Μαρόκο Μαρόκο: για ερημο ξεκινήσαμε, Ατλαντικό καταλήξαμε!

[panius]

Ξέχασες να πείς ,οτι τις τούρτες δεν αρκεί να τις δούμε για να τις διαλέξουμε ,αλλα πρέπει να τεστάρουμε την αντοχη τους ενάντια στο δείκτη ,μέσο , παράμεσο η και ολόκληρη τη χούφτα!Το ίδιο ισχύει και για τις μύγες ,βεβαίως-βεβαίως!Οπότε η επιλογή της πρωτοχρονιάτικης Βασιλειό-τουρτας ανεβάζει το ανιχνεφτικό ταλέντο σε άλλο επίπεδο!Ποια δεν έχει αποτυπώματα πάνω?Που περπατάν λιγότερες μύγες,σε ποια δε λείπει κανένα νούμερο απο το έτος? Παρόλα αυτά γευστικότατη και φρεσκότατη!

Σωστα!!! Το ειχα ξεχασει! Τις ζουπαγαν με το δαχτυλο να δουνε ποσο φρεσκιες ειναι! Θα διαφωνησω στις μυγες. Ηταν σφηκες, γιαυτο δεν σιχαθηκες και δεν εφυγες τρεχοντας!!!

 

[panius]

Φεζ Φες Φεζ Φες

Τρεις φορές έχω προσπαθήσει να γράψω για την Φεζ και όλο κάτι προκύπτει και συνεχώς το αναβάλω!

Λοιπόν, σύντομα και περιεκτικά:

Η Φεζ είναι πανέμορφη! Τη λάτρεψα! Όλοι τη λατρέψαμε βασικά. Αν στο Μαρακές ένιωσα ότι 2 διανυκτερεύσεις ήταν υπεραρκετές, στη Φες θα ήθελα μίνιμουμ 3 μέρες γεμάτες! Ο λόγος; Είναι αυθεντική! Τα τουριστικά εστιατόρια περιορίζονται σε μια ακτίνα λίγων μέτρων γύρω από την εντυπωσιακή Μπλε Πύλη. Το παζάρι εκτείνεται σε μόλις 2 κεντρικούς δρόμους και μοιάζει να αφορά περισσότερο τους ντόπιους, παρά τους τουρίστες. Δεν λέω, θα ψωνίσεις και εδώ το argan oil σαμπουάν σου και το τσαγάκι σου σε καλαίσθητες δυτικές συσκευασίες, στο αμέσως επόμενο μαγαζί όμως θα αγοράσεις χύμα σαπούνι αλοιφή από το τσουβάλι στο πάτωμα και λίγο παραπέρα θα δεις τον εαυτό σου να καθρεφτίζεται στο γουρλωμένο μάτι κεφαλιού καμήλας που κρέμεται απ' το τσιγκέλι του χασάπη! Όλη η υπόλοιπη μεδίνα - και είναι τεράστια - είναι η αυθεντική, αλουστράριστη εικόνα μιας βορειοαφρικάνικης, αραβικής πόλης χωρίς τις ενοχλητικές τουριστικές πινακίδες, τα δεκάδες roof garden restaurant και τα οδοφράγματα από σουβενίρ που συναντάς κατά κόρον στο Μαρακές.

3 μέρες λοιπόν τουλάχιστον αξίζουν στη Φεζ, καθώς ο αδαής τουρίστας θα χρειαστεί αρκετό χρόνο στην αρχή να εγκλιματιστεί, να προσανατολιστεί, να μάθει τα βασικά σημεία αναφοράς για να μη χάνεται κάθε τρεις και λίγο. Εμάς μας πήρε κάμποση ώρα, μόνο και μόνο για να μάθουμε να πηγαίνουμε από το ξενοδοχείο στην κεντρική Μπλε Πύλη και πάλι χωρίς ποτέ να είμαστε εντελώς βέβαιοι. Η παλιά πόλη είναι σωστός λαβύρινθος. Εκτός των κεντρικών δρόμων δεν τολμήσαμε ποτέ να ξεμυτίσουμε μόνοι μας γιατί ήταν βέβαιο ότι θα χανόμασταν. Για να πάμε στα μεσαιωνικά βυρσοδεψία νοικιάσαμε οδηγό από το ξενοδοχείο, ο οποίος αποδείχθηκε μεγάλο λαμόγιο. Όλο μας έλεγε για τη βερβέρικη καταγωγή του, που δεν υπολογίζει το χρήμα γιατί το μυστικό της ευτυχίας είναι τα ταπεινά και μικρά πράγματα. Στο τέλος του τετράωρου τουρ, που περιελάμβανε έναν παλιό μεντρεσέ που ομολογουμένως άξιζε, ιστορικά τζαμιά που μόνο απ' έξω μπορούσες να θαυμάσεις και ατελείωτες επισκέψεις σε "παραδοσιακά" καταστήματα τα οποία ποτέ δεν θελήσαμε να δούμε, μας ζήτησε 150 dirhams παραπάνω γιατί λέει το τουρ κράτησε περισσότερο. Αφού του εξηγηθήκαμε και εμείς στα ελληνικά με αγγλική μετάφραση ("look mr Abdul, we are not yesterday's people") τον πληρώσαμε ό,τι συμφωνήσαμε στην αρχή και φύγαμε όλοι ικανοποιημένοι: εμείς που δεν είμαστε και χθεσινοί - χα! όχι παίζουμε!- και αυτός που μας έπιασε κανονικά κότσο αφού τον πληρώσαμε 30 ευρώ για να μας σέρνει από μαγαζί σε μαγαζι και να παίρνει προμήθειες. Συμπέρασμα: αν θέλετε να πάτε στα tanneries, δώστε 5 ευρώ σε ένα παιδάκι να σας πάει μέχρι εκεί και να σας γυρίσει.

Τα παλιά βυρσοδεψία, όπου τα δέρματα βάφονται με περιττώματα από περιστέρια και άλλα ευγενή υλικά.

Ο υπέροχος μεντρεσές (θρησκευτικό σχολείο) το όνομα του οποίου δυστυχώς δεν συγκράτησα (αυτά παθαίνεις όταν οι "οδηγοί" σε σέρνουν σαν το πρόβατο από 'δω και από κει)

Στην Φεζ υπάρχει και εβραϊκή συνοικία, καθώς κατέφυγαν εκεί πολλοί εκδιωχθέντες Εβραίοι της Ισπανίας, η οποία βρίσκεται νοτιότερα, στη νέα μεδίνα, μικρότερη από την παλιά, αλλά εξίσου γραφική, με εντυπωσιακά τείχη, ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και ωραίους κήπους μιας και συνορεύει με το βασιλικό παλάτι.

Πιο νότια ακόμα εκτείνεται η νέα πόλη, η οποία είναι μάλλον αδιάφορη, μουντή και σαφέστατα υστερεί σε σχέση με τη γκλαμουράτη νέα πόλη του Μαρακές. Εκεί πήγα να με δει γιατρός, καθώς το κρύωμα που με ταλάνιζε μέρες τώρα είχε χειροτερέψει και μάλιστα επηρέασε και τα αυτιά μου. Σοβαρή ωτίτιδα απεφάνθη ο ντόκτορ Ταρίκ, ΟΡΛ της ιδιωτικής κλινικής που με πήγε ο ξενοδόχος (να 'ναι καλά), γιατί στο δημόσιο νοσοκομείο γινόταν χαμός και μάλλον εκεί θα 'μουν ακόμα. Πλήρωσα 30 ευρώ τον γιατρό (λογικό) και 40 ευρώ στο φαρμακείο για 1 κουτί μαροκινέζικα ντεπόν, 1 ελληνικότατο φισιομέρ και μια αντιβίωση που στην Ελλάδα αγοράζεις με 10 ευρώ. Φαρμάκι τα φαρμακεία στο Μαρόκο! Τα ταξί όμως πάμφθηνα! Λόγω ξενοδόχου που με συνόδευε, πλήρωσα μόλις 1,5 ευρώ μια διαδρομή που ως αφελής τουρίστας θα πλήρωνα 5 ή 7 ευρώ. Αργότερα, στην Καζαμπλάνκα, όταν ο ταξιτζής με το ταξίμετρο που "δεν δούλευε" μας ζήτησε 10 ευρώ , εμείς του δώσαμε 2 και δεν είπε κουβέντα!!!

Ο ξενοδόχος στη Φες πολύ εξυπηρετικός! Ήρθε ο ίδιος στην πιάτσα των ταξί να μας οδηγήσει στο ξενοδοχείο, έκατσε στο check in τουλάχιστον μισή ώρα μαζί μας, να μας εξηγήσει τα βασικά, να μας δώσει πληροφορίες, να σημειώσει διαδρομές στους χάρτες και όλα αυτά συνοδεία μυρωδάτου τσαγιού που μας προσέφερε απλόχερα. Το ξενοδοχείο (http://riadtaryana.com/) το προτείνω ανεπιφύλακτα! Σε βολική τοποθεσία, πεντακάθαρο, ολοκαίνουργιο, με όλες τις ανέσεις αλλά και με έντονο παραδοσιακό χρώμα, αξίζει σίγουρα ένα τσεκ κατά την επιλογή διαμονής στη Φεζ. Άσε που μπορεί να βρείτε τους σωσίες σας εκεί!!!

 

[kroupita]

Λοιπόν ντιαρ Πάνιους!!!!Εχω λοιπον μια φανταστική ιδέα!!!Λοιπόν αντι να ρθεις να δεις εμένα,ψαχνουμε ημερομηνία που μας βολευει και τους δύο και περνάμε ένα φανταστικό τριημεράκι Μαρακές-Φεζ να δουμε τον Άτλαντα που μαράζι θα μας μείνει,μια ευγενική χορηγία λοιπόν της Ραιαν αιρ απο την Ντόιτσαλντ!!!

 

[underwater]

Νοσταλγία με έπιασε διαβάζοντας αυτο το κεφάλαιο για τη Φεζ!
Όντως μοναδική και αυθεντική πόλη!

 

[panius]

Νοσταλγία με έπιασε διαβάζοντας αυτο το κεφάλαιο για τη Φεζ!
Όντως μοναδική και αυθεντική πόλη!

Πράγματι @underwater ! Και εμένα, απ' όλο το ταξίδι, η Φεζ και ο ωκεανός στην Εσσαουίρα χαράχτηκαν στη μνήμη μου περισσότερο!

 

[panius]

Chefchaouen

Πρώτη φορά που το 'γραψα σωστά! Yeah! Ακόμα δεν ξέρω πώς προφέρεται. Τσεφτσαουέν; Σεφσαουέν; Ιδέα δεν έχω. Ας την λέμε λοιπόν απλά "Μπλέ πόλη" να ξέρουμε και για τι μιλάμε.
Εκεί πήγαμε από Φες με το πρωινό λεωφορείο και γυρίσαμε αυθημερόν. Για όσους το σκέφτονται, μπορείς άνετα να το κάνεις μονοήμερη εκδρομή από τη Φεζ, χωρίς να χρειαστεί να διανυκτερεύσεις. Εντάξει, είναι 4 ώρες δρόμος να πας και 4 να γυρίσεις, η πόλη όμως είναι μικρή, μαζεμένη και τα δρομολόγια των λεωφορείων συχνά και βολικά. Από τον σταθμό των λεωφορείων, το ιστορικό κέντρο απέχει περίπου 1 τέταρτο με τα πόδια. Δεν υπάρχουν πινακίδες. Απλώς αρχίζεις να ανηφορίζεις και ο δρόμος θα σε βγάλει στο σωστό μέρος.

Η πόλη αυτή θα μπορούσε άνετα να είναι στην Ισπανία, ακόμα και στην Ελλάδα. Σου βγάζει κάτι το πολύ οικείο. Τα τζαμιά μοιάζουν με μικρά εκκλησάκια, καφενεδάκια στις πλατείες, παππούδες στα παγκάκια, ήρεμοι ρυθμοί. Οι άνθρωποι εδώ έχουν πιο ευρωπαϊκό παρουσιαστικό και τα ισπανικά κυριαρχούν τόσο προφορικά, όσο και γραπτά, στις διαφημίσεις, στα μενού, στις πινακίδες.
Προσεγγίζοντας την πόλη, είχαμε την ευκαιρία να την δούμε να ξεπροβάλλει πανοραμικά στην πλαγιά του βουνού. Η πρώτη αυτή εικόνα δεν εντυπωσιάζει τον επισκέπτη. Το αντίθετο. Εμένα μου 'φερε στο νού την Αράχωβα με τα άθλια εκτρώματα που 'χουν χτιστεί τριγύρω, αλλά στο πιο τριτοκοσμικό.
Πλησιάζοντας όμως τον ιστορικό πυρήνα του οικισμού, τα πράγματα αποκτούν ενδιαφέρον και μόλις διαβείς την πύλη της παλιάς πόλης, μπαίνεις σε έναν άλλον κόσμο! Το μπλε κυριαρχεί παντού! Πόρτες, παράθυρα, ακόμα και οι μετρητές του ηλεκτρικού ρεύματος, τα καλώδια και οι εξωτερικές μονάδες των κλιματιστικών είναι καλυμμένα με αυτό το εκτυφλωτικό λουλακί χρώμα.

η χαρά του μπογιατζή

Σε ορισμένα σημεία, το χρώμα είναι τόσο έντονο που νομίζεις ότι οι τοίχοι είναι από κρύσταλλο και όταν περνάς κάτω από στοές και καμάρες έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε σπηλιά από πάγο. Οι φωτογραφίες που ακολουθούν δεν έχουν υποστεί καμία επεξεργασία. Είναι ακριβώς αυτό που βλέπει το μάτι!

Αυτή είναι και η μεγάλύτερη απόλαυση που έχει να προσφέρει η πόλη. Χαλαρό περπάτημα στα σοκάκια. Το παζάρι είναι ακριβώς όπως και στα ελληνικά νησιά. Κανείς δεν πρόκειται να σε τραβήξει, κανείς δεν θα σου βάλει την πλαστική καρακιτσαρία στη μούρη για να εκτιμήσεις καλύτερα την αξία της.

Δυστυχώς, δεν είχαμε χρόνο να επισκεφθούμε κάποιο μουσείο. Μπήκαμε μόνο στο μικρό κάστρο που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία και απολαύσαμε την όμορφη θέα της πόλης από τις επάλξεις, φάγαμε μια τουριστική ομελέτα, ήπιαμε και ένα καφέ στην πολύ όμορφη πραγματικά πλατεία και φύγαμε να προλάβουμε το λεωφορείο των 6 για Φεζ. Ίσως να ήταν καλύτερα αν καθόμασταν και ένα βράδυ εκεί, αλλά νιώθω ότι πήρα μια πολύ καλή γεύση της Μπλε πόλης, ακόμα και έτσι. Οπότε, αν νιώθετε ότι δεν έχετε αρκετό χρόνο στη διάθεσή σας, μη διστάσετε να πάτε, έστω και μονοήμερη εκδρομή. Αξίζει!

Τελευταίος σταθμός, Καζαμπλάνκα!

 

[panius]

Καζαμπλάνκα

Τρεις φορές έχω ξεκινήσει το έρμο το κεφάλαιο και στην πορεία ό,τι έχω γράψει γίνεται delete. Αγαπητοί αδμινιστρέιτορς, έχω την εντύπωση πως ο χρόνος που παραμένει αποθηκευμένο το προσχέδιο έχει μειωθεί, ή κάνω λάθος;
Anyway! Καζαμπλάνκα λοιπόν. Μου άρεσε! Και σκεφτείτε δεν είχαμε σκοπό να τη δούμε, αλλά το τεράστιο τζαμί του Χασάν του 2ου μας φώναζε σαν τις Σειρήνες, οπότε αλλάξαμε τα σχέδια για χάρη του. Ταξιδέψαμε από Φες μέσα σε ένα υπερφορτωμένο τρένο με τους μισούς επιβάτες να στέκονται όρθιοι στο διάδρομο. Ως γνήσιος γκαντέμης, δίπλα μου όρθιο, μπαστακώθηκε ένα ενοχλητικό δεκάχρονο που προσπαθούσε όπως-όπως να βολευτεί στην πλάτη της θέσης μου (ενίοτε και στον ώμο μου). Μόλις την αγριοκοίταξα βλοσυρά, άρχισε να βήχει σαν φυματικιά πάνω στη μούρη μου. Ευτυχώς, είχα την πιο γκαντέμο Ελευθερία απέναντί μου που την έκανα χάζι με τον δικό της 30χρονο Μαροκινό να κωλοτρίβεται πάνω στη δική της θέση (και ενίοτε στον ώμο της). Με τα πολλά φτάσαμε στον κεντρικότατο σταθμό της Καζαμπλάνκα: ένα γκρεμίδι, σκέτη κατάθλιψη! Αφού παραλίγο να μην κατεβούμε από το τρένο γιατί μας φάνηκε ότι είχε σταματήσει στο Χαλκούτσι και όχι σε μεγαλούπολη. Για να μην αδικούμε όμως την Καζαμπλάνκα, υπάρχει και δεύτερος σιδηροδρομικός σταθμός, διαστημικός, μεταμοντέρνος, ο σταθμός του λιμανιού, ο οποίος όμως εξυπηρετεί μάλλον τοπικές διαδρομές.

Casa Port
Όπως καταλαβαίνει κανείς και από τη φώτο, στην Καζαμπλάνκα δεν πας να δεις παραδοσιακό Μαρόκο. Η μεδίνα της ωχριά σε σχέση με τις άλλες που είδαμε, μπορείς όμως να αγοράσεις ωραιότατα σουβενίρ της τελευταίας στιγμής σε πολύ καλές τιμές μπορώ να πω... Στην Καζαμπλάνκα πας να νιώσεις τον σύγχρονο παλμό της χώρας. Θα μετακινηθείς με το αξιόπιστο και μοντέρνο τραμ, θα δεις ουρανοξύστες (ο πρώτος σε όλη την Αφρική χτίστηκε εδώ το 1950) θα πάρεις ταξί και θα διασχίσεις την παραλιακή λεωφόρο με τις φοινικοστοιχίες, τις μοντέρνες καφετέριες, τα φαρδιά πεζοδρόμια και τα θεόρατα κύματα του Ατλαντικού να σκάνε στην πιο φαρδιά αμμουδιά που έχω δει. Μια εικόνα, σκέτη Καλιφόρνια τόσο σε φυσικό τοπίο, όσο και σε υποδομές. Μην ψάξεις να βρεις ναυαγοσώστριες τύπου Baywatch μόνο γιατί θα απογοητευτείς. Στο τέλος της λεωφόρου θα επισκεφτείς το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της χώρας, το Morocco Mall, τόσο μεγάλο που τα δικά μας μοιάζουν φτωχοί συγγενείς. Και φυσικά θα πάρεις ταξί να πας στο τζαμί του Χασάν Β'.

Δεν είναι απλώς ένα από τα μεγαλύτερα τζαμιά με τον ψηλότερο μιναρέ στον κόσμο (200 μ.). Το τζαμί του Χασάν, έτσι όπως είναι χτισμένο στην άκρη του Ατλαντικού, αποτελεί την πλέον εντυπωσιακή πύλη εισόδου στον ισλαμικό κόσμο που ξεκινάει (ή τελειώνει) στο σημείο αυτό για να καταλήξει πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα ανατολικότερα μέχρι την Ινδονησία. Ακτίνες λέιζερ το βράδυ από την κορυφή του μιναρέ δείχνουν προς την Μέκκα. Ένας πραγματικός φάρος μουσουλμανικής πίστης στο πιο έσχατο σημείο της! Εκεί, στην τεράστια πλατεία με τις μαρμάρινες βρύσες, τις κιονοστοιχίες και τις οικογένειες που έκαναν την απογευματινή βόλτα τους, τρώγοντας μαλλί της γριάς αποχαιρετήσαμε το Μαρόκο και δώσαμε υπόσχεση να ξανάρθουμε (στην έρημο αυτή την φορά). Με φόντο ένα ακόμα συγκλονιστικό ηλιοβασίλεμα επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο μας.

Η επόμενη μέρα μας βρήκε σε μια κατεψυγμένη Κωνσταντινούπολη, με χιονοθύελλα, πολικές θερμοκρασίες και τα μηχανήματα να ψεκάζουν νερό επί μισή ώρα τα φτερά του αεροπλάνου για να μην παγώσουν... Με τις μηχανές να αγκομαχούν πολύ περισσότερο απ' ότι συνήθως, τις ρόδες να λοξοδρομούν πεισματικά από την ευθεία και την ψυχή μας στην Κούλουρη (αλλά και στην Φες, και στην Εσσαουίρα) απογειωθήκαμε για Αθήνα...

 

[panpan]

και λίγο παραπέρα θα δεις τον εαυτό σου να καθρεφτίζεται στο γουρλωμένο μάτι κεφαλιού καμήλας που κρέμεται απ' το τσιγκέλι του χασάπη!

Μπορεί και να είναι η ίδια μια και ήμουν εκεί λίγες ημέρες μετά από σένα.

 

[panius]

Μπορεί και να είναι η ίδια μια και ήμουν εκεί λίγες ημέρες μετά από σένα.
View attachment 136085

Αν κρίνω απ' τη γλωσσίτσα, πολύ πιθανόν!!! Τι άγριο θέαμα όμως! Θα μου πεις τα ολόκληρα αρνιά που κρέμονται στα δικά μας τσιγκέλια δεν είναι σοκαριστικό θέαμα; Γι' αυτό η επίσκεψη στη Βαρβάκειο Αγορά είναι στα Top 10 κάθε ταξιδιωτικού οδηγού για την Αθήνα!

 

[panius]

@katkats please κάνε τα κουμάντα σου τελείωσε!

 

[katkats]

Μεταφέρθηκε στις Ταξιδιωτικές Ιστορίες - Αφρική

 

[Smaragda53]

Εισαγωγή: La Mer De la Culture

Τι ήσυχοι αυτοί οι Μαροκινοί! Κάθονται φρόνιμοι στις θεσούλες τους, χεράκια σταυρωμένα, χειλάκια ραμμένα. Ούτε τιμωρημένοι να ήταν! Εμείς πάλι, τυπικοί ελληνάρες. Έχουμε απλώσει τις ποδάρες μας μέσα στο βαγόνι, γελάμε, γκρινιάζουμε (εννοείται) και τους σέρνουμε τα εξ' αμάξης (όπως παντού άλλωστε). Κάποια στιγμή ένας γεράκος που είχε ζαρώσει στη γωνίτσα του πήρε το θάρρος και μας ρώτησε από πού είμαστε. Μόλις του απαντήσαμε αναφώνησε: "Grece! La mer de la culture"! Ουί! Ουί! απαντήσαμε βαριεστημένα, σκάβοντας ακόμα πιο βαθιά το αυτί μας με το δάχτυλο. Από κουλτούρ άλλο τίποτα! Να φαν’ και οι κότες!
View attachment 115925
Εσαουίρα: ηλιοβασίλεμα στον Ατλαντικό...

Όπως καταλάβατε, στο Μαρόκο ομιλούν τη γαλλική μαζί με την αραβική. Συνδυάζουν τους χουρμάδες με ζεστά κρουασάν βουτύρου, το τσάι μέντας με cafe au lait και λατρεύουν το La Vache Qui Rit. Όπου και να έστρεφα το βλέμμα, να σου η κακομούτσουνη αγελάδα να χασκογελά με αυθάδεια μπροστά μου σε γιγαντοαφίσες 10 τετραγωνικών. Έφαγα τόση γελαστή αγελάδα σε αυτό το ταξίδι όση δεν είχα φάει σε όλο το Δημοτικό. Γαλλικές επιρροές λοιπόν και αυστηρός ισλαμισμός συνθέτουν αν μη τι άλλο ένα άκρως ενδιαφέρον σκηνικό. Εντάξει, δεν ήταν και Σαουδική Αραβία η χώρα. Και το αλκοόλ μας ήπιαμε (λίγο), και γυναίκες ντόπιες ακάλυπτες είδαμε (λίγες), και τα ισλαμικά τους τεμένη επισκεφθήκαμε οι άπιστοι (κοιτώντας από την πόρτα).
View attachment 115880
στο παζάρι του Μαρακές

12 ημέρες ταξίδι, παρέα με τη γνωστή από την Ινδία φίλη Ελευθερία και τον καλό μου φίλο Μάκη. Η Ελευθερία, μετά το σοκ της Ινδίας πίστευα πως θα ξεπετάξει το Μαρόκο με ευκολία σε ότι αφορά την καθαριότητα και την υγιεινή. Πόσο άδικο είχα!!! Οι κραυγές της στα ανήλιαγα στενά του Μαρακές και της Φεζ ακόμα τρομοκρατούν τα μικρά παιδάκια... Για να είμαστε δίκαιοι και το Μαρόκο δεν φέρθηκε πολύ καλά στη φίλη μας...
View attachment 115928
Το νερό των Μαροκινών: Τσάι με μέντα

Τo Μαρακές ήταν η πρώτη μας γνωριμία με το Μαρόκο. Ενδιαφέρουσα πόλη και ίσως η πιο βρώμικη απ’ όλες. Γενικά περίμενα μια κατάσταση ολίγον τριτοκοσμική στο Μαρόκο, με μπόλικη μπόχα και χάος στους δρόμους. Ε, λοιπόν καμία σχέση! Το σύγχρονο κομμάτι του Μαρακές είναι υπόδειγμα πολεοδομίας και μοντέρνου lifestyle. Θα δεις δυτικά ντυσίματα, Glyfada style καφετέριες, γυναικοπαρέες να πίνουν τον καφέ τους, εμπορικά mall, φαρδείς δρόμους, τα πιο θεόρατα τζιπ και οδική συμπεριφορά από τους ντόπιους, σίγουρα καλύτερη από τη δική μας. Αλλά και στην παλιά πόλη, μόλις τελειώσει το καθημερινό πανηγύρι στη μεγάλη κεντρική πλατεία, συνεργεία καθαριότητας αναλαμβάνουν δράση και με μάνικες, νερά και σκούπες κυριολεκτικά τη γλύφουνε. Το τρένο που μας έφερε από την Καζαμπλάνκα (εκεί προσγειωθήκαμε) στο Μαρακές ειλικρινά δεν περίμενα ότι θα ήταν τόσο μοντέρνο, ούτε και οι ίδιοι οι Μαροκινοί φαντάζομαι καθότι δεν το ξαναείδα στις υπόλοιπες τρενο-μετακινήσεις μας. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι το Μαρόκο είναι μια χώρα που προσφέρει στον ταξιδιώτη άφθονες «εξωτικές» εικόνες και εμπειρίες, αλλά ταυτόχρονα και τη σιγουριά ότι κάποια στάνταρ οργάνωσης, καθαριότητας και ασφάλειας θα είναι σε ένα αρκετά ανεκτό επίπεδο.
View attachment 115932
Ραμπάτ: η πρωτεύουσα

Μμμ...εκτός κι αν είστε γκαντέμηδες σαν την Ελευθερία, οπότε τα παραπάνω στάνταρ ξεχάστε τα!
Περίπτωση 1: 1η ημέρα στο ξενοδοχείο στο Μαρακές και η Ελευθερία έκανε ντουζάκι με νερό αποχέτευσης (ναι καλή μας φίλη! Τώρα μπορώ να στο πω. Με σκατόνερο έλουσες τα μαλλάκια σου. Ούτε σκουριά από τις σωληνώσεις ήταν αυτή η απόχρωση, ούτε χώμα). Το παιδάκι στη ρεσεψιόν, μόλις του ανακοινώνουμε ότι από τη βρύση τρέχει καφέ νερό, μας είπε ότι ο πατέρας του φτιάχνει τη βλάβη και μέχρι να τελειώσει να μην πλύνουμε τα χέρια μας. Κόκαλο η Ελευθερία! Αυτό το βλέμμα τρόμου και αηδίας στα μάτια του μικρού ρεσεψιονίστ, όταν έμαθε ότι μπανιαρίστηκε ολόκληρη έχει μείνει βαθιά χαραγμένο στη μνήμη μου!
Περίπτωση 2: Πήγε η καημένη σε παραδοσιακό ζαχαροπλαστείο να αγοράσει σιροπιαστά που της άρεσαν. Απλώνει ο ζαχαροπλάστης την τριχωτή χερούκλα του, τη χώνει μέσα στο σωρό με τα σαραγλιά, πιάνει μια χούφτα και την πετάει στο κουτί! Κόκαλο η Ελευθερία!
Περίπτωση 3: Θέλαμε να γιορτάσουμε τα γενέθλια της Ελευθερίας στο Μαρακές. Παίρνουμε ταξί να μας πάει στη νέα πόλη να βρούμε δυτικό ζαχαροπλαστείο για τούρτα, δεν βρήκαμε τίποτα! Ο ταξιτζής μας πήγαινε σε κάτι άθλια μαγαζιά δεκαετίας '50, ξέρετε, σαν τα δικά μας με τα χαρακτηριστικά ψυγεία με τους κεσέδες το γιαούρτι. Η "τούρτα" που πήραμε ήταν ένας κορμός σαν τούβλο, τόσο φρέσκος, που η σαντιγί από πάνω είχε υποστεί διάβρωση μεγαλύτερη και απ' το φαράγγι του Βίκου. Κόκαλο η Ελευθερία!Για κεράκια, ούτε λόγος!
-Σιλ βουλ πλε, we want candles, you know, κερακιά, φου φου, happy birthday to you... είτε κεράκια ζητάγαμε, είτε το μποζόνιο του Χιγκς, για τον ζαχαροπλάστη ήταν ένα και το αυτό. Μας κοίταζε σαν χάνος. Ευτυχώς, βρήκαμε ένα ρημαδοκερί σε ένα μίνι μάρκετ και επιστρέφουμε στο χοτέλ να κόψουμε την τούρτα. Εκεί, ο ρεσεψιονίστ μας φέρνει ένα πιάτο τόσο βρόμικο σαν αυτά που βάζεις κάτω από τη βρύση που στάζει και τα αφήνεις ξεχασμένα για χρόνια. "Αυτό έχω!" μας λέει. Κόκαλο η Ελευθερία! Την επομένη που βγήκαμε μόνοι μας για βόλτα στη νέα πόλη, κουραστήκαμε να μετράμε απαστράπτουσες βιτρίνες ζαχαροπλαστείων με οργιώδη ποικιλία γλυκών, μπουλανζερί, πατισερί και ιταλικές τζελατερίες. Κόκαλο η Ελευθερία για μια ακόμη φορά!
View attachment 115944
Τα must του μαροκινού πρωινού: τσάι μέντας (εννοείται), φρεσκοστυμμένο πορτοκάλι (όπωςδήποτε), γελαστή αγελάδα (bien sûr).

Επειδή όμως δεν είμαστε όλοι τόσο γκαντέμηδες όπως η φίλη μου, μπορώ να πω ότι το ξενοδοχειάκι (hotel Narjisse) δεν ήταν τόσο τραγικό, όπως ίσως φάνηκε παραπάνω. Είχε καθαρά δωμάτια, χαρακτήρα, ευγενικούς ανθρώπους, ήταν οικονομικό και σε πολύ καλή θέση: 5 λεπτά από την κεντρική πλατεία της παλιάς πόλης και το ιστορικό τζαμί Κουτούμπια! Αν και εντός των τειχών της παλιάς πόλης, το ταξί σε πάει μέχρι την είσοδο του ξενοδοχείου, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος να χαθείς.
View attachment 115936
Μαρακές: Τζαμί Κουτούμπια

Στο Μαρακές λοιπόν, θα ξεκινήσει η γνωριμία μας με την ενδιαφέρουσα αυτή χώρα, μια χώρα γεμάτη αντιθέσεις, που η ίδια η πόλη θα φροντίσει να το καταλάβεις από την πρώτη κιόλας στιγμή.
View attachment 115942
Προσεγγίζοντας το Μαρακές: τροπικοί φοίνικες σε χιονισμένο φόντο!

Marrakech, part 1

Ξημερώνει η πρώτη μας μέρα στο Μαρακές... μέσα στη θολούρα του ύπνου δεν ξέρω ούτε που βρίσκομαι, ούτε τι ώρα είναι. Δεν έχει χαράξει ακόμα και έξω γίνεται χαλασμός. Απόκοσμες φωνές, σειρήνες, που γίνονταν ολοένα και πιο δυνατές... Ειλικρινά, νόμιζα ότι κάποιου είδους λιτανεία περνούσε έξω από το δρόμο του ξενοδοχείου και ήμουν έτοιμος να σηκωθώ να δω τι συμβαίνει. Κάτι η κούραση, κάτι η τρομάρα (είχα ανατριχιάσει ολόκληρος) με έκανε να κουλουριαστώ ακόμα περισσότερο μέσα στα σκεπάσματα. Πολύ αργότερα συνειδητοποίησα ότι αυτό που άκουγα ήταν το πρώτο κάλεσμα της ημέρας για προσευχή. Έχω πάει αρκετές φορές Τουρκία και έχω ακούσει τις αντίστοιχες ψαλμωδίες εκεί, αλλά αυτό δεν είχε καμία σχέση! Βραχνές παραληρηματικές φωνές σε ένα συνονθύλευμα. Σοβαρά τώρα, χ...στηκα επάνω μου από το φόβο!

Το πρωί βγήκαμε για μια πρώτη αναγνωριστική βόλτα. Η Μεδίνα (παλιά πόλη) του Μαρακές είναι στα αλήθεια τεράστια και χαώδης, αλλά σε αντίθεση με ότι λένε οι τουριστικοί οδηγοί, σε καμία περίπτωση δεν νιώσαμε χαμένοι στα δαιδαλώδη στενά της. Παντού υπάρχουν πινακίδες που σου δείχνουν το δρόμο προς την κεντρική πλατεία, η οποία λειτουργεί ως σταθερό σημείο αναφοράς για τον περιπατητή.

Επίσης, δεν νιώσαμε καθόλου να μας πιέζουν στα παζάρια για αγορές. Οπωσδήποτε δεν έλειπαν τα “hello, where are you from, please come” αλλά σε πολύ λογικά πλαίσια και χαλαρά. Ακόμα και όταν σταματούσαμε στο κατάστημα και χαζεύαμε την πραμάτεια, ο έμπορος δεν ήταν καθόλου φορτικός και δεν έτρεχε ξωπίσω μας κάθε φορά που φεύγαμε. Τι να πω, ίσως να φταίει η έμφυτη αδιαφορία (έως ξινίλα) που δείχνω κάθε φορά που χαζεύω πράγματα σε σωρό (το παίρνω, το περιεργάζομαι, το πετάω πίσω με ύφος «τι παλιόπραμα είναι αυτό»). Γενικά, νομίζω ότι πρέπει να είναι κάποιος πολύ αφελής, ή άμαθος ώστε να νιώθει ότι πιέζεται σε τέτοια τουριστικά παζάρια ανά τον κόσμο. Εννοείται ότι αν κάθεσαι και απαντάς σε όλες τις προσκλήσεις και τα καλέσματα, θα καταλήξεις μπαλάκι από τον ένα μαγαζάτορα στον άλλον. Χρειάζεται απάθεια, βαριεστημένο ύφος και στυλάκι «δεν έχω βγει για ψώνια, απλά δεν έχω κάτι καλύτερο να κάνω, γι΄αυτό back off!».

Και η αλήθεια είναι ότι στο Μαρακές, αν κάτσετε πάνω από 3 διανυκτερεύσεις αυτό ακριβώς θα κάνετε. Σε μία μέρα θα δείτε τα μνημεία της παλιάς πόλης. Την επόμενη θα κάνετε τη βόλτα σας στα παζάρια και μετά, μάλλον θα ψάχνετε λεωφορείο για μονοήμερη εκδρομή στα πέριξ. Προς Θεού, δεν λέω να μην πάτε! Είναι εμπειρία το Μαρακές, αλλά... δεν ξέρω. Η παλιά πόλη μας φάνηκε ολοκληρωτικά παραδομένη στον τουρισμό. Κάπως ψεύτικη. (σε αντίθεση με τη μεδίνα της Φεζ, που μόνο καλά λόγια έχω να πω). Βασικά βαρεθήκαμε!!! (φτου μας, παλιοτουρίστες)! Τη δεύτερη μέρα σκεφτείτε βολτάραμε στη νέα πόλη και πήραμε εικόνες πολύ πιο ενδιαφέρουσες και αυθεντικές για το Μαρόκο και τους κατοίκους του.

Επειδή βέβαια -και για να μην ξεχνιόμαστε- η θάλασσα της κουλτούρας ξεχειλίζει από το μέσα μας και μας κάνει καλλιεργημένες προσωπικότητες, τα μνημεία του Μαρακές τα βρήκαμε εξαιρετικής, ΑΑ πγιότητας! Μνημεία που σηματοδοτούν ιστορία για το Μαρόκο τόσο σημαντική, ώστε ολόκληρη η χώρα να πάρει το όνομά της από αυτήν εδώ την πόλη!

Σίγουρα θα εντυπωσιαστείτε από το μεγάλο τζαμί Κουτούμπια με τον πανύψηλο μιναρέ του. Κτήριο μεγάλης ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας που δυστυχώς μόνο απ’ έξω μπορείς να το θαυμάσεις αν δεν είσαι μουσουλμάνος. Είναι 850 ετών και αποτέλεσε το αρχέτυπο του τυπικού μαροκινού τζαμιού με τετράγωνο μιναρέ. Όσοι έχουν πάει Σεβίλλη και έχουν θαυμάσει το πανύψηλο καμπαναριό του καθεδρικού ναού της, θα πρέπει να ξέρουν ότι χτίστηκε αρχικά ως μουσουλμανικός μιναρές έχοντας ως μοντέλο τον αντίστοιχο του τζαμιού Κουτούμπια στο Μαρακές.

Στον μεγάλο ανοιχτό χώρο έξω από το τζαμί θα ξεφύγετε λίγο από την κλεισούρα της παλιάς πόλης και θα πάρετε βαθιές ανάσες. Εκεί θα σας πλησιάσουν νεαροί μαροκινοί που θα σας πουν ότι είναι φοιτητές και κάνουν ξεναγήσεις στην παλιά πόλη για λίγα dihrams. Ο δικός μας, ήταν πολύ χαλαρός, cool, μοντέρνος, οπότε τον εμπιστευτήκαμε και συμφωνήσαμε κάπου στα 5 ευρώ για μια δίωρη ξενάγηση στη μεδίνα. Μας πήγε εξαρχής από κάτι στενά σοκάκια μακριά από τα παζάρια και τον κόσμο και ήταν άκρως ενδιαφέρον γιατί έβλεπες την πραγματική ζωή της παλιάς πόλης. Περνάγαμε κάτω από καμάρες, στρίβαμε σε θεόστενα καλντερίμια, μυρίζαμε φρεσκοψημένο ψωμάκι από υπόγειους παραδοσιακούς φούρνους, μέχρι που άρχισαν να μας ζώνουν τα φίδια. Πάει, λέμε την πατήσαμε. Θα μας ξεμοναχιάσει σε μια γωνιά όπου θα μας περιμένει η συμμορία του και θα μας πάρουν μέχρι και τα σώβρακα. Αρχίσαμε να κρατάμε απόσταση ο ένας από τον άλλον ώστε τουλάχιστον κάποιος από εμάς να γλυτώσει τρέχοντας. Για πρώτη φορά χάρηκα που «τυχαία πάντα» περάσαμε έξω από ένα μαγαζί με βότανα όπου ο οδηγός μας πρότεινε να ρίξουμε μια ματιά και αυτός θα μας περιμένει απ’ έξω.

Το μαγαζί λεγόταν Medina Herbal και λυπάμαι που δεν μπορώ να δώσω περισσότερες πληροφορίες για να το βρείτε γιατί οι άνθρωποι εκεί μέσα είναι πραγματικοί επαγγελματίες. Φτιάχνουν προϊόντα με βάση το argan oil και ειλικρινά ήμουν έτοιμος να πιστέψω ότι βρήκα το ελιξήριο της νεότητας, της ομορφιάς και της ευεξίας. Εκεί, ο Μάκης έκανε και μασαζάκι στην πλάτη για μόλις 3 ευρώ, μυρίσαμε, δοκιμάσαμε, απλώσαμε κρέμες στα χέρια και αγοράσαμε διάφορα καλούδια. Αν θέλετε να γυρίσετε πίσω στην πατρίδα με δωράκια καλαίσθητα που θα εκτιμηθούν (κυρίως από τις γυναίκες) μη ρίξετε δεύτερη ματιά στη σαβούρα στα παζάρια και πάρτε σαπουνάκια (πάρτε μπόλικα), λοσιόν για τα μαλλιά, κρέμες για το πρόσωπο, μέχρι και σκόνη για ενέργεια και αύξηση λίμπιντο! Όλα με βάση το arganoil που θεωρείται το υγρό χρυσάφι του Μαρόκο.

Βγαίνοντας έξω από το μαγαζί, διαπιστώσαμε ότι ο οδηγός μας, μας άφησε στα κρύα του λουτρού! Προφανώς θα βρήκε άλλους τουρίστες, πρόθυμους να δώσουν περισσότερα χρήματα για μια ξενάγηση. Γι’ αυτό ποτέ μην προπληρώσετε τέτοιου είδους αυτοσχέδια τουρ. Εμείς πάντως συνεχίσαμε μια χαρά μόνοι μας. Βολτάραμε κατά μήκος των τειχών της παλιάς πόλης (να το κάνετε κι εσείς), βρήκαμε την παλιά πύλη Bab Agnaou της ξακουστής δυναστείας των Almohavid, η οποία οδηγούσε στο παλάτι γι’ αυτό και είναι η πιο όμορφη με τα λουλουδάτα μοτίβα της, και από εκεί επισκεφθήκαμε τους τάφους των Σααδινών (SaadinTombs).

Δεν ξέρω πόσο σας άρεσε η ιστορία στο σχολείο, αν όμως σκυλοβαριόσασταν ετοιμαστείτε να κόψετε φλέβες γιατί ξεκινάει μάθημα μαροκινής ιστορίας (θα είμαι σύντομος, το υπόσχομαι). Οι Almohavids ήταν από τις παλαιότερες δυναστείες και θεωρούνται γηγενείς Μαροκινοί. Βασίλεψαν γύρω στα 1100. Ανήκαν στη φυλή των Βερβέρων που κατοικούν κυρίως στην οροσειρά του Άτλαντα. Σε αυτούς οφείλουμε το Τζαμί Κουτούμπια και την πύλη Bab Agnaou. Αργότερα ήρθαν οι Άραβες και εγκαθίδρυσαν τις δικές τους δυναστείες. Οι Saadines βασίλεψαν για 150 χρόνια περίπου στα 1500. Τους ξεπάστρεψαν με συνοπτικές διαδικασίες το 1650 οι Αλαουίτες, άραβες και αυτοί , οι οποίοι τα κατάφεραν μια χαρά! Ζουν και βασιλεύουν μέχρι σήμερα! Ο Βασιλιάς του Μαρόκου είναι αρκετά νέος και μάλλον τον αγαπάνε πολύ τον ατιμούτσικο. Θα τον δείτε σε τόσες πολλές φωτογραφίες, θα σας γίνει τόσο οικείος, που έτσι και τον συναντούσατε ζωντανά θα τον χτυπάγατε φιλικά στην πλάτη και θα του λέγατε «πού ‘σαι ρε man; Όλα καλά; Τι χαμπάρια;»

Αυτοί οι Αλαουίτες λοιπόν, κατέστρεψαν κάθε ίχνος των Saadines εκτός από τους τάφους τους καθότι BLASPHEMY!– φωτιά θα ρίξει ο Αλλάχ να μας κάψει. Έχτισαν πάντως έναν τοίχο γύρω τους και έμειναν οι τάφοι ξεχασμένοι μέχρι το 1917. Σήμερα, είναι ένα από τα λίγα μνημεία που μπορεί κάποιος μη μουσουλμάνος να επισκεφθεί και είναι ότι πιο όμορφο σε ισλαμική τέχνη μπορεί κανείς να δει στο Μαρόκο: καλειδοσκοπικά μοτίβα, χρωματιστά πλακάκια, ανάγλυφες καλλιγραφίες, διακοσμητικοί σταλακτίτες και όλα αυτά μόλις με ένα ευρώ εισιτήριο! Να πάτε οπωσδήποτε!

Μετά τους τάφους, περπατήσαμε για 15 λεπτά περίπου και με τη βοήθεια του GPS** βρήκαμε το παλάτι Bahia: το έχτισε τον 19ο αιώνα ο μεγάαλος Βεζίρης Δενεχεισημασια και είναι τόσο γλυκούλικο που το χρησιμοποίησε ως κατοικία και αυτός, ο αποικιοκράτης Διοικητής (Ναι! μη χάσει ο σκ@τόγαλλος! Τι, να το πάρω πίσω; Έκανε πολλά καλά στο Μαρόκο; Αναβάθμισε την Καζαμπλάνκα; Έφτιαξε υποδομές; Εκσυγχρόνισε τη χώρα; Ναι, είναι αλήθεια, αλλά πίσω δεν το παίρνω, χαχα! ). Δεν εντυπωσιάζει με το μέγεθος αλλά με το γούστο και την ποιότητα κατασκευής. Ευάερο, διαμπερές, με τα αίθριά του, με τα σκαλιστά κέδρινα ταβάνια του, τις μαρμάρινες κρίνες και κάτι κήπους -σωστή όαση μέσα στο αλαλούμ της μεδίνας- με μυρωδάτα δέντρα και αρωματικά φυτά. Ναι, να πάτε να το δείτε!

**(να κατεβάσετε τους HERE Maps στο κινητό σας!!! Πολύ καλά ενημερωμένοι, δωρεάν και το κυριότερο: κατεβάζεις τη χώρα που θέλεις και την έχεις στο κινητό ανα πάσα στιγμή, χωρίς να χρειάζεται πρόσβαση στο internet)

Marrakech part 2

Καταρχήν, λίγα λόγια για τον καιρό στο Μαρόκο το Χειμώνα...(α, δεν σας είπα; Πήγαμε περίοδο Πρωτοχρονιάς 2015 που να μην πηγαίναμε...) μην σας ξεγελούν οι υποτροπικές συντεταγμένες της χώρας. Το χειμώνα στο Μαρόκο κάνει ΚΡΥΟ! Για να είμαστε πιο ακριβείς κάνει κρύο και ζέστη μαζί. Για να καταλάβετε, κάθεσαι κάπου να πιεις τον καφέ σου. Κρυώνεις. Μετακινείς την καρέκλα στον ήλιο. Ιδρώνεις και δυσφορείς. Ξαναπάς στη σκιά. Τουρτουρίζεις. Εξαιρετικός συνδυασμός κλίματος για πρωτότυπες ενδυματολογικές προτάσεις: πχ κασκολάκι με κοντομάνικο (τρε σικ). Εν κατακλείδι, χρειάζεται οπωσδήποτε χειμωνιάτικο μπουφάν. Μακάρι να υπήρχε κάποιος να μου πει "Που πας ρε Καραμήτρο;;;" όταν έφτιαχνα βαλίτσα: ανοιξιάτικο μπουφανάκι, ζακετούλα και πολλά κοντομάνικα. Δεύτερη μέρα στο Μαρακές και την είχα ήδη αρπάξει. Πιστέψτε με, δεν θέλετε να είστε δίπλα μου όταν αρρωσταίνω. Ο Μάκης ήδη έκανε σχέδια: "Αν πεθάνεις πριν γυρίσουμε, η action camera σου θα γίνει δική μου να ξέρεις!''. Σχεδόν όλο το υπόλοιπο ταξίδι, συνεχίστηκε με βήχα, καταρροή, λαιμό κλεισμένο, ωτίτιδα σε σημείο κουφαμάρας (-κλείδωσες; -Τι να καλέσω; ) που κατέληξε σε νοσοκομείο κάποιες μέρες μετά! Μια ομορφιά!
Έτσι, βογκώντας και γκρινιάζοντας κάναμε τη βόλτα μας στη μεγάλη πλατεία El Fnaa του Μαρακές. Ναι, αυτή την πλατεία που όλοι οι τουριστικοί οδηγοί την θεωρούν βγαλμένη από τις χίλιες και μία νύχτες λόγω των χάπενινγκ κάθε βράδυ με τους γητευτές των φιδιών, τις μουσικές και τους ακροβάτες. Αν μας άρεσε; Αρκεί να σας πω ότι στο ξενοδοχείο ο ρεσεψιονιστ περίμενε να ακούσει επιφωνήματα θαυμασμού και εμείς ήμασταν "εεε...χμμμ... τι άλλο έχει στο Μαρακές να κάνουμε;" "Μα, τα φίδια τα είδατε;" επέμενε αυτός. Και τα φίδια είδαμε (μου ζήτησαν 10 ευρώ για 10 δευτερόλεπτα βίντεο. Έδωσα 1), αλλά κυρίως είδαμε ένα σωρό ταλαίπωρους που βγήκαν στη γύρα για δολάρια και ευρώ:
-"Δείτε τι ωραία που παίζω το ντέφι"
-"Απολαύστε τραντίσιοναλ μουζίκ από το κινητό μου με ξεκούρδιστα ηχειάκια υπολογιστή".
-"Ελάτε να παίξετε 1 γύρο angry birds στο τάμπλετ μου!''

Δεν ήταν άσχημα, αλλά δεν ξετρελαθήκαμε κιόλας! Αξίζει σίγουρα να ανέβεις σε ένα από τα πολυάριθμα ρουφ γκάρντεν και να χαζεύεις το τζέρτζελο από κάτω, πίνοντας το τσαγάκι σου ή τρώγοντας το πάμφθηνο και πεντανόστιμο ταζινάκι σου.

Να εδώ! Καυτό ταζίν μοσχαρίσιο με δαμάσκηνα και αμύγδαλα! Τι άλλο να ζητήσει κανείς;

Κάπου εκεί, στο τραπέζι με τα ταζίν και τα τσάγια μέντας ήρθαν τα πάνω κάτω και άλλαξε το πρόγραμμα του ταξιδιού άρδην. Είχα προγραμματίσει μετά το Μαρακές να πάρουμε λεωφορείο, να περάσουμε την οροσειρά του Άτλαντα, να διανυκτερεύσουμε στα Σκούρα για να δούμε το πανέμορφο kashbah (χωμάτινο κάστρο) Amridil - ίσως και το διάσημο χωριό Ait Benhadoo- και στη συνέχεια να κάνουμε πρωτοχρονιά στην Merzouga, στην έρημο Σαχάρα, όπου θα μέναμε 2 νύχτες πριν συνεχίζαμε για Φεζ.

Τότε, ο Μάκης αποφάσισε ότι δεν θέλει να κάνει πρωτοχρονιά μέσα στις ερημιές, παρέα με τις καμήλες. Τι κι αν του εξήγησα ότι θα πάμε σε ξενοδοχείο μαζί με άλλους τουρίστες, τι οτί θα δούμε την 1η ανατολή του 2015 στη Σαχάρα, τι ότι έχουμε κλείσει ξενοδοχεία, τι ότι θα χάσουμε τα πιο μεγάλα highlights της χώρας, τίποτα αυτός. Η Ελευθερία προσπάθησε να βρει τρόπους να συνδυάσουμε πρωτοχρονιά σε μια μεγάλη πόλη και ταξίδι στην έρημο κάποιες άλλες μέρες. Το φέρναμε από 'δω, το φέρναμε από 'κει, δεν έβγαινε. Οι αποστάσεις ήταν τεράστιες. Θα έπρεπε να είμαστε με μια βαλίτσα στο χέρι κάθε μέρα, να μειώσουμε μέρες στη Φες, να χάσουμε τη μπλε πόλη, ακόμα και να πάμε στην έρημο χωρίς διανυκτέρευση σκεφτήκαμε. Όλα ήταν ημίμετρα και στο τέλος δεν θα ευχαριστιόμασταν τίποτα. Οπότε το δίλημμα ήταν: ή πάμε έρημο και μένουμε στο αρχικό πρόγραμμα, ή ξεχνάμε έρημο και κινούμαστε προς αντίθετη κατεύθυνση, Ατλαντικό ωκεανό και μεγάλες πόλεις για γκλαμουράτη πρωτοχρονιά.

Κάτι η αρρώστια μου, κάτι ότι την εμπειρία της ερήμου την είχα ζήσει στην Ινδία, δεν επέμεινα και τελικά όλοι με μισή καρδιά αποφασίσαμε να αλλάξουμε το αρχικό πλάνο, να βάλουμε κάτω χάρτες, ημερολόγια, ιστοσελίδες ξενοδοχείων για να δούμε τι θα κάνουμε και πού τελικά θα πάμε.

Διαθέσεις χαλάσανε, μούτρα πέσανε, κοντέψαμε βασικά να σκοτωθούμε μεταξύ μας, αλλά κρατήσαμε την ψυχραιμία μας και συνεχίσαμε το ταξίδι μας. Η επόμενη μέρα μας βρήκε στον σταθμό των λεωφορείων. Το εισιτήριο όμως δεν έλεγε Merzouga αλλά Essaouira. Φεύγοντας από το κισσέ, μπροσούρες και αφίσες στον τοίχο με απίστευτα πορτοκαλί ηλιοβασιλέματα σε αμμόλοφους, οάσεις με φοίνικες και χωμάτινα χωριά με βασάνιζαν σαδιστικά και η στιγμιαία παρόρμηση να πάω να αλλάξω το εισιτήριο έδωσε τη θέση της σε τρομερό πονοκέφαλο. Μουδιασμένοι και αμίλητοι ανεβήκαμε στο λεωφορείο...

Αποχαιρέτα την έρημο που χάνεις... (φώτο από ίντερνετ...δυστυχώς)


(ταξιδέψαμε με τα λεωφορεία της SupraTours που ανήκουν στην κρατική εταιρία σιδηροδρόμων. Σύγχρονα, άνετα και πάμφθηνα. Ο σταθμός βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μαρακές. Όσοι έχετε smartphone, κατεβάστε την εφαρμογή της ONCF (o μαροκινος ΟΣΕ). Είναι τρομερά εξυπηρετική σε πληροφορίες δρομολογίων, τρένων, λεωφορείων, ώρες αναχώρησης, άφιξης, τιμές κλπ)

Εσσαουίρα

Η διαδρομή από Μαρακές προς Εσσαουίρα κρατάει περίπου 4 ώρες (μαζί με την 20λεπτη στάση για ξεκούραση) και είναι αδιάφορη, εκτός και αν είστε τυχεροί και δείτε ένα ολόκληρο κοπάδι κατσίκες πάνω στα κλαδιά των δέντρων κρεμασμένες σαν χριστουγεννιάτικες μπάλες ! Απίστευτο θέαμα!!! Την πρώτη φορά που τις είδαμε όλο το λεωφορείο αναστατώθηκε: φωνές, επιφωνήματα, ενθουσιασμός! Μέσα σε δευτερόλεπτα ήμασταν όλοι με τις μηχανές στο χέρι και κολλημένοι στα παράθυρα να αποτυπώσουμε την εικόνα. Δυστυχώς, όπως οι μεγάλες ευκαιρίες εμφανίζονται μία φορά μόνο στη ζωή, έτσι και τις δεντρο-κατσίκες δεν τις ξαναείδαμε. Πάρτε όμως μια γεύση από το ίντερνετ γιατί αξίζει! Γενικά, είναι θέαμα, που συναντάς συχνά στα χωράφια γύρω από την Εσσαουίρα, γι' αυτό όσοι ταξιδεύετε προς τα 'κει, το νου σας!

Φτάνοντας στην πόλη, άρχισε η μουρμούρα. "Σιγά...αυτό είναι; Δώσαμε τόσα λεφτά για να έρθουμε στο Μαρόκο να δούμε άσπρα σπίτια με μπλέ παράθυρα; Δεν πηγαίναμε Κυκλάδες καλύτερα να μας έρθει και φθηνότερα!" Ό,τι είπα όμως τα πήρα πίσω μέσα σε λίγα λεπτά. Η Εσσαουίρα είναι μία απόλαυση για τα μάτια και το πνεύμα. Ήταν αυτό που χρειαζόμουν για να γλυκάνει ο πόνος της ματαίωσης του ταξιδιού στην έρημο. Τι όμορφη πόλη, αλήθεια! Θεόρατα μεσαιωνικά τείχη προσπαθούν, σαν φράγμα να την προστατεύσουν από τα ορμητικά κύματα του Ατλαντικού που σκάνε ασταμάτητα και σμηλεύουν τη βραχώδη ακτογραμμή.

Χιλιάδες στην κυριολεξία γλαροπούλια χορεύουν πάνω από τα κεφάλια μας, περιμένουν δίπλα στις ψαρόβαρκες το κερασματάκι τους και εμείς σαν μικρά παιδιά χαιρόμαστε μαζί τους, τα πλησιάζουμε σε απόσταση μισού μέτρου και τα φωτογραφίζουμε.

Η πόλη εντός των τειχών, αποπνέει μια ηρεμία, μια καλαισθησία τέτοια, που προς στιγμήν ξεχνάς ότι βρίσκεσαι στο αραβικό Μαρόκο. Εδώ τα πολύβουα και χαοτικά παζάρια δεν έχουν θέση. Η κεντρική πλατεία της Εσσαουίρα αποπνέει ατμόσφαιρα ιταλικής πιάτσας. Τα σοκάκια με τα προσεγμένα καταστήματα, εστιατόρια και καλλιτεχνικές γκαλερί προσφέρουν εικόνες ευρωπαϊκού θέρετρου και τα τείχη με το παραθαλάσσιο μπούρτζι σε μεταφέρουν αστραπιαία σε ισπανική αποικία εποχής κονκισταδόρες της λατινικής Αμερικής.

Εντυπωσιάστηκα κυρίως από τα πέτρινα ψηλά κτήρια, τις σκοτεινές στοές που διέρχονται μέσα από αυτά για δεκάδες μέτρα και το "μονολιθικό" τοίχος που, περπατώντας στη βάση του, νιώθεις ασφαλής από την αστείρευτη δύναμη της δεύτερης μεγαλύτερης υδάτινης μάζας του πλανήτη (τον Ατλαντικό καλέ!).

Σ' αυτήν την πανέμορφη πόλη μείναμε ένα βράδυ. Κλείσαμε σε ένα παραδοσιακό Ριάντ (Caverne D Ali Baba) με καλαίσθητη εσωτερική αυλή και όμορφα δωμάτια γύρω από αυτή. Πολύ εξυπηρετικός και ο κυριούλης στην υποδοχή, αλλά το βράδυ μας τα χάλασε λίγο. Στο δωμάτιο του Μάκη δεν υπήρχε καλοριφέρ (ντύσου του είπε), τα σεντόνια είχαν τα στιγματάκια τους και το μπάνιο κολυμπούσε στην υγρασία (αν και όλη η πόλη μια υγρασία την έχει, όσο να πεις). Ο λόγος που δεν ρίχνω άκυρο στο ξενοδοχείο είναι η πολύ ωραία διακόσμηση, το πρωινό, η εξαιρετική τοποθεσία και η απίστευτα φθηνή τιμή, οπότε για ένα βραδάκι μια χαρά θα μείνετε.

Στην Εσσαουίρα δοκιμάσαμε για πρώτη φορά παραδοσιακό μαροκινέζικο γάλα αμυγδάλου: ρόφημα που σερβίρεται σε μεγάλα ποτήρια, με κρεμώδη υφή και έντονη γεύση αμύγδαλου. Σε εμάς είχαν προσθέσει και μια γενναιόδωρη κουταλιά με αλεσμένα αμύγδαλα και καρύδια και ήταν τρομερά γευστικό! Το ήπιαμε όλο εκτός από την Ελευθερία, που η θέση της έβλεπε στην κουζίνα και είδε τη μαγείρισσα να πίνει και αυτή το ρόφημα που μας έφτιαξε πριν λίγο, γλείφοντας το μπλέντερ! Γενικά, η μαροκινέζικη κουζίνα μας άρεσε πολύ! Τα ταζίν τα σκίσαμε! Κους κους μόνο μια φορά δοκιμάσαμε και αυτό ως συνοδευτικό στο ταζίν μας. Ξετρελαθήκαμε με την παστίλια, την οποία φανταστείτε την ως στρογγυλή μπουγάτσα γεμισμένη με διάφορα υλικά (κιμά, κοτόπουλο κλπ.). Παντού θα βρείτε τη σούπα Χαρίρα (σε διάφορες εκδοχές), την οποία ετίμησα (ένεκα αρρώστιας) υπέρ του δέοντος. Το street food είναι μαγεία! Όσο και αν σκέφτεστε τις συνθήκες υγιεινής και διστάζετε, η μύτη σας θα επαναστατήσει και θα σας τραβήξει μέχρι τον πάγκο, να αγοράσετε κι εσείς πεντανόστιμη ποικιλία κρεάτων με συκωτάκια και άλλα γλυκάδια, ψημένα πάνω σε μεταλλική πλάκα και ψιλοκομμένα, με μπόλικο κρεμμυδάκι και μπαχάρια μέσα σε στρογγυλό φρέσκο ψωμάκι! Μούρλια! Πάντως, εγώ και με ταζίν μόνο θα μπορούσα να περάσω όλο το ταξίδι! Δεν τα βαριέσαι ποτέ! Στα φέρνουν μπροστά σου σαν κιντερ έκπληξη, με το σκεπαστό πήλινο σκεύος, σου βγάζουν το καπάκι και χαίρεσαι σαν παιδάκι!

Αν και σύντομη η παραμονή μας στην Εσσαουίρα, τη χαρήκαμε και με το παραπάνω. Η πόλη είναι πανέμορφη και αξίζει οπωσδήποτε να την εντάξετε στο πρόγραμμά σας. Εν' ανάγκη κόψτε μια μέρα από το Μαρακές και κάντε μια μονοήμερη βόλτα μέχρι εκεί. Και μόνο να κάτσεις στα τείχη, να χαζέψεις τον Ατλαντικό για 10 λεπτά, έχεις κάνει την καλύτερη και φθηνότερη ψυχοθεραπεία. Αδειάζεις από έγνοιες και προβλήματα στη στιγμή. Μας πέρασε και η σκέψη να κάτσουμε ακόμα μια μέρα αλλά δεν γινόταν... η ''γκλαμουράτη'' Πρωτοχρονιά στη Ράμπατ μας περίμενε!!!

1η μέρα στη Ραμπάτ

Πρωί - πρωί αφήνουμε πίσω μας τη γλυκιά Εσσαουίρα και παίρνουμε το λεωφορείο για να επιστρέψουμε στο Μαρακές. Από εκεί θα πάρουμε το τρένο για την πρωτεύουσα. Τα λεωφορεία της Supratours σε αφήνουν ακριβώς στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μαρακές οπότε απολαύσαμε τη διαδρομή χαλαροί και χωρίς άγχος. Φτάνοντας στο Μαρακές διαπιστώσαμε για μια ακόμη φορά πόσο πολύ έχει επωφεληθεί αυτή η πόλη από τον τουρισμό. Εδώ το χρήμα φαίνεται. Φωνάζει για την ακρίβεια! Πολυτελείς επαύλεις ορθώνονται στα περίχωρα, ενώ νέες οικοδομές χτίζονται με φρενήρεις ρυθμούς, δυστυχώς ακόμα και μέσα στο μεγάλο δάσος φοινίκων που περιβάλει την πόλη στα βορειοανατολικά. Αυτό το δάσος ήταν και το τελευταίο "εξωτικό" τοπίο που είδαμε στο Μαρόκο φεύγοντας με το τρένο. Δεν θέλω να σκέφτομαι τα τοπία που θα αντίκριζαν τα ματάκια μας πίσω από την οροσειρά του Άτλαντα! Τέλος πάντων...πάμε για άλλα...

Από εδώ και πέρα θα αντικρίζαμε πιο γνώριμες εικόνες, μεσογειακές: ελαιόδεντρα, αμπέλια (αν και το φημισμένο μαροκινό κρασί δεν καταφέραμε να το βρούμε πουθενά), ακόμα και καταπράσινα λιβάδια που σου έφερναν στο νου Κεντρική Ευρώπη. Περίπου 4 ώρες ήταν η διαδρομή μέχρι Καζαμπλάνκα και μετά θέλαμε άλλη μία ώρα μέχρι τη Ραμπάτ. Τα περίχωρα της Καζαμπλάνκα μας φάνηκαν πολύ αδιάφορα, μίζερα και τριτοκοσμικά. Ακριβώς αντίθετη η εικόνα στη Ραμπάτ. Φροντισμένο αστικό τοπίο, με χαμηλά κτήρια, αρκετό πράσινο και φαρδείς δρόμους. Εντύπωση που γίνεται ακόμα πιο έντονη στη διαδρομή από Ραμπάτ για Φες που κάναμε 2 ημέρες μετά. Στο σταθμό, επιτέλους, βρήκαμε κυλιόμενη σκάλα!!! Τα πάντα γύρω μας προσέδιδαν αέρα αστικού πολιτισμού, κάτι που εμένα πολύ μου άρεσε, καθότι το κρυολόγημά μου είχε αρχίσει να γίνεται πιο σοβαρό και είχα ανάγκη χαλαρών και ξεκούραστων ρυθμών.
Έξω από το σταθμό μια πανέμορφη λεωφόρος γεμάτη ζωή μας καλωσόρισε. Οι τεράστιοι φοίνικες που την πλαισίωναν ήταν τυλιγμένοι με φωτεινά λαμπάκια, δίνοντας μια νότα χριστουγεννιάτικη στη μουσουλμανική πόλη.

Στο τέλος της λεωφόρου, ο μιναρές του μεγαλύτερου τζαμιού στην πόλη επιβάλλεται με το μέγεθος και το ύψος του. Χτισμένος στα τέλη του 18ου αιώνα στο βόρειο μέρος του τζαμιού, ο βασιλιάς Χασάν ο 2ος τον αποσυναρμολόγησε και τον ξανάχτισε πέτρα - πέτρα στο νότιο μέρος τη δεκαετία του '60, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί ο μιναρές με τον άξονα της λεωφόρου και να δημιουργηθεί έτσι η εντυπωσιακή θέα που βλέπετε παρακάτω:

Περπατώντας την μικρή απόσταση μέχρι το ξενοδοχείο, δεν γινόταν να μην προσέξουμε την πληθώρα εστιατορίων και ταχυφαγίων, όπου αγοράσαμε τον θρυλικό πια φρεσκότατο χυμό πορτοκάλι, σε space περιβάλλον με μοντέρνα, αφαιρετική διακόσμηση. Το ξενοδοχείο όπου καταλύσαμε ήταν κι αυτό εξίσου μινιμαλιστικά μοντέρνο, πεντακάθαρο, φθηνό και με καταπληκτικό μπουφέ στο πρωινό, με πλούσια ποικιλία ευρωπαϊκών και μαροκινών εδεσμάτων. Ίσως η πιο άνετη διαμονή μας σε όλο το ταξίδι! (Β&Β Rabat Medina)

Η σούπερ άνετη κρεβατάρα του ξενοδοχείου!

Η Ελευθερία, μόλις είδε το υπέροχο δωμάτιο με το ακόμα πιο υπέροχο μπάνιο με τις μεγάλες επιφάνειες, τους γρανίτες και τους τεράστιους καθρέπτες ενθουσιάστηκε! Με ύφος που δεν σήκωνε αντίρρηση μου ανακοίνωσε πως τις επόμενες 2 ώρες θα κάνει το μποτέ της, να μην τολμήσουμε να την ενοχλήσουμε και με πέταξε έξω από το δωμάτιο με συνοπτικές διαδικασίες. Ελλείψει στέγης, πήρα τους δρόμους. Κατέβηκα την εντυπωσιακή λεωφόρο Μοχάμεντ V με τους φοίνικες, πέρασα το κτήριο του κοινοβουλίου, την Κεντρική Τράπεζα και κατέληξα στα τείχη της παλιάς μεδίνας. Η μεδίνα της Ραμπάτ είναι πολύ tourist friendly! Έχει 2 ευθείς κεντρικούς άξονες που διασταυρώνονται κάθετα και κυκλοφορείς άνετα, χωρίς κίνδυνο να χαθείς. Η αλήθεια είναι ότι δεν πολυκυκλοφορήσαμε εντός της μεδίνας, περπατήσαμε όμως αρκετά κατά μήκος των τειχών της τα οποία προσφέρονται για βόλτα με τις περίτεχνες ιστορικές πύλες, τις ευρύχωρες πλατείες και τα πεζοδρόμια που εφάπτονται σε αυτά.

Γυρίζοντας στο ξενοδοχείο, ρωτάμε στη ρεσεψιόν που θα πάνε αύριο οι τρέντυ ραμπατιανοί να γιορτάσουνε την Πρωτοχρονιά, πού πετάνε τα πυροτεχνήματα, σε ποια πλατεία μαζεύονται και ανοίγουν τις σαμπάνιες και όλα τα σχετικά. Α, όλα κι όλα! Εδώ ολόκληρη Σαχάρα χάσαμε για χάρη του ρεβεγιόν! Δεν θα συμβιβαζόμασταν με τίποτα λιγότερο από περιβάλλον Times Square! Φανταστείτε το σοκ μόλις μας είπαν: "Στην Ραμπάτ ΔΕΝ γιορτάζουμε Πρωτοχρονιές!" και εννοούσαν: "Ου να χαθείτε παλιοδυτικοί με τις πρόστυχες γιορτές σας!"
kill me now!

Rabat New Yeat's Eve

Πρωινό παραμονής Πρωτοχρονιάς στην πρωτεύουσα του Μαρόκου. Στο διάσημο αρτο-ζαχαροπλαστείο Mejestic, στο κέντρο της πόλης, γίνεται το "έλα να δεις"! Μεγάλοι πάγκοι έχουν στηθεί και όμορφα διακοσμημένες τούρτες σε καλούν να τις αγοράσεις. Φαίνεται ότι είναι θεσμός στο Μαρόκο, να αγοράζεις τούρτα για να μπει με το καλό το νέο έτος. Οι πάντες κυκλοφορούν με κουτιά από τα διάφορα ζαχαροπλαστεία στο δρόμο για το σπίτι, το ίδιο κι εμείς: πήραμε μια λαχταριστή σοκολατένια τουρτίτσα, την οποία και βαφτίσαμε "βασιλόπιτα". Βάλαμε και φλουρί μέσα, εννοείται!

Ακόμα δεν είχαμε αποφασίσει πως θα γιορτάζαμε το βράδυ, κρατάγαμε όμως την αισιοδοξία μας, συμφωνώντας πως στη χειρότερη περίπτωση θα πηγαίναμε σε κάποιο ξενοδοχείο διεθνούς αλυσίδας να τα πιούμε εκεί.


Βάλαμε την τούρτα στο ψυγείο του δωματίου και βγήκαμε να γνωρίσουμε την πόλη και τα μνημεία της. Την μεδίνα, όπως προείπα, δεν την περπατήσαμε πολύ. Εντύπωση πάντως μας έκανε ο οχτάγωνος μιναρές ενός κεντρικού τζαμιού στην παλιά πόλη, που ξέφευγε από το σύνηθες πρότυπο των τετράγωνων μιναρέδων στο Μαρόκο.

Συνεχίζοντας, κατα μήκος των τειχών της μεδίνας, προς την κατεύθυνση της θάλασσας, φτάσαμε στο πιο ενδιαφέρον, ίσως, αξιοθέατο της Ραμπάτ. Το κάστρο Ουντάια (Oudaia Kashbah). Εφάπτεται της μεδίνας, αλλά περιτειχίζεται από τα δικά του τείχη και έτσι όπως είναι χτισμένο στην ακροθαλασσιά προσφέρει υπέροχη θέα, τόσο προς στον ωκεανό, όσο και προς στην πόλη. Χρονολογείται από το 1600, όμως μεγάλα τμήματά του είναι πολύ παλαιότερα. Η κεντρική πύλη του κάστρου είναι του 12ου αιώνα, έργο των Αlmohavid (μην ακούσω "ποιοι είναι αυτοί"! Είναι στα SOS του 2ου κεφαλαίου) και οι ομοιότητες με την αντίστοιχη πύλη του Μαρακές είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Είναι πολύ σημαντικό μνημείο καθώς θεωρείται αρχέτυπο αρχιτεκτονικό έργο εκείνης της περιόδου.

Μέσα στα τείχη του κάστρου, μια ολόκληρη συνοικία, με παλιά σπιτάκια, στενά φιδογυριστά καλντερίμια και γαλάζια πορτοπαράθυρα, ζει στους δικούς της ήρεμους ρυθμούς. Μοναδική παραφωνία, οι διάφοροι "καλοθελητές" που σε περιμένουν πίσω από την πύλη για να σε πείσουν "σώνει και καλά" ότι θα χαθείς αν τριγυρνάς μόνος σου, ή ότι το κάστρο κλείνει σε μισή ώρα και καλό θα είναι να πας μαζί τους, να προλάβεις να δεις τουλάχιστον τα καλύτερα. Απλά αγνοήστε τους και προχωρήστε αγέρωχοι. Αφιερώστε αρκετή ώρα εδώ, καθώς είναι ότι καλύτερο έχει να προσφέρει η πρωτεύουσα του Μαρόκου στον διψασμένο για φωτογραφίες τουρίστα:

εντυπωσιακά τείχη,

"κυκλαδίτικα" σοκάκια,

όμορφη θέα από όλες τις πλευρές, την οποία απολαμβάνεις καλύτερα από το διάσημο καφέ Maure, πίνοντας το τσαγάκι σου και απολαμβάνοντας υπέροχες ποικιλίες μαροκινών γλυκών. Μη ζητήσετε καταλόγους και άλλα τέτοια άχρηστα. Με το που κάτσεις, θα σου έρθει κατευθείαν το τσάι, και ένας τεράστιος ασημένιος δίσκος, να διαλέξεις τα γλυκά της αρεσκείας σου.
Έχοντας απολαύσει την πανοραμική θέα της περιοχής του τζαμιού του Χασάν, αποφασίσαμε να πάμε ποδαράτοι μέχρι εκεί.
Το τζαμί και ο πύργος του Χασάν είναι το έμβλημα της Ραμπάτ και ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία σε όλο το Μαρόκο. Αρκετά παλιό ώστε να έχει ιστορικό ενδιαφέρον (χτισμένο το 1190 από τους γνωστούς σε όλους μας πια Almohavids ) το τζαμί αυτό θεμελιώθηκε για να σπάσει κάθε ρεκόρ! Ο μιναρές του θα ξεπέρναγε σε ύψος ακόμα και αυτόν της Κόρδοβας στην Ισπανία, που τότε ήταν η πρωτεύουσα του ισλαμικού κόσμου! Δυστυχώς, ο αλμοχαβιδός ηγέτης με τις υπέρμετρες φιλοδοξίες απόθανε στη μέση της κατασκευής και ο μιναρές έμεινε μισοτελειωμένος. Σαν να μην έφτανε αυτό, γκρεμίστηκε και το τζαμί σε έναν ισχυρό σεισμό, η Ραμπάτ παρήκμασε και έμεινε έτσι η Κόρδοβα να γελάει σατανικά μέχρι που της κόπηκε το γέλιο όταν οι μουσουλμάνοι πήραν πόδι από την Ισπανία και το τεράστιο τζαμί της έγινε χριστιανικός ναός.

Ακόμα και ως ερείπιο όμως, το μνημείο επιβάλλεται με το μέγεθός του! Ο χώρος της προσευχής με τις σωζόμενες κολόνες είναι τεράστιος! Από εδώ, ο βασιλιάς Μοχάμεντ ο 5ος διακήρυξε την ανεξαρτησία του Μαρόκου από τους Γάλλους, και οι υπήκοοί του τον τίμησαν δεόντως, φτιάχνοντας στον ίδιο χώρο ένα υπέρλαμπρο μαυσωλείο μετά το θάνατό του! Δεν λυπήθηκαν τα έξοδα καθόλου! Μάρμαρα από την Ιταλία, σκαλιστή ξύλινη οροφή από μαόνι, γρανίτες, βιτρό, χρωματιστά πλακάκια, α-πί-στευ-τη καλιδοσκοπική διακόσμηση στους τοίχους, μαρμάρινες κρήνες και εντυπωσιακή βασιλική φρουρά με πλουμιστά άλογα, βαριές στολές και βελούδινες κάπες.

Το μαυσωλείο του βασιλιά είναι ότι πιο εξτραβαγκάντ θα δει κανείς στο, κατά τα άλλα low profile Μαρόκο. Ακόμα και το τεράστιο τζαμί της Καζαμπλάνκα δεν μου προκάλεσε αυτή την αίσθηση υπερβολής που αποκόμισα εδώ.

Συνεχίσαμε κουρασμένοι με τα πόδια προς το ξενοδοχείο, περνώντας μέσα από την καινούργια πόλη, η οποία χτίστηκε τη δεκαετία του ‘30. Λευκά αρτ νουβό κτήρια, μια εντυπωσιακή καθολική εκκλησία, δροσερές πλατείες.

Η ώρα είχε πάει 6 το απόγευμα και δεν είχαμε καταλήξει τι θα κάνουμε το βράδυ. Τα εορταστικά προγράμματα στα μεγάλα ξενοδοχεία και κέντρα ήταν όλα κλεισμένα και οι τιμές απλησίαστες! 80 ευρώ το άτομο! Σίγουρα αφορούσαν τους ξένους και μια πολύ περιορισμένη ντόπια ελίτ. Η συντριπτική πλειοψηφία των Μαροκινών θα κάθονταν σπίτια τους, να κόψουν την πρωτοχρονιάτικη τουρτίτσα και να πάνε νωρίς για νάνι.

Η Ελευθερία επιστράτευσε το Internations, μια παγκόσμια διαδικτυακή κοινότητα, όπου ντόπιοι σε διάφορα μέρη του κόσμου, ενημερώνουν, οργανώνουν συναντήσεις, events κλπ. Άλλη απογοήτευση εκεί! Μας παρακαλούσαν οι Ραμπατιανοί, αν βρούμε κάτι να πούμε και σε αυτούς να έρθουν μαζί μας!

Δεν πήγαινε άλλο! Βγαίνουμε με την Ελευθερία έξω με σκοπό να ρωτήσουμε οποιονδήποτε νέο, μοντέρνο, μαροκινό να μας κατευθύνει. Ας πάμε και σε φαστφουντάδικο σε mall! Έλεος δηλαδή! Για μια ακόμη φορά, απογοήτευση! Οι πιο μοντέρνοι νέοι που βρίσκαμε είχαν μούσι αραχνοφωλία, πουκάμισο κουμπωμένο μέχρι το λαιμό, και μάυρο πεδιλάκι στην πατούσα. Και όχι, δεν ήταν χίπστερ! Περπατάγαμε σαν χαμένοι, μέχρι που ένας γυναικείος ώμος με σκουντάει και μια γλυκιά φωνή μου ζητάει συγγνώμη στα γαλλικά. Δυο κοπελίτσες και ένα αγοράκι μας προσπερνούν βιαστικά: εφαρμοστά τζινάκια, μοντέρνα κουρέματα, σακίδια στους ώμους. Φοιτητούδια είναι μωρέ! «Ελευθερία, πάνω τους!!!!» Μαθαίνουν ότι είμαστε Έλληνες και αρχίζουν: «WoW!!! Μύκονοοοοοοοος»!!! Τους ρωτάμε πού θα πάνε το βράδυ και μας λένε σε σπίτι! Γενικά, η νεολαία στο Μαρόκο δεν έχει τις ελευθερίες τις δικές μας. Θα πάνε στα mall νωρίς, θα οργανώσουν συγκεντρώσεις σε σπίτια και το πολύ – πολύ να βγουν τα αγόρια άνω των 20 μέχρι τα μεσάνυχτα. Μας πρότειναν πάντως τα παιδιά, καλά να είναι, να πάμε στο λιμάνι στο Le Dhow, ένα ξύλινο σκαρί πολύ όμορφο, σαν πειρατικό καράβι, όπου έχει εστιατόριο και μπαρ. Με 20 ευρώ είσοδο και άλλα είκοσι για κάθε έξτρα ποτό θα μπορούσαμε να γιορτάσουμε στο μπαρ του πλοίου. Ο κύβος ερρίφθη.

Το πλοίο ήταν να κάθεσαι να το χαζεύεις! Πανέμορφο! Είχε live 2 πολύ ταλαντούχους μουσικούς που έπαιζαν κυρίως αραβο-αφρικάνικους ρυθμούς με γαλλικούς στίχους. Στο πάνω επίπεδο ήταν το εστιατόριο όπου η ελίτ της Ραμπάτ, ντυμένη με γκαρνταρόμπα σαπουνόπερας δεκαετίας ’80 τσούγκριζε πανάκριβα κρυστάλλινα ποτήρια. Εμείς πιάσαμε θέσεις στο μπαρ και θαυμάσαμε τις ικανότητες των κοριτσιών εκεί, που σίγουρα θα είχαν θητεύσει για κάποιο διάστημα στα μεγάλα κλαμπ της Γαλλίας ή της Ισπανίας.

Με το που μπήκε ο νέος χρόνος η παρέα μεγάλωσε. Κάθε λογής αυστραλο-ευρωπαίος ερχόταν και μας αγκάλιαζε, μας ευχόταν, μας φιλούσε και εμείς ανταποδίδαμε. Αυτοί οι λαοί, δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στην αλλαγή του χρόνου. Σίγουρα περισσότερο απ’ ότι εμείς. Άντε λοιπόν, καλό χρόνο να ‘χουμε!
Την επόμενη φεύγουμε για Φεζ!

Φεζ Φες Φεζ Φες

Τρεις φορές έχω προσπαθήσει να γράψω για την Φεζ και όλο κάτι προκύπτει και συνεχώς το αναβάλω!

Λοιπόν, σύντομα και περιεκτικά:

Η Φεζ είναι πανέμορφη! Τη λάτρεψα! Όλοι τη λατρέψαμε βασικά. Αν στο Μαρακές ένιωσα ότι 2 διανυκτερεύσεις ήταν υπεραρκετές, στη Φες θα ήθελα μίνιμουμ 3 μέρες γεμάτες! Ο λόγος; Είναι αυθεντική! Τα τουριστικά εστιατόρια περιορίζονται σε μια ακτίνα λίγων μέτρων γύρω από την εντυπωσιακή Μπλε Πύλη. Το παζάρι εκτείνεται σε μόλις 2 κεντρικούς δρόμους και μοιάζει να αφορά περισσότερο τους ντόπιους, παρά τους τουρίστες. Δεν λέω, θα ψωνίσεις και εδώ το argan oil σαμπουάν σου και το τσαγάκι σου σε καλαίσθητες δυτικές συσκευασίες, στο αμέσως επόμενο μαγαζί όμως θα αγοράσεις χύμα σαπούνι αλοιφή από το τσουβάλι στο πάτωμα και λίγο παραπέρα θα δεις τον εαυτό σου να καθρεφτίζεται στο γουρλωμένο μάτι κεφαλιού καμήλας που κρέμεται απ' το τσιγκέλι του χασάπη! Όλη η υπόλοιπη μεδίνα - και είναι τεράστια - είναι η αυθεντική, αλουστράριστη εικόνα μιας βορειοαφρικάνικης, αραβικής πόλης χωρίς τις ενοχλητικές τουριστικές πινακίδες, τα δεκάδες roof garden restaurant και τα οδοφράγματα από σουβενίρ που συναντάς κατά κόρον στο Μαρακές.

3 μέρες λοιπόν τουλάχιστον αξίζουν στη Φεζ, καθώς ο αδαής τουρίστας θα χρειαστεί αρκετό χρόνο στην αρχή να εγκλιματιστεί, να προσανατολιστεί, να μάθει τα βασικά σημεία αναφοράς για να μη χάνεται κάθε τρεις και λίγο. Εμάς μας πήρε κάμποση ώρα, μόνο και μόνο για να μάθουμε να πηγαίνουμε από το ξενοδοχείο στην κεντρική Μπλε Πύλη και πάλι χωρίς ποτέ να είμαστε εντελώς βέβαιοι. Η παλιά πόλη είναι σωστός λαβύρινθος. Εκτός των κεντρικών δρόμων δεν τολμήσαμε ποτέ να ξεμυτίσουμε μόνοι μας γιατί ήταν βέβαιο ότι θα χανόμασταν. Για να πάμε στα μεσαιωνικά βυρσοδεψία νοικιάσαμε οδηγό από το ξενοδοχείο, ο οποίος αποδείχθηκε μεγάλο λαμόγιο. Όλο μας έλεγε για τη βερβέρικη καταγωγή του, που δεν υπολογίζει το χρήμα γιατί το μυστικό της ευτυχίας είναι τα ταπεινά και μικρά πράγματα. Στο τέλος του τετράωρου τουρ, που περιελάμβανε έναν παλιό μεντρεσέ που ομολογουμένως άξιζε, ιστορικά τζαμιά που μόνο απ' έξω μπορούσες να θαυμάσεις και ατελείωτες επισκέψεις σε "παραδοσιακά" καταστήματα τα οποία ποτέ δεν θελήσαμε να δούμε, μας ζήτησε 150 dirhams παραπάνω γιατί λέει το τουρ κράτησε περισσότερο. Αφού του εξηγηθήκαμε και εμείς στα ελληνικά με αγγλική μετάφραση ("look mr Abdul, we are not yesterday's people") τον πληρώσαμε ό,τι συμφωνήσαμε στην αρχή και φύγαμε όλοι ικανοποιημένοι: εμείς που δεν είμαστε και χθεσινοί - χα! όχι παίζουμε!- και αυτός που μας έπιασε κανονικά κότσο αφού τον πληρώσαμε 30 ευρώ για να μας σέρνει από μαγαζί σε μαγαζι και να παίρνει προμήθειες. Συμπέρασμα: αν θέλετε να πάτε στα tanneries, δώστε 5 ευρώ σε ένα παιδάκι να σας πάει μέχρι εκεί και να σας γυρίσει.

Τα παλιά βυρσοδεψία, όπου τα δέρματα βάφονται με περιττώματα από περιστέρια και άλλα ευγενή υλικά.

Ο υπέροχος μεντρεσές (θρησκευτικό σχολείο) το όνομα του οποίου δυστυχώς δεν συγκράτησα (αυτά παθαίνεις όταν οι "οδηγοί" σε σέρνουν σαν το πρόβατο από 'δω και από κει)

Στην Φεζ υπάρχει και εβραϊκή συνοικία, καθώς κατέφυγαν εκεί πολλοί εκδιωχθέντες Εβραίοι της Ισπανίας, η οποία βρίσκεται νοτιότερα, στη νέα μεδίνα, μικρότερη από την παλιά, αλλά εξίσου γραφική, με εντυπωσιακά τείχη, ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και ωραίους κήπους μιας και συνορεύει με το βασιλικό παλάτι.

Πιο νότια ακόμα εκτείνεται η νέα πόλη, η οποία είναι μάλλον αδιάφορη, μουντή και σαφέστατα υστερεί σε σχέση με τη γκλαμουράτη νέα πόλη του Μαρακές. Εκεί πήγα να με δει γιατρός, καθώς το κρύωμα που με ταλάνιζε μέρες τώρα είχε χειροτερέψει και μάλιστα επηρέασε και τα αυτιά μου. Σοβαρή ωτίτιδα απεφάνθη ο ντόκτορ Ταρίκ, ΟΡΛ της ιδιωτικής κλινικής που με πήγε ο ξενοδόχος (να 'ναι καλά), γιατί στο δημόσιο νοσοκομείο γινόταν χαμός και μάλλον εκεί θα 'μουν ακόμα. Πλήρωσα 30 ευρώ τον γιατρό (λογικό) και 40 ευρώ στο φαρμακείο για 1 κουτί μαροκινέζικα ντεπόν, 1 ελληνικότατο φισιομέρ και μια αντιβίωση που στην Ελλάδα αγοράζεις με 10 ευρώ. Φαρμάκι τα φαρμακεία στο Μαρόκο! Τα ταξί όμως πάμφθηνα! Λόγω ξενοδόχου που με συνόδευε, πλήρωσα μόλις 1,5 ευρώ μια διαδρομή που ως αφελής τουρίστας θα πλήρωνα 5 ή 7 ευρώ. Αργότερα, στην Καζαμπλάνκα, όταν ο ταξιτζής με το ταξίμετρο που "δεν δούλευε" μας ζήτησε 10 ευρώ , εμείς του δώσαμε 2 και δεν είπε κουβέντα!!!

Ο ξενοδόχος στη Φες πολύ εξυπηρετικός! Ήρθε ο ίδιος στην πιάτσα των ταξί να μας οδηγήσει στο ξενοδοχείο, έκατσε στο check in τουλάχιστον μισή ώρα μαζί μας, να μας εξηγήσει τα βασικά, να μας δώσει πληροφορίες, να σημειώσει διαδρομές στους χάρτες και όλα αυτά συνοδεία μυρωδάτου τσαγιού που μας προσέφερε απλόχερα. Το ξενοδοχείο (http://riadtaryana.com/) το προτείνω ανεπιφύλακτα! Σε βολική τοποθεσία, πεντακάθαρο, ολοκαίνουργιο, με όλες τις ανέσεις αλλά και με έντονο παραδοσιακό χρώμα, αξίζει σίγουρα ένα τσεκ κατά την επιλογή διαμονής στη Φεζ. Άσε που μπορεί να βρείτε τους σωσίες σας εκεί!!!

Chefchaouen

Πρώτη φορά που το 'γραψα σωστά! Yeah! Ακόμα δεν ξέρω πώς προφέρεται. Τσεφτσαουέν; Σεφσαουέν; Ιδέα δεν έχω. Ας την λέμε λοιπόν απλά "Μπλέ πόλη" να ξέρουμε και για τι μιλάμε.
Εκεί πήγαμε από Φες με το πρωινό λεωφορείο και γυρίσαμε αυθημερόν. Για όσους το σκέφτονται, μπορείς άνετα να το κάνεις μονοήμερη εκδρομή από τη Φεζ, χωρίς να χρειαστεί να διανυκτερεύσεις. Εντάξει, είναι 4 ώρες δρόμος να πας και 4 να γυρίσεις, η πόλη όμως είναι μικρή, μαζεμένη και τα δρομολόγια των λεωφορείων συχνά και βολικά. Από τον σταθμό των λεωφορείων, το ιστορικό κέντρο απέχει περίπου 1 τέταρτο με τα πόδια. Δεν υπάρχουν πινακίδες. Απλώς αρχίζεις να ανηφορίζεις και ο δρόμος θα σε βγάλει στο σωστό μέρος.

Η πόλη αυτή θα μπορούσε άνετα να είναι στην Ισπανία, ακόμα και στην Ελλάδα. Σου βγάζει κάτι το πολύ οικείο. Τα τζαμιά μοιάζουν με μικρά εκκλησάκια, καφενεδάκια στις πλατείες, παππούδες στα παγκάκια, ήρεμοι ρυθμοί. Οι άνθρωποι εδώ έχουν πιο ευρωπαϊκό παρουσιαστικό και τα ισπανικά κυριαρχούν τόσο προφορικά, όσο και γραπτά, στις διαφημίσεις, στα μενού, στις πινακίδες.
Προσεγγίζοντας την πόλη, είχαμε την ευκαιρία να την δούμε να ξεπροβάλλει πανοραμικά στην πλαγιά του βουνού. Η πρώτη αυτή εικόνα δεν εντυπωσιάζει τον επισκέπτη. Το αντίθετο. Εμένα μου 'φερε στο νού την Αράχωβα με τα άθλια εκτρώματα που 'χουν χτιστεί τριγύρω, αλλά στο πιο τριτοκοσμικό.
Πλησιάζοντας όμως τον ιστορικό πυρήνα του οικισμού, τα πράγματα αποκτούν ενδιαφέρον και μόλις διαβείς την πύλη της παλιάς πόλης, μπαίνεις σε έναν άλλον κόσμο! Το μπλε κυριαρχεί παντού! Πόρτες, παράθυρα, ακόμα και οι μετρητές του ηλεκτρικού ρεύματος, τα καλώδια και οι εξωτερικές μονάδες των κλιματιστικών είναι καλυμμένα με αυτό το εκτυφλωτικό λουλακί χρώμα.

η χαρά του μπογιατζή

Σε ορισμένα σημεία, το χρώμα είναι τόσο έντονο που νομίζεις ότι οι τοίχοι είναι από κρύσταλλο και όταν περνάς κάτω από στοές και καμάρες έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε σπηλιά από πάγο. Οι φωτογραφίες που ακολουθούν δεν έχουν υποστεί καμία επεξεργασία. Είναι ακριβώς αυτό που βλέπει το μάτι!

Αυτή είναι και η μεγάλύτερη απόλαυση που έχει να προσφέρει η πόλη. Χαλαρό περπάτημα στα σοκάκια. Το παζάρι είναι ακριβώς όπως και στα ελληνικά νησιά. Κανείς δεν πρόκειται να σε τραβήξει, κανείς δεν θα σου βάλει την πλαστική καρακιτσαρία στη μούρη για να εκτιμήσεις καλύτερα την αξία της.

Δυστυχώς, δεν είχαμε χρόνο να επισκεφθούμε κάποιο μουσείο. Μπήκαμε μόνο στο μικρό κάστρο που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία και απολαύσαμε την όμορφη θέα της πόλης από τις επάλξεις, φάγαμε μια τουριστική ομελέτα, ήπιαμε και ένα καφέ στην πολύ όμορφη πραγματικά πλατεία και φύγαμε να προλάβουμε το λεωφορείο των 6 για Φεζ. Ίσως να ήταν καλύτερα αν καθόμασταν και ένα βράδυ εκεί, αλλά νιώθω ότι πήρα μια πολύ καλή γεύση της Μπλε πόλης, ακόμα και έτσι. Οπότε, αν νιώθετε ότι δεν έχετε αρκετό χρόνο στη διάθεσή σας, μη διστάσετε να πάτε, έστω και μονοήμερη εκδρομή. Αξίζει!

Τελευταίος σταθμός, Καζαμπλάνκα!


Καζαμπλάνκα

Τρεις φορές έχω ξεκινήσει το έρμο το κεφάλαιο και στην πορεία ό,τι έχω γράψει γίνεται delete. Αγαπητοί αδμινιστρέιτορς, έχω την εντύπωση πως ο χρόνος που παραμένει αποθηκευμένο το προσχέδιο έχει μειωθεί, ή κάνω λάθος;
Anyway! Καζαμπλάνκα λοιπόν. Μου άρεσε! Και σκεφτείτε δεν είχαμε σκοπό να τη δούμε, αλλά το τεράστιο τζαμί του Χασάν του 2ου μας φώναζε σαν τις Σειρήνες, οπότε αλλάξαμε τα σχέδια για χάρη του. Ταξιδέψαμε από Φες μέσα σε ένα υπερφορτωμένο τρένο με τους μισούς επιβάτες να στέκονται όρθιοι στο διάδρομο. Ως γνήσιος γκαντέμης, δίπλα μου όρθιο, μπαστακώθηκε ένα ενοχλητικό δεκάχρονο που προσπαθούσε όπως-όπως να βολευτεί στην πλάτη της θέσης μου (ενίοτε και στον ώμο μου). Μόλις την αγριοκοίταξα βλοσυρά, άρχισε να βήχει σαν φυματικιά πάνω στη μούρη μου. Ευτυχώς, είχα την πιο γκαντέμο Ελευθερία απέναντί μου που την έκανα χάζι με τον δικό της 30χρονο Μαροκινό να κωλοτρίβεται πάνω στη δική της θέση (και ενίοτε στον ώμο της). Με τα πολλά φτάσαμε στον κεντρικότατο σταθμό της Καζαμπλάνκα: ένα γκρεμίδι, σκέτη κατάθλιψη! Αφού παραλίγο να μην κατεβούμε από το τρένο γιατί μας φάνηκε ότι είχε σταματήσει στο Χαλκούτσι και όχι σε μεγαλούπολη. Για να μην αδικούμε όμως την Καζαμπλάνκα, υπάρχει και δεύτερος σιδηροδρομικός σταθμός, διαστημικός, μεταμοντέρνος, ο σταθμός του λιμανιού, ο οποίος όμως εξυπηρετεί μάλλον τοπικές διαδρομές.

Casa Port
Όπως καταλαβαίνει κανείς και από τη φώτο, στην Καζαμπλάνκα δεν πας να δεις παραδοσιακό Μαρόκο. Η μεδίνα της ωχριά σε σχέση με τις άλλες που είδαμε, μπορείς όμως να αγοράσεις ωραιότατα σουβενίρ της τελευταίας στιγμής σε πολύ καλές τιμές μπορώ να πω... Στην Καζαμπλάνκα πας να νιώσεις τον σύγχρονο παλμό της χώρας. Θα μετακινηθείς με το αξιόπιστο και μοντέρνο τραμ, θα δεις ουρανοξύστες (ο πρώτος σε όλη την Αφρική χτίστηκε εδώ το 1950) θα πάρεις ταξί και θα διασχίσεις την παραλιακή λεωφόρο με τις φοινικοστοιχίες, τις μοντέρνες καφετέριες, τα φαρδιά πεζοδρόμια και τα θεόρατα κύματα του Ατλαντικού να σκάνε στην πιο φαρδιά αμμουδιά που έχω δει. Μια εικόνα, σκέτη Καλιφόρνια τόσο σε φυσικό τοπίο, όσο και σε υποδομές. Μην ψάξεις να βρεις ναυαγοσώστριες τύπου Baywatch μόνο γιατί θα απογοητευτείς. Στο τέλος της λεωφόρου θα επισκεφτείς το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της χώρας, το Morocco Mall, τόσο μεγάλο που τα δικά μας μοιάζουν φτωχοί συγγενείς. Και φυσικά θα πάρεις ταξί να πας στο τζαμί του Χασάν Β'.

Δεν είναι απλώς ένα από τα μεγαλύτερα τζαμιά με τον ψηλότερο μιναρέ στον κόσμο (200 μ.). Το τζαμί του Χασάν, έτσι όπως είναι χτισμένο στην άκρη του Ατλαντικού, αποτελεί την πλέον εντυπωσιακή πύλη εισόδου στον ισλαμικό κόσμο που ξεκινάει (ή τελειώνει) στο σημείο αυτό για να καταλήξει πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα ανατολικότερα μέχρι την Ινδονησία. Ακτίνες λέιζερ το βράδυ από την κορυφή του μιναρέ δείχνουν προς την Μέκκα. Ένας πραγματικός φάρος μουσουλμανικής πίστης στο πιο έσχατο σημείο της! Εκεί, στην τεράστια πλατεία με τις μαρμάρινες βρύσες, τις κιονοστοιχίες και τις οικογένειες που έκαναν την απογευματινή βόλτα τους, τρώγοντας μαλλί της γριάς αποχαιρετήσαμε το Μαρόκο και δώσαμε υπόσχεση να ξανάρθουμε (στην έρημο αυτή την φορά). Με φόντο ένα ακόμα συγκλονιστικό ηλιοβασίλεμα επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο μας.

Η επόμενη μέρα μας βρήκε σε μια κατεψυγμένη Κωνσταντινούπολη, με χιονοθύελλα, πολικές θερμοκρασίες και τα μηχανήματα να ψεκάζουν νερό επί μισή ώρα τα φτερά του αεροπλάνου για να μην παγώσουν... Με τις μηχανές να αγκομαχούν πολύ περισσότερο απ' ότι συνήθως, τις ρόδες να λοξοδρομούν πεισματικά από την ευθεία και την ψυχή μας στην Κούλουρη (αλλά και στην Φες, και στην Εσσαουίρα) απογειωθήκαμε για Αθήνα...

όταν ήμουν νέα και μπορούσα να ταξιδέψω σε πιο εξωτικούς προορισμούς εκτός Ευρώπης είχα ένα σύντροφο που μου λεγε: "που θες να πας ρε Καραμήτρο, στο Μαρόκο? Εσύ σφίγγα βλέπεις και ουρλιάζεις!" Μετά με πήγε να δω και την ταινία "Το τσάι στη Σαχάρα" με τις μύγες πάνω στα φαγητά. Με ευνούχισε παντελώς! Πλάκα κάνω βέβαια, αν το ήθελα διακαώς, θα πήγαινα, αλλά μ΄έφαγε η καθαριότητα! Τουλάχιστον τώρα στα γεράματα απολαμβάνω τις ιστορίες σας!