Φινλανδία 4.028 παγωμένα χιλιόμετρα

[Klair]

Κεφάλαιο 15ο: Tornio: Στη δίδυμη πόλη της Λαπωνίας
25 Ιανουαρίου 2025​

Όλη τη νύχτα χιόνιζε στο Tornio. Το πρωί κατεβήκαμε στην τραπεζαρία για να πάρουμε το πρωινό μας. Ο μπουφές δεν είχε μεγάλη ποικιλία, αλλά τα βασικά. Μια χαρά, όμως, φάγαμε αφού είμαστε ολιγαρκείς και βολευόμαστε και με τα λίγα. Κάναμε check out και μεταφέραμε τα πράγματα στο αυτοκίνητο. Το πρόγραμμα έλεγε εξερεύνηση της πόλης, πριν την αναχώρησή μας για το μακρύ ταξίδι προς το Ελσίνκι. Το πως ακριβώς θα γινόταν η εξερεύνηση εν μέσω χιονοθύελλας ήταν ένα θέμα, βέβαια.

Το Tornio είναι μια συνοριακή πόλη που προσφέρει πρόσβαση στον Βοθνικό Κόλπο. Αποτελεί μέρος της Λαπωνίας και της κοιλάδας του ποταμού Torne. Μαζί με τη σουηδική πόλη Haparanda σχηματίζει μια μοναδική, διεθνή δίδυμη πόλη με 32.000 κατοίκους στα σύνορα δύο χωρών. Εδώ, συναντιούνται οι φινλανδικές και σουηδικές γλώσσες και πολιτισμοί, καθώς και το συνοριακό εμπόριο, το ποτάμι, η θάλασσα και ένα ζωντανό ρεύμα κίνησης τουριστών.

Το Tornio είχε εξελιχθεί σε εμπορικό κέντρο από τον 16ο αιώνα κατέχοντας τη διάκριση ως η βορειότερη πόλη στον κόσμο, για 168 χρόνια. Ένα βασικό σημείο καμπής στην ιστορία της πόλης συνέβη το 1809 όταν η Σουηδία έχασε τις περιοχές που αποτελούν τη σημερινή Φινλανδία από την Αυτοκρατορική Ρωσία. Ο ποταμός Torne επελέγη ως σύνορο μεταξύ της Σουηδίας και του νέου ρωσικού Μεγάλου Δουκάτου της Φινλανδίας χωρίζοντας οικογένειες και ενορίες.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η περιοχή εξελίχθηκε σε τόπο συνάντησης της φινλανδικής και της σουηδικής γλώσσας και κουλτούρας. Η πόλη Haparanda ιδρύθηκε το 1821 από τη σουηδική πλευρά και έχει εξελιχθεί σε σημαντικό εταίρο κατά τη διάρκεια δύο αιώνων. Σήμερα, οι δύο γείτονες σχηματίζουν τη δίδυμη πόλη TornioHaparanda.

Η ιδιαίτερη ιστορία της πόλης μάς παρακίνησε να την επιλέξουμε ως ενδιάμεσο σταθμό με διανυκτέρευση, πριν καταλήξουμε στο Ελσίνκι. Ιδιαίτερες ήταν, όμως, και οι καιρικές συνθήκες που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε στο Tornio. Ήταν, μακράν, οι χειρότερες όλου του ταξιδιού. Δεν μας πτόησαν ούτε οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, ούτε οι πεζοπορίες στα παγωμένα Εθνικά Πάρκα, ούτε η οδήγηση στους παγωμένους και επικίνδυνους δρόμους της Λαπωνίας στάθηκε εμπόδιο στη μέχρι τώρα πορεία του ταξιδιού μας. Όμως, όταν βρεθήκαμε εκτός ξενοδοχείου καταλάβαμε ότι η μετακίνησή μας στους δρόμους θα ήταν μια πραγματική πρόκληση και όχι μια απλή βόλτα για να γνωρίσουμε την πόλη.

Μας σφυροκοπούσε παγωμένος αέρας και μας μαστίγωνε, στο εκτεθειμένο πρόσωπο, το χιόνι. Όλα ήταν μια ολόλευκη ευθεία. Δεν ξεχώριζες πεζοδρόμια, δρόμους, νησίδες….τίποτα! Απέναντι από το ξενοδοχείο, στην άκρη του ποταμού Torne, υπάρχει η προκυμαία του Nordberg όπου έχει τοποθετηθεί ένα τεράστιο γλυπτό από ατσάλι και κίνησα για να το δω από κοντά. Με πάρα πολύ προσεκτικά βήματα έφτασα κοντά του, διαπιστώνοντας ότι δεν μπορούσα να ξεχωρίσω που σταματάει η στεριά και που ξεκινάει το ποτάμι.

Για πρώτη φορά ένιωσα άγχος και ανασφάλεια, για το τι μπορεί να βρίσκεται κάτω από κάθε μου βήμα. Απέφυγα να κάνω βόλτα γύρω από το Kojamo, έτσι ονομάζεται το έργο τέχνης των καλλιτεχνών Pekka και Teija Isorättyä, και αρκέστηκα στο να το περιεργαστώ από τη μια του πλευρά.

Το Tornio έλαβε τα δικαιώματά του ως πόλη από τον βασιλιά Gustav II Adolf, το 1621. Το 2021, γιόρτασε τα 400 χρόνια του και το γλυπτό τοποθετήθηκε εδώ για την επέτειο. Αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ζωντανής μετάδοσης και συμβολίζει δύο σημαντικές πτυχές της πόλης, τον σολομό και το ατσάλι. Σήμερα, το Tornio είναι ένα σημαντικό βιομηχανικό κέντρο ιδιαίτερα γνωστό για τη χαλυβουργία του, αλλά και για τον μεγάλο αριθμό σολομών που ζουν στο ποτάμι του.

Στο κέντρο της προκυμαίας ορθώνεται άλλο ένα γλυπτό, το Broken Lantern, του ιδίου καλλιτεχνικού διδύμου. Είναι ένα σπασμένο φανάρι μέσα στο οποίο μπορεί να δει κανείς διάφορες φιγούρες της πόλης.

Επέστρεψα, δηλώνοντας στους υπόλοιπους ότι μόνο με το αυτοκίνητο θα μπορέσουμε να δούμε τα αξιοθέατα της πόλης. Περάσαμε από το Δημαρχείο

και στη συνέχεια κατευθυνθήκαμε προς την εκκλησία του Tornio, έναν γοητευτικό ξύλινο ναό του 1686. Ο Γάλλος μαθηματικός και φιλόσοφος Pierre Louis Moreau de Maupertuis, σε μια αποστολή του στη Λαπωνία, χρησιμοποίησε τον Πύργο της εκκλησίας του Tornio ως σημείο μέτρησης για να καθορίσει το μέγεθος και το σχήμα της γης. Αλλά και ο βασιλιάς Κάρολος ΙΔ΄ της Σουηδίας επισκέφθηκε τον Πύργο, το 1694, για να παρακολουθήσει τον ήλιο του μεσονυκτίου. Ωστόσο, λίγο πριν τα μεσάνυχτα, ένα σύννεφο πέρασε μπροστά από τον ήλιο και δεν κατάφερε να τον δει. Ο βασιλιάς ήθελε να επιστρέψει τον επόμενο χρόνο και για τον σκοπό αυτό χτίστηκε ένας ψηλότερος Πύργος με στρογγυλά παράθυρα-«τα παράθυρα του βασιλιά»-αλλά αυτός πέθανε πριν προλάβει να ξαναεπισκεφθεί το Tornio.

Λίγο πιο πέρα από την εκκλησία, είδαμε τον Πύργο Νερού Suensaari και έναν Μύλο. Κατέβηκα από το αυτοκίνητο και με πολλή προσοχή πλησίασα τον Πύργο. Υπήρχε μια μεταλλική πόρτα, αλλά ήταν κλειδωμένη κι έτσι χάσαμε την ευκαιρία να δούμε την πόλη από ψηλά.

Η μετακίνηση στους δρόμους του Tornio μας δυσκόλευε και μας άγχωνε πολύ. Δεν ξέραμε που είναι το οδόστρωμα, που είναι τα πεζοδρόμια, αν υπάρχουν νησίδες, όλα ήταν λευκά! Δεν υπήρχαν και οι κόκκινοι μεταλλικοί πάσσαλοι για βοήθεια. Βαδίζαμε στα τυφλά….

Τα επόμενα αξιοθέατα που είχα σημειώσει ήταν το Aine Art Museum και το Μουσείο της Κοιλάδας του Torne (Tornionlaakson Μuseo). Το Μουσείο Τέχνης Aine γεννήθηκε από την αγάπη για την τέχνη που μοιράζονται οι Eila και Veli Aine, κάτοικοι του Tornio. Η μόνιμη συλλογή του Aine Pictorial Art Foundation αντιπροσωπεύει τις φινλανδικές εικαστικές τέχνες από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Η συλλογή δίνει έμφαση στους Φινλανδούς εξπρεσιονιστές από τις αρχές του 20ου αιώνα και στο Prisma-group από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.

Ωστόσο, θα εστιάσω περισσότερο στο έτερο μουσείο, με την ονομασία Μουσείο της Κοιλάδας Torne, επειδή είναι το μοναδικό διασυνοριακό μουσείο στον κόσμο. Το συγκεκριμένο μουσείο είναι, επίσης, το επίσημο μουσείο του δήμου Haparanda στη Σουηδία γεγονός που του προσδίδει αυτήν τη μοναδικότητα. Χρόνο δεν είχαμε για να το επισκεφθούμε εσωτερικά, ωστόσο, έκανα τη μελέτη μου και έμαθα ότι η μόνιμη έκθεση αναδεικνύει τα παραδοσιακά μέσα ζωής, την ιστορία του Tornio και της Haparanda, το συνοριακό εμπόριο, το λαθρεμπόριο και τους γάμους πέρα από τα σύνορα. Οι επισκέπτες μπορούν, επίσης, να ακούσουν τοπικές γλώσσες και διαλέκτους. Το παρελθόν ζωντανεύει μέσα από αυθεντικά αντικείμενα και άφθονο φωτογραφικό υλικό.

Δίπλα στο Μουσείο είδαμε την Tornio Pentecostal Church, του 1933.

Η Πλατεία Victoria, που ολοκληρώθηκε το 2011, είναι μια κοινόχρηστη αγορά των πόλεων Tornio και Haparanda και σε αυτήν φτάσαμε αμέσως μετά. Στον χώρο στάθμευσης του εμπορικού κέντρου Rajalla έπρεπε να αποχωριστούμε τη ζεστασιά του αυτοκινήτου και να βγούμε έξω στη χιονοθύελλα συνεχίζοντας με τα πόδια.

Η ανταμοιβή μας θα ήταν το γεγονός ότι το ένα πόδι μας θα πατούσε στη Φινλανδία και το άλλο στη Σουηδία και η κοινή καρδιά των δίδυμων πόλεων θα ήταν το background για τις φωτογραφίες μας.

Αυτό που κάνει την Πλατεία Victoria ακόμα πιο ξεχωριστή είναι το γεγονός ότι μπορείς, κυριολεκτικά, να ταξιδέψεις στον χρόνο, αφού η ζώνη ώρας αλλάζει ακριβώς στη μέση της. Άλλη ώρα έχει η Σουηδία και άλλη η Φινλανδία. Τυχεροί είναι οι κάτοικοι των δύο πόλεων, αφού γιορτάζουν από κοινού την έλευση του Νέου Χρόνου στην Πλατεία Victoria. Ζωντανή μουσική, σόου και πυροτεχνήματα δύο φορές-πρώτα τα μεσάνυχτα ώρα Φινλανδίας και μια ώρα αργότερα τα μεσάνυχτα ώρα Σουηδίας.

Πάνω στην Πλατεία Victoria είδαμε διάφορα έργα τέχνης, κάποια από τα οποία είναι σχεδιασμένα από ντόπιους νέους καλλιτέχνες.

Η βόλτα με τα πόδια συνεχίστηκε στη σουηδική πλευρά. Η πόλη Haparanda είναι και αυτή τόπος εμπορίου και αγορών με ένα τεράστιο κατάστημα ΙΚΕΑ, ακριβώς απέναντι από το εμπορικό κέντρο Rajalla På Gränsen, να συμπληρώνει και να ενισχύει την κοινή αγορά των αδελφών πόλεων. Μάλιστα, αυτό είναι το βορειότερο ΙΚΕΑ του κόσμου.

Αν μας βοηθούσε περισσότερο ο καιρός θα εισχωρούσαμε ακόμα πιο βαθιά στη Haparanda για να δούμε τον μεγαλειώδη σιδηροδρομικό σταθμό, μέσω του οποίου επέστρεψε στη Ρωσία ο Βλαντιμίρ Λένιν τον Μάρτιο του 1917, αλλά και το Haparanda Stadshotell που εγκαινιάστηκε το 1900. Σε αυτό το ιστορικό ξενοδοχείο, επαναστάτες, αναρχικοί, κατάσκοποι, στρατιωτικοί, κόμητες και βαρόνοι έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ιστορία.

Εν μέσω σφυροκοπήματος της κακοκαιρίας, το μόνο που μπορέσαμε να κάνουμε ήταν μια βόλτα κατά μήκος της όχθης του παγωμένου ποταμού Torne και να επιστρέψουμε πίσω στη Φινλανδία και στο Tornio από τις γέφυρες που ενώνουν τη σουηδική με τη φινλανδική γη.

Η αναχώρηση για τον επόμενο προορισμό ήταν άμεση και η χιονόπτωση μάς κράτησε συντροφιά και στα 130 Km της πορείας μας.