Αργεντινή Βολιβία Περού Χιλή Χαμένες πόλεις, Τσε, παγετώνες και έρημοι (Περού, Βολιβία, Χιλή, Αργεντινή και Ανταρκτική)

[Krekouzas]

Ας μου επιτρέψετε να κάνω και εγώ ένα τοπ 5 της Βολιβίας μιας και για εμένα εδώ τελείωσε το ταξίδι.
1. Η επιστροφή μου στη λίμνη Τιτικάκα. Σε λιγότερο τουριστικό σημείο και με αρκετό αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

2. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την ταλαιπωρία των 23 ωρών για το πήγαινε έλα στα ερείπια της Iskanwaya. Μέσα σε ένα εξαιρετικά βρώμικο λεωφορείο. Άξιζε όμως. Μια φορά και νομίζω είναι αρκετή.

3 & 4. Η έρημος του αλατιού, μεγαλειώδες και ατελείωτο. Δεν ξέρω από που να ξεκινήσω και που να τελειώσω. 5 ημέρες και είδαμε τόσα πολλά χρώματα εικόνες φλαμίνγκο (που είναι και επίκαιρα) και εξαιρετικά δύσκολο να διαλέξεις μόνο μια εικόνα.

5. Η αναχώρηση. Η Σάντα Κρουζ και μια άλλη Βολιβία που δεν είχα ξανά δει.

 

[Krekouzas]

Τελευταία να πω ότι είχα ένα Project σκεφτεί μιας και ειμαι χρήστης του Instagram. Είχα σκεφτεί να προσπαθήσω να βάζω την καλύτερη μια φωτογραφία για κάθε μέρα του ταξιδιού. Μια?!? Είναι αρκετή?! Πολλές μέρες ήταν. Μα στο Μάτσου Πίτσου το Choquequirao η την Salar De Uyuni, δεν κατάφερα να βάλω μόνο μια. 40 ημέρες από την προσγείωση στο Μαϊάμι μέχρι την απογείωση από την Σάντα Κρουζ. Νομίζω άξιζε το αποτέλεσμα.
Το έκανα και ένα μικρό βίντεο. Με τραγούδι του πρων τραγουδιστή των The Verve, Richard Ashcroft - This Thing Called Life

https://www.instagram.com/krekouzas/

 

[Sassenach77]

@Krekouzas Αν όλα τα όμορφα δεν τελείωναν, θα έχαναν αυτή την ομορφάδα τους !!! Πάντα έρχονται τα επόμενα που θα είναι εξίσου καλά, και γιατί όχι, και καλύτερα ( λέω εγώ τώρα....που θεωρώ οτι σαν την Λατινική Αμερική δεν υπάρχει !!!! Λάθος αυτό μέν, αδυναμίες όμως δε....μεγάλες προσδοκίες...)
Και σ' ανώτερα λοιπόν !!!

 

[Yorgos]

Συνέχεια της ιστορίας σε δύο εβδομάδες.

 

[FILBO]

Συνέχεια της ιστορίας σε δύο εβδομάδες.

Για που το βάλες Γιωργάκη και θα λείψεις 2 βδομάδες; Όπου και να πας, καλά να περάσεις...

 

[FILBO]

Τελευταία να πω ότι είχα ένα Project σκεφτεί μιας και ειμαι χρήστης του Instagram. Είχα σκεφτεί να προσπαθήσω να βάζω την καλύτερη μια φωτογραφία για κάθε μέρα του ταξιδιού. Μια?!? Είναι αρκετή?! Πολλές μέρες ήταν. Μα στο Μάτσου Πίτσου το Choquequirao η την Salar De Uyuni, δεν κατάφερα να βάλω μόνο μια. 40 ημέρες από την προσγείωση στο Μαϊάμι μέχρι την απογείωση από την Σάντα Κρουζ. Νομίζω άξιζε το αποτέλεσμα.
Το έκανα και ένα μικρό βίντεο. Με τραγούδι του πρων τραγουδιστή των The Verve, Richard Ashcroft - This Thing Called Life

https://www.instagram.com/krekouzas/

Μπράβο σου αγόρι μου!!! Ήταν τόσο όμορφο αυτό που είδα!!! Σου εύχομαι ολόψυχα πολλά-πολλά και ακόμα καλύτερα ταξίδια.

 

[FILBO]

Η μελαγχολία του αποχαιρετισμού αποτυπώνεται ολοκάθαρα στο αντίο του Γιώργου και στα δικά σου λόγια. Όσο για το γλυκό κορίτσι (το τρίτο μέλος της παρέας), είναι όλα τα λεφτά. Πάντα κάτι τελειώνει για ν' αρχίσει κάτι άλλο, ενδεχομένως καλύτερο....keep travelling...

 

[Yorgos]

Η βολτίτσα στο χωριό της Samaipata ήταν πολύ ευχάριστη, ενώ και η έξοδος από αυτό ήταν ευκολότερη του αναμενομένου, αφού βρήκα συγκοινωνία να με πάει μέχρι τη Mairana, που υποτίθεται ότι είναι μόλις 9 χιλιόμετρα μακριά (νομίζω ότι ήταν περισσότερο αλλά μικρή σημασία έχει) απ’ όπου δεν υπήρχε σαφής πληροφορία για το πώς φτάνει κανείς στη Vallegrande, το σημείο ταφής του Τσε (αλλά όχι το σημείο εκτέλεσης, που είναι η Higuera, η πρόσβαση στην οποία εξακολουθούσε να είναι μυστήριο). Τελικώς αποδείχθηκε πως υπάρχει ένας συνεταιρισμός οδηγών αυτοκινήτων που αναχωρεί από ένα γραφειάκι μόλις εμφανισθούν 4 επιβάτες, το οποίο πρέπει να συμβαίνει κάθε τέταρτα Χριστούγεννα. Για καλή μου τύχη πάντως εμφανίστηκε ένας ηρωικός επιβάτης, ο οποίος δέχθηκε να καλύψουμε το κόστος των άλλων δύο που δε θα έρχονταν ποτέ, ώστε να φύγουμε πριν τη Δευτέρα Παρουσία.

Η δίωρη διαδρομή είναι όμορφη σε μια πράσινη αλλά αραιοκατοικημένη περιοχή. Παρακολουθώντας την προσπαθούσα να μπω στη λογική του Γκεβάρα και στο πώς θα ένιωσε όταν πρωτοείδε τα οποία που έμελλε να είναι και τα τελευταία που θα έβλεπε στην 39χρονη ζωή του.

Φτάσαμε στο Vallegrande πιο γρήγορα απ’ ό,τι περίμενα αφού -ω τι έκπληξη- ο δρόμος είχε αναβαθμιστεί από την κυβέρνηση Μοράλες ενώ γραφόταν ο οδηγός μου, ένα μοτίβο γνώριμο στο ταξίδι μου στη Βολιβία. Στην κεντρική πλατεία της Vallegrande δεσπόζει ένα μεγάλο άγαλμα, το οποίο λανθασμένα περίμενα ότι θα ήταν του Τσε. Επίσης λανθασμένα περίμενα ότι η Vallegrande θα ήταν ένα μικρό χωριουδάκι, για να βρω μπροστά μου μια ζωντανότατη κωμόπολη 11,500 κατοίκων, αρκετά περιποιημένη, εμφανώς εύπορη και όπου –αντίθετα με ό,τι περίμενα- η ζωή δεν περιστρέφεται καθόλου γύρω από τα τραγικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν πριν από 50 χρόνια. Κάθε άλλο, ούτε κανένα εμφανές μνημείο βλέπει ο επισκέπτης, ούτε ένα γκραφίτι, ούτε ένα τουριστικό πρακτορείο που να προσφέρει κάποιο τουρ με θέμα τον Τσε.

Υπήρχε πάντως ένα γραφείο πληροφοριών δίπλα στο δημαρχείο, οπου μια καλή κυρία με ενημέρωσε πως ο Gonzalo, ένας τύπος που αναφέρεται στον οδηγό μου ως ο ντόπιος «ειδικός στον Τσε» βρίσκεται κάπου κοντά και θα τον έπαιρνε τηλέφωνο ώστε να συζητήσουμε το αν μπορεί να μου δείξει το χώρο ταφής και να μου δώσει κάποιες οδηγίες για το πώς και αν θα έφτανα μέχρι την Higuera, χωρίς να πληρώσω μια περιουσία. Ο Gonzalo αποδείχθηκε πως ήταν ένας σαραντάχρονος κοντούλης ενθουσιώδης τυπάκος, που για 5€ δέχθηκε να μου δείξει οτιδήποτε σχετικό με τον Τσε διαθέτει η Vallegrande και θα συζητούσαμε και το θέμα της μεταφοράς στη θρυλική Higuera. Χωρίς πολλά-πολλά, άφησα το σάκο μου στο δημαρχείο και φύγαμε, αφού βρήκαμε ένα καλό ταρίφα που θα μας βοηθούσε στη βόλτα μας για μόλις 3,5€ . Ειλικρινά το γιατί τα τζιμάνια των πρακτορείων στη Σάντα Κρους εξακολουθούν να χρεώνουν πεντακοσάρικα, παρέμενε μυστήριο. Μαζί μας τελικά θα ήταν δυο κρουσένιος, ένας μονίμως τσαντισμένος σφίχτερμαν και η πολύ υπομονετική βολιβιανή αλλά με ασιατικές ρίζες κοπέλα του. Τελικά ο σφίχτερμαν δεν είχε και πολλή όρεξη και καθόλη την επίσκεψη περπατούσε νευρικός έξω από το χώρο του κάθε αξιοθέατου. Τον λυπήθηκα γιατί νομίζω ότι είχε πάρει υπερβολικά πολλά στεροειδή με εμφανείς παρενέργειες, αλλά προτίμησα να ασχοληθώ με τον Gonzalo και τον Τσε.

Η πρώτη στάση θα γινόταν στο πλυσταριό όπου το σώμα του Τσε καθαρίστηκε μετά την εκτέλεση του. Το συγκεκριμένο πλυσταριό απαθανατίστηκε στη διαβόητη φωτογραφία με το άψυχο ημίγυμνο κορμί του Τσε, την οποία η CIA δημοσιοποίησε προκειμένου να πείσει τη διεθνή κοινότητα πως η επιχείρηση εξολόθρευσης των Κουβανών και Βολιβιανών είχε επιτυχή έκβαση και πως ο Τσε ήταν ήδη νεκρός (και για να μην υπάρχουν αμφιβολίες, πιθανολογείται πως του έκοψαν τα χέρια αργότερα και τα έστειλαν στην Αργεντινή για ταυτοποίηση αποτυπωμάτων, αν και η ιστορία έχει τόσο μυστήριο που θα θέλαμε πολλές σελίδες για να την εξετάσουμε ενδελεχώς και δεν πρόκειται να μετατρέψω στην ιστορία σε διατριβή για τον Τσε). Αυτό που δε γνώριζα είναι πως το συγκεκριμένο πλυσταριό βρίσκεται στον εξωτερικό χώρο του τοπικού νοσοκομείου Senor de Malta, όπου ο σεμνότατος Gonzalo φάνηκε να γνωρίζει τους πάντες.
Η πρώτη θέα του πλυσταριού είχε κάτι το «ξερό». Έχει φτιαχθεί μια κατασκευή γύρω του ώστε να είναι υπό σκεπή, αλλά κατά τα άλλα μετά από μισό αιώνα παραμένει έτσι όπως απαθανατίστηκε σε εκείνη τη φωτογραφία που είχε προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον (ή πάταγο, ή κατακραυγή, ή ίντριγκα, ή δυσπιστία, όπως το πάρει ο καθένας). Αυτό που δεν περίμενα είναι ότι έχει επιτραπεί σε όποιον επισκέπτη περνάει από εκεί να υπογράψει στους τοίχους ή και στο ίδιο το πλυσταριό ό,τι θέλει, από την ημερομηνία επίσκεψης και το όνομά του μέχρι πολιτικά σλόγκαν. Επίσης παρόντες ήταν καμιά εικοσαριά κουβανοί γιατροί, που έκαναν το υποχρεωτικό προσκύνημα, υπό ξενάγηση μάλιστα κάποιου υπευθύνου. Τους ρώτησα να θα πάνε και στην Higuera, με την ελπίδα ότι θα με έπαιρναν στα κατσάβραα μαζί τους, αλλά ο υπεύθυνος της αποστολής μου είπε πως η επόμενη επίσκεψη εκεί ήταν προγραμματισμένη για τον... Ιούνιο, προφανώς για την επίσημη ημερομηνία γέννησης του Τσε (η πραγματική απ’ ό,τι φαίνεται είναι 14 Μαϊου κι όχι 14 Ιουνίου, αφού οι ... άτακτοι γονείς του τον δήλωσαν αργότερα ώστε να μην είναι προφανές πως συνελήφθη εκτός γάμου, αλλά αυτή η λεπτομέρεια μάλλον αφορά όσους ασχολούνται με τα ζώδια).

Η παρουσία τόσο πολλών ανθρώπων στον πολύ μικρό χώρο μάλλον αφαιρούσε ατμόσφαιρα από την όλη εμπειρία, αλλά με το που έφυγαν τα πατριωτάκια μου έκατσα για λίγα λεπτά να διαβάσω τι είχαν γράψει οι κατά καιρούς επισκέπτες. Κι εκεί, μέσα στη βουβαμάρα πάνω από το τσιμεντένιο και ταλαιπωρημένο πλυσταριό, το μάτι μου έπεσε πάνω σε κάτι που μόνο Κουβανός θα μπορούσε να γράψει: «Κι μη νομίζουν πως επειδή σε έκρυψαν κάτω από τη γη θα μας εμποδίσουν από το να σε βρούμε, Τσε, Comandante, φίλε», στίχοι του Nicolas Guillen, που με προκάλεσαν έκπληξη. Πραγματικό ρίγος και δάκρυα όμως που προκάλεσε η υπογραφή αυτών που έγραψαν τις συγκεκριμένες στροφές: «Οι Κουβανοί επιστήμονες που σε βρήκαμε» με ημερομηνία τον Ιούνιο του 1997... Για όσους δεν το γνωρίζουν, ο δημοσιογράφος John Lee Anderson, στα πλαίσια της βιογραφίας του Che: A revolutionary Life πήρε συνέντευξη από Βολιβιανούς που πήραν μέρος στην επιχείρηση σύλληψης, εκτέλεσης και ταφής του Τσε στη μυστική τοποθεσία που τους υποδείχθηκε, κοντά στον αεροδιάδρομο της Vallagrande και αποκάλυψε την περιοχή ταφής του Τσε και των υπολοίπων, με αποτέλεσμα η κουβανική κυβέρνηση να στείλει μια ομάδα γεωλόγων, ανθρωπολόγων, αρχαιολόγων και λοιπών επιστημόνων που ορκίστηκαν να μη γυρίσουν στην Κούβα αν δεν έβρισκαν τα οστά και του τελευταίου αντάρτη –ανεξαρτήτως εθνικότητας- και τα κατάφεραν. Συγκινήθηκα από την αίσθηση καθήκοντος των ανθρώπων που ανέλαβαν μια αποστολή για λόγους ιστορικούς και πατριωτικούς και την υπερηφάνεια που πρέπει να ένιωσαν όταν τα οστά του ταυτοποιήθηκαν με το DNA της οικογένειας του Τσε στην Αβάνα (παρεμπιπτόντως ο μικρότερος γιος του Ερνεστίτο έχει παντρευτεί Ελληνίδα (ξαδέρφη του Τζήμερου μάλιστα σύμφωνα με δική του δήλωση), διαμένουν στην Αβάνα ακαι τα εγγονάκια του Τσε μιλάνε άπταιστα Ελληνικά.
Ήταν πολύ δυνατή στιγμή για μένα, παρότι έχω πολύ σοβαρές ενστάσεις σε πολλά από τα πιστεύω και τις πράξεις του Τσε, αν και είναι αδύνατον να μην αναγνωρίσει κανείς τη συνταρακτική συνέπεια των τελευταίων απέναντι στα πρώτα. Δυστυχώς η εικόνα των υπογραφών του κάθε τυχάρπαστου δε συνάδει στην όλη ατμόσφαιρα, αλλά αυτό λίγη σημασία έχει. Λίγο πιο πέρα βρίσκεται το νεκροτομείο που χρησιμοποιείται ακόμη κι όπου ενδεχομένως να κόπηκαν και τα χέρια του Τσε (δεν είναι επιβεβαιωμένο, αλλά θα το μάθουμε κάποτε κι αυτό).

Επέστρεψα στο πλυσταριό όπου δεσπόζουν και αρκετές αναφορές στους 5. Οι πέντε είναι οι 5 Κουβανοί που συνελήφθησαν στις ΗΠΑ ως κατάσκοποι επειδή είχαν παρεισφρύσει σε αμερικανοκουβανικές οργανώσεις του Μαϊάμι και πληροφορούσαν την κουβανική κυβέρνηση για επικείμενες τρομοκρατικές επιθέσεις τους εντός των κουβανικών τειχών. Στην επεισοδιακότατη δίκη είχαν τιμωρηθεί με απίστευτα σκληρές ποινές (από ισόβια... και πάνω!) και η Κούβα απαιτούσε την απελευθέρωσή τους με εκστρατείες ενημέρωσης που έφτασαν μέχρι τις δράσεις στην Ωκεανία και τα σποτάκια του Ντάνι Γκλόβερ στην αμερικάνικη τηλεόραση. Εν τέλει απελευθερώθηκαν με παρέμβαση Ομπάμα στο τέλος της θητείας του κι έγιναν εθνικοί ήρωες. Το εντυπωσιακό εδώ δεν ήταν πως υπήρχαν αναφορές σε αυτούς («Θα επιστρέψουν!», όπως διακήρυττε ο Κάστρο από τηλεόρασης επί χρόνια), αλλά ότι οι ίδιοι είχαν υπογράψει αφιερωματικές πλάκες στο μνημείο του Τσε με τη φράση «Επιστρέψαμε!».

Η επόμενη στάση ήταν στο Μαυσωλείο (κακώς ονομαζόμενο κατά τη γνώμη μου), το οποίο στεγάζεται δίπλα στο χώρο όπου βρέθηκαν οι τάφοι του Τσε και κάποιων εκ των συντρόφων του. Μου φάνηκε πολύ πρέπον το ότι οι λίστες των νεκρών περιλάμβαναν και τους βολιβιανούς στρατιώτες που πέθαναν αντιμαχόμενοι τον Τσε (κι αυτοί άνθρωποι ήταν και οικογένειες είχαν), ενώ στη λίστα ξεχώριζε η «Τάνια», η ανατολικογερμανοαργεντινοκουβανή που πέθανε στο πλευρό του Τσε, με πολλές ευθύνες για την αποτυχίας της επιχείρησης. Το φωτογραφικό υλικό ήταν πολύ καλό, αλλά από το μουσείο έλαμπαν δια της απουσίας τους τα εκθέματα, με αποτελέσμα ο χώρος να φαίνεται πολύ άδειος , δεν τον «γεμίζουν» οι φωτογραφίες. Δίπλα μάλιστα ολοκληρώνεται και χώρος όπου θα γίνονται εκδηλώσεις, ενώ παραξενεύτηκα που τα κλειδιά του χώρου τα έχουν οι Κουβανοί κι όχι οι Βολιβιανοί.

Εκεί ήταν που συνειδητοποίησα πως το «Μαυσωλείο» είναι ΑΚΡΙΒΩΣ δίπλα στο σημείο ταφής του Τσε. Οι μαρτυρίες μιλούσαν για χώρο «ανάμεσα στο νεκροταφείο της πόλης και τον αεροδιάδρομο» αλλά επειδή ο τελευταίος δε χρησιμοποιείται πια, δεν τον είχα προσέξει. Ο χώρος έχει στεγαστεί κι απέξω έχουν φυτέψει δέντρα διάφοροι ήρωες της επανάστασης ή πρόσωπα κοντινά στον Τσε, όπως η κόρη του Αλέιδα, οι Κουβανοί συναγωνιστές του Τσε και υπουργοί Guillermo και Ramiro, ο αδελφός του Juan Martin και άλλοι. Το σημείο των τάφων έχει στεγαστεί κι έχει περιφραχθεί, αλλά με δεδομένο πως ήμασταν μόνοι μας (οι Βολιβιανοί δεν πολυασχολήθηκαν, ο σφίχτερμαν έβαζε τις φωνές στην κοπελίτσα) ο Gonzalo επέμενε να με βγάλει φωτογραφία δίπλα ακριβώς στον τάφο του Τσε, που την κράτησα για να τη δείξω στους τόσους Κουβανους φίλους που μάλλον δε θα καταφέρουν ποτέ να επισκεφθούν την ιστορική τοποθεσία. Οι φωτογραφίες που κοσμούν τον χώρο είναι πολύ ενδιαφέρουσες, ορισμένες τις έβλεπα μάλιστα για πρώτη φορά, ενώ η ανταλλαγή πληροφοριών με τον Gonzalo ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, ο άνθρωπος ξέρει πολύ καλά το θέμα, το έχει μελετήσει και διψούσε για πληροφορίες που δε γνώριζε, εξαιρετικός τύπος και σεμνός.

Λίγο πιο πέρα το αυτοκίνητο σταμάτησε στο σημείο των ομαδικών τάφων της Τάνια και των υπολοίπων, σε ένα μάλλον ανύποπτο μέρος, ενώ σε κοντινή απόσταση ένα σχολείο έφερε το όνομα του Τσε, ενώ απέναντί του υπήρχε ένα μπεργκεράδικο με την ατυχή ονομασία «οι ολιγάρχες». Φαντάστηκα τα παιδιά να βγάινουν από «τον Τσε» με τη λήξη των μαθημάτων και να σαβουρώνουν «στους ολιγάρχες» και η ειρωνία μου προκάλεσε ένα μειδίασμα.

Είχα δει όσα μπορούσα να δω στη Vallegrande, αλλά προφανώς ήθελα να πάω εκεί που γράφτηκε η ιστορία, στην Higuera. Ο Gonzalo προσπαθούσε όλη μέρα να εντοπίσει τηλεφωνικώς κάποιον που να δέχεται να με μεταφέρει για λογική τιμή και τελικά βρέθηκε ένας κύριος Mario που θα έκανε το πεντάωρο μετ’ επιστροφής ταξίδι εκτός ασφαλτοστρωμένων δρόμων για λιγότερα από 40€, που μου φάνηκε εξαιρετικό, ειδικά αν αναλογιζόταν κανείς πως θα μπορούσαμε να φύγουμε αμέσως. Δεν το πίστευα, η πρόσβαση στην Higuera αποδείχθηκε πολύ πιο εύκολη και ίσως να είχαμε καταφέρει να την επισκεφθούμε και με τον Κώστα αν είχε έρθει μαζί. Δεν πειράζει, την επόμενη...

Ο Μάριο την ήξερε τη διαδρομή διότι η γυναίκα του έχει καταγωγή από την Higuera, οπότε θα είχε την ευκαιρία να δει και συγγενείς εκεί, σε μια διαδρομή που λίγοι κάνουν: ο δρόμος είναι κακός, οι στροφές ατελείωτες αλλάη συζήτηση με το Μάριο ενδιαφέρουσα. Περάσαμε κάποια μεγαλούτσικα χωριά και ο ήλιος έκαιγε το ταριφόχερο του Μάριο, ενώ κοιτώντας το τοπίο με την ξεραϊλα και τους θάμνους αναλογιζόμουν το τι σκεφτόταν ο Τσε όταν την επέλεξε για κέντρο επιχειρήσεων. Μετά από άπειρες στροφές ο Μάριο σταμάτησε για να μου δείξει το φαράγγι όπου ο εξουθενωμένος, υποσιτισμένος και χωρίς πυρομαχικά Ερνέστο συνελήφθη, την quebrada del churo. Επιτέλους από μακριά διέκρινα την Higuera, στην είσοδο της οποίας κάτω από τον καυτό ήλιο δυο οικοδόμοι ολοκλήρωναν ένα μικρό κτίριο με «διαμερίσματα για τους φτωχούς», όρος ο οποίος κανονικά θα έπρεπε να περιλαμβάνει όλους τους κατοίκους του μικροσκοπικού, σχεδόν ερημωμένου και μάλλον στοιχειωμένου χωριού.

Το χωριό είναι πολύ μικρότερο κι απ’ ό,τι φανταζόμουν και αν δεν είχαν συμβεί αυτά που συνέβησαν πριν από πέντε δεκαετίες μάλλον δε θα το επισκεπτόταν κανείς. Στη μικροσκοπική πλατεία υπάρχει μια μικρή προτομή του Τσε κι ένα μάλλον κακόγουστο άγαλμα, ενώ ρωτώντας αν υπάρχει κάποιος για να μου δείξει το χώρο κράτησης κι εκτέλεσης του Τσε, μου απάντησαν πως κάθε μήνα εκ περιτροπής αλλάζει η οικογένεια που κρατάει το κλειδί του παλιού σχολείου, ώστε όλοι να κάνουν τους ξεναγούς και να εισπράξουν κάποιο φιλοδώρημα από τον σπάνιο επισκέπτη που φτάνει μέχρι εκεί.

Μια ταλαίπωρη κυρία βγήκε από ένα παράπηγμα, μου χαμογέλασε και με οδήγησε στο σχολείο, λέγοντάς μου πως παρότι ζούσε όταν συνέβησαν τα γεγονότα, θυμάται πολύ λίγα και λυπάται που δεν έχει να μου πει περισσότερα. Δεν πειράζει, η ιστορία είναι καλογραμμένη: η CIA έστειλε μια ομάδα Αμερικανοκουβανών για να συντονίσουν τη σύλληψη του Τσε και των συντρόφων του, υπό τις οδηγίες του διαβόητου Felix Rodriguez (πασίνγωστου από τη συμμετοχή του στον Κόλπο των Χοίρων, το σκάνδαλο Watergate, το σκάνδαλο Iran-Contras και τα δυο πλευρά που έχασε στο Βιετνάμ), ο οποίος έλαβε και την εντολή να τον εκτελέσει, αφού πρώτα είχε μια μικρή ιδεολογική συζήτηση μαζί του για τον κομουνισμό και του υποσχέθηκε πως θα μετέφερε τα δυο μυνήματα που ήθελε να αφήσει, ένα στη γυναίκα του («να ξαναπαντρευετεί και να γίνει ευτυχισμένη», όπως κι έγινε) και στον Φιντέλ («να μη σταματήσει την εξάπλωση της επανάστασης»). Ο πρώτος εκτελεστής φέρεται να ήταν μεθυσμένος κι έτρεμε, με αποτέλεσμα να τον ψέξει ο... ίδιος ο Τσε, ο δεύτερος με συνοπτικές διαδικασίες τον εκτέλεσε με επτά ρυπές και τα υπόλοιπα εκτυλίχθηκαν στη Vallegrande, αφού το πτώμα του Τσε αντιμετωπίστηκε περίπου ως θαυματουργό, με τις τοπικές κυρίες να κόβουν μπούκλες από τα μαλλιά του.
Η πόρτα της μικροσκοπικού σχολείου άνοιξε βασανιστικά αργά και μπροστά μου ξεπρόβαλλε μια τάξη που δεν μπορούσε να χωράει πάνω από οκτώ παιδιά. Οι τοίχοι ήταν γεμάτοι από σημειώματα, φωτογραφίες, ακόμη και ταυτότητες που είχαν αφήσει οι επισκέπτες τα τελευταία χρόνια και το μέρος έμοιαζε σχεδον στοιχειωμένο με τον αέρα έξω να φυσάει ξαφνικά και το λιγοστό φως να με δυσκολεύει στο να διακρίνω τα πρόσωπα στους τοίχους. «Εκεί τον σκότωσαν, δίπλα στην καρέκλα», μου είπε η κυρία κι έδειξε μια γωνιά χωρίς καμία σήμανση. Έμεινα λίγο να διαβάσω τα σημειώματα και τις αφιερώσεις όσων έκαναν τον κόπο να φτάσουν μέχρι αυτή τη γωνιά της ορεινής Βολιβίας. Η κυρία είδε πως δυσκολευόμουν κι άνοιξε το μοναδικό παράθυρο ώστε να βλέπω καλύτερα. Μια Εκουαδοριανή είχε αφήσει την ταυτότητά της, όπως κι ένας Μεξικανός, τα σημειώματα αναταγωνίζονταν το ένα το άλλο για το λιγοστό χώρο, κάποιοι είχαν αφήσει σημαίες, ενώ το ζευγάρι κουβανών γιατρών του χωριού είχαν και μια φωτογραφία τους. Ρώτησα αν είναι στο χωριό για να τους επισκεφθώ και μου απάντησαν πως επειδή ήταν Σάββατο είχαν πάει στο πιο κοντινό κεφαλοχώρι για να ψωνίσουν τρόφιμα για την υπόλοιπη εβδομάδα. Η Higuera δε διαθέτει παρά ένα περίπτερο με τρία-τέσσερα προϊόντα και η συγκοινωνία είναι σπανιότατη και γίνεται με φορτηγό.

Ευχαρίστησα την κυρία, της άφησα κι ένα φιλοδώρημα και βγήκα, αντιμέτωπος με έναν πολύ κρύο άνεμο, που ερχόταν σε αντίθεση με τον καυτό ήλιο. Μου έκανε εντύπωση πόσο εγκαταλειμένο φαινόταν το χωριό, δυο ψυχές όλες κι όλες στο περβάζι ενός παραθύρου. Ρώτησα αν έρχονται πολλοί επισκέπτες και μου είπαν πως όλο και κάποιος ξέμπαρκος εμφανίζεται, αλλά το μεγάλο γεγονός ήταν όταν ήρθαν οι παραγωγοί του “Che”, της εξαιρετικής ταινίας του Benicio del Toro, ενώ στηνε ρώτηση του πού είναι έστω οι είκοσι οικογένειες που κατοικούν το χωριό, η απάντηση ήταν πως δουλεύουν στα χωράφια μέχρι αργά. Δυο κοριτσάκια ήρθαν δειλά να με δουν, η μια ήταν η κόρη της ξεναγού. Τη ρώτησα τι θα γίνει όταν μεγαλώσει και –κρύβοντας το πρόσωπό της από ντροπή- μου είπε πως θα γίνει καθηγήτρια γλωσσών. «Α, πολύ ωραία!» απάντησα, «Σε τι γλώσσα; Αγγλικά;». Η ερώτηση φάνηκε να την ξενίζει και η απάντησή της με άφησε σύξυλο «Όχι, σενιόρ. Εγώ Κέτσουα θέλω να διδάσκω, πριν χαθούν!».

Πήγα στο σπίτι της πεθεράς του Μάριο, που ο Θεός να το κάνει σπίτι: τέσσερις τοίχοι, κανένα παράθυρο, το πάτωμα από χώμα, η κουζίνα δυο ξύλα όπου σιγόκαιγαν αρχαιολογικά οικιακά σκεύη. Αναρωτήθηκα σε ποιον αιώνα ζουν αυτοί οι άνθρωποι. Μου είπαν πως το λεωφορειο (δηλαδή ένα φορτηγό) περνάει μόνο τις Παρασκευές, είπαμε δυο λογάκια και πήγα να δω το σπίτι του τηλεγραφιστή (που αναφέρεται στο ημερολόγιο του Τσε από τη Βολιβία) και το σημείο όπου πέθαναν ο Miguel, o Coco και ο Julio. Απλά ονόματα για τους περισσότερους, μύθοι για τους Κουβανούς. Μπήκα στο σχολείο, που ήταν αξιοπρεπές από πλευράς υποδομών και όπου οι αναφορές στην Κούβα και τον Τσε ήταν πάμπολλες και είδα και το ιατρείο όπου εργάζονται οι δυο Κουβανοί, που –καθόλου αναπάντεχα- έχει ονομαστεί Dr. Ernesto Che Guevara. Δεν ξέρω το θα γράψει η ιστορία για την Κουβανική Επανάσταση, τα πειράματά της, τα εγκλήματα και τις επιτυχίες της, αλλά τουλάχιστον από το Νίγηρα μέχρι το Τιμόρ κι από τις Άνδεις και τις φαβέλες του Καράκας μέχρι το Τιμπουκτού, οι κουβανοί γιατροί έδωσαν σταθερό παρόν για πολλές δεκαετίες, αποτελώντας μια σταθερά στα ταξίδια μου, ακόμη και στα πιο κουφά μέρη.

Είχε έρθει η ώρα να φύγουμε, οι δυόμιση ώρες επιστροφής στη Vallegrande θα γίνονταν πολλές αν μας έπιαναν τα σκοτάδια. Ο Μάριο μου είπε πως θα παίρναμε κι ένα συμπαθή παππού μαζί μας, τον κύριο Jorge Quiroga, ετών 75. Ο κυρ Χόρχε ήταν 25 όταν συνέβησαν τα της Higuera και τα θυμάται πολύ καλά:
«Του χρόνου που συμπληρώνονται 50 χρόνια θα γίνει μεγάλος εορτασμός, έτσι μας είπαν. Εγώ ναι αγόρι μου, τα θυμάμαι. 24 Σεπτέμβρη ήρθαν να φάνε με όλο το χωριό οι αντάρτες, μαζί κι ο Τσε. Ξέρω γω, τι να σου πω, συμπαθητικός ήταν, κάποιοι από το χωριό τους προειδοποίησαν πως υπάρχει στρατός που τους ψάχνει αλλά δε μας εμπιστεύονταν, ο Τσε έλεγε ότι οι ντόπιοι του λένε ψέμματα. Δίκιο είχε, τους φοβόμασταν γιατί μας είχαν πει ότι αν επικρατήσει ο κομουνισμός θα τρώμε με κουπόνια και το φαγητό θα είναι με το κουταλάκι. Να, εκεί κάτω του έκαναν την ενέδρα, εδώ σκότωσαν τους άλλους, 20 μέρες γυρόφερναν στην περιοχή οι αντάρτες, δεν είχαν να φάνε, αλλά έδιναν χρήματα σε μια γυναίκα νάνο που πήαινε εκεί κάτω και τους μαγείρευε... Βλέπεις; Εκεί ακριβώς!». Δε χρειαζόταν η μαρτυρία του κυρίου Χόρχε γι’ αυτό που όλοι γνωρίζουν πια: η αποτυχία της επιχείρησης δεν οφείλεται ούτε στην ανικανότητα της Τάνια, τη σύλληψη του απερίγραπτυ Ντεμπρέ ή του Αργεντίνου Μπούστος που έκανε σκίτσα των ανταρτώνγ ια το Βολιβιανό στρατό ή την κακή προετοιμασία, αλλά στο ότι η επιχείρηση απέτυχε παταγωδώς να κερδίσει τη στήριξη των ντόπιων που από την πρώτη μέρα είδαν τους αντάρτες ως εισβολείς κι όχι ως απελευθερωτές. Η ιδέα ότι το θαύμα της Κούβας, όπου μια χούφτα άνθρωποι με τρία τουφέκια κέρδισαν ολόκληρο κρατικό στρατό δεν ήταν δυνατόν να επαναλαμβάνεται συνεχώς και η εμμονή του Τσε να βρίσκεται σε περιοχή κοντά στη γενέτειρά του Αργεντινή ώστε να ηγηθεί κινήματος εκεί αποδείχθηκε καταστροφική.

Αυτά σκεφτόμουν στην επιτροφή, χαρούμενος που είχα αρκετό φωτογραφικό υλικό για να δείξω στους φίλους μου στην Κούβα, σε κάποια tertulia σε κάποια ταράτσα του Βεδάδο κάποιο δροσερό βραδάκι, περνώντας από άπειρες πέτρες που είχαν βαφτεί στα χρώματα του Si και του No στο δημοψήφισμα που ο Έβο Μοράλες ήθελε να του επιτρέψει να κάνει και τρίτη θητεία.

Έψαξα να βρω ένα δωμάτιο για να κοιμηθώ σε μια πόλη που δεν είναι και πολύ συνηθισμένη στους τουρίστες, κατέληξα στο Mexico Lindo όπου για 4€ βρήκα ένα αξιοπρεπέστατο δωμάτιο. Ήθελα να φάω στο Mirador, ένα ύψωμα με θέα τη Vallegrande, αλλά το βρήκα κλειστό και κατέληξα στην αγορά, να τρώω ανάμεσα σε συμπαθείς Ινδιάνους που με κοιτούσαν περίεργα και κάθε φορά που παράγγελνα κάτι με ρωτούσαν αν είμαι γιατρός, ταυτίζοντας την κουβανική προφορά με το συγκεκριμένο λειτούργημα.

Την επομένη θα ακολουθούσε ένα πολύωρος μαραθώνιος ώστε να ξεκινήσει ο επόμενος μικρός κύκλος του ταξιδιού μου στη Βολιβία: η πολυήμερη επίσκεψη στις Misiones, την απομακρυσμένη περιοχή στα ανατολικά με τις ξεχασμένες ιεραποστολές, πριν κατευθυνθώ προς μια ακόμη χαμένη πόλη των Ίνκας, την Incallajta, που έκανε τη φαντασία μου να καλπάζει.

 

[isabelle]

Εννοείται ότι συγκινήθηκα μέχρι δακρυών. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσες ματαιώσεις κι αν έχουμε φάει στο μεταξύ στο κεφάλι, το αίμα νερό δεν γίνεται, πάει και τελείωσε!

 

[Yorgos]

Περιμένοντας το ωτοστόπ για Mairana. Tις τίμησα τις κυριούλες.

Το πλυσταριό και τα γκραφίτι των περαστικών.

"Κι επειδή προσπάθησαν να κρύψουν κάτω από τη γη..."

Το νεκροτομείο.

Ατέλειωτες υπογραφές.

Επιστρέψαμε! Κι αν κρίνει κανείς από την ημερομηνία, από τα πρώτα πράγματα που έκαναν ήταν να πάνε στη Βολιβία ομαδικώς, την ημέρα της εκτέλεσης του Τσε μάλιστα.

Η λίστα των νεκρών εκατέρωθεν.

Η "Τάνια", κατά πολλούς πέτρα του σκανδάλου: πολλά λάθη, "κρέμασε" την ομάδα με κάποια από αυτά, κάποιοι είπαν πως είχε σχέση με τον Τσε, ο Ulises ο έγχρωμος τότε υπεύθυνος των μυστικών υπηρεσιών είπε πως είχε δεσμό μαζί του, ποιος ξέρει πια; Το θέμα είναι πως η παρουσία της ήταν βαρίδι, δεν μπορούσε να ακολουθήσει και ειδικά η απώλεια του ράδιου ήταν καθοριστική.

Το σχοελίο, πριν από 50 χρόνια.

Το άψυχο σώμα του Τσε, όταν είχε πια μεταφερθεί στο νοσκομείο.

Ο Τσε στο πλυστααριό νεκρός κι οι σύντροφοί του στο δάπεδο.

Ο Τσε μεταμφιεσμένος. Μια από τις τελευταίες δοκιμασίες ήταν να εμφανιστεί μεταμφιεσμένος σε αγαπημένα του πρόσωπα χωρίς να τον αναγνωρίσουν. Εκτός από τους άνδρες που εκπαίδευε για μήνες, που δεν τον αναγνώρισαν, εμφανίστηκε και στην οικογένειά του, με την οποία δείπνησε, τους άφησε τα αποχαιρετιστήρια γράμματα ως "φίλος του Τσε" και ήταν η τελευταία φορά που τον είδαν... χωρίς να το ξέρουν.

Ο χώρος ταφής και το κτίσμα που οικοδομήθηκε από πάνω.

Δέντρο που φύτεψε η κόρη του, Αλέιδα. Είχε κι άλλα, από συναγωνιστές, συγγνείς κλπ.

Το σημείο ταφής.

Ο Τσε είναι κάτω αριστερά.

Είχα διαβάσει πολλά για τον Chino, αλλά δεν είχα δει ποτέ το πρόσωπό του.

Ο προϋπολογισμός για τα έργα.

Βρέθηκε και η "Τάνια" μετά από πολλές περιπέτειες.

Ο Gonzalo, σοβαρός και διαβασμένος και με διάθεση να μάθει κι άλλο. Ο γιος του πάντως θέλει να γίνει ξεναγός σε mountain bikers.

Πριν φύγουμε όπως-όπως για Higuera, το μόνο φαγητό που βρήκα ήταν αυτό. Δεν ήταν κακό...

Ο Μάριο βάζει βενζίνη.

 

[Yorgos]

Αυτά τα πουλάκια δεν είχαν αφήσει σύρμα για σύρμα που να μην κάνουν τη φωλιά τους.

Δεν έφτασε μέχρι εδώ η άσφαλτος του Έβο.

Το τοπίο όπου έπεσε σε ενέδρα ο Τσε.

Ολοκαίνουρια η ταμπέλα, φτιάχνονται και σπίτια για τους ντόπιους.

Προτομή του Τσε στην πλατεία της Higuera.

"Eκεί... δίπλα στην καρέκλα".

Κι οι καλοί μας γιατροί, από το Γκουαντάναμο στα κατσάβραχα της Βολιβίας.

Πολύς κόσμος είχε καρφιτσώσει τις ταυτότητές του.

Ας είμαστε ρεαλιστές κι ας κάνουμε το ακατόρθωτο.

Τα δύο παιδάκια στον κεντρικό δρόμο του μικροσκοπικού χωριού.

Καλό φωτογραφικό υλικό.

Ένα κατάστημα διαθέτει το χωριό κι αυτό ήταν κλειστό.

Πού μαγειρεύουν και πού ζουν οι άνθρωποι εν έτει 2016...

Το σημείο όπου έπεσε η εμπροσθοφυλακή του Τσε.

Ντροπαλή η επίδοξη καθηγήτρια Κέτσουα.

Ακόμη και στα τελευταία κατσάβραχα είχαν βάψει τις κοτρώνες για το δημοψηφισμα.

Ο παππούς που μοιράστηκε τις μνήμες του από τον Τσε μαζί μου.

Τελικά έφαγα στη λαϊκή αγορά...

Αξιοπρεπέστατο το δωματιάκι μου...

 

[kitsos!]

Συγκλονιστικες οι φωτο με τον Τσε. Ειδικα αυτη με τους συντροφους του ανατριχιαστικη θα ελεγα...

Ερωτηση: Ξερουμε ποσο καιρο πριν τον σκοτωσουν ειδε τους δικους του μεταμφιεσμενος;; (Δεν εγραφε ημερομηνια στη φωτο)