Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης

[fotast]

Τέλος πάντων ότι έγινε έγινε.
Ας φροντίσουμε από δω και μπρος να αναδεικνύουμε το λαμπρό πολυπολιτισμικό παρελθόν της πατρίδας μας και να μη καίμε συναγωγές όπως έγινε στα Χανιά τις προάλλες και πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων για ευνόητους λόγους φυσικά...[/quote]


Υπήρχε εκτενέστατο άρθρο στο ΕΨΙΛΟΝ τής ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ μερικές εβδομάδες πρίν μέ φωτο κτλ γιά τήν συναγωγή τών Χανίων.΄Η ιδιαιτερότητα στά Χανιά είναι ότι δέν υπάρχει πλέον κοινότητα Εβραίων παρά μόνον ένας ό οποίος και είχε φροντίσει νά αναστηλώσει τήν συναγωγή μέ χρηματοδότηση τού Παγκοσμίου Συμβουλίου τους.

 

[ΕΡΣΗ]

Δεν ειναι μονο στα Χανια που πλεον δεν υπαρχουν Εβραιοι, αλλα και στη Βεροια και την Κομοτηνη και σε πολλες αλλες πολεις της Ελλαδες υπηρχαν εβραικες κοινοτητες οι οποιες εσβησαν κυριως λογω του ολοκαυτωματος και κατα δευτερο λογο εξ αιτιας της εσωτερικης μεταναστευσης.

 

[fotast]

Το χαρακτηριστικο με την κοινοτητα των Χανιων ειναι οτι σκοτώθηκαν κατα την μεταφορά τους στον Πειραιά μέ πλοίο πού βυθίστηκε από Αγγλικό πολεμικό.

 

[traveladdict]

Traveladdict, δεν διαφωνω καθολου σε αυτα που αναφερεις:
Υπαρχει εξηγηση φυσικα για τη διαφορετικη αντιμετωπιση των Εβραιων της νοτιου Ελλαδας απο αυτη των Εβραιων της βορειου: Οι πρωτοι ηταν εγκατεστημενοι στον ελληνικο χωρο ηδη απο την εποχη της ρωμαικης αυτοκτατοριας, με συνεπεια να εχουν αποκτησει μια ελληνικοτητα, τουλαχιστον σε επιπεδο γλωσσας, και ενα δεσιμο με τους γειτονες τους το οποιο βαστουσε πολλες γενεες. Εξ ου και οι περιουσιες των Εβραιων της Αθηνας γυρισαν στα χερια τους ως επι το πλειστον, ενω οι περιουσιοες των εβραιων της Θεσσαλονικης στο μεγαλυτερο τους βαθμο καταπατηθηκαν απο ελληνες συνεργατες των γερμανων, συνηθως.
Στη Θεσσαλονικη η οποια εγινε ελληνικο εδαφος μολις το 1912, οι παλαιοτερες γενεες Εβραιων δεν μιλουσαν καθολου ελληνικα. Και οι καινουργοι κατοικοι της Θεσσαλονικης, οι προσφυγες οι οποιοι εφτασαν στην πολη μετα το 1923, δεν προφτασαν να αναπτυξουν ανθρωπινες σχεσεις μεσα σε μια γενια. Αρα δεν προφτασε να δημιουργηθει ενα υποβαθρο αλληλεγγυης το οποιο θα τους βοηθουσε στην ωρα της δοκιμασιας σε ανθρωπινο επιπεδο. Το γεγονος οτι ο εβραικος πληθυσμος της Θεσσαλονικης ηταν πιστος στην οθωμανικη αυτοκρατορια-και αυτο δεν ειναι καθολου παραλογο μια και οι σουλτανοι τους ειχαν δωσει καταφυγιο οταν η Ισαβελλα και ο Φερδινανδος τους εδιωχναν απο την Ισπανια- δε βελτιωνε φυσικα την εικονα.
quote]

H ΕβραΙκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης αναφέρεται από τα Ρωμαϊκά χρόνια και ο Απόστολος Παύλος δίδαξε στη συναγωγή της Θεσσαλονίκης.

H ΕβραΙκή κοινότητα εξολοθρεύτηκε γιατί η πόλη ήταν από την αρχή κάτω από τη γερμανική κατοχή. Στα περισσότερα μέρη της χώρας οι κατακτητές ήταν οι Ιταλοί - μέχρι το 1943 - και η κατοχή ήταν μέχρι τότε πιο "ανθρώπινη".
Οι μαζικές απελάσεις Εβραίων προς τα στρατόπεδα της Πολωνίας, έγιναν από το 43 και μετά, που τα ηνία πήραν οι Γερμανοί.

Να πούμε ότι υπήρξαν Έλληνες που βοήθησαν τους Εβραίους, όπως ο δήμαρχος και ο μητροπολίτης Ζακύνθου, ο μητροπολίτης στο Βόλο και ο διευθυντής της αστυνομικής δ/σης Αθήνας, ο Άγγελος Έβερτ. Επίσης η μισότρελη πριγκήπισσα Αλίκη, που εκμεταλλεύτηκε τη Βαυαρική καταγωγή της βασιλικής οικογένειας για να σώσει αρκετούς Εβραίους.

Η μεγάλη τραγωδία παίχτηκε κυρίως στη Θεσσαλονίκη, όπου κάθε 2 μέρες περίπου 2.000 άνθρωποι στιβάζονταν στα τρένα με προορισμό το Άουσβιτς.
Απίστευτα δράματα εκτυλίχτηκαν τότε.
Βέβαια, η κατρακύλα του Εβραϊκού στοιχείου ξεκίνησε με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, που η πάλαι ποτέ διεθνής και κοσμοπολίτικη μεγαλούπολη κατήντησε μια επαρχιακή μεθοριακή πόλη, χάνοντας όλη την ενδοχώρα της. Οι Έλληνες από μειονότητα έγιναν το ανταγωνιστικό στοιχείο των Εβραίων και ξεκίνησε μια αντιπαλότητα χωρίς προηγούμενο.

Οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες, στην προσπάθειά τους να «εκχριστιανίσουν» τους υποτελείς τους, ήταν εχθρικοί προς τις εβραϊκές κοινότητες στην επικράτειά τους και ειδικά στην κοινότητα της Θεσσαλονίκης.
Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας και ο Θεοδόσιος Β’ επέβαλαν αντι-εβραϊκούς νόμους.
Ο Ιουστινιανός Α’ απαγόρευσε τη δημόσια εκπλήρωση των «μιτσβότ» (θρησκευτικές εντολές). Απαγόρευσε την απαγγελία του Shema (καθημερινή προσευχή) και στο φημισμένο Ιουστινιανό Κώδικα οι Εβραίοι χαρακτηρίζονται ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Μάλιστα, εξέδωσε διάταγμα ώστε το Πέσαχ (Εβραϊκό Πάσχα) να γιορτάζεται μετά από το Ελληνικό Ορθόδοξο Πάσχα.
Ο Βασίλειος Α’ ο Μακεδόνας και ο Λέων Στ’ ο Σοφός ανάγκασαν τους Εβραίους να αλλάξουν θρησκεία ή να εγκαταλείψουν τη χώρα. Ένας από τους ελάχιστους αυτοκράτορες που φέρθηκε ευνοϊκά στους Εβραίους ήταν ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Πρώτης Σταυροφορίας ελάφρυνε τους φόρους που βάραιναν τους Εβραίους.
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που οι Εβραίοι δέχτηκαν με ανακούφηση την Οθωμανική κυριαρχία, που και ελευθερία τους πρόσφερε, αλλά και έδωσε καταφύγιο σε χιλιάδες κατατρεγμένους ομόθρησκους τους από την επίσης Χριστιανική Ισπανία.

Αντιγράφω από την ιστοσελίδα του Εβραϊκού Μουσείου:

Το 1917 η μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης, άφησε περίπου 50.000 Εβραίους άστεγους. Η Ελληνική κυβέρνηση, που ακολούθησε πολιτική του εξελληνισμού της πόλης, ήταν πρόθυμη να αποζημιώσει τους Εβραίους, των οποίων τα σπίτια είχαν καταστραφεί, αλλά αρνήθηκε να τους επιτρέψει να επιστρέψουν σε συγκεκριμένα μέρη της πόλης, αναγκάζοντας πολλούς απ’ αυτούς να εγκαταλείψουν τη χώρα και να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, την Αγγλία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Αλεξάνδρεια. Το 1922, θεσπίστηκε ένας νόμος (236), ο οποίος υποχρέωνε όλους τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης να μην εργάζονται την Κυριακή, γεγονός που προκάλεσε ακόμα ένα κύμα μετανάστευσης των Εβραίων που ήθελαν να κρατήσουν το Σάββατο ως ημέρα αργίας.

Το 1931, σημειώθηκαν αναταραχές στο συνοικισμό Κάμπελ, οι οποίες ακολούθησαν τις εκλογές και είχαν αντισημιτικό χαρακτήρα. Οπλισμένοι χούλιγκαν κατέκαψαν μια ολόκληρη Εβραϊκή συνοικία και αυτό είχε ως συνέπεια οι περισσότεροι από τους Εβραίους που κατοικούσαν στο συνοικισμό Κάμπελ μετά τις ταραχές να φύγουν για την Παλαιστίνη. Το 1935 ζούσαν περίπου 60.000 Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη και παρόλη τη μείωση του Εβραϊκού πληθυσμού από την αρχή του αιώνα και όλες τις ταραχές και τις πυρκαγιές, ισχυροποίησαν να τη θέση τους στην οικονομική δραστηριότητα της πόλης. Ενσωματώθηκαν στην Ελληνική κοινωνία- με μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία, διατηρώντας ωστόσο τις παραδόσεις και τη γλώσσα τους.

Οι πρώτες στρατιωτικές φάλαγγες των Γερμανών μπήκαν στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου 1941. Δύο μέρες αργότερα, ανεστάλη η λειτουργία της «Μεσατζέρο» - της μόνης Ισπανοεβραϊκής καθημερινής εφημερίδας που λειτουργούσε έως τότε. Ένας μεγάλος αριθμός σπιτιών και δημοσίων κτιρίων επιτάχθηκε, συμπεριλαμβανομένου και του Εβραϊκού νοσοκομείου που ιδρύθηκε από το Βαρόνο ντε Χιρς και έφερε το όνομά του. Στις 15 Απριλίου συνελήφθη όλο το Διοικητικό συμβούλιο της Κοινότητας και έγινε επιδρομή στα γραφεία της Κοινότητας. Οι Γερμανοί διόρισαν ένα νέο πρόεδρο για την κοινότητα για να μεταδίδει τις εντολές τους.
Οι διωγμοί άρχισαν σε συγκαλυμμένη μορφή, όπως άλλωστε συνήθιζαν οι Ναζί: Ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1942, όταν όλοι οι άντρες Εβραίοι ηλικίας από 18 έως 45 διατάχθηκαν να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας για να επιστρατευτούν για καταναγκαστική εργασία. Τη συγκεκριμένη μέρα, 6.000-7.000 απ’ αυτούς συγκεντρώθηκαν μαζί κάτω από τον καυτό ήλιο μέχρι το απόγευμα, περικυκλωμένοι από στρατιώτες με αυτόματα όπλα. Πολλοί στάλθηκαν αμέσως σε περιοχές που τις μάστιζε η ελονοσία, όπου δούλευαν δέκα ώρες την ημέρα με πολύ λίγο φαγητό. Μέσα σε δέκα εβδομάδες το 12% από αυτούς που οδηγήθηκαν εκεί, είχε πεθάνει. Μετά από παρατεταμένες διαπραγματεύσεις με την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, οι Γερμανοί τελικά συμφώνησαν να απαλλάξουν τους Εβραίους από την καταναγκαστική εργασία με αντάλλαγμα ως λύτρα το ποσό των δυόμισι δισεκατομμυρίων δραχμών, ένα εξωφρενικό ποσό για εκείνη την εποχή, το οποίο η κοινότητα συγκέντρωσε με τεράστιες δυσκολίες. Στους επόμενους μήνες συνεχίζονται οι κατασχέσεις Εβραϊκών επιχειρήσεων, αποθηκών και περιουσιών. Το Δεκέμβριο του 1942, το αρχαίο εβραϊκό νεκροταφείο που περιελάμβανε περίπου 500.000 τάφους και χρονολογούταν σίγουρα από τον 15ο αιώνα, απαλλοτριώθηκε και έτσι έγινε λατομείο για ολόκληρη την πόλη. Ταφόπλακες ανεκτίμητης ιστορικής αξίας αφαιρέθηκαν, ανεξάρτητα από την παλαιότητά τους και μέχρι πριν λίγο καιρό θα μπορούσε να τις αντικρίσει κανείς σκόρπιες σε όλη την πόλη ως πλάκες πεζοδρομίου.
Σ’ αυτό το στάδιο, οι Γερμανοί αντικατέστησαν τον πρόεδρο της κοινότητας, που αυτοί είχαν τοποθετήσει όταν εισέβαλαν στην πόλη, με το Ραβίνο Δρα Τσβι Κόρετς, που δεν ήταν γηγενής Θεσσαλονικιός. Η κοινότητα ήλπιζε ότι εφόσον εκείνος μιλούσε Γερμανικά, θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματικός στις συναλλαγές του με τις Γερμανικές αρχές. Ο ίδιος είχε πειστεί ότι με την πειθήνια συμμόρφωση, οι Ναζί θα μπορούσαν να κατευναστούν. Τότε πια, με τη διπλή ιδιότητα του Ραβίνου και του Προέδρου, όχι μόνο εκτελούσε όλες τις εντολές των Γερμανών, αλλά και παρότρυνε την κοινότητά του να υπακούσει. Στις 6 Φεβρουαρίου 1943, κατέφτασε στη Θεσσαλονίκη μία επιτροπή με επικεφαλής τον Ντίτερ Βισλιτσένι και τον Αλόις Μπρύνερ για να θέσει σε εφαρμογή τους φυλετικούς νόμους. Δύο μέρες αργότερα δόθηκε η διαταγή που υποχρέωνε τους Εβραίους να φορέσουν το κίτρινο Άστρο του Δαυίδ. Τα καταστήματα και τα γραφεία τους έπρεπε να σημαδευτούν με παρόμοιο τρόπο. Μερικές περιοχές που κατοικούνταν ως επί το πλείστον από Εβραίους περικλείστηκαν. Ήταν η πρώτη φορά σε σχεδόν 2.000 χρόνια που οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αναγκάστηκαν να μείνουν σε γκέτο. Η έννοια των γκέτο δεν ήταν γνωστή για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης μέχρι εκείνη την ημέρα. Όποιος Εβραίος άλλαζε κατοικία χωρίς άδεια θεωρούταν λιποτάκτης και τον πυροβολούσαν εν ψυχρώ. Κανένας Εβραίος δεν επιτρεπόταν να κυκλοφορεί στους δρόμους μετά τη δύση του ήλιου. Κανένας Εβραίος δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιεί το τηλέφωνο. Κανένας Εβραίος δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιεί το τραμ.
Μισό αιώνα πριν, ο Βαρόνος ντε Χιρς είχε πληρώσει για την κατασκευή ορισμένων μικρών σπιτιών κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό, για να παράσχει στέγη σε Εβραίους φυγάδες από τα Ρωσικά πογκρόμ. Αυτό έμελε να είναι το σκηνικό της οριστικής τραγωδίας. Τριακόσια άδεια βαγόνια τρένου παραταγμένα στις γραμμές περίμεναν τα θύματα. Το πρωί της 14ης Μαρτίου, οι κάτοικοι του συνοικισμού Βαρόνου Χιρς διατάχθηκαν να συγκεντρωθούν στην τοπική τους συναγωγή, όπου ενημερώθηκαν από το Ραβίνο Κόρετς ότι επρόκειτο να μεταφερθούν στην Πολωνία. Τους είπε ότι θα έβρισκαν ένα νέο σπιτικό εκεί, ανάμεσα σε δικούς τους ανθρώπους. Το επόμενο πρωί, οι κάτοικοι του συνοικισμού συγκεντρώθηκαν και τους οδήγησαν μέχρι το σταθμό. Τους έβαλαν στα βαγόνια που σύντομα υπερφορτώθηκαν δύο φορές απ’ όσο χωρούσαν, τα έκλεισαν, μετά τα σφράγισαν και γραμμή για την Πολωνία. Ο συνοικισμός Βαρόνου Χιρς ήταν τώρα άδειος και έτοιμος να παραλάβει άλλη αποστολή. Μερικές ώρες αργότερα το γκέτο Αγία Παρασκευή περικυκλώθηκε και οι κάτοικοί του διατάχθηκαν να ετοιμαστούν για να φύγουν σε είκοσι λεπτά. Μετά τους οδήγησαν στο συνοικισμό Χιρς πεζή, χωρίς να υπολογίσουν ηλικιωμένους, παιδιά, άρρωστους, ανάπηρους, όπου τους συνάντησαν την επόμενη μέρα Εβραίοι από άλλη περιοχή. Στις 17 Μαρτίου μία ακόμα αποστολή έφυγε προς το βορρά, στις ίδιες συνθήκες με την προηγούμενη. Από κείνη τη μέρα οι σκηνές αυτές επαναλαμβανόντουσαν, καθώς ομάδες ερχόντουσαν στο συνοικισμό Χιρς και γίνονταν αποστολές που έφευγαν προς το βορρά. Όλα αυτά τα τρένα, το ένα πίσω απ’ τ’ άλλο, κατευθύνθηκαν στα διαβόητα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς και Μπίρκενάου. Μέσα στους επόμενους λίγους μήνες, νέες αποστολές έφτασαν από τους διάφορους Εβραϊκούς Συνοικισμούς της πόλης και στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς και του γειτονικού Μπίρκενάου. Η τελευταία αποστολή έφυγε στις 7 Αυγούστου του 1943.
43.850 Εβραίοι, δηλαδή το 95% του Εβραϊκού πληθυσμού, απελάθηκαν από τη Θεσσαλονίκη σ’ αυτούς τους μήνες. Σχεδόν όλοι εστάλησαν κατ’ ευθείαν στην Πολωνία, όπου και θανατώθηκαν. Πολύ λίγοι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης βρήκαν καταφύγιο στη γύρω ύπαιθρο, προσχωρώντας στην αντίσταση, ή στην Αθήνα, όπου μεγάλο ποσοστό του Εβραϊκού πληθυσμού σώθηκε χάρη στη βοήθεια του χριστιανικού πληθυσμού.
Τον Οκτώβριο του 1944, η Θεσσαλονίκη επανακτήθηκε από τις Ελληνικές και τις Συμμαχικές δυνάμεις. Μια χούφτα Εβραίοι επέστρεψαν στην πόλη της οποίας η ιστορία είχε συνυφανθεί τόσο στενά με τη δική τους για 2.000 χρόνια. Βρήκαν τα σπίτια τους κατειλημμένα, την περιουσία τους λεηλατημένη, όλες εκτός από δύο ή τρεις – από τις 19- συναγωγές κατεστραμμένες, το πέντε αιώνων παλαιό νεκροταφείο τους να χρησιμοποιείται ακόμα ως λατομείο. Ανάμεσα στα χαλάσματα οι εναπομείναντες ξανάρχισαν τη ζωή τους απ’ την αρχή.

 

[traveladdict]

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ
του Νικόλα Σταυρουλάκη ( εκδόσεις Τάλως, Αθήνα 1993)

Μέχρι το 1912, το νεκροταφείο καταλάμβανε έκταση περίπου 324.000 τετραγωνικών μέτρων και προσέφερε ανάπαυση σε περισσότερους από 300.000 νεκρούς. Επώνυμοι, ταπεινοί, μεγάλοι ραβίνοι, δάσκαλοι και μυστικιστές ήταν θαμμένοι σ αυτή τη μεγάλη έκταση. Στα μνήματά τους ήταν χαραγμένες επιγραφές με αφιερώσεις, αναμνήσεις, ευλογίες και τις έσχατες ευχές των ζωντανών για αιώνια ανάπαυση.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Το περίγραμμα αυτής της αχανούς νεκρόπολης μπορεί να εντοπιστεί ακόμα και σήμερα. Τα ανατολικά όρια εκτείνονταν κατά μήκος του γηπέδου ποδοσφαίρου του ΠΑΟΚ και τα δυτικά ακολουθούσαν, κατά προσέγγιση, την οδό Παύλου Μελά.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Τα νότια όρια τοποθετούνταν στο σημερινό Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, περιοχή όπου τότε βρισκόταν και ένα ορφανοτροφείο και ένας στρατώνας.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Τα βόρεια όρια κατέληγαν στη συνοικία Σαράντα Εκκλησιές. Σε ολόκληρο το μήκος του ήταν χωρισμένο από ένα σχετικά φαρδύ μονοπάτι που είχαν φτιάξει οι Οθωμανοί στρατιώτες το 19ο αιώνα για να μετακινούνται από το στρατώνα τους στην πόλη, κόβοντας δρόμο μέσα από το νεκροταφείο.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Οι ενταφιασμοί δε γίνονταν με συγκεκριμένη διάταξη. Σε ορισμένες περιοχές οι τάφοι ήταν τόσο στενά ο ένας δίπλα στον άλλο, που ήταν απαραίτητο να πατήσεις πάνω στον έναν για να βρεις τον άλλον ή ακόμα να περάσεις από πάνω προκειμένου να φτάσεις σε έναν συγκεκριμένο τάφο.
Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, το Εβραϊκό νεκροταφείο άρχισε να δημιουργεί προβλήματα. Στην εποχή του Σαμπρί Πασά, Οθωμανού κυβερνήτη της πόλης, εκπονήθηκαν σχέδια για τη μελλοντική επέκταση της πόλης αλλά και για την ένταξή της σ' ένα σύγχρονο πολεοδομικό σχέδιο. Η παλιά πόλη της Θεσσαλονίκης, συμπτυγμένη μέσα στα όρια των μεσαιωνικών τειχών, είχε εξελιχθεί σε ένα λαβύρινθο στενών δρόμων και παρόδων.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Οι Μουσουλμάνοι κατοικούσαν στην άνω πόλη και στην ακρόπολη, οι Εβραίοι στην περιοχή του λιμανιού και οι Χριστιανοί στα άκρα των τειχών.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Η πιο λογική κατεύθυνση για τη μελλοντική επέκταση της πόλης ήταν προς τα νοτιοανατολικά, ακριβώς πέρα από το Εβραϊκό νεκροταφείο. Αυτή η νέα προέκταση της Θεσσαλονίκης ονομάστηκε Χαμιντιέ ( από το όνομα του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίντ II) και ο σχεδιασμός της ήταν μέρος ενός νέου ρυμοτομικού σχεδίου.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Στην περιοχή αυτή εγκαταστάθηκαν πολύ γρήγορα οι Ντονμέδες και το 1904 έχτισαν το τελευταίο τζαμί της πόλης, το Γενί Τζαμί (Νέο Τζαμί).

Την περίοδο εκείνη είχε φανεί ότι το Εβραϊκό νεκροταφείο θα παρουσίαζε προβλήματα, καθώς βρισκόταν ανάμεσα στην παλιά και στην καινούργια πόλη. Υπήρξαν πολλές προτάσεις για την καταστροφή του παλιού νεκροταφείου και την ενσωμάτωσή του στο νέο πολεοδομικό σχέδιο. Η αδιαλλαξία των Εβραίων για την απαραβίαστη φύση του νεκροταφείου φαινόταν αδιανόητη στους Μουσουλμάνους και στους Χριστιανούς.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Οι Έλληνες Χριστιανοί συνήθιζαν- και συνηθίζουν ακόμα να ξεθάβουν τους νεκρούς τους τρία χρόνια μετά την ταφή και στη συνέχεια να τοποθετούν τα οστά σε ένα οστεοφυλάκιο. Σε περίπτωση που το οστεοφυλάκιο γεμίσει, συχνά τα οστά πετιούνται.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Από την άλλη, οι ταφές των Μουσουλμάνων, συχνά γίνονταν αρκετά ανεπίσημα και σε κάποιες περιπτώσεις οι νεκροί θάβονταν κοντά στους ζωντανούς. Γύρω από κάθε τζαμί της πόλης βρίσκονταν πολλοί τάφοι ιερών σεΐχηδων, δωρητών ή εξεχόντων μελών της κοινότητας. Συχνά, ένα σεβάσμιο και άγιο άτομο θαβόταν στον κήπο του και το σημείο εκείνο γινόταν τόπος προσκυνήματος των γειτόνων, οι οποίοι συνέχιζαν να αναζητούν μια αποτελεσματική μεσολάβηση, θεραπεία για κάποια αρρώστια ή ένα αφτί δεκτικό στις ανάγκες τους.

[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Οι Εβραίοι της πόλης, ωστόσο, διατηρούσαν στη μνήμη τους την πρώτη βεβήλωση του νεκροταφείου που είχε λάβει χώρα κατά την περίοδο 1821-1829, αμέσως μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στην Πελοπόννησο.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Εκείνα τα χρόνια, τα παραμελημένα τείχη της Θεσσαλονίκης επισκευάστηκαν και, κατά μήκος της νότιας πλευράς που συνόρευε με το νεκροταφείο, πολλές ταφόπλακες κατασχέθηκαν και ενσωματώθηκαν στα οχυρωματικά έργα.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Τώρα, ωστόσο, στα τέλη του αιώνα, οι απαιτήσεις του Σαμπρί Πασά ήταν κάπως διαφορετικές και στην πραγματικότητα ήθελε να το επιτάξει. Παρόλη την εκτεταμένη αντίδραση, η Ισραηλιτική Κοινότητα τελικά εξαναγκάστηκε να υποχωρήσει στις απαιτήσεις του και έτσι απαλλοτριώθηκε μία αρκετά μεγάλη γωνία του νεκροταφείου, προκειμένου να δημιουργηθεί η νέα Λεωφόρος Χαμιντιέ (σημερινή Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας).
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Σχεδόν όλες οι κατασχεμένες πλάκες (οι οποίες φυσικά έφεραν επιγραφές) χρησιμοποιήθηκαν στο χτίσιμο των θεμελίων μιας νέας σχολής (της Χαμιντιέ), η οποία στη συνέχεια εξελίχθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Είχε πλέον δημιουργηθεί ένα προηγούμενο για μελλοντική καταπάτηση του νεκροταφείου από αυτό το Ίδρυμα.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Ως απάντηση στην απαλλοτρίωση, μία ομάδα Εβραίων της Θεσσαλονίκης δημιούργησε έναν ανεπίσημο σύλλογο με σκοπό όχι μόνο να το προστατεύσει από μελλοντικές απαλλοτριώσεις, αλλά και να συγκεντρώσει χρήματα για την κατασκευή ενός τοίχου κατά μήκος του νεκροταφείου.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Εκτός από αυτόν τον ανεπίσημο σύλλογο, ιδρύθηκε μία οργάνωση που εκπροσωπούσε επίσημα την Ισραηλιτική Κοινότητα , γνωστή ως Hessed ve Emeth
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, μία περιοχή περιφραγμένη ήταν σχεδόν απαραβίαστη. Ποτέ έως τότε δεν είχε χτιστεί τοίχος στο Εβραϊκό νεκροταφείο, γιατί απλά κατά το 16ο-18ο αιώνα αυτό αναπτυσσόταν φυσιολογικά και ανεπίσημα σε μία περιοχή που τότε θεωρούταν ότι δεν είχε καμιά αξία.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Αυτή η προσπάθεια, όπως και η προηγούμενη, απέτυχε σχεδόν αμέσως. Δεν μπόρεσαν να συλλέξουν χρήματα και, μετά τις αρχικές απαλλοτριώσεις, το ζήτημα φαίνεται ότι ξεχάστηκε, με την ελπίδα ότι δε θα ακολουθούσαν άλλες.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Το 1901, η οργάνωση διαλύθηκε και λίγο αργότερα, γεγονότα όπως το Κίνημα των Νεότουρκων και οι δύο Βαλκανικοί Πόλεμοι, έστρεψαν την προσοχή αλλού.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Το 1913, σχεδόν αμέσως μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό στρατό, οι Εβραίοι κατέθεσαν επίσημα στις αρχές τις ενστάσεις τους σχετικά με πολλούς βανδαλισμούς που είχαν σημειωθεί.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Είχαν βρεθεί τάφοι βεβηλωμένοι και σπασμένοι, προφανώς στα πλαίσια αναζήτησης αντικειμένων αξίας.
[FONT=Arial, Helvetica, sans-serif]Οι αρχές αδιαφόρησαν και κάλεσαν τους Εβραίους να προστατεύσουν τη μεγάλη ανοικτή περιοχή όσο καλύτερα μπορούσαν.

Το ζήτημα της απαλλοτρίωσης ξανατέθηκε μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.
Ένας Γάλλος πολεοδόμος ονόματι Ερνέστ Εμπράρ κλήθηκε από τις αρχές της Θεσσαλονίκης για να αναλάβει τον επανασχεδιασμό του κέντρου της πόλης που είχε καταστραφεί. Ο Εμπράρ οραματίστηκε τη μελλοντική ανάπτυξη της πόλης, που θα εκτεινόταν πέρα από τα νοτιοανατολικά και τα βορειοδυτικά τείχη της.
Ήδη η περιοχή Χαμιντιέ είχε εκσυγχρονιστεί και επρόκειτο να συνδεθεί με το ανασχεδιασμένο κέντρο της πόλης. Κατέστη λοιπόν προφανές ότι το Εβραϊκό νεκροταφείο εμπόδιζε τον εκσυγχρονισμό αλλά και την επέκταση της πόλης. Το σχέδιο του Εμπράρ προέβλεπε συγκεκριμένα τη μελλοντική ανάπτυξη του Πανεπιστημίου και τη δημιουργία ενός τεράστιου πάρκου, το οποίο θα παρείχε πρόσβαση μεταξύ των παλιών και των νέων συνοικιών της πόλης.
Οι συζητήσεις και οι διαφωνίες συνεχίστηκαν μέχρι τα τέλη του 1920.
Για πολλούς Έλληνες Χριστιανούς η παρουσία μιας τόσο εκτεταμένης νεκρόπολης μέσα στην καρδιά της πόλης δεν φαινόταν πια μόνο ασυνήθιστη, αλλά και απεχθής.
Είχε ήδη αρχίσει η κατεδάφιση των μαυσωλείων και των μικρών κοιμητηρίων των Μουσουλμάνων που βρίσκονταν διάσπαρτα στην πόλη. Το νεκροταφείο των Ντονμέδων, το παλαιότερο κομμάτι του οποίου βρισκόταν δίπλα στο Εβραϊκό νεκροταφείο, απαλλοτριώθηκε, όπως συνέβη και με τα άλλα δύο νεκροταφεία τους που λειτουργούσαν για περίπου 150 χρόνια. (Κανένα ίχνος δεν παραμένει σήμερα).

Τελικά, το 1930, μετά από μια σειρά ιδιαίτερα καταστρεπτικών μεμονωμένων βανδαλισμών, θεσπίστηκε ένας νόμος, σύμφωνα με τον οποίο το νεκροταφείο επρόκειτο να απαλλοτριωθεί και τα λείψανα των νεκρών να μεταφερθούν σε νέα τοποθεσία.
Στα επόμενα χρόνια έλαβε χώρα σειρά βίαιων αντι-εβραϊκών επιθέσεων, γνωστές ως το πογκρόμ του Κάμπελ (από το όνομα ενός εβραϊκού συνοικισμού της πόλης). Πάνω από εκατό τάφοι βεβηλώθηκαν.
Και πάλι η Ισραηλιτική Κοινότητα προσέφυγε στις αρχές. Ένα ειδικό σώμα που το αποτελούσαν και Χριστιανοί και Εβραίοι και χρηματοδοτούταν από τους πόρους της Ισραηλιτικής Κοινότητας συστάθηκε, προκειμένου να προστατέψει το νεκροταφείο από περεταίρω βεβήλωση.
Το 1936, επί κυβέρνησης Μεταξά, αποφασίστηκε η διατήρηση του νεκροταφείου στην ίδια τοποθεσία και η δενδροφύτευσή του, προκειμένου να γίνει πιο ελκυστικό.
Ωστόσο, όλες οι προσπάθειες να διασωθεί το νεκροταφείο ήταν πια καταδικασμένες, όταν, το 1937, παραχωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο μια σημαντική έκταση περίπου 12.500 τετραγωνικών μέτρων και σχεδόν αμέσως άρχισε η εκταφή των νεκρών υπό την εποπτεία του Αρχιραβίνου. Η συγκεκριμένη έκταση στέγαζε έναν από τους πιο αρχαίους τομείς του νεκροταφείου και έτσι ξεθάφτηκαν και μεταφέρθηκαν τα λείψανα πολλών ξακουστών ραβίνων και μυστικιστών, όπως του Σαμουέλ Γκαόν που είχε πεθάνει το 1667.

Λίγο μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς, στις 8 Απριλίου 1941, μία ομάδα πολιτών, ανάμεσά τους και μέλη του δημοτικού συμβουλίου, αιτήθηκε από τη διοίκηση των Ναζί την απαλλοτρίωση της συνολικής έκτασης του νεκροταφείου.
Καθώς η απόφαση για την ολοκληρωτική καταστροφή της μεγάλης Εβραϊκής κοινότητας της πόλης είχε ήδη ληφθεί, οι Γερμανοί ήταν ιδιαίτερα πρόθυμοι να συναινέσουν.
Τον επόμενο χρόνο ανακοινώθηκε στην Ισραηλιτική Κοινότητα μία διαταγή για την άμεση απαλλοτρίωση δύο μεγάλων εκτάσεων του νεκροταφείου, η πρώτη βρισκόταν ακριβώς μπροστά από το Πανεπιστήμιο και η δεύτερη στα βορειοανατολικά, κοντά στις Σαράντα Εκκλησιές. Επιτράπηκε η διατήρηση των τάφων που είχαν χτιστεί τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ διατάχθηκε να ξεκινήσει άμεσα η εκταφή των λειψάνων από τους υπόλοιπους.

Το νεκροταφείο επρόκειτο να καταστραφεί μετά την ολοκλήρωση των εκταφών. Η διαδικασία ήταν φρικτή, καθώς οι τάφοι καταστρέφονταν ανεξάρτητα από την παλαιότητα ή το ιστορικό ενδιαφέρον των επιγραφών. Βουνά από τούβλα που κάλυπταν τα μνήματα κατασχέθηκαν από τους Γερμανούς ή διατέθηκαν σε Έλληνες Χριστιανούς με ή χωρίς αντάλλαγμα.
Ο αρχαιολόγος Πελεκίδης εργάστηκε σε συνεργασία με τις ομάδες καταστροφής και εξέτασε τεράστιο όγκο επιγραφών, προκειμένου να διασωθούν εκείνες που έφεραν Λατινικές, Ελληνικές ή Βυζαντινές επιγραφές. Οι Εβραϊκές επιγραφές αγνοήθηκαν.
Μεγάλος αριθμός μεταφέρθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως δομικά υλικά για την ανοικοδόμηση της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου. Μέσα σε ένα μήνα, η σπουδαία νεκρόπολη έμοιαζε με σεληνιακό τοπίο.
Στη ρημαγμένη αυτή έκταση υπήρχαν κομματιασμένα μάρμαρα, σωροί από χώμα και τούβλα αναμεμιγμένα με τα λείψανα των νεκρών.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η καταστροφή του νεκροταφείου ήταν ένα μέρος του γενικότερου σχεδίου για την καταστροφή της ίδιας της κοινότητας.
Η θέα αυτού του τοπίου του θανάτου συνέβαλε στην πτώση του ηθικού των Εβραίων. Ήταν σα να είχε διαρραγεί το τελευταίο σημείο επαφής με την πόλη.
Λίγο καιρό αργότερα, στις 15 Μαρτίου 1943, ξεκίνησε η πρώτη από τις αποστολές που επρόκειτο να στείλουν περισσότερους από 56.000 Εβραίους στο θάνατο στην Πολωνία, άθαφτους.
Μέχρι τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, η Θεσσαλονίκη ήταν μία πόλη απαλλαγμένη από τους Εβραίους της και ό, τι είχε απομείνει από την πλούσια Σεφαραδίτικη ιστορία της βρισκόταν πια στους έρημους τάφους, τα έρημα σπίτια και μαγαζιά.
Το τελευταίο ίχνος του πλουραλισμού είχε εξαφανιστεί σχεδόν χωρίς ίχνος.
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία αυτής της συλλογής είναι ότι φανερώνει σημασία που είχε για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης το μεγάλο νεκροταφείο τους.
Ήταν ένα μέρος όπου οι ζωντανοί συναντούσαν τους νεκρούς και διατηρούσαν μία επικοινωνία που ενδυνάμωνε όσους αναζητούσαν τους προγόνους τους, μεγάλους αγίους, συγγενείς και φίλους που είχαν αναπαυθεί εν ειρήνη.[FONT=Helvetica, Arial, Sans-serif]

 

[ΕΡΣΗ]

H ΕβραΙκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης αναφέρεται από τα Ρωμαϊκά χρόνια και ο Απόστολος Παύλος δίδαξε στη συναγωγή της Θεσσαλονίκης.

H ΕβραΙκή κοινότητα εξολοθρεύτηκε γιατί η πόλη ήταν από την αρχή κάτω από τη γερμανική κατοχή.

Καταρχην να πω οτι τα στοιχεια που παραθετεις ειναι σωστα. Δυο ησσονος σημασιας παρατηρησεις: Προφανως και θα υπηρχαν και στην Θεσσαλονικη εβραικη κοινοτητα απο την εποχη της ρωμαιοκτατιας, αλλα η σχεδον η απολυτη πλειοψηφια του 20ου αιωνα ηταν οι απογονοι των εκδιωχθεντων απο την Ισπανια σεφαραδιτων εβραιων.
Τοσο η Θεσσαλονικη οσο και η Αθηνα τελουσαν καθολη τη διαρκεια της κατοχης υπο γερμανικη διοικηση. Ομως διαφορετικης αντιμετωπισης ετυχαν οι αθηναιοι εβραιοι απο τους θεσσαλονικεις εβραιους. Η εξηγηση, κατα τη γνωμη μου βρισκεται σε αυτα που αναφερονται στο προηγουμενο ποστ μου.
Και οσον αφορα την πολιτικη των βυζαντινων αυτοκρατορων, δεν εχεις αδικο οτι τους αντιμετωπιζαν σε επιπεδο νομοθεσιας με αδικο τροπο. (Ειναι ζητημα ιστορικης ερευνας να μαθουμε σε ποιον βαθμο εφαρμοστηκαν αυτοι οι νομοι και σε ποιες περιοχες της επικρατειας). Δημιουργει ομως λαθος εντυπωσεις αν παρουσιαζονται αποκομενες οι δυσμενεις αυτες νομοθετικες διακρισεις, απο την υπολοιπη ευρωπαικη πραγματικοτητα της αντιστοιχης εποχης. Η συγκριση των νομοθετηματων των διαφορων επικρατιων, δειχνει οτι η Βυζαντινη Αυτοκρατορια στην κλιμακα της αδικιας προς τον εβραικο λαο δεν ηταν στα πανω πανω σκαλοπατια.

 

[traveladdict]

Η συγκριση των νομοθετηματων των διαφορων επικρατιων, δειχνει οτι η Βυζαντινη Αυτοκρατορια στην κλιμακα της αδικιας προς τον εβραικο λαο δεν ηταν στα πανω πανω σκαλοπατια.

Kάτι που δεν τη δικαιολογεί πάντως.
Μη συγκρίνουμε την οπισθοδρομική Μεσαιωνική Δύση με την πολιτισμένη - για τα δεδομένα της εποχής - Ανατολή.

 

[ΕΡΣΗ]

Για αυτο θεωρειται πολιτισμενη για τα μετρα της εποχης. Και επειδη δεν ηταν στο πανω σκαλι. Παντως πολυ ενδιαφερον βιβλιο και καλογραμμενο, διαβαζεται με μιας παρα τον ογκο του κα το οποιο αναφερεται εκτενως στο θεμα των Εβραιων της Θεσσαλονικης ειναι το βιβλιο του Μαρκ Μαζαουερ "Θεσσαλονικη η πολη των φαντασματων" εκδοσεις Αλεξανδρεια.

 

[panpan]

εχθες επισκεφτηκα για ακομα μια φορα το εβραικο μουσειο στην Girona
απο το μερος που εκδιωχθηκαν
Ενα μουσειο που αξιζει πραγματικα να το επισκεφτουν οσοι βρισκωντε
στην Καταλανια

 

[pigi_dikaiou]

Μηπως μπορει κανεις να μου πει,γιατι αυτος ο ταλαιπωρος λαος οπου κι αν πηγε εξεδιωχθη κακην κακως, μεχρι να καταληξει στην Παλαιστινη?

 

[panpan]

Μηπως μπορει κανεις να μου πει,γιατι αυτος ο ταλαιπωρος λαος οπου κι αν πηγε εξεδιωχθη κακην κακως, μεχρι να καταληξει στην Παλαιστινη?

Ματθαιος 27 ,25

 

[pigi_dikaiou]

Ματθαιος 27 ,25

εκεί θα πρέπει να ανατρέξω δηλαδή για να μάθω γιατί τους έδιωξαν από την Ισπανία κι όχι μόνο;