημο, αφήνοντας άθικτη τη low profile πρωτεύουσα του Μαρόκου - μικρή και «μαζεμένη» σε μέγεθος, με τα δαιδαλώδη σοκάκια, τη μικρή Μεντίνα και την εντυπωσιακή Kasbah of the Udayas, που το 2012 η UNESCO ανακήρυξε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Όπως προαναφέρθηκε μπήκαμε στο Ραμπάτ

με μικρή καθυστέρηση, αφού επιλέξαμε τον παραλιακό δρόμο. Περάσαμε από την κεντρική λεωφόρο με τους φοίνικες, την Avenue Mohammed V, από το μεγαλοπρεπές παλάτι του μονάρχη του Μαρόκου, αλλά αποφασίσαμε, λόγω έλλειψης χρόνου, να βγάλουμε έξω από αυτά που είχα προγραμματίσει δύο από τις δραστηριότητες, δηλαδή να μην περπατήσουμε στη μεντίνα, ούτε να περάσουμε από τη Rue des Consuls, η οποία τον 17ο αιώνα είχε συνδέσει το όνομά της με το λευκό σκλαβοπάζαρο των Βερβέρων πειρατών, αφού παρατηρήσαμε οξύτατο κυκλοφοριακό πρόβλημα.

Πάντως για την ιστορία αναφέρω ότι στη Rue des Consuls, κατέφθαναν ξένοι διπλωμάτες για να «αγοράσουν» συμπατριώτες τους και να τους χαρίσουν στην ουσία την ελευθερία τους. ΄
Έτσι προχωρήσαμε προς τον πρώτο μας στόχο, που ήταν το Μαυσωλείο του Mohammed V. Προχωρώντας προς εκεί, περάσαμε από ένα κυβερνητικό κτίριο, έξω από το οποίο συναντήσαμε ακόμα μια φορά διαδηλωτές στο Μαρόκο.

Ο Μαροκινός φίλος μας, χαμογελώντας μας είπε ότι οι διαδηλωτές μπορούν να λένε ότι θέλουν αλλά να μη θίξουν το βασιλιά και τον Αλλάχ. Άλλωστε σε προηγούμενο εδάφιο της παρούσας ιστορίας είχα αναφέρει τα ζητήματα που δεν πρέπει να θίγονται στο Μαρόκο.
Προχωρήσαμε

και φτάσαμε σε ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του Ραμπάτ. Το Μαυσωλείο του Mohammed V

και τον πύργο του Hassan.
Παρκάραμε το αυτοκίνητο και πριν μπούμε στον προαύλιο χώρο των ως άνω αξιοθέατων, βλέπω ένα πλάτωμα, που είχε θέα προς τον ποταμό Oued Bou Regreg (ουαντί μπου ρεγκρεγκ) και προς την απέναντι πόλη η οποία θεωρείται δίδυμη του Ραμπάτ, δηλαδή προς το Salé.

Αφού παρατηρήσαμε για λίγο τη θέα μπήκαμε μέσα στο χώρο, όπου βρίσκεται ο πύργος του Hassan και το Μαυσωλείο του Mohammed V.

Ο πύργος του Hassan, από τα ορόσημα της πόλης του Ραμπάτ,

ξεκίνησε να κατασκευάζεται ως ο μεγαλύτερος και υψηλότερος μιναρές του μουσουλμανικού κόσμου, στο μεγαλύτερο τζαμί. Η κατασκευή του συγκροτήματος μιναρέ - τζαμιού, ξεκίνησε επί σουλτάνου Γιακούμπ αλ - Μανσούρ το έτος 1195. Η κατασκευή του μιναρέ και του τζαμιού εγκαταλείφθηκε, μετά τον θάνατο του σουλτάνου Γιακούμπ αλ - Μανσούρ. Μέχρι τότε, ο μιναρές είχε φτάσει τα 44 μέτρα σε ύψος, από τα 86 μέτρα του ύψους σχεδιασμού του, ενώ ούτε και το τζαμί είχε ολοκληρωθεί. Ο ημιτελής μιναρές υπάρχει ακόμα και ονομάστηκε πύργος
Hassan, ενώ από το τζαμί διασώθηκαν μόνο οι υφιστάμενοι στύλοι, από τον καταστροφικό σεισμό της Λισαβόνας του έτους 1755.

Αυτά έχουν απομείνει για να μαρτυρούν τα μεγαλεπήβολα σχέδια του σουλτάνου Γιακούμπ αλ - Μανσούρ. Επίσης το τζαμί Al-Hassan

δίπλα στο Μαυσωλείο του Mohammed V, δεν διαθέτει μιναρέ, λόγω των ως άνω γεγονότων.

Το Μαυσωλείο του Mohammed V,

περιέχει τους τάφους του βασιλιά του Μαρόκου και των δύο γιων του, του τελευταίο βασιλιά Hassan ΙΙ και του πρίγκιπα Αμπντάλα. Το κτίριο θεωρείται αριστούργημα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής της δυναστείας των Αλαουϊτών, με τη λευκή σιλουέτα της, η οποία κυριαρχείται από μια τυπική πράσινη κεραμοσκεπή. Όπως είναι γνωστό, το πράσινο είναι το χρώμα του Ισλάμ. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1971. Ο Hassan II θάφτηκε εκεί, μετά το θάνατό του το έτος 1999. Μπήκαμε μέσα στο μαυσωλείο. Ο υπόγειος τάφος των βασιλιάδων, είναι κατασκευασμένος με το παραδοσιακό μαροκινό στιλ και πλούσια διακοσμημένος από το δάπεδο έως την οροφή.

Βγήκαμε από το μαυσωλείο και προχωρήσαμε προς την έξοδο από τον χώρο, ανάμεσα στους στύλους, απομεινάρια του μεγαλεπήβολου σχεδιασμού του σουλτάνου Γιακούμπ αλ - Μανσούρ.

Αφού βγήκαμε έξω από το χώρο του μαυσωλείου και του πύργου Hassan, κατευθυνθήκαμε προς την
Kasbah of the Udayas.

Η Kasbah of the Udayas, βρίσκεται στην εκβολή του ποταμού Bou Regreg απέναντι από το Salé.

Η Kasbah κατασκευάστηκε τον 12ο αιώνα κατά τη διάρκεια της εποχής των Almohads και είναι ορατή από μεγάλη απόσταση. Αφού περπατήσαμε για λίγο στα σοκάκια,

καθίσαμε για τσάι στο Café Maure,

θαυμάζοντας τη θέα.

Η θέα ήταν εξαιρετική.

Ήταν από τις στιγμές του ταξιδιού που μου άρεσε πολύ. Όμως ο χρόνος είναι αμείλικτος. Αφού απολαύσαμε τη θέα φύγαμε από το καφέ. Στη συνέχεια κάναμε μια μικρή βόλτα στους Ανδαλουσιανούς κήπους

και βγήκαμε να πάρουμε το αυτοκίνητο. Έπρεπε να προχωρήσουμε. Έπρεπε να προλάβουμε, να δούμε τη Μεκνές με το φως της ημέρας.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 16 - Μεκνές.

Η Μεκνές είναι πόλη στο βόρειο Μαρόκο, πρωτεύουσα της περιοχής Μεκνές-Ταφιλαλέτ. Ο πληθυσμός της Μεκνές ανέρχεται σε 632.079 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του έτους 2014. Το μέσο υψόμετρο της πόλης ανέρχεται στα 546 μέτρα. Σήμερα η Μεκνές είναι η πέμπτη σε πληθυσμό πόλη του Μαρόκου. Είναι ένα δυναμικό οικονομικό κέντρο, και φημίζεται για τις ελιές, το κρασί και το τσάι μέντας. Η αυτοκρατορική πόλη στέκει πλάι στην καινούργια, στις όχθες του Ουάντι Μπου Φεκράν. Τρεις ξεχωριστές συνοικίες - η μεντίνα, η αυτοκρατορική πόλη και η Βιλ Νουβέλ (Νέα Πόλη) - αποτελούν τη Μεκνές. Η μεντίνα είναι μια πυκνοκατοικημένη περιοχή. Η κάσμπα ή αυτοκρατορική πόλη, περιλαμβάνει τα ωραιότερα κτίρια που έχτισε ο σουλτάνος Μουλάι Ισμαήλ ενώ η Βιλ Νουβέλ βρίσκεται στην ανατολική όχθη του Ουάντι Μπου Φεκράν.
Η Μεκνές, σύμφωνα με το google maps, απέχει 150km από το Ραμπάτ και ο χρόνος που δίνεται για την κάλυψη της παραπάνω απόστασης είναι μία ώρα και πενήντα λεπτά, με αυτοκίνητο μέσω του οδικού άξονα Α2.
Ξεκινήσαμε από το Ραμπάτ, περάσαμε τη γέφυρα διάβασης του Oued Bou Regreg, βρεθήκαμε στην απέναντι πόλη, δηλαδή το Salé, βγήκαμε έξω από την πόλη, ακολουθήσαμε τον οδικό άξονα Ν6, περάσαμε από το μεγαλύτερο δάσος της Βόρειας Αφρικής, το δάσος Maâmora έκτασης 133.000ha περίπου, με τα φελλόδεντρα, αφού το Μαρόκο είναι από τις κορυφαίες χώρες παραγωγής φελλού παγκοσμίως, στη συνέχεια ακολουθήσαμε τον αυτοκινητόδρομο Α2, διασχίζοντας τη μαροκινή επαρχία,

ανηφορίζοντας για Μεκνές. Ύστερα από περίπου δύο ώρες προλάβαμε να μπούμε στη Μεκνές με το φως της ημέρας.

Η Μεκνές είναι μία από τις τέσσερις "αυτοκρατορικές πόλεις" του Μαρόκου και μάλιστα η τελευταία χρονικά. Συγκεκριμένα η Μεκνές ήταν πρωτεύουσα του Μαρόκου κατά τη διάρκεια των ετών από το έτος 1672 έως το έτος 1767.
Από την εποχή της ίδρυσής της, το 10ο αιώνα, μέχρι την επικράτηση των Αλαουιτών, το 17ο αιώνα, η Μεκνές δεν ήταν παρά μία μικρή πόλη, επισκιασμένη από τη γείτονα και αντίπαλό της, πόλη της Φες. Όμως, όταν το έτος 1672, ανέβηκε στο θρόνο ο σουλτάνος Μουλάι Ισμαήλ, μετέφερε την πρωτεύουσα στη Μεκνές. Οπότε η Μεκνές έγινε η τέταρτη αυτοκρατορική πόλη του Μαρόκου. Ο σουλτάνος Μουλάι Ισμαήλ ξεκίνησε να χτίζει πύλες, προμαχώνες, τζάμια και μέγαρα και αναζωογόνησε την ανακτορική αρχιτεκτονική. Αλλά όχι μόνο αυτά. Κατασκεύασε και ένα συγκρότημα φυλακών από τα μεγαλύτερα που έχουν γίνει ποτέ στην ιστορία. Το φιλόδοξο οικιστικό πρόγραμμά του συνεχίστηκε καθ' όλη τη βασιλεία του και περιλάμβανε όλη τη λεηλασία των ερειπίων της Volubilis και του ανακτόρου Ελ-Μπαντί στο Μαρακές.
Το Volubilis είναι μια ρωμαϊκή πόλη στο Μαρόκο που βρίσκεται κοντά στην πόλη της Μεκνές και θεωρείται η αρχαία πρωτεύουσα του Ρωμαϊκού-Βερβερικού βασιλείου της Μαυριτανίας. Χτισμένο σε μια εύφορη αγροτική περιοχή, αναπτύχθηκε από τον 3ο αιώνα π.Χ. ως Φοινικικός οικισμός. Αναπτύχθηκε, γρήγορα, υπό τη ρωμαϊκή κυριαρχία από τον 1ο αιώνα μ.Χ. και επεκτάθηκε για να καλύψει έκταση περίπου 42 στρεμμάτων. Αναπτύχθηκε κυρίως επί εποχής Κλαύδιου το έτος 45 μ.Χ. Όπως είχα διαβάσει στους οδηγούς, η ρωμαϊκή πόλη διέθετε ορισμένα σημαντικά δημόσια κτίρια του 2ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένης μιας βασιλικής, ενός ναού και μιας θριαμβευτικής αψίδας. Η ευημερία της, η οποία προήλθε κυρίως από την ελαιοκαλλιέργεια, προκάλεσε την κατασκευή πολλών ωραίων οικισμών με μεγάλα ψηφιδωτά δάπεδα. Επίσης είχα διαβάσει ότι στον οίκο της Αφροδίτης υπάρχουν καλοδιατηρημένα ψηφιδωτά πατώματα και ότι τα σπουδαιότερα αξιοθέατα είναι η πύλη της Ταγγέρης και η αψίδα του θριάμβου. Όμως πριν από λίγη ώρα, ενώ είμαστε στο αυτοκίνητο και όπως προχωρούσαμε για Μεκνές, αποφασίσαμε να μην πάμε στο Volubilis. Κυρίως λόγω έλλειψης χρόνου. Αλλά επίσης σκεφτήκαμε ότι στη Μεσόγειο και ειδικά στην Ελλάδα δεν μας λείπουν τέτοιοι αρχαιολογικοί χώροι. Το αντίθετο μάλιστα. Έτσι συμφωνήσαμε και δεν πήγαμε στον αρχαιολογικό χώρο Volubilis. Ομόφωνα, προτιμήσαμε να δούμε τη Μεκνές με το φως της ημέρας.
Έτσι, όπως προαναφέρθηκε, ύστερα από δύο περίπου ώρες, από τη στιγμή που ξεκινήσαμε από την πρωτεύουσα Ραμπάτ, είχαμε μπει στο κέντρο της Μεκνές.
Η Medina της Μεκνές, ανακηρύχθηκε ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το έτος 1996, διαθέτει πολλούς θησαυρούς μέσα στα τείχη της.
Η Μεκνές διαθέτει πάνω από 20 πύλες, που καλύπτουν τα 52 χιλιόμετρα προστατευτικών τοίχων. Αφού περάσαμε μία απ' αυτές,

φτάσαμε στη λίμνη Bassin Souani, μια τεχνητή λίμνη με ορθογωνική επιφάνεια, διαστάσεων 200m x 240m και με βάθος 8m.

Μία θεωρία αναφέρει, ότι η λίμνη είχε κατασκευαστεί για να εξοικειώνονται οι στρατιώτες με το νερό, αφού υδάτινο στοιχείο θα συναντούσαν στο δρόμο για Ισπανία. Άλλη θεωρία αναφέρει ότι η λίμνη είχε κατασκευαστεί ως δεξαμενή αποθήκευσης νερού για την πόλη της Μεκνές. Ο μαροκινός φίλος μας, πάντως, επέμενε στην πρώτη θεωρία. Εγώ βέβαια αμφιβάλλω και τείνω προς τη δεύτερη θεωρία. Θεωρώ ότι η κατασκευή της λίμνης πραγματοποιήθηκε για να καλύψει τις υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες της πόλης. Εκεί κάναμε την πρώτη στάση στη Μεκνές.

Για όποιο λόγο και να κατασκευάστηκε η τεχνητή λίμνη, είναι ένα πολύ όμορφο στοιχείο στο κέντρο της πόλης και φαντάζομαι ότι κατά τη θερινή περίοδο θα είναι ένα καταφύγιο δροσιάς.

Μπήκαμε πάλι στο αυτοκίνητο κι από την τεχνητή λίμνη Bassin Souani, περνώντας από όμορφα σημεία της πόλης,

κατευθυνθήκαμε προς τη φυλακή Prison de Kara, η οποία είναι κοντά στην κεντρική πλατεία place Lahdim και την περίφημη πύλη Bab Mansour. Αφήσαμε το αυτοκίνητο και προχωρήσαμε προς το κτίριο των φυλακών de Kara.

Μπήκαμε μέσα

και κατεβαίνοντας τις σκάλες

βρεθήκαμε στις υπόγειες φυλακές.
Η υπόγεια φυλακή de Kara, είναι ένα τεράστιο και δαιδαλώδες υπόγειο σύστημα φυλακών, το οποίο συνδέεται - υπόγεια - με τον αρχαιολογικό χώρο Volubilis. Η σύνδεση αυτή ανακαλύφθηκε όταν ένας αρχαιολόγος από το Volubilis βρέθηκε στις υπόγειες φυλακές. Η φυλακή κατασκευάστηκε κατόπιν εντολής του Σουλτάνου Μουλέι Ισμαήλ και το υπόγειο αυτό συγκρότημα είναι από τις μεγαλύτερες φυλακές που έχουν γίνει, αφού η χωρητικότητά της ανερχόταν σε 50.000 κρατούμενους. Κάναμε αρκετές βόλτες στον υπόγειο χώρο της φυλακής. Είναι, πράγματι, ένας λαβύρινθος.

Όταν βγήκαμε έξω

από τη φυλακή de Kara, κατευθυνθήκαμε προς την περίφημη πύλη Bab Mansour

και την κεντρική πλατεία Lahdim.

Περπατήσαμε για λίγη ώρα στην πλατεία Lahdim, την οποία θεώρησα μικρογραφία της πλατείας Jemaa el Fna του Μαρακές, φτάσαμε στο Dar Jamai Museum (παλιό παλάτι), το οποίο κατασκευάστηκε από την ισχυρή οικογένεια Jamai. Από το έτος 1920, το παλάτι στεγάζει ένα μουσείο παραδοσιακής κεραμικής, κοσμημάτων, και κατασκευών από ξύλο κέδρου, ευρήματα τα οποία χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Ο Ανδαλουσιανός κήπος και η αυλή του μουσείου είναι σκιερά, γαλήνια σημεία ανάμεσα σε πορτοκαλιές. Δυστυχώς όμως την ώρα που φτάσαμε, το μουσείο έκλεινε. Έπρεπε να επιλέξουμε μεταξύ του Dar Jamai Museum και των φυλακών de Kara. Εγώ πάντως θεώρησα ότι σωστά είχαμε επιλέξει να δούμε τη φυλακή η οποία είναι μια πολύ πρωτότυπη και μυστηριακή κατασκευή, συνδεόμενη με το Volubilis, ενώ παρόμοια με τα εκθέματα του μουσείου Dar Jamai, είχαμε δει και αλλού στο Μαρόκο.
Επιστρέψαμε στο κέντρο της πλατείας Lahdim, παρατηρώντας πρόσωπα και πράγματα, που όπως προανέφερα όλα μου φάνηκαν μικρογραφία των τεκταινομένων στην πλατεία Jemaa el Fna του Μαρακές. Προχωρήσαμε προς την περίφημη πύλη Bab Mansour και πριν φτάσουμε εκεί, παρατηρήσαμε επί της πλατείας το μπαρ Pavillon Des Idrissides, το οποίο στον όροφο είχε βεράντα, με θέα προς την πλατεία και προς την πύλη Mansour. Μου έκανε εντύπωση ότι για να ανέβουμε στη βεράντα του καταστήματος, κόψαμε εισιτήριο. Εισιτήριο με ευτελές βέβαια ποσό, αλλά εισιτήριο. Μας εξήγησαν ότι στο εισιτήριο συμπεριλαμβάνεται και ποτό. Αυτό μου άρεσε πολύ. Ανεβήκαμε στη βεράντα.

Πράγματι από τη βεράντα είχαμε εξαιρετική θέα και προς την πλατεία

και προς σημεία της πόλης

και προς την πύλη Mansour.

Είχαμε καθίσει και θαυμάζαμε τη θέα, όταν ήρθε ο σερβιτόρος να μας ρωτήσει τι θα πάρουμε. Του δώσαμε τα αποκόμματα των εισιτηρίων και αρχίσαμε να δίνουμε την παραγγελία. Εγώ ζήτησα αν υπάρχει κάτι σε αλκοόλ αν και γνώριζα ότι υπάρχει μία και μόνο μία απάντηση στο ερώτημα αυτό, ιδιαίτερα στην κεντρική περιοχή της πόλης που βρισκόμασταν εκείνη τη στιγμή. Και η απάντηση ήταν προφανώς: Όχι. Και γνώριζα ότι η απάντηση θα συνοδευόταν με μία ερώτηση. Τσάι με μέντα ή χυμός πορτοκαλιού;
Η απάντησή μου ήταν σαφέστατη. Χυμός πορτοκαλιού, γιατί πιστεύω ότι το τσάι μου προκαλεί αϋπνία. Σε λίγα λεπτά ο χυμός ήταν μπροστά μου.
Ήπια με λαιμαργία τον μισό χυμό. Το ποτήρι μου, πλέον, είχε χυμό πορτοκαλιού έως τη μέση. Είναι η στιγμή που χαρακτηρίζεις το ποτήρι μισογεμάτο ή μισοάδειο. Εγώ χαρακτήρισα το ποτήρι μισογεμάτο και ήπια μια ακόμα γουλιά. Ξανακοιτάω το ποτήρι και τώρα μου φάνηκε ότι ο χυμός πορτοκαλιού ήταν στη σωστή στάθμη. Από το backpack μου, ανοίγω το μπουκάλι με τη Zoladkowa. Ρίχνω τη Zoladkowa, διακριτικά, στο ποτήρι μου. Επί τέλους το μείγμα το οποίο δημιουργήθηκε ήταν πολύ καλό. Άλλωστε η βότκα ήταν εξαπλής απόσταξης, γι αυτό αγαπώ τη Zoladkowa.

Με τα νέα δεδομένα, άρχισα να απολαμβάνω τη θέα με μεγαλύτερη ευχαρίστηση.

Και πρώτα η ματιά μου κατευθύνθηκε πάλι σε έναν από τους θησαυρούς, που μπορεί να θαυμάσει ο ταξιδιώτης στην πόλη της Μεκνές:
Τη Bab Mansour (στα αραβικά mansour σημαίνει: "νικητής"). Αυτή η θεαματική πύλη (στα αραβικά bab σημαίνει: πύλη) είναι ένα κλασικό παράδειγμα της αρχιτεκτονικής Almohad. Η πύλη Bab Mansour, ολοκληρώθηκε το έτος 1732 και κοσμείται με έντονα πράσινα και λευκά κεραμικά πλακίδια, ενώ στο ξύλο είναι χαραγμένα σχέδια - πάνελ, έχοντα σχέση με το Κοράνι. Η ξύλινη πύλη (η οποία έχει ύψος 16μ και πλάτος 8μ) δεν χρησιμοποιείται πια, αλλά οι επισκέπτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια μικρότερη πλαϊνή πόρτα για να μπουν στη μεντίνα.

Όπως προαναφέρθηκε η Μεκνές διαθέτει πάνω από 20 πύλες που καλύπτουν τα 52 χιλιόμετρα προστατευτικών τοίχων, αλλά η πύλη Bab Mansour καταφέρνει να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες λόγω της δομής της και της εξαιρετικής αρχιτεκτονικής της. Πράγματι, το μεγαλείο της είναι τόσο μοναδικό που η πύλη Mansour θεωρείται συχνά η πιο εκλεκτή του είδους της στη Βόρεια Αφρική και μία από τις πιο όμορφες πύλες στον κόσμο.
Πολλοί συγγραφείς έχουν περιγράψει τη γοητεία της πύλης. Ένας από αυτούς είναι και ο Γάλλος μυθιστοριογράφος Pierre Loti (1850-1923).

Στη συνέχεια η ματιά μου κατευθύνθηκε προς το άλλο αξιοθέατο της πόλης που είχα μπροστά μου:
Την πλατεία Lahdim η οποία είχε σχεδιαστεί ως ένα μέρος, όπου θα μπορούσαν να διεξαχθούν μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις κάθε είδους.

Συγκεκριμένα στην πλατεία έχουν πραγματοποιηθεί θρησκευτικές, πολιτιστικές, εμπορικές και κυρίως πολιτικές δραστηριότητες. Στο παρελθόν ήταν ο τόπος, όπου ο σουλτάνος ανακοίνωνε την κρίση του επί ποινών, όταν μάλιστα επρόκειτο για θανατική ποινή (προφανώς πολύ σύνηθες) ο σουλτάνος παρουσιαζόταν με κόκκινη κελεμπία.
Η πλατεία Lahdim (στα αραβικά σημαίνει: "πλατεία επιχωμάτων") είναι ένα από τα πιο διάσημα και δημοφιλή μέρη της παλιάς Medina της Μεκνές. Η πλατεία αναβαθμίστηκε μετά από την ανακαίνισή της, η οποία έγινε κατόπιν εντολής του βασιλιά Χασάν ΙΙ, το έτος 1994.
Κοίταξα προς τα κάτω. Στην πλατεία κυκλοφορούσαν πλανόδιοι έμποροι, μουσικοί, πελάτες, όλα όμως ήταν σε μικρογραφία της πλατείας Jemaa el Fna του Μαρακές, όπως έχω προαναφέρει.

Φεύγοντας από την πόλη, σκεφτόμουν ότι στην περιοχή της Μεκνές παράγονται τα καλύτερα κρασιά του Μαρόκου. Τα κρασιά από την περιοχή της Μεκνές, τα είχαμε δοκιμάσει στο Μαρακές, τα είχαμε δοκιμάσει στην Καζαμπλάνκα και θα τα πίναμε και στη Φες, ύστερα από λίγη ώρα. Τα κρασιά από τη Μεκνές που είχαμε δοκιμάσει μέχρι τότε, τόσο τα λευκά όσο και τα κόκκινα ήταν εξαιρετικά. Το ίδιο θα ίσχυε και για τα κρασιά από την περιοχή της Μεκνές που θα πίναμε στη Φες. Είχε νυχτώσει, όταν ξεκινήσαμε για τη Φες. Το βράδυ στη Φες θα ήταν αφιερωμένο στη γευσιγνωσία και ειδικά στην οινογνωσία.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 17 - Φες. Η πρώτη γνωριμία.

Ξεκινήσαμε από τη Μεκνές για τη Φες. Η Μεκνές, βρίσκεται δυτικά-νοτιοδυτικά της Φες. Συγκεκριμένα η Μεκνές, σύμφωνα με το google maps, απέχει 66km από τη Φες και ο χρόνος που δίνεται για την κάλυψη της παραπάνω απόστασης είναι πενήντα δύο λεπτά με αυτοκίνητο μέσω του οδικού άξονα Α2.
Ύστερα από περίπου μία ώρα φτάσαμε στη Φες.
Η Fes είναι μία από τις τέσσερις "αυτοκρατορικές πόλεις" και η αρχαιότερη. Είναι πρωτεύουσα της περιφέρειας Φες - Μπουλμάν.
Ο πληθυσμός της Φεs ανέρχεται σε 1.112.072 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του έτους 2014 και είναι η τρίτη σε πληθυσμό πόλη του Μαρόκου, μετά την Καζαμπλάνκα και το Ραμπάτ. Το μέσο υψόμετρο της πόλης ανέρχεται στα 410 μέτρα.
Η πόλη χωρίζεται σε τρία μέρη: το Fes ελ Μπαλί, δηλαδή την Παλαιά Πόλη με τα τείχη, το Fes Τζντιντ, που αποτελεί τη Νέα Πόλη, και τη Ville Nouvelle, το ακόμα νεότερο κομμάτι της πόλης το οποίο κατασκευάστηκε από τους Γάλλους. Η Fes απέκτησε τον αραβικό χαρακτήρα, λόγω της μετακίνησης Αράβων από την Ανδαλουσία.
Η πόλη Fes είναι διάσημη για τη δαιδαλώδη της μεντίνα, η οποία θεωρείται ότι είναι η πιο μεγάλη αστική περιοχή χωρίς αυτοκίνητα σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ αποτελεί από το έτος 1981 Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Η Fes υπήρξε πρωτεύουσα του Μαρόκου σε διάφορες περιόδους στο παρελθόν, με τελευταία την περίοδο μέχρι το έτος 1912. Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο, η Fes ήταν πρωτεύουσα του Μαρόκου έως τις 30 Μαρτίου του έτους 1912, ημερομηνία κατά την οποία υπογράφτηκε η συνθήκη της Φες και η οποία υποχρέωσε το Μαρόκο, να γίνει προτεκτοράτο της Γαλλίας, με την Ισπανία προστάτιδα χώρα στην περιοχή της Σαχάρας. Σύμφωνα με τη συνθήκη της Φες, το Ραμπάτ επελέγη ως πρωτεύουσα της νέας αποικίας της Γαλλίας. Οι Γάλλοι αποφάσισαν τη μεταφορά της πρωτεύουσας του προτεκτοράτου, από τη Φες στο Ραμπάτ, ώστε η νέα πρωτεύουσα να βρίσκεται στα παράλια της χώρας για ευκολότερο ανεφοδιασμό και ασφαλέστερη υπεράσπισή της σε περίπτωση επιθέσεων, αλλά και για την αποφυγή πολιτικών αναταραχών, στην πρωτεύουσα.
Φτάσαμε στη Φες, στο ξενοδοχείο στο οποίο είχαμε κάνει κράτηση το οποίο ήταν το επί της Boulevard Allal El Fassi, Hôtel Palais Medina & SPA, εγκατασταθήκαμε γρήγορα στα δωμάτιά μας. Φτάνοντας στο ξενοδοχείο, ο μαροκινός φίλος μας ο οποίος όχι μόνο κατάγεται, αλλά και διαμένει τα τελευταία χρόνια στη Φες, μετά από την περιπέτειά του στην Ελλάδα, μας συμβούλευσε ότι το ξενοδοχείο έχει καλή κουζίνα και επειδή η ώρα ήταν ήδη προχωρημένη, αποφασίσαμε να φάμε στο ξενοδοχείο.
Ανέβηκα στο δωμάτιο και παρατήρησα ότι η θέα από το δωμάτιο ήταν πολύ καλή αφού εκτός από την πισίνα (που προφανώς δεν με ενδιέφερε η θέα της), διακρίνονταν τα φώτα της παλιάς πόλης.

Μετά από ένα σύντομο ντους και ολιγόλεπτη ξεκούραση, κατέβηκα για φαγητό.
Το ξενοδοχείο είχε ένα πολύ ατμοσφαιρικό restaurant, ενώ σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους ακουγόταν εξαιρετική αφρικάνικη μουσική σε πολύ χαμηλή ένταση. Αυτό μου άρεσε πάρα πολύ.
Το φαγητό ήταν εξαιρετικό, εγώ προτίμησα μοσχάρι ταζίν με δαμάσκηνα,

καθώς εξαιρετικά ήταν και τα προκαταρκτικά αλλά και το μπουκάλι με το κόκκινο κρασί που ήπια.

Το κρασί προερχόταν από την περιοχή της Μεκνές.
Μετά το φαγητό, ετοιμαστήκαμε για τη νυχτερινή εξόρμηση. Βέβαια ο μαροκινός φίλος μας, μας προετοίμασε για το ότι η Φες δεν έχει τη νυχτερινή ζωή του Μαρακές. Στη Φες, υπήρχαν κάποια (λίγα) κλαμπ τα οποία άνοιγαν τα μεσάνυχτα και δεν είχαν την ποιότητα των αντίστοιχων του Μαρακές. Μετά τα μεσάνυχτα πήγαμε σε ένα κλαμπ και διαπιστώσαμε ότι ο φίλος μας είχε δίκιο. Πάντως και αυτή τη νύχτα περάσαμε όμορφα.
Την άλλη ημέρα το πρωί, παρατήρησα από τη μπαλκονόπορτα του δωματίου μου ότι ο καιρός ήταν συννεφιασμένος με τάση για βροχή.

Μετά το εξαιρετικό πρωινό στο ξενοδοχείο, ξεκινήσαμε για το κέντρο της πόλης, με πρώτη στάση στο βασιλικό παλάτι της Φες.

Το βασιλικό παλάτι του Dar el-Makhzen, στη Φες, βρίσκεται σε μια περιοχή με έκταση 80 στρεμμάτων, περιοχή η οποία περιλαμβάνει το βασιλικό παλάτι, ένα τζαμί, μια medersa (που ιδρύθηκε από τους Μαρινίδες το έτος 1320) κήπους και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Το παλάτι, αλλά και ολόκληρος ο χώρος είναι κλειστός. Η είσοδος είναι απαγορευμένη. Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι οι τεράστιες χάλκινες πόρτες κατασκευασμένες από τοπικό τεχνίτη γύρω στο έτος 1970. Στις περιπτώσεις που πέφτουν οι ακτίνες του ήλιου στο μέταλλο, δίνουν στο έργο την εμφάνιση ενός χρυσού κοσμήματος. Όταν επισκεφτήκαμε την είσοδο του παλατιού είχε έντονη συννεφιά και οι φωτογραφίες δεν ήταν επιτυχημένες.

Όμως την επόμενη ημέρα, επέστρεψα με λιακάδα, οπότε έβγαλα πολύ καλύτερες φωτογραφίες στις χάλκινες πόρτες του βασιλικού παλατιού.

Αλλά αυτές θα παρουσιαστούν σε επόμενο κεφάλαιο.

Στη συνέχεια προχωρήσαμε προς την περίφημη medina της Φες. Σταματήσαμε σε μια θέση, για πανοραμική θέα της πόλης. Όμως η ατμόσφαιρα ήταν πολύ ομιχλώδης.

Βέβαια, όταν βγήκαμε από τη medina της Φες, η ατμόσφαιρα είχε καθαρίσει αρκετά, οπότε οι φωτογραφίες ήταν πολύ καλύτερες.

Αλλά και αυτά είναι για επόμενο κεφάλαιο.

Μετά και από αυτή τη στάση προχωρήσαμε γρήγορα και φτάσαμε στην είσοδο της medina της Φες. Είχαμε αποφασίσει να μπούμε από την πύλη Boujloud.
Η Βab Boujloud, είναι μια κεντρική πύλη εισόδου στη medina της Φες. Η πύλη κατασκευάστηκε τον δωδέκατο αιώνα, ενώ η τελευταία μεγάλη ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε ο έτος 1912. Η πύλη αποτελείται από τρεις πόρτες, με μία μεγάλη στη μέση και εκατέρωθεν αυτής με δύο μικρότερες συμμετρικές, ως προς τον άξονα, πόρτες.
Είχα διαβάσει ότι η πύλη Boujloud ονομάζεται και "The Blue Gate". Όπως την παρατηρήσαμε εξωτερικά, πράγματι δικαιολογείτο το όνομα, αφού η Βab Boujloud είναι επενδεδυμένη με μπλε κεραμικά πλακίδια μαυριτανικού και ανδαλουσιανού ρυθμού.

Όμως όταν μπήκαμε στη medina, παρατηρήσαμε ότι από το εσωτερικό της medina η πύλη έχει πράσινο χρώμα.

Έτσι η πιο γνωστή και ομορφότερη πύλη της medina της Φες, εξωτερικά καλύπτεται με μπλε κεραμικά πλακίδια, αφού το μπλε είναι το χρώμα της πόλης της Φέζ, ενώ εσωτερικά από την πλευρά της medina καλύπτεται με πράσινα κεραμικά πλακίδια, αφού το πράσινο είναι το χρώμα του Ισλάμ.

 

[gelf]

Κεφάλαιο 18 - Η medina της Φες.

Από την πύλη Βab Boujloud,

μπήκαμε στην περίφημη μεντίνα της Φες.
Η μεντίνα της Φες (παλιά Φες), είναι το παλαιότερο οχυρωμένο τμήμα της πόλης, οχύρωση η οποία κατασκευάστηκε το έτος 789 από τον σουλτάνο Ιντρίς ΙΙ, της δυναστείας των Ιδρισίδων.
Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο, η πόλη Fes είναι διάσημη για τη δαιδαλώδη της μεντίνα, η οποία θεωρείται ότι είναι η πιο μεγάλη αστική περιοχή χωρίς αυτοκίνητα σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ αποτελεί από το έτος 1981 Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Αρχίσαμε να περπατάμε στα σοκάκια της μεντίνας.
Στη μεντίνα υπάρχουν δύο κεντρικοί πεζόδρομοι, η Rue Talaa Kebira και η Rue Talaa Sghira, οι οποίες προφανώς δεν υπάγονται σε κάποιο κανόνα γεωμετρίας, αφού κατ' ουσία ούτε παράλληλοι, ούτε κάθετοι είναι μεταξύ τους, αυτοί οι δύο κεντρικοί πεζόδρομοι.
Αρχίσαμε να περπατάμε στα σοκάκια της μεντίνας, ακολουθώντας κατ' αρχή τον πεζόδρομο Talaa Sghira.

Περπατώντας σε μία από τις πιο συναρπαστικές και λαβυρινθώδεις μεντίνες του κόσμου, μου έκανε εντύπωση το πάρα πολύ μικρό μέγεθος των καταστημάτων, στα οποία ίσα-ίσα χωρούσε ένας άνθρωπος κι αν χωρούσε, δεν χρειαζόταν να μετακινηθεί για να φτάσει κάποιο από τα εμπορεύματα.

Συνεχίσαμε να περπατάμε στα λαβυρινθώδη σοκάκια,

μέχρι που φτάσαμε στη Medersa Bou Inania, όπου μπήκαμε μέσα.

Η Medersa Bou Inania, βρίσκεται επί της Rue Talaa Sghira, τον έναν από τους δύο κεντρικούς πεζόδρομους της μεντίνας της Φες και δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 1351 και 1356 από τον σουλτάνο Abu Inan Faris (1329-1358), της δυναστείας των Μαρινίδων. Άλλωστε το όνομα Inania, προέκυψε από τον ιδρυτή της Abu Inan. Η Medersa Bou Inania, είναι ένα εξαιρετικό δείγμα παραδοσιακής μαροκινής αρχιτεκτονικής και συγκεκριμένα της αρχιτεκτονικής της δυναστείας των Μαρινίδων και είναι η μόνη Medersa στη Φες, η οποία διαθέτει μιναρέ.

Μέχρι να διαβάσω αναλυτικά στοιχεία για τη Medersa Bou Inania, είχα την εσφαλμένη αντίληψη, ότι η Medersa είναι θεολογική σχολή. Άλλωστε με τα θρησκειολογικά, ποτέ δεν τα πήγαινα καλά. Όμως η Medersa δεν είναι θεολογική σχολή, είναι γενική σχολή και για την εποχή, ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Και μάλιστα στη Medersa Bou Inania, είχαν διδαχθεί και μέσω αυτής είχε μεταφερθεί κατά μεγάλο ποσοστό, η αρχαία ελληνική φιλοσοφία προς τη δύση, από σπουδαστές της σχολής προερχόμενους από χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ο ιδρυτής της σχολής σουλτάνος Abu Inan Faris, ήταν άνθρωπος που αγαπούσε πολύ τη γνώση και προώθησε τη μετάδοση της γνώσης. Πολλές διδαχές αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, διασώθηκαν και διαδόθηκαν στη Δυτική Ευρώπη, μέσω της σχολής Bou Inania. Όμως ο Abu Inan Faris, έπεσε θύμα της αγάπης του για τη γνώση, γιατί οι εποχές τότε (μήπως και τώρα δεν ήταν ανεκτές προς τους ανθρώπους που αγαπούν τη γνώση, οπότε ο Abu Inan Faris δολοφονήθηκε νέος και μάλιστα από τον ίδιο του τον βεζίρη το έτος 1358.
Προχωρήσαμε από το αίθριο στο εσωτερικό της σχολής, είδαμε αίθουσες διδασκαλίας,

διαδρόμους μεταξύ των αιθουσών διδασκαλίας,

τουαλέτες,

μπάνια,

ακόμα και ξύλινες κατασκευές στις οποίες έπλεναν τους νεκρούς.

Αφού μείναμε αρκετή, αλλά και διδακτική, ώρα στη Medersa Bou Inania, βγήκαμε πάλι έξω στο χάος της συναρπαστικής και δαιδαλώδους μεντίνας της Φες.

Εγώ, λόγω της ιδιότητας του επαγγέλματός μου, το οποίο ασκώ για δεκαετίες, δεν έχω πρόβλημα με τον προσανατολισμό. Βέβαια, καλού κακού, είχα ενεργοποιήσει στο κινητό μου τηλέφωνο και όλους τους πλοηγούς (here, google maps, maps.me), ώστε να είναι ενεργοί χωρίς σύνδεση σε δίκτυο. Ο Μαροκινός φίλος μας, προσπαθούσε να μου εξηγήσει, ότι ως γέννημα - θρέμμα της Φες γνώριζε και τη μεντίνα, εγώ όμως του απαντούσα ότι θέλω να γνωρίζω που βρίσκομαι κάθε στιγμή, αφού σπάνια μου έχει τύχει στα ταξίδια μου να έχω δίπλα μου, κάποιον γνώστη της περιοχής. Και η αλήθεια είναι ότι όσο και δαιδαλώδης να είναι η μεντίνα της Φες, με στοιχειώδη προσανατολισμό δεν υπάρχει περίπτωση να μην κατευθυνθείς προς τα εκεί που έχεις στόχο. Ίσως να το πετύχεις, περπατώντας μερικά μέτρα παραπάνω. Αλλά θα το πετύχεις. Κάπως έτσι απομυθοποίησα και τα αναφερόμενα περί δυσκολίας προσανατολισμού στη μεντίνα της Φες. Μάλιστα για να πείσω τον μαροκινό φίλο μας, του είπα να με ακολουθεί στη μικρή περιπλάνηση της μεντίνας της Φες, ώστε να περάσουμε από τις θέσεις τις οποίες είχα σημειώσει ως αξιοθέατα στη μεντίνα της Φες. Ρίχνοντας κατά καιρούς κλεφτές ματιές στους πλοηγούς, επαλήθευα ότι ήμουν σε σωστό δρόμο.

Περάσαμε από σοκάκια, στα οποία εγώ λόγω ύψους δεν μπορούσα να περάσω.

Έσκυβα για να καταφέρω να περάσω και μετέφερα την καταπόνηση στη μέση μου. Επίσης περάσαμε από σοκάκια, όπου πάνω από τα κεφάλια μας παρατηρούσα ρηγματωμένα έως ετοιμόρροπα κτίρια.

Σκέφτηκα ότι ευτυχώς στο Μαρόκο δεν κάνει συχνά σεισμούς. Όπως περπατούσαμε, είδαμε σε ένα τοίχο, γκράφιτι με τα σύμβολα της ποδοσφαιρικής ομάδας της Φες.

Ο μαροκινός φίλος μας πανηγύρισε. Είναι φανατικός οπαδός της ομάδας και είναι λογικό, αφού γεννήθηκε, έφυγε, επέστρεψε και τώρα η μόνιμη κατοικία του είναι πάλι στη Φες.
Εκτός από την περιπλάνηση στα σοκάκια της μεντίνας της Φες και τη Medersa Bou Inania, ένα άλλο αξιοθέατο το οποίο είχα σημειώσει ήταν το πανεπιστήμιο Al-Karaouine. Θεωρείται το παλαιότερο υπάρχον εκπαιδευτικό ίδρυμα παγκοσμίως, σύμφωνα με την UNESCO και το ρεκόρ Guinness. Το πανεπιστήμιο Al-Karaouine, το οποίο στην πορεία, έγινε ένα από τα κορυφαία πνευματικά και εκπαιδευτικά κέντρα του ιστορικού μουσουλμανικού κόσμου, ξεκίνησε τη λειτουργία του, το έτος 859, αλλά επειδή στο χώρο του υπάρχει και τζαμί και το ίδρυμα είναι συνδεδεμένο με αυτό, δεν είναι επισκέψιμο στους μη μουσουλμάνους.
Έτσι οι άπιστοι μπορούν να φωτογραφίσουν μόνο από την είσοδο, ή μάλλον από τις εισόδους-εξόδους.

Πάντως το έτος 1963, το πανεπιστήμιο Al-Karaouine, ενσωματώθηκε στο σύγχρονο πανεπιστημιακό σύστημα του Μαρόκου.
Συνεχίσαμε να περπατάμε στα στενά σοκάκια της μεντίνας της Φες,

μπαίνοντας μέσα σε κτίρια, πολλά από τα οποία είχαν αίθριο, ένα από τα οποία είχε και παλαιοπωλείο - βιβλιοπωλείο που με συγκίνησε πολύ

ενώ όμορφο αίθριο έχει και η Médersa Mesbahiya.
Η Médersa Mesbahiya, είναι σχολή της περιόδου των Μαρινίδων, οπότε το κτίριο έχει διατηρήσει μερικά πρωτότυπα παραδείγματα επιγραφικής και γεωμετρικής διακόσμησης από την εποχή των Μαρινίδων. Είναι σε θέση κοντά στο πανεπιστήμιο Al-Karaouine και τα 117 δωμάτια της σχολής, μπορούν να φιλοξενήσουν έως 140 φοιτητές από διάφορες περιοχές της χώρας. Το κτίριο είχε υποστεί ζημιές με την πάροδο του χρόνου, όμως ένα έργο αποκατάστασης το οποίο πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και η μετέπειτα συντήρηση, περιόρισε τις φθορές. Παρατηρήσαμε, για πολύ λίγο, εξωτερικά το κτίριο και προχωρήσαμε περπατώντας στα μικρά και δαιδαλώδη στενοσόκακα της μεντίνας της Φες, μέχρι που βρεθήκαμε σε ένα μικρό πλάτωμα, όπου είναι και η βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Al-Karaouine. Αυτό το πλάτωμα, σαν μια μικρή πλατεία, μας φάνηκε σαν όαση στην έρημο σε σχέση με τα στενά σοκάκια της μεντίνας της Φες.

Συνεχίσαμε να περπατάμε και περάσαμε και από άλλα στενά σοκάκια κάτω από κτίρια με στοιχειώδη, ή μάλλον υποτυπώδη αντιστήριξη

Ο Μαροκινός φίλος μας, επέμενε ότι για την εμπειρία, έπρεπε να περάσουμε από τα βυρσοδεψεία της Φες. Είχα διαβάσει για τα βυρσοδεψεία της Φες και είχα αποφασίσει ότι λόγω οσμής μάλλον δεν θα αντέξω να πάω. Όμως μόλις έφτασα κοντά στον χώρο των βυρσοδεψείων, αναθεώρησα την αρχική απόφασή μου. Άλλωστε είμαι γνωστός αναθεωρητής. Ανεβήκαμε μια στενή σκάλα, προφανώς με φύλλο μέντας στη μύτη και μπροστά μας ήταν το "πανόραμα" των βυρσοδεψείων.

Από επαγγελματική διαστροφή ρώτησα για την επεξεργασία και τον αποδέκτη των αποβλήτων των βυρσοδεψείων. Για τον αποδέκτη πήρα απάντηση. Ήταν το ποτάμι κατάντη από τις εγκαταστάσεις. Για την επεξεργασία δεν έλαβα σαφή απάντηση. Ρίχνοντας μια τελευταία ματιά στο κέντρο της πόλης,

φύγαμε πολύ γρήγορα από τον χώρο και συνεχίζοντας τη βόλτα στη μεντίνα, περάσαμε και από την περιοχή με τους αργαλειούς,

όπου νομίζω ότι έκαναν πως δουλεύουν, για να δουλεύουν τους τουρίστες, σ' αυτό άλλωστε συμφώνησε και ο Μαροκινός φίλος μας και κάποια στιγμή έδωσα το σύνθημα αποχώρησης από την περίφημη μεντίνα της Φες. Για μένα, ήταν αρκετός ο χρόνος που μείναμε εκεί. Ότι ήταν να το δούμε το είδαμε. Περπατήσαμε προς το αυτοκίνητο, μπήκαμε μέσα και στο δρόμο παρατηρήσαμε ότι είχε καθαρίσει η ατμόσφαιρα. Οπότε σταματήσαμε να βγάλουμε μερικές πανοραμικές φωτογραφίες της Φες. Οι φωτογραφίες βγήκαν σε πολύ καλύτερες συνθήκες από τις πρωινές φωτογραφίες.

Τη στιγμή εκείνη, η πόλη της Φες απεικονιζόταν σε όλη τη μεγαλοπρέπειά της. Όμως δεν είχαμε πολύ χρόνο. Την προηγούμενη νύχτα, αφού με το φαγητό, είχαμε πιει τα κρασιά μας, αργότερα στο κλαμπ μεταξύ τρίτου και τέταρτου ποτού, ή μεταξύ πέμπτου και έκτου, προφανώς δεν θυμάμαι ακριβώς, ο μαροκινός φίλος μας, μας είχε τάξει να μας πάει στην Ελβετία. Όχι στην κανονική Ελβετία, αλλά στην Ελβετία του Μαρόκου. Μπήκαμε στο αυτοκίνητο και κατευθυνθήκαμε προς τα εκεί. Στην Ελβετία, όχι όμως στην original Ελβετία.