Η απώλεια...

[soudianos]

Ένα ωραίο αρθράκι για όσους δεν το έχουν διαβάσει:

"Χωρίς να το ηξεύρω ήμην ευτυχής"

Καθώς ο σκύλος, ο δεμένος με πολύ κοντόν σχοινίον εις την αυλήν του αυθέντου του, δεν ημπορεί να γαυγίζη ούτε να δαγκάση έξω από την ακτίνα και το τόξον τα οποία διαγράφει το κοντον σχοινίον, παρομοίως κ’ εγώ δεν δύναμαι ούτε να είπω, ούτε να πράξω τίποτε περισσότερον παρ’ όσον μου επιτρέπει η στενή δικαιοδοσία, την οποίαν έχω εις το γραφείον του προϊσταμένου μου». Περιγράφει τον εαυτό του αυτολοιδωρούμενος ο παπαδιαμαντικός αφηγητής, στο “Ονειρο στο κύμα”. Και περιγράφει την παρούσα κατάσταση πικράς αθυμίας του Ελληνος, έτσι δεμένου με κοντό σχοινί, ώστε αν τεντωθεί να κινδυνεύει να πνιγεί, να σχοινιασθή.
Οσες φορές διαβάζω το «Ονειρο στο κύμα», διακρίνω κάτι καινούργιο. Τούτη τη φορά μέσα από την αυτολοιδορία του Παπαδιαμάντη διακρίνω τη σοφή αποδοχή του παρόντος: το παρόν ως ήπια διάψευση προσδοκιών, ως αναπόφευκτη προδοσία του παρελθόντος, το παρόν ως αναπόδραστη πτώση του φυσικού ανθρώπου, του «ωραίου εφήβου, του καστανόμαλλου βοσκού», και ως ανάδυση του μετέωρου μεσήλικου, του «περιωρισμένου και ανεπιτήδειου».
Ετσι ακούει τον σφυγμό της τώρα η γενιά της μεταπολίτευσης: νηματώδη, σιγαλό, σβησμένο· σαν υπόμνηση διαρκούς προδοσίας, σαν αφήγηση μετάλλαξης: «Ημην πτωχόν βοσκόπουλο εις τα όρη. Δεκαοκτώ ετών, και δεν ήξευρα ακόμη άλφα. Χωρίς να το ηξεύρω, ήμην ευτυχής. [...] Ημην ωραίος έφηβος, κ’ έβλεπα το πρωίμως στρυφνόν, ηλιοκαές πρόσωπόν μου να γυαλίζεται εις τα ρυάκια και τας βρύσεις…»
Ημην ο Δάφνις, ο Ορφέας… Και είμαι δεσμώτης, ηττημένος, υπόδουλος και άπραγος. Το ένα άκρο της αφήγησης μάς φέρνει αβίαστα στο άλλο. Ο αφηγητής δεν νοσταλγεί μόνο, περιγράφει εναργώς την προδιαγεγραμμένη πορεία, από την αθωότητα προς τη γνώση, από την ανεμελιά του ευγενούς άγριου προς την κατήφεια του αποξενωμένου μισθωτού. Ωστόσο η αποδοχή της σκληρής μοίρας, ο αυτοοικτιρμός και ο αυτοσαρκασμός, δεν αποτρέπουν τον στεναγμό και τη λαχτάρα της αναπολήσεως: «Ω! ας ήμην ακόμη βοσκός εις τα όρη!…». Ο πυρήνας είναι πυρακτωμένα ρομαντικός, είναι η αιώνια επιστροφή στη νιότη, ο Παπαδιαμάντης δεν αποδέχεται την προσγείωση στον «περιωρισμένο και ανεπιτήδειο» βίο, αντηχεί τον αιώνιο έφηβο Ρεμπώ, τον παράφορο Μπωντλέρ, τον ειρωνευτή Φλωμπέρ, τον ανατόμο Μπαλζάκ.
Παρόμοια πτώση και παρόμοια άρνηση βιώνει τώρα η γενιά της Μεταπολίτευσης ― όσοι τουλάχιστον μπορούν ακόμη να ανακαλέσουν τη νεανική αθωότητα και να την αισθανθούν. Ακόμη και τα χρόνια του ’70, ώς τις αρχές του ’80, η αθωότητα έμοιαζε με τα χρόνια του Παπαδιαμάντη. Τα νησιά, τα χωριά, οι επαρχιακές πόλεις, είχαν δικούς τους ρυθμούς, χαρακτήρα. Η Αθήνα ήταν μια μεσογειακή πόλη, ράθυμη, με βραδύ βίο, φθηνή διαβίωση· δεν ήταν η σημερινή μητρόπολη των άκρων, των νεόπλουτων και των αποκλεισμένων, του εγκλήματος και της ασυμμετρίας, της φαντασμαγορίας.
Αλλαξαν οι άνθρωποι. Αλλάξαμε. Ξεχάσαμε το χωριό καταγωγής, κι όταν το θυμηθήκαμε είχε αλλάξει και μας πλήγωνε. Ξεχάσαμε τη γενέθλια γειτονιά, κι όταν επιστρέψαμε δεν την αναγνωρίζαμε. Ο τουρισμός κατέφαγε τα νησιά, οι επιδοτήσεις και η αστυφιλία σάρωσαν την επαρχία, οι καφετέριες και τα μπουζούκια κατακυρίευσαν τις πόλεις, οι ντοπιολαλιές σαρώθηκαν από τη lingua των τηλεοπτικών δελτίων και των σίριαλ, τα πρώην βοσκόπουλα μεταβλήθηκαν σε δικηγόρους «με δίπλωμα προλύτου», με δεύτερο ΙΧ, με διαζύγιο και βάρη, φυλή νεόχλιδων με ξεπουλημένες γαίες και δανεικά, με εκσυγχρονισμένα λάιφ-στάιλ.
Γινήκαμε άλλοι. Απληστοι, λιμασμένοι πάντα, και όλο περισσότερο περιωρισμένοι, με όλο και πιο κοντόν σχοινίον εις την αυλή του αυθέντου, αόρατο σχοινί σε αυλή αόρατου αφέντη, υπερτοπικού και διάσπαρτου. Η απώλεια της δικής μας αθωότητας συντελέστηκε αόρατα, δεν την είδαμε, δεν την νιώσαμε καν σαν απώλεια· ίσως τη βιώσαμε κιόλας σαν κέρδος, σαν νίκη, ότι παραχώσαμε βαθιά μες στο τσιμέντο την αθωότητα του χώματος, αυτή τη μισητή σβουνιά της καταγωγής.
Γινήκαμε άλλοι. Αφεύκτως. Μα τη ζήσαμε ασυλλόγιστα αυτή τη μεταμόρφωση, χωρίς να τη στοχαστούμε, να τη ζυγίσουμε, να κρατήσουμε νήματα. Ωστε όταν τέλειωσε ο μετεωρισμός στην εικονική χλιδή, η πτώση ήρθε οδυνηρή, πάνω στο κάγκελο, μες στον κουβά ― του χρηματιστηρίου, των δανεικών, των υπερτροφικών προσδοκιών, της ματαίωσης.
Γινόμαστε άλλοι. Σχοινιασθήκαμε. Ας νοσταλγήσουμε τον φυσικό άνθρωπο, μήπως τον ξαναβρούμε στα πρόσωπα των παιδιών μας («ωραίος έφηβος, καστανόμαλλος…») Είτα, θα προσφύγουμε στην παρηγορητική ανάγνωση του «Ξεπεσμένου δερβίση».


Νίκος Ξυδάκης
βλέμμα

 

[Pandora]

.
Γινήκαμε άλλοι. Ωστε όταν τέλειωσε ο μετεωρισμός στην εικονική χλιδή, η πτώση ήρθε οδυνηρή, πάνω στο κάγκελο, μες στον κουβά ― του χρηματιστηρίου, των δανεικών, των υπερτροφικών προσδοκιών, της ματαίωσης.
Γινόμαστε άλλοι.

Πικρές αλήθειες καπετάνιε μου...

 

[soudianos]

όπως το λέει ήταν η Αθήνα. Τα στέκια μετρημένα στα πέντε δάκτυλα.
Επικοινωνία εύκολη χωρίς φόβο παρόλο που ήταν η εποχή της αντιπαροχής....

 

[galat]

Εγώ δεν θα συμφωνήσω με την μηδενιστική συλλογιστική του Νίκου Ξυδάκη. Εάν την δεχόμουνα θα έπρεπε να παραδεχτώ ότι ο κόσμος δεν πάει μπροστά, αλλά ότι οπισθοχωρεί. Και όμως η ζωή δείχνει ότι παρά τα μεγάλα λάθη και τις επιμέρους οπισθοχωρήσεις, που κάνει κάθε γενιά, εν τέλει το συνολικό ισοζύγιο είναι θετικό. Όσο λάθος είναι κανείς να μην αναγνωρίζει τα λάθη του και να μην βγάζει τα συμπεράσματα, που αναλογούν, τόσο επιζήμιο θεωρώ και την άρνηση αυτών που επιτυγχάνει. Γιατί κριτήριο δεν είναι με τι όνειρα και επιδιώξεις ξεκινάει κανείς, αλλά τι είναι αυτό που αντικειμενικά επιτυγχάνει.

Πάρτε τις προηγούμενες γενιές. Η γενιά των γονιών μου, είναι η γενιά που χώρισε την Ελλάδα στα δύο με τον εμφύλιο πόλεμο, κάτι που χρειάστηκε περίπου μισόν αιώνα για να ξεπεραστεί. Η προηγούμενη από αυτήν γενιά είναι η γενιά που στην Ευρώπη, εξέθρεψε το αυγό του φιδιού. Και όμως πόσο μπροστά πήγε εν τέλει συνολικά ο κόσμος μέσα στον 20ο αιώνα; Παλαιότερα δέστε την γενιά που έκανε την Γαλλική επανάσταση, την ίδια που σε λίγα χρόνια γέννησε τον Ροβεσπιέρο και τον απολυταρχισμό. Και όμως το φώς της Γαλλικής Επανάστασης λάμπει μέχρι και σήμερα.

Ο κόσμος λοιπόν παρ’όλα τα ζικ-ζακ και τα σκαμπανεβάσματα της ιστορίας πάει μπροστά. Προφανώς και τα πράγματα αλλάζουν και όχι πάντα προς το καλύτερο. Και όμως δεν μπορούμε συνέχεια να ζούμε με το παράπονο ότι παλιά ήταν καλύτερα.

 

[romantic woman]

Κι εγώ δεν συμφωνώ με το άρθρο...το βρίσκω απαισιόδοξο,δεν μου αρέσει να κολλάω στο παρελθόν γενικά και να το αποζητώ,το αναπολώ σαν παρόρμηση στιγμής αλλά από κει και πέρα μ ενδιαφέρει το παρόν και το μέλλον και αυτό που μ ενδιαφέρει είναι πως να κρατήσω τα καλά στοιχεία του παρελθόντος και να τα αξιοποιήσω για ένα καλύτερο αύριο.
Ο κόσμος όπως είπε και ο galat εξελίσσεται με ότι αυτό συνεπάγεται,εξελίσσεται σε όλα τα επίπεδα,οικονομικό,μορφωτικό,υγείας κλπ,δεν μπορώ να θεωρήσω ευτυχισμένους τους ανθρώπους της γενιάς πχ των γονιών μου πού έζησαν εν μέσω πολέμου,με φτώχεια η μάλλον ανέχεια,με αρρώστειες,τους πέθαιιναν τα παιδιά και δεν ξέραν και από τι..,πολλοί που είχαν αγάπη για τα γράμματα στερήθηκαν του δικαιώματος να σπουδάσουν κλπ κλπ.
Σίγουρα με την εξέλιξη επήλθε κρίση αξιών,στόχων,ιδανικών,αλλά στο χέρι μας είναι να τα "συγκρατήσουμε",να τα ελέγξουμε,να επαναπροσδιοριστούμε σαν άτομα,σαν κοινωνία.

 

[romantic woman]

Και να προσθέσω και κάτι άλλο,αυτό το "γινόμαστε άλλοι,γινήκαμε άλλοι...άπληστοι κλπ"ως ένα σημείο το δέχομαι όπως προανέφερα και στο πρώτο μου μήνυμα στα πλαίσια μιας γενικής κρίσης και αλλαγής αξιών,αλλά πάντα σε όλες τις καταστάσεις της ζωής μας υπάρχει εκτός από τη συλλογική και η ατομική ευθύνη.
Γιατί δηλ πρέπει να μας διακατέχει ο μιμιτισμός και ό,τι κάνει ο δίπλα είτε καλό είτε και κακό όμως να το κάνουμε κι εμείς;Επειδή ο γνωστός μας αγοράζει τζίπ με δανεικά ενώ δεν έχει τα απαραίτητα η παίζει στο χρηματιστήριο πρέπει να μπώ κι εγώ στην ίδια λογική για να "δείξω",να φανώ κι εγώ...
θέλω να πώ ότι σε μεγάλο βαθμό για την κατάντια μας δε φταίει μόνο η όποια εξέλιξη αλλά κι εμείς με τη λογική του "κοπαδιού"που μας διακατέχει.

 

[dimosf]

Θα συμφωνήσω με τον galat και τη romantic woman. Δεν πιστεύω στην εποχή που "δέναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα". Θυμάμαι τον μακαρίτη τον παπού μου πόσο νοσταλγούσε τα νιάτα του ξεχνόντας πως ήταν 3,5 φαντάρος και έζησε και εγώ δεν ξέρω πόσους πολέμους και επαναστάσεις στην Κρήτη. Και ο πατέρας μου, αν και λιγότερο, νοσταλγούσε κι αυτός τα νιάτα αλλά ξεχνούσε που όταν πρωτόρθε στην Αθήνα κοιμόταν μέσα σε άδειους οικογενειακούς τάφους για να επιβιώσει. Δεν μπορώ όμως εγώ να ξεχάσω οτι λόγω ανέχειας ξεκίναγα τη δουλειά την άλλη μέρα που τέλειωνε το σχολείο και τη σταμάταγα μια μέρα πριν αρχίσει. Ούτε οτι πήγα τις πρώτες μου, ουσιαστικά διακοπές μετά τα δέκα μου, σε ηλικία 27 χρόνων και παντρεμένος. Μιλάει ο Ξυδάκης για τα χωριά και τα νησιά της "αθωότητας" του 70. Ποιος τα χαιρόταν όμως; Πόσοι από εμάς θα μπορούσαμε να κάνουμε τα ταξίδια που κάνουμε σήμερα και που λατρεύουμε σε συνθήκες 40-50 χρόνων πριν; Ποιος ήταν ο μέσος όρος ζωής τότε; Και φυσικά πολλά ακόμα.
Δεν είναι λοιπόν δυνατό (στην πραγματικότητα μου είναι αδιανόητο) να πω στο παιδί μου οτι τότε ήταν καλύτερα. Κάποια πράγματα μπορεί αλλά το ισοζύγιο σε καμιά περίπτωση. Η ζωή πάει μπροστά. Πολύ σωστά λέι ο galat με ζικ ζακ αλλά μπροστά. Το μέλλον δεν μπορεί να είναι χειρότερο από το παρελθόν (έστω και με κάποιες παρενθέσεις-εξαιρέσεις) γιατί αλλίμονό σε μας αλλά κυρίως αλλίμονο στα παιδιά μας. Και αυτό ανατριχιάζω και μόνο που το σκέφτομαι.

 

[soudianos]

Ο συγγραφέας δεν πιστεύω να είναι οπισθοδρομικός και να προτιμά να μαγειρεύει στην παρασιά αντί την ηλεκτρική κουζίνα.(υπάρχει δημοφιλής ταβέρνα πολυτελείας εδώ που όλα τα ψήνουν στη παρασιά με ξύλα από ελαιόδεντρα, ακόμα και τις τηγανητές πατάτες, βεβαία το φαγητό είναι νοστιμότατο και γίνεται χαμός από πελάτες).
Το θέμα είναι η ατομική και συλλογική κατάπτωση των πνευματικών και ηθικών αξιών από την μη σωστή εφαρμογή του πολιτισμού της τεχνολογίας, και της ευμάρειας. Ατομική γιατί ο πλουτισμός ιδίως ο νεοπλουτισμός , η ευμάρεια των τελευταίων ετών που γνωρίζουμε τώρα από ποια δανεικά προήλθε.., δημιουργούν τα πάθη … Κι όταν θεωρούμε ότι τα πάντα αγοράζονται, βγαίνουν στην επιφάνεια και καταστάσεις κωμικές σαν το τελευταίο «πάρτι». Οι ελάχιστοι που δεν επηρεάζονται δεν μπορούν να μεταβάλουν το γενικό συμπέρασμα. Συλλογική κατάπτωση από ομάδες, συντεχνίες, ανταγωνιζόμενες μεταξύ τους ποια θ αρπάξει τα περισσότερα, για να εφαρμόσει τη σύγχρονη τεχνολογία και την πρόοδο με ένα μεγάλο δυστυχώς ποσοστό, στην καταστροφή του περιβάλλοντος στις πόλεις και στην επαρχία, ιδίως στα παραδοσιακά χωριά μας (παράδειγμα ο Τσούτσουρας που έχω γράψει), για έργα άχρηστα από πλευρά ποιότητας, αχρείαστα τις πιο πολλές φορές και να αντικατασταθούν κατόπιν από άλλα, ή ημιτελή γιατί άλλαξαν… οι ομάδες, χωρίς πρόγραμμα χωρίς σχεδιασμό.
Πολλές πόλεις της Ευρώπης ισοπεδωθήκαν από τον πόλεμο, αλλά θαυμάζουμε σήμερα πως έγιναν , χάριν της σωστής εφαρμογής της τεχνολογίας και της προόδου.
Στην παράγραφο για τον Παπαδιαμάντη θεωρεί αναπόφευκτη την κατάληξη στο σχοινί…με το χάσιμο της ελευθερίας που οφειλόταν στα νιάτα περισσότερο, απ ότι στο επίπεδο του πολιτισμού. Σήμερα δε, το κοντύνει περισσότερο γιατί καταλήξαμε να ζούμε μ’ αυτόν τον πολιτισμό σε στενά όρια, τόσο στενά που όλοι μας έχουμε όχι μόνο ένα αριθμό όπως γράφει η Αποκάλυψη αλλά δυο και τρεις. Tις τελευταίες μέρες χάθηκε και το δικαίωμα της ανωνυμίας στα καρτοκινητά, χωρίς να αντιδράσει κανείς.
Διότι μόνο ένα δέκατο των κατόχων να αντιδρούσε δημοσίως φυσικά, με την απειλή : «τα καταργούμε ή δεν τα χρειαζόμαστε κλπ» θα έπαιρναν πίσω την απόφαση για να μη χάσουν οι εταιρείες και το κράτος τον ΦΠΑ. Αλλά και ποιος όμως δημοσιογραφάκος καναλιού τόλμησε να κρίνει το θέμα; Σε λίγο θα βάλουν αόρατες κάμερες και στους θαλάμουςτων καρτοτηλεφώνων…να συμπληρώνουν το έργο των κεραιών που υπάρχουν σ όλη τη χώρα.