Μαρόκο Μέρες και νύχτες της Αραβίας

[underwater]

Για πολλά χρόνια σνόμπαρα το Μαρόκο. Οι λόγοι διάφοροι και συγχεχυμένοι. Λίγο ότι θεωρούσα πως είναι ίδιο με την Τυνησία που δεν με είχε τρελάνει, λίγο ότι πίστευα ότι παραείναι τουριστίλα και mainstream, λίγο ότι είχα στο μυαλό μου ότι η ευρωπαϊκή κουλτούρα θα επισκιάζει την αραβική, κάπως έτσι.

Η γνώμη μου άρχισε να διαφοροποιείται μέσω κάποιων ιδιαίτερα απολαυστικών ιστοριών που διάβασα εδώ στο travelstories, αλλά και από τις αφηγήσεις ενός φίλου που το επισκέφτηκε πριν κανά χρόνο, το γούστο του οποίου εκτιμώ. Και πάλι όμως, δεν είχα πολυασχοληθεί.

Τέλος Σεπτέμβρη του 2014, έχω γυρίσει λίγες ώρες πριν από Λίβανο και μιλάω στο τηλ. με το έτερον ήμιση. Ούτε λίγο ούτε πολύ έχει κάνει την έρευνά του κι έχει βρει πάμφθηνα εισιτήρια με ryanair με προορισμό τη Φεζ για το Νοέμβριο. "Να κλείσουμε;", με ρωτά. "Ξέρω κι εγώ; Τώρα επέστρεψα από Λίβανο. Πόση Αραπιά μέσα σε λίγους μήνες; Κάτσε να το σκεφτώ". Και φυσικά, καθώς σε ό, τι αφορά τα ταξίδια δεν έχω όρια, η σκέψη μου δεν κράτησε πάνω από δέκα λεπτά. Your booking is confirmed!

Σχετικά βιαστική προετοιμασία για 6ήμερη παραμονή στη χώρα, τι να πρωτοδεί κανείς σε τόσο μικρό διάστημα; Αποφασίσαμε να περιοριστούμε σε Φεζ, Ραμπάτ και Καζαμπλάνκα.

Δυο μήνες μετά και έπειτα από ένα ευχάριστο 24ωρο στο συμπαθές Bergamo της Ιταλίας, επιβιβαζόμαστε σε ένα τιγκαρισμένο αεροπλάνο γεμάτο Άραβες. Η πτήση είναι απλά η εισαγωγή στο γλυκό χάος που θα μας περιέβαλε τις επόμενες ημέρες-θόρυβος, δυνατά γέλια, φωνές, μωρά που έσκουζαν, ατελείωτα συμπράγκαλα (καλά, μία χειραποσκευή δεν επιτρέπει η ryan στην καμπίνα; ) και φυσικά η αγαπημένη μου αραβική γλώσσα πανταχού παρούσα.

Μετά από τρεις περίπου ώρες το αεροπλάνο προσγειώνεται σε αφρικάνικο έδαφος. Καθώς τρέχει ακόμα στον αεροδιάδρομο οι μισοί επιβάτες σηκώνονται σπρώχνοντας και αρχίζουν να παίρνουν τις αποσκευές τους από τα ντουλαπάκια. Οι αεροσυνοδοί τους ζητούν να κάτσουν κι εκείνοι τις αγνοούν επιδεικτικά γελώντας. Welcome to Morocco!

 

• 1
• 2
• 3
• …

  Go to chapter

  Go
• 10

Επόμενο Κεφάλαιο

1 of 10

Go to chapter

Go

Επόμενη Last

[underwater]

Άφιξη

Ο έλεγχος διαβατηρίων στο αεροδρόμιο της Φεζ ήταν αρκετά χρονοβόρος. Μια τεράστια ουρά, λίγα γκισέ, αρκετό στριμωξίδι, αλλά με τα πολλά τα καταφέραμε. Ο καιρός γλυκός, καμία σχέση με την ψύχρα και τις καταιγίδες του Bergamo από όπου είχαμε αναχωρήσει. Όμορφο απόγευμα (ή μάλλον βραδάκι-Νοέμβρης γαρ και στις 7.30 είχε ήδη νυχτώσει). Μετά από μια σύντομη γύρα για να βρούμε την αφετηρία των λεωφορείων (θέλαμε να πάρουμε για το cult της υπόθεσης) κι αφού διαπιστώσαμε ότι εκείνα υπολειτουργούσαν, μπήκαμε σε ένα ταξί κατευθυνόμενοι προς τα ενδότερα. Ομολογώ ότι είχα ήδη αρχίσει να ενθουσιάζομαι!

Ο δρόμος που διασχίσαμε τυπικός βορειοαφρικάνικος, σε επίπεδο φύσης και στυλ μου θύμισε πολύ Τυνησία, αλλά και Αίγυπτο. Μπαίνοντας μέσα στη Φεζ δεν πολυτρελάθηκα, μου έβγαλε μια μιζέρια. Όμως εμείς δεν είχαμε σαν προορισμό το κέντρο της, αλλά τη δαιδαλώδη μεδίνα της! Γίνεται ταξίδι στο Μαρόκο χωρίς διαμονή σε παραδοσιακό νταρ ή ριάντ;

Ο οδηγός δεν το είχε πολύ με τα αγγλικά, αλλά μια άκρη την βγάλαμε. Του δείξαμε σε ποιά πύλη θα έπρεπε να μας αφήσει και του ζητήσαμε να τηλ. στον υπεύθυνο του νταρ που θα μέναμε, για να ερχόταν να μας παραλάβει (ευγενική κίνηση του καταλύματος, καθότι είναι πρακτικά αδύνατο να βρεις από μόνος σου το νταρ σε αυτόν τον λαβύρινθο). Έτσι κι έγινε! Φτάσαμε στην πύλη Bab R'Cif, όπου μας περίμενε ο συμπαθέστατος χαμογελαστός Άχμεντ. Καλωσόρισμα, συστάσεις και βουρ για το δωμάτιο!

Μπήκαμε λοιπόν στη μεδίνα, με τον Άχμεντ να μας λέει ότι η διαδρομή είναι πολύ απλή αν βάλεις σημάδια και να ξεκινά να προχωρά μπροστά μες στην τρελή χαρά! Ανεβαίνει ευθεία, μετά στρίβει δεξιά, μετά αριστερά, μετά πάλι δεξιά και όλο ευθεία, έπειτα πιάνει μια ανηφορίτσα και ξαναστρίβει δεξιά κι εκεί εγώ ήδη χάνω κάθε μα κάθε έννοια προσανατολισμού (ευτυχώς ο συνταξιδιώτης μου το έχει με αυτά!). Τα δρομάκια θεόστενα. Τα περισσότερα μαγαζάκια έκλειναν εκείνη την ώρα, έτσι όλα μου φαίνονταν απλά ίδια! Μου έγινε εντελώς σαφές, δεν είναι ευφυολόγημα όταν λένε ότι η μεδίνα της Φεζ είναι ένας λαβύρινθος! Όντως είναι!

Σε κάποιο σημείο τα πράγματα έγιναν ευκολότερα. Περάσαμε κάτω από ένα ξύλο και ο Άχμεντ μας ενημέρωσε ότι μπήκαμε σε "ιερή περιοχή". Μετά από λίγα ακόμα δεξιά-αριστερά (να μην επαναλαμβάνομαι) φτάσαμε έξω από ένα μεγάλο εντυπωσιακό τζαμί. Άμεσα ενημερωθήκαμε ότι δεν είναι ακριβώς τζαμί, αλλά μαυσωλείο. Πρόκειται για το Zaouia Moulay Idriss II, τον ιερότερο ναό της Φεζ, χτισμένο μεταξύ 1717-1824. Η είσοδος σε μη-μουσουλμάνους απαγορεύεται, έτσι τις επόμενες ημέρες θα είχαμε την ευκαιρία να τον θαυμάσουμε μόνο απέξω. Τα ξύλα που καθορίζουν την "ιερή περιοχή" παλιότερα λειτουργούσαν ως νοερό εμπόδιο για χριστιανούς, εβραίους και γαϊδούρια! Μέσα στους αιώνες όμως άλλαξαν τα πράγματα-εμείς, παρότι προερχόμενοι από χριστιανική χώρα, όχι μόνο διασχίσαμε τα δρομάκια γύρω από το μαυσωλείο, αλλά μείναμε και σε ένα νταρ εντός αυτού του "απαγορευμένου" σημείου της μεδίνας.

Δύο βήματα από το Moulay Idriss, μέσα σε ένα σκοτεινό δρομάκι, ήταν η είσοδος του Dar Sienna όπου μείναμε. Μπήκαμε στο υπέροχο και μοσχοβολιστό νταρ κι αφού ανεβήκαμε 2-3 ορόφους με πολύ στενά κι απότομα σκαλιά, καθίσαμε στο σαλόνι. Ομολογώ ότι είχα εντυπωσιαστεί! Ήταν ένα από αυτά τα κλασικά μαροκινά σπίτια με το αίθριο, τα πλακάκια και τις περίτεχνες διακοσμήσεις όπου πάντα με συγκινούσαν. Μάλιστα έμαθα τη διαφορά μεταξύ ριάντ και νταρ. Εμείς μπορεί να τα λέμε όλα ριάντ, αλλά στην πραγματικότητα αυτή είναι η ονομασία όσων έχουν εσωτερικό κήπο. Τα υπόλοιπα με το απλό αίθριο είναι τα νταρ.

Γενικώς μείναμε πολύ ικανοποιημένοι από το νταρ μας, στο οποίο περάσαμε 3 βράδια. Πανέμορφος χώρος με διακριτική πολυτέλεια, πολύ καθαρό, με εξαιρετικό προσωπικό, πεντανόστιμο πρωινό, απίστευτη περιποίηση και μια υπέροχη ταράτσα με εξαιρετική θέα στη μεδίνα, καθώς πρόκειται για ένα από τα ψηλότερα κτίριά της. Περάσαμε πολλές όμορφες στιγμές εκεί. Στα μείον κάποια μικρά προβλήματα συντήρησης και η έλλειψη επαρκούς ζεστού νερού.

Το check-in κράτησε κάμποση ώρα και μου έκανε εντύπωση, στην πορεία όμως κατάλαβα ότι αυτό είναι το σύνηθες στο Μαρόκο. Σε όλα τα καταλύματα μας έβαλαν να συμπληρώσουμε μια φόρμα παρόμοια με εκείνη της εισόδου στη χώρα, ενώ όλοι ζητούσαν τον αριθμό που μας είχαν δώσει στο αεροδρόμιο σφραγίζοντας το διαβατήριο. Πολύ τυπικότητα.

Λίγη ώρα μετά ξεκινήσαμε και για ένα κοντινό εστιατόριο, το οποίο μας πρότεινε ο Άχμεντ σαν καλή εναλλακτική, χωρίς να απομακρυνθούμε και ενδεχομένως χαθούμε. Το όνομά του Sekaya. Κι αυτό παραδοσιακό, κι εκεί ανεβήκαμε κάμποσες σκάλες, φτάνοντας σε μια υπέροχη ταράτσα με όλη τη μεδίνα πιάτο. Λίγος κόσμος, κυρίως ξένοι. Στο background μαροκινή μουσική. Φάγαμε νοστιμότατο φαγητό-σαλάτα βραστών λαχανικών, ταζίν και pastilla (πίτα με κοτόπουλο, ξηρούς καρπούς, ζάχαρη και κανέλλα). Αλκόολ δεν ήπιαμε (δεν είχε άλλωστε), μας μέθυσαν όμως οι ήχοι, οι μυρωδιές και το γλυκό αεράκι εκείνης της υπέροχης αραβικής νύχτας. Απίστευτη ευφορία!

Και μεγάλη αδημονία για την πρωινή όψη της μεδίνας! Εμείς την είδαμε ψιλοάδεια, ήσυχη, χωρίς πολύ κόσμο. Πώς θα ήταν άραγε το πρωί;

 

[karfitsa]

Παντα απολαμβανω τις ιστοριες σου....και το Μαροκο,ειναι στη λιστα με τις
πολεις που θελω να παω.Περιμενω εναγωνιως τη συνεχεια ....

 

[echo2011]

Tα ίδια με την καρφίτσα και γω! Μου αρέσουν πολύ οι ιστορίες σου και θέλω κάποια στιγμή να ταξιδέψω στο Μαρόκο.. Οπότε σε παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον!!

 

[underwater]

Παντα απολαμβανω τις ιστοριες σου....και το Μαροκο,ειναι στη λιστα με τις
πολεις που θελω να παω.Περιμενω εναγωνιως τη συνεχεια ....

Tα ίδια με την καρφίτσα και γω! Μου αρέσουν πολύ οι ιστορίες σου και θέλω κάποια στιγμή να ταξιδέψω στο Μαρόκο.. Οπότε σε παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον!!

Να είστε καλά! Ελπίζω να σας κινήσω κι άλλο το ενδιαφέρον, αξίζει πολύ το Μαρόκο!
Κι εγώ θέλω πολύ να το επισκεφτώ πάλι, μια γεύση απλά πήρα η αλήθεια είναι! Μεγάλη και πολυδιάστατη χώρα, θέλει κάμποσες μέρες για να πεις ότι την είδες.

 

[underwater]

Ξημέρωμα στη μεδίνα

Η μελωδική φωνή του μουεζίνη με σήκωσε από τον ύπνο μου. Ήταν η ώρα του χαράματος και του πρωινού καλέσματος των πιστών για προσευχή. Στην αρχή εκνευρίστηκα λίγο καθότι ήμουν πολύ κουρασμένη, δεν άργησα όμως να παρασυρθώ από την ομορφιά της στιγμής, ακούγοντάς τον σαν υπνωτισμένη. "Είμαστε όντως στο Μαρόκο!" σκέφτηκα.

Ο συνταξιδιώτης μου είχε κι αυτός ξυπνήσει και καθώς δεν είναι τεμπελόσκυλο σαν και μένα ετοιμαζόταν να ανέβει στην ταράτσα να δει το ξημέρωμα. "Έλα, σήκω, δεν έχεις κάθε μέρα την ευκαιρία να το δεις αυτό!" μου είπε. "Άσε με, νυστάζω" η απάντηση και τα μάτια μου ξανάκλεισαν.

Κανά μισάωρο μετά επέστρεψε στο δωμάτιο με μια μηχανή γεμάτη υπέροχες φωτογραφίες. Εννοείται ζήλεψα κι εννοείται ντύθηκα όπως-όπως, βούτηξα τη φωτογραφική μου και ανέβηκα γρήγορα τα στενά σκαλάκια του νταρ. Άνοιξα την πόρτα, βγήκα στην ταράτσα κι αυτό ήταν!



Ο ήλιος είχε βγει, αλλά ήταν ακόμα χαμηλά. Ο αέρας δροσερός, οι μυρωδιές ευχάριστες. Οι φωνές των πουλιών που καλωσόριζαν τη μέρα μαγεία. Και τριγύρω απλωνόταν ένας πρωτόγνωρος κόσμος, αυτός της μεσαιωνικής μεδίνας. Είδα τι έκρυβαν τα στενά δαιδαλώδη δρομάκια που περπατούσαμε το προηγούμενο βράδυ και έμεινα αποχαυνωμένη.

Αμέτρητα παλιά πυκνοχτισμένα κτίρια με πανομοιότυπο στυλ και χρώμα να εκτείνονται σε μια τεράστια έκταση. Τριγύρω βουνά και τα χρώματα της ανατολής. Χρωματιστοί μιναρέδες ξεπρόβαλλαν σε ανύποπτα σημεία. Αναρωτήθηκα πότε θα παρουσιαστεί ένα ιπτάμενο χαλί να με ξεναγήσει σε αυτό το μοναδικό μέρος, το οποίο συνοψίζει όλα όσα έχει κανείς στο μυαλό του διαβάζοντας παραμύθια για την Αραβία.






Πολύ όμορφη στιγμή. Χάθηκα στις σκέψεις μου και κάποια στιγμή κατάλαβα ότι δεν άκουγα ανθρώπινους ήχους παρότι είχε ξημερώσει. Μετά θυμήθηκα όμως αυτό που μας είχε πει ο Άχμεντ: "Η μεδίνα ξυπνά στις 9. Πιο πριν ελάχιστοι άνθρωποι βγαίνουν έξω". Αν και μου είχε φανεί παράξενο, είχε δίκιο. Επέστρεψα στο δωμάτιο και συνέχισα τον ύπνο μου.

 

[underwater]

Περιδιαβαίνοντας τη μεδίνα

Το πρωινό στο νταρ ήταν εξαίρετο και χορταστικό! Σπιτικές μαρμελάδες, μαροκινές πίτες, αυγά μαγειρεμένα σε ταζίν, φρέσκος χυμός και διάφορα άλλα. Το highlight ήταν το υπέροχο τσάι με μέντα, το «μαροκινό ουίσκι» όπως το ονομάζουν! Απίστευτη γεύση και άρωμα, του δώσαμε και κατάλαβε καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού μας, καθώς, δεν ξέρω πώς τα καταφέραμε, αλκοόλ δεν βρήκαμε σε κανένα από τα μέρη που καθίσαμε. Ούτε μια μπύρα! Αλλά δεν πειράζει, το τσάι και οι χυμοί μας άφησαν απόλυτα ικανοποιημένους!

Έτσι λοιπόν χορτάτοι και γεμάτοι δυνάμεις ξεκινήσαμε την περιήγησή μας στη μεσαιωνική μεδίνα. Βγήκαμε από το νταρ, διασχίσαμε το στενό δρομάκι μας και ξεχυθήκαμε στο παραμυθένιο αραβικό χάος!

Τα δρομάκια ήταν γεμάτα πολύ και ετερόκλητο κόσμο. Ομιλίες, φωνές ανθρώπων και ζώων, ένα συνεχές βούισμα. Άνθρωποι ανεβοκατέβαιναν, κάποιοι νωχελικά και κάποιοι βιαστικά, ενώ άλλοι άραζαν στις γωνίες μιλώντας με φίλους ή ρεμβάζοντας. Δεν έλειπαν οι άπειροι κουβαλητές που μετέφεραν τα προϊόντα τους με καροτσάκια, γαϊδουράκια ή τη δύναμη των χεριών τους. Η μεδίνα, μολονότι όσο τη γυρνά κανείς βάζει σημάδια, είναι τόσο δαιδαλώδης όπου απλά πρέπει να αποδεχτείς ότι κάποια στιγμή θα μπερδευτείς και να αφήσεις τον εαυτό του να χαθεί στα βάθη της, παρασυρόμενος από το πλήθος.

















Κάποιοι δεν ήθελαν να φωτογραφηθούν επουδενί. Δεν είχα ξανασυναντήσει κάτι παρόμοιο σε καμία μουσουλμανική χώρα από όσες έχω επισκεφτεί. Ορισμένοι δε θεωρούσαν ότι τους φωτογράφιζα ενώ ούτε καν, όπως το παλικάρι σε αυτή τη φωτό.




Λιλιπούτεια μαγαζάκια παντού, όπου μπορείς να βρεις από μαναβικά και υφαντά, μέχρι εργαστήρια ταφικών επιγραφών! Σε κάποια φάση που περπατούσαμε είδα έναν κύριο να περιμένει σε ένα μικρό μαγαζί με κλουβιά γεμάτα κότες και κοτόπουλα. Ο έμπορος είχε βάλει δύο κοτόπουλα πάνω σε κάτι παλιομοδίτικες ζυγαριές. Πήρε στο χέρι του το ένα, το οποίο κακάριζε σαν τρελό, το κράτησε κάτω από τον πάγκο και το «κο κο» αντικαταστάθηκε από την πλήρη σιωπή. «Ρε συ το έσφαξε στην ψύχρα!» φώναξα στον φίλο μου. «Τι, πού;» με ρώτησε. Κάτσαμε στην άκρη και είδαμε τη διαδικασία να επαναλαμβάνεται και για το 2ο. Ψιλοσοκαριστικό μου φάνηκε. Οπότε μάλλον ναι, το πιο περίεργο μαγαζί που είδα δεν ήταν αυτό με τις ταφικές επιγραφές. Tο σφαχτήρι κοτόπουλων νομίζω παίρνει άνετα την πρωτοκαθεδρία.




Μαροκινή μόδα!




Μεγάλη λατρεία τα μαγαζιά με τα τρόφιμα-μπαχαρικά, κρέατα, ψαρούκλες Ατλαντικού και ούτω καθεξής. Κολασμένα. Μεγαλύτερος πειρασμός όμως από τις ψησταριές/«βρώμικα» δεν υπήρχε. Μαγαζάκια στις βιτρίνες των οποίων μπορούσες να βρεις ψιλοκομμένα κομματάκια κρέατος (από κοτόπουλο μέχρι αρνί και συκωτάκια), τα οποία έψηναν επιτόπου, τα έβαζαν σε ψωμάκι ή πίτα και τα συνόδευαν με άπαιχτες πικάντικες σάλτσες! Όλα τα λεφτά! Ευχαριστήθηκα street food!




Αγαπημένο σημείο της μεδίνας για people watching είναι η Place Seffarine, όπου μπορεί κανείς να χαζέψει τους μεταλλοτεχνίτες επί τω έργω. Μπορεί να ακούγεται τουριστίλα, αλλά γενικώς η Φεζ μας έβγαλε κάτι το αυθεντικό, χωρίς τα μιλιούνια ξένων που περίμενα να δω. Άνθρωποι που έχουν γυρίσει πιο επισταμένα το Μαρόκο αναφέρθηκαν σε αυτή την αυθεντικότητα της Φεζ και της μεδίνας της συγκριτικά με το Μαρακές, κάτι που με χαροποίησε, καθώς είχα στενοχωρηθεί πολύ που δεν μας έφταναν οι μέρες να το επισκεφτούμε







Από τα πιο αναγνωρίσιμα αξιοθέατα της πόλης είναι βέβαια τα περίφημα βυρσοδεψία Chouara. Από ό, τι είχαμε ενημερωθεί θα έπρεπε να πάμε σε κάποια από τις βιοτεχνίες παραγωγής δερμάτινων ειδών της περιοχής, όπου κάποιος υπάλληλος θα μας ανέβαζε στην ταράτσα να τα δούμε από ψηλά. Γενικώς είχαμε ακούσει/διαβάσει ότι δεν χρειάζεται να αγοράσεις δερμάτινα, απλά αφήνεις ένα tip στον υπάλληλο που θα σε εξυπηρετήσει. Ψάχναμε αρκετή ώρα, καθώς τα βυρσοδεψία δεν είναι σε πολύ κεντρικό σημείο της μεδίνας. Κάποια στιγμή ένας νεαρός ευγενικός άνδρας μας πρότεινε να μας δείξει το δρόμο. «Όχι, ευχαριστούμε», του απαντήσαμε, «δώσε μας απλά οδηγίες». Γενικώς στη μεδίνα πολλοί μπορούν να σου ζητήσουν να σε οδηγήσουν κάπου, πάντα όμως με το αζημίωτο, ενώ συχνά σε πηγαίνουν σε άσχετα μέρη απλά για να πάρουν λεφτά. Οπότε και εμείς γενικώς τους αποφεύγαμε. «Δεν είμαι οδηγός» μας είπε ελαφρώς προσβεβλημένος. «Ελάτε να σας δείξω!». Τον ακολουθήσαμε οπότε και αφού περάσαμε από διάφορα στενά και μπόλικη λάσπη, με τα πολλά φτάσαμε στην είσοδο μιας βιοτεχνίας, όπου ο (όχι και τόσο συμπαθητικός) υπάλληλος μας ανέβασε στην ταράτσα. Στο χέρι μας κρατούσαμε ένα φυλλαράκι μέντας για να μυρίζουμε, διότι η μπόχα ήταν τρελή.

Σαν θέαμα ήταν ωραία τα βυρσοδεψία, γοητευτικά μέσα στην πολυχρωμία τους. Δέρματα πλένονταν , βάφονταν ή στέγνωναν κρεμασμένα κάπου. Κόσμος πολύς δούλευε εκεί. Περπατούσαν ξυπόλητοι μέσα στα δέρματα, τα νερά και τις μπογιές, ενώ η βροχή που άρχισε ξαφνικά να πέφτει έκανε τη δουλειά τους να φαίνεται ακόμα δυσκολότερη.








Εκεί που βγάζαμε φωτογραφίες ο τύπος μας είπε «Τελειώνετε; Έρχεται πολύς κόσμος!» βιαστικός, οδηγώντας μας στην έκθεση δερμάτινων να δούμε τα προϊόντα τους. Δεν είχαμε σκοπό να πάρουμε κάτι, αλλά πήγαμε επειδή φαινόταν στραβωμένος. Φυσικά οι τιμές ήταν Ευρώπης, αλλά ανεξαρτήτως αυτού ουδεμία όρεξη δεν είχαμε για shopping! Θέλαμε να φύγουμε και να συνεχίσουμε την περιήγησή μας. Καθώς έβλεπε ότι δεν θα ψωνίζαμε άρχισε να γίνεται ακόμα πιο αγενής, ενώ έλεγε σε συναδέλφους του μιλώντας στα αγγλικά «έρχονται και μόνο φωτογραφίες θέλουν να βγάζουν, δεν γίνεται δουλειά έτσι». Και λίγο μετά απευθυνόμενος σε εμάς «όταν βγάζατε φωτογραφίες σας άρεσε, τώρα δεν σας αρέσει;». Ομολογώ ότι φρίκαρα, τον θεώρησα τόσο αγενή! «Συγγνώμη κύριέ μου» του είπα, «εμείς ξέραμε ότι οι ταράτσες σαν τη δικιά σας είναι ανοιχτές για τους τουρίστες και ότι δεν υπάρχει κάποια υποχρέωση αγοράς. Κάποιος μπορεί να θελήσει να ψωνίσει κάτι, άλλος όχι»! «Ναι, δεν είπα κάτι, φυσικά, δεν υπάρχει κάποια υποχρέωση» ανέφερε, αλλά χωρίς να αλλάζει το στυλ του. Κοίταξα τριγύρω μου και διαπίστωσα ότι οι περισσότεροι απλά χάζευαν. Αρκετοί όντως ψώνιζαν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν ο κανόνας. Οι περισσότεροι μάλιστα από όσους ψώνιζαν ήταν μέλη τουριστικών γκρουπ που τους είχαν πάει τα πρακτορεία εκεί. Και βέβαια οι περισσότερες αγορές δεν αφορούσαν ακριβά μπουφάν, αλλά χαζομαρούλες. Σκέφτηκα να ψώνιζα κανά παπουτσάκι διακοσμητικό, κάτι μικρό, να αφήσω μερικά ντιρχάμ, αλλά αποφάσισα να μην υποκύψω στο bullying του. Μας κατέβασε νευριασμένος στην είσοδο, όπου περίμενε ο και καλά «μη-οδηγός». Ο υπάλληλος άρχισε να του λέει κάτι στα αραβικά (λογικά μας έβριζε) και μας φώναξε «αν μη τι άλλο αφήστε κάτι σε αυτόν». Όντως του έδωσα ένα tip, αν και δεν θα έπρεπε καθώς μας ξεγέλασε. Λογικά μας πήγε εκεί περιμένοντας να πάρει προμήθεια από την αγορά που θεώρησε ότι θα κάναμε.

Αυτή ήταν η μόνη δυσάρεστη εμπειρία μας από τους ανθρώπους του Μαρόκο. Σε γενικές γραμμές ήταν συμπαθέστατοι! Μάλιστα και ο Άχμεντ στο νταρ μας είπε ότι μάλλον πέσαμε σε περίεργο υπάλληλο και ότι αυτές οι συμπεριφορές δεν αποτελούν τον κανόνα. Οι τουρίστες πάνε στα βυρσοδεψία, φωτογραφίζουν, αφήνουν tip και φεύγουν. Σε καμία περίπτωση δεν εξαναγκάζονται σε αγορά.

Για να φύγω από αυτό, να πω ότι η μεδίνα έχει διάφορα σημεία ενδιαφέροντος, παρότι το βασικό της ατού είναι η ίδια η εμπειρία του να την περιδιαβαίνεις. Παρ’ όλα αυτά, έχει ενδιαφέρον να σταθεί κανείς σε μέρη όπως το μαυσωλείο Moulay Idriss για το οποίο έκανα λόγο στο προηγούμενο κεφάλαιο, ή το Πανεπιστήμιο Al-Karaouine, το αρχαιότερο του κόσμου (859 μΧ).

Moulay Idriss



Πανεπιστήμιο Al-Karaouine


Σε πολλά σημεία μπορεί να δει κανείς βρυσούλες με ιδιαίτερα χρώματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μολονότι μεγάλος αριθμός σπιτιών στη μεδίνα έχει ανακαινιστεί (συχνά για τουριστικούς λόγους) και η ποιότητα ζωής έχει βελτιωθεί, πολλά κτίρια δεν έχουν τρεχούμενο νερό, οπότε οι άνθρωποι εξυπηρετούνται από τις βρύσες αυτές. Βλέπαμε κόσμο πολύ να πηγαίνει και να γεμίζει δοχεία, μεταφέροντας νερό για τις ανάγκες του σπιτιού ή του μαγαζιού του



Άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μεδίνας ήταν και η συντηρητικότητα στα ντυσίματα, ιδιαίτερα σε αυτά των γυναικών. Γενικώς το Μαρόκο μας έδωσε την εντύπωση παραδοσιακής χώρας, αλλά όσο να ‘ναι σε άλλα σημεία είδαμε πιο μοντέρνα ντυσίματα και ανοιχτές συμπεριφορές. Η μεδίνα ήταν ταξίδι στο χρόνο από όλες τις απόψεις.






Το βράδυ εκείνης της ημέρας επιλέξαμε μια πιο «εξευρωπαϊσμένη» έξοδο. «Café Clock» όπου χαλαρώσαμε σε ένα πολυεθνικό περιβάλλον, στεγαζόμενο σε ένα όμορφο παραδοσιακό μαροκινό κτίριο. Η βροχή έπεφτε δυνατή από το απόγευμα και μετά και ήταν ωραίο να την ακούς να πέφτει στο ταβάνι ενώ χαλαρώνεις μετά από μια μέρα ατελείωτου περπατήματος! Το εύγευστο burger καμήλας και η λεμονάδα με μέντα ολοκλήρωσαν γευστικά την εμπειρία!

Επιστρέφοντας αργότερα στο νταρ διασχίζοντας τα δρομάκια της μεδίνας διαπιστώσαμε ότι ο προσανατολισμός μας είχε αυξηθεί τρελά από το προηγούμενο βράδυ! Ακόμα και οι λαβύρινθοι έχουν τις διεξόδους τους.

 

[giannismits]

Kαταπληκτικές εικόνες, μοναδική περιήγηση!
Δηλώνω φαν του Μαρόκο

 

[underwater]

Kαταπληκτικές εικόνες, μοναδική περιήγηση!
Δηλώνω φαν του Μαρόκο

Ευχαριστώ Γιάννη!
Κι εγώ μεγάλη του φαν έγινα μετά από αυτό το ταξίδι!
Άντε, να πας κι εσυ!

 

[underwater]

Περισσότερη Φεζ

Η επόμενη ημέρα ξεκίνησε και πάλι με ένα υπέροχο πρωινό. Ο καιρός καλός. Η χθεσινή βροχή είχε καθαρίσει την ατμόσφαιρα και τα χαλαρά συννεφάκια έδιναν μια γοητεία στη μεδίνα, έτσι όπως την χαζεύαμε από ψηλά καθισμένοι στην ταράτσα του νταρ.Πρωινές αμπελοφιλοσοφίες με τον Άχμεντ και ένα ζευγάρι Γάλλων που έμενε κι αυτό στο ίδιο κατάλυμα και έτοιμοι για τη συνέχεια της περιήγησής μας στην Φεζ.



Η μεδίνα πολύβουη όπως πάντα, ζούσε στους ρυθμούς της. Εμείς όμως είχαμε σκοπό να βγούμε λίγο έξω από αυτήν. Συγκεκριμένα, στόχος μας ήταν οι λόφοι προς τα βόρεια, τους οποίους χαζεύαμε από την ταράτσα του νταρ μας. Μας είχαν κινήσει την περιέργεια κάποια ιδιαίτερα κτίσματα-ερείπια φτιαγμένα από αμμόλιθους.

Βγαίνοντας από την Μπλε Πύλη, οι ρυθμοί ήταν σαφώς χαλαρότεροι. Μια γενικότερη ραστώνη επικρατούσε, ακόμα και τα γαϊδουράκια ήταν αραχτά-κάτι όσο να ‘ναι εντυπωσιακό, είχαμε συνηθίσει να τα βλέπουμε σε ρόλο κουβαλητή.




Φυσικά, το παραπάνω δεν ήταν ο κανόνας! Κάποιοι φαίνονταν να κουράζονται περισσότερο, όπως αυτές οι κυρίες που κουβαλούσαν τα ψώνια τους με τον κλασικό αφρικάνικο τρόπο.



Το πρώτο πράγμα στο οποίο πηγαίνει το μάτι σε εκείνο το σημείο, δεν είναι άλλο από τα τεράστια νεκροταφεία που εκτείνονται σε μια πολύ μεγάλη έκταση έξω από τη μεδίνα. Ομολογώ ότι ήταν αρκετά εντυπωσιακά, μάλιστα μπήκαμε λίγο μέσα σε ένα από αυτά, μολονότι από όσο γνωρίζω δεν επιτρέπεται η είσοδος σε αλλόθρησκους.







Η συγκεκριμένη διαδρομή, με τους τάφους στα αριστερά και τη μεδίνα στα δεξιά, ανηφορίζει ένα λόφο που φημίζεται για τη θέα του. Αρκετά ψηλά βρίσκονται τα ερείπια του φρουρίου Borj Nord, χτισμένου στα τέλη του 16ου αιώνα μΧ από τον σουλτάνο Ahmed al-Mansour, ενώ ακόμα πιο πέρα μπορεί να δει κανείς μικρότερα κτίσματα, τους τύμβους Merenid. Γενικώς όλα τα ερείπια έχουν το ίδιο χρώμα και στυλ, φτιαγμένα καθώς είναι από αμμόλιθους, ενώ εντυπωσιάζουν ορισμένες τρύπες-σπηλιές, οι οποίες αποτελούσαν τόπο διαμονής των λεπρών που διώκονταν από την πόλη. Μας έκανε εντύπωση ένας τύπος που άραζε μόνος του σε κάτι ερείπια στην άκρη του πουθενά, απολαμβάνοντας το χάδι του ήλιου παρέα με τις σκέψεις του.






Η πανοραμική θέα της μεδίνας από το λόφο ήταν όντως θεαματική! Βγάλαμε αρκετές φωτογραφίες θαυμάζοντας από μακριά αυτόν τον γοητευτικό λαβύρινθο που σε κάνει να αισθάνεσαι πρωταγωνιστής στις Χίλιες και Μία Νύχτες.





Κατάβαση στην Μπλε Πύλη και petit-taxi για το κέντρο της Φεζ! Είπαμε να δούμε και κάτι μοντέρνο, να πάρουμε μια γενικότερη γεύση της πόλης! Τα petit-taxi είναι τα μικρά, «αστικά» ταξί, τα οποία είναι και φθηνότερα. Για μεγαλύτερες διαδρομές (όπως για παράδειγμα προς το αεροδρόμιο) πρέπει να πάρει κανείς τα regular, καθώς τα μικρά δεν μπορούν να κινηθούν εκτός του αστικού ιστού.

Η Νέα Πόλη δεν με ενθουσίασε. Κλασσικό βορειοαφρικάνικο στυλ με αποικιακές πινελιές. Μεγάλοι δρόμοι, πλατείες, πολλοί φοίνικες και μονότονα κτίρια. Αρκετά καφενεία όπου έβλεπες κατά βάση άντρες. Πολύ κίνηση. Αρκετά έντονη αστυνομική και στρατιωτική παρουσία (εντάξει, δεν ήταν και Λίβανος, αλλά σίγουρα την βρήκα εκτός των δικών μας στάνταρ). Και σίγουρα πολύ πιο μοντέρνα ατμόσφαιρα σε σχέση με τη μεδίνα. Έβλεπες ζευγάρια νέων να κυκλοφορούν χαλαρά, έβλεπες κοπέλες με μοντέρνα ντυσίματα, ενίοτε και χωρίς κεφαλομάντηλο (πάντα στα όρια της ευπρέπειας φυσικά!), έβλεπες φοιτητές να παίζουν με τα smartphones τους. Επιστροφή στο 2014.





Δεν καθίσαμε και πολύ ώρα. Λίγο χάζι, μερικές φωτός και people watching. Πήγαμε στις τουριστικές πληροφορίες να δούμε αν υπάρχει κάτι αξιοσημείωτο και διαπιστώσαμε ότι η Νέα Φεζ δεν έχει ιδιαίτερο τουριστικό ενδιαφέρον. Στάση σε κάτι αδιάφορους δημοτικούς κήπους κι επιστροφή στη μεδίνα, αυτή τη φορά όχι με ταξί, αλλά με λεωφορείο! Είχε πλάκα, ως γνωστόν μου αρέσει ενίοτε να ακολουθώ τους ρυθμούς των ντόπιων και να συγχρωτίζομαι μαζί τους.

Ήταν απόγευμα όταν επιστρέψαμε και αποφασίσαμε να πάμε λίγο στο νταρ να ξεκουραστούμε. Λίγο πριν το σούρουπο ανεβήκαμε στην ταράτσα. Καθώς ο ήλιος άρχιζε να πέφτει ξεκίνησε και ο ψαλμός του πρώτου μουεζίνη, καλώντας τους πιστούς για την βραδινή προσευχή. Δεν άργησαν να ακουστούν και οι επόμενοι. Τα χρώματα του δειλινού και οι φωνές των μουεζίνηδων δημιούργησαν μια ιδιαίτερη, μυστικιστική ατμόσφαιρα κι εμείς απλά απολαμβάναμε την όμορφη στιγμή, μια από τις πιο δυνατές όλου του ταξιδιού. Και για μια ακόμα φορά αισθάνθηκα ευγνώμων που μπορώ να ταξιδεύω και να γεμίζω με τέτοια ανυπέρβλητα συναισθήματα!



Σε λίγο έφτασαν και ο Άχμεντ με τη Σάμπα, την μαγείρισσα-καθαρίστρια του νταρ. Μας σέρβιραν το κλασικό υπέροχο τσάι με μέντα, συνοδευόμενο από μια παραδοσιακή πίτα και περάσαμε αρκετή ώρα χαλαρώνοντας και μιλώντας τόσο με αυτούς, όσο και με το ζευγάρι των Γάλλων.



Αργότερα πήγαμε και πάλι στην όμορφη ταράτσα του εστιατορίου Sekaya, όπου γευματίσαμε χαλαρά ακούγοντας μουσικές της ερήμου και απολαμβάνοντας το χάδι από το αφρικάνικο αεράκι. Η ατμόσφαιρα ήταν υπέροχη, τα ταζίν νοστιμότατα κι εγώ μελαγχολούσα σκεφτόμενη ότι την επόμενη ημέρα θα έπρεπε να φύγουμε για Ραμπάτ. Θα μου άρεσε άραγε; Θα το ευχαριστιόμουν μετά από 2+ μέρες παραμονής στην μυστικιστική μεδίνα; Είχα αμφιβολίες.

 

[underwater]

Στο γοητευτικό Ραμπάτ

Το ταξίδι μας από τη Φεζ στο Ραμπάτ πραγματοποιήθηκε με τραίνο. Δεν είχαμε κάνει κάποια κράτηση, είχαμε όμως πληροφορηθεί για τα δρομολόγια από πριν και δεν πήγαμε στα τυφλά. Φτάσαμε στον όμορφο, με αποικιακό στυλ σιδηροδρομικό σταθμό με ένα petit-taxi, βγάλαμε εισιτήρια ‘β θέσης με συνοπτικές διαδικασίες και ξεκινήσαμε τη διαδρομή μας προς την πρωτεύουσα του Μαρόκο.



Το ταξίδι κράτησε γύρω στις τέσσερις ώρες και θα το χαρακτήριζα σχετικά μονότονο. Διαπιστώσαμε ότι τα εισιτήρια δεν παρέχουν συγκεκριμένη θέση, αλλά ο καθένας κάθεται όπου (και αν) βρει. Εμείς ευτυχώς βολευτήκαμε στις θέσεις παραθύρων ενός κουπέ και μπορούσαμε να χαζεύουμε απρόσκοπτα απέξω. Δίπλα μας κάθισε ένα ζευγάρι μεσηλίκων με τη γηραιά μητέρα του συζύγου και μια άλλη κυρία. Ήταν λίγο στενάχωρο καθώς η ηλικιωμένη υπέφερε, ανακατευόταν και πηγαινοερχόταν στην τουαλέτα, αλλά εντάξει. Η θέα έξω από το παράθυρο τίποτα ιδιαίτερο. Πολλές φλατ εκτάσεις χωρίς ιδιαίτερη βλάστηση και στάσεις σε μικρές πόλεις, των οποίων τα πλησίον στους σταθμούς κομμάτια δεν τα έλεγες και συναρπαστικά. Ήλπιζα ότι από ένα σημείο και μετά θα ταξιδεύαμε παράλληλα με τις ακτές του Ατλαντικού, οπότε και θα άλλαζαν οι παραστάσεις, όμως κάτι τέτοιο δε συνέβη.

Άφιξη στο Ραμπάτ αργά το μεσημέρι κι επιχείρηση ανεύρεσης ταξί για τη μεδίνα, όπου και θα μέναμε. Περάσαμε αρκετή ώρα μέχρι να βρούμε άκρη. Η όμορφη πλατεία με τα επιβλητικά αποικιακά κτίρια έξω από τον σταθμό ήταν πολύβουη και η κίνηση απίστευτη. Τα ταξί πηγαινοέρχονταν γεμάτα και κανέναν δεν βόλευε η κατεύθυνση που μας ενδιέφερε. Μετά από κάμποση ώρα και με τη βοήθεια ενός Μαροκινού φοιτητή μπήκαμε σε ένα ταξί και μέσα σε λίγα λεπτά φτάσαμε σε μια από τις πύλες της μεδίνας.

Το νταρ όπου είχαμε κλείσει να περάσουμε την βραδιά δεν παρείχε κάποια υπηρεσία υποδοχής, παρ’ όλα αυτά δεν ήταν εύκολο να το βρούμε. Μολονότι η μεδίνα του Ραμπάτ είναι πολύ μικρότερη και λιγότερο δαιδαλώδης σε σχέση με εκείνη της Φεζ, αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα είναι τόσο απλά. Έτσι, αφού ρωτήσαμε κάποιους ντόπιους, αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε έναν κύριο όπου μας οδήγησε στο κατάλυμά μας, προσφέροντάς του ένα μικρό tip. Οι πρώτες εικόνες από τη μεδίνα ευχάριστες. Μολονότι χτίστηκε γύρω στον 17ο αιώνα και κατά συνέπεια είναι πολύ νεότερη από τις υπόλοιπες της χώρας, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι όμορφη και γοητευτική. Έντονα χρώματα, όμορφα μαγαζιά, σχετικά φαρδιά δρομάκια, χαλαροί ρυθμοί, λιγότεροι ενοχλητικοί «οδηγοί» και ντελάληδες, αλλά και μερικές υπέροχες μαροκινές πόρτες να στολίζουν τις εισόδους των κτιρίων. Σίγουρα πολύ διαφορετική από τον μεσαιωνικό λαβύρινθο της Φεζ.







Το νταρ μας (Dar Aida) ήταν όμορφο, πολύχρωμο, παραδοσιακό και καθαρό, με έναν πολύ φιλόξενο Βερβέρο ιδιοκτήτη. Παρ’ όλα αυτά, όντας αρκετά πιο «μαζικό» και απρόσωπο σε σχέση με το προηγούμενο κατάλυμά μας, η σύγκριση ήταν αναπόφευκτη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν μείναμε ικανοποιημένοι. Επιπλέον, η τιμή ήταν σχεδόν διπλάσια, αλλά γενικώς διαπιστώσαμε ότι το Ραμπάτ ως πρωτεύουσα είναι αρκετά ακριβότερο από τις περισσότερες μαροκινές πόλεις.

Δεν κάτσαμε πολύ στο νταρ, αντιθέτως ξεχυθήκαμε αμέσως να πάρουμε μυρωδιά της πόλης, αφού άλλωστε δεν θα μέναμε για πολλές μέρες. Πρώτη στάση η υπέροχη περατζάδα στις όχθες του ποταμού Bouregreg, με το μοναδικό φρούριο Kasbah les Oudaias στα δεξιά. Ο καιρός ήταν πολύ καλός και το φως βοήθησε να βγάλουμε όμορφες φωτογραφίες. Πολύχρωμα βαρκάκια παντού, είτε αραγμένα είτε εν κινήσει, χαλαρή διάθεση, χαρούμενος κόσμος που απολάμβανε τη βόλτα του. Εντύπωση μου έκανε το πλήθος από ζευγαράκια (πολύ λιγότερο αυστηρά ήθη σε σχέση με τη Φεζ), τα πολύχρωμα ενδύματα, το πλήθος των τουριστών και ο γενικότερα κοσμοπολίτικος αέρας της περιοχής. Στο βάθος μπορούσαμε να διακρίνουμε τα τεράστια κύματα στο σημείο όπου τα νερά του Bouregreg ενώνονται με αυτά του Ατλαντικού. Ήταν όμορφα!















Συνέχεια γραμμή για το Kasbah, με πρώτη στάση στους Ανδαλουσιανούς του κήπους. Όμορφα ήταν, φύση, φοίνικες και τα γλυκά χρώματα του δειλινού, καθώς έπεφτε ο ήλιος. Αρκετός κόσμος, μάλιστα πέσαμε πάνω σε μια πομπή από μουσικούς με παραδοσιακές στολές, οι οποίοι τραγουδούσαν, δημιουργώντας ενθουσιασμό στους (κατά κύριο λόγο ντόπιους) παριστάμενους και ιδιαίτερα στα παιδιά.






Ακολούθησε μια σχετικά βιαστική βόλτα στο Kasbah, με στόχο να δούμε το περιβόητο ηλιοβασίλεμα με θέα στον Ατλαντικό. Η βόλτα στα στενάκια του φρουρίου ενδείκνυται. Χτισμένο τον 12ο αιώνα από μουσουλμάνους πρόσφυγες από την Ισπανία, έχει διατηρήσει έναν παραδοσιακό αέρα και μια αρχιτεκτονική που αναπόφευκτα θυμίζει Κυκλάδες (άσπρα σπιτάκια με μπλε πόρτες). Καθώς πρόκειται για μια κατά βάση οικιστική περιοχή, οι ρυθμοί είναι πολύ χαλαροί, ερχόμενοι σε πλήρη αντίθεση με το πολύβουο κέντρο του Ραμπάτ.





Η θέα προς τον Ατλαντικό πραγματικά όμορφη, με τα χρώματα του σούρουπου να της προσδίδουν μια υπέροχη χροιά. Η παραλία αχανής (ωκεανός γαρ), το μπλε της θάλασσας χανόταν στον ορίζοντα, ενώ οι surfers πάλευαν με τα τεράστια κύματα. Το ενδιαφέρον μας κέντρισε ο φάρος που διακρινόταν πέρα μακριά και αποφασίσαμε να προσεγγίσουμε.





Η διαδρομή προς το φάρο ήταν όμορφη μες στο ηλιοβασίλεμα. Εντύπωση μας έκανε το τεράστιο νεκροταφείο της περιοχής, με τον Ατλαντικό στο πιάτο!



Το σημείο πλησίον του φάρου μαγευτικό, με τα τεράστια κύματα να δημιουργούν συναισθήματα δέους για την απεραντοσύνη του ωκεανού και τη δύναμη της φύσης.



Ο ήλιος έπεσε, κι εμείς χορτασμένοι από εικόνες είπαμε να χορτάσουμε και τις κοιλιές μας. Μετά από αρκετό περπάτημα μέσα και έξω από τη μεδίνα, πήγαμε σε ένα αρκετά καλό εστιατόριο με έναν όμορφο κήπο, όπου απολαύσαμε θαλασσινές γεύσεις. Ειδικά το ταζίν με τις γαρίδες ήταν κορυφή! Αλκοόλ πάλι δεν, αλλά εντάξει, είχαμε συνηθίσει!

Η βραδιά έκλεισε με μια βόλτα στη νυχτερινή μεδίνα, η οποία έσφυζε από ζωή. Κόσμος πηγαινοερχόταν, συζητούσε και ψώνιζε, απίστευτες μυρωδιές από τα «βρώμικα» μας τρυπούσαν τη μύτη, ενώ δεν σταματούσαμε να χαζεύουμε την καθημερινότητα των ντόπιων. Τα παιδάκια έπαιζαν ή μάθαιναν τα «μυστικά» του εμπορίου βοηθώντας σε κάποιο μαγαζάκι, ζευγάρια περπατούσαν αμέριμνα, μια παρέα νεαρών γελούσε με μια ηλικιωμένη που έδινε «σόου» έχοντας το ρόλο της «τρελής του χωριού», άλλοι κουτσομπόλευαν, άλλοι διαπληκτίζονταν. Χαμός! Παρότι η πόλη και η μεδίνα ήταν σαφώς νεότερες σε σχέση με τη Φεζ, το στυλ και η κουλτούρα του μαροκινού λαού δεν άλλαζε. Κι εμείς απλά παίρναμε ερεθίσματα!

Μόλις φτάσαμε στο νταρ έκανα ένα μπάνιο και έπεσα σαν τούβλο για ύπνο! Η μέρα ήταν γεμάτη και κουραστική, ενώ είχαμε βάλει σαν στόχο να ξυπνήσουμε νωρίς για να απολαύσουμε και άλλο το Ραμπάτ, πριν αναχωρήσουμε για την Καζανμπλάνκα Θα ήταν άραγε εξίσου ενδιαφέρουσα και η πρωινή του όψη;

 

[Dovacenti]

Μια ερώτηση άσχετη με το ταξίδι...τι φωτογραφική μηχανή έχεις underwater;τέλειες φώτο...