Eurotraveler
Member
Κι εκεί που έχω ήδη ιστορίες ανολοκλήρωτες, αποφάσισα να ξεκινήσω ακόμα μια. Είναι όμως σύντομη, περισσότερο μια καταγραφή των εντυπώσεων μου από το ταξίδι, όσο αυτό είναι ακόμα πρόσφατο. Μια mini ταξιδιωτική ιστορία λοιπόν, που θα αρχίσει και θα τελειώσει σε αυτό το post.
Αυτονομία σε δύο επίπεδα
Το Τρεντίνο-Νότιο Τιρόλο (Trentino-Alto Adige/Südtirol) είναι μια από τις πέντε ιταλικές περιφέρειες ειδικού καθεστώτος, που απολαμβάνουν αυτονομία σε σχέση με την κεντρική κυβέρνηση. Στην περιφέρεια όμως αυτή η αυτονομία εκδηλώνεται σε δύο επίπεδα. Η ιταλόφωνη επαρχία του Τρέντο (Τρεντίνο) και η σε μεγάλο βαθμό γερμανόφωνη επαρχία του Μπολτζάνο (Νότιο Τιρόλο) είναι αυτόνομες όχι μόνο σε σχέση με την κεντρική κυβέρνηση, αλλά και μεταξύ τους. Η ενισχυμένη αυτή αυτονομία έχει την έννοια πως μια ρύθμιση που αφορά την περιφέρεια είναι αποτέλεσμα των ρυθμίσεων των δύο επιμέρους επαρχιών κι όχι πως μια ρύθμιση της περιφέρειας έχει εφαρμογή στις δύο επαρχίες. Η πρωτοβουλία των επαρχιών προηγείται δηλαδή της πρωτοβουλίας της περιφέρειας.
επιγραφή σε κεντρικό δρόμο του Μπολτζάνο που καταδικάζει την προσπάθεια "ιταλοποίησης" της περιοχής από το δικτατορικό καθεστώς
Τρέντο ή Μπολτζάνο;
Οι δύο μεγαλύτερες πόλεις της περιφέρειας Τρεντίνο-Νότιο Τιρόλο και πρωτεύουσες των επιμέρους αυτόνομων επαρχιών Τρέντο (Τρεντίνο) και Μπολτζάνο (Νότιο Τιρόλο) αντίστοιχα είναι κοντά η μία στην άλλη όχι μόνο χιλιομετρικά, αφού απέχουν 60 χιλιόμετρα το ένα από το άλλο, αλλά και πληθυσμιακά, αφού το Τρέντο είναι μεγαλύτερο μόνο κατά 10.000 περίπου κατοίκους. Αμφότερες διαθέτουν ένα όμορφο κέντρο, ούτε μεγάλο, ούτε μικρό, πεζοδρομημένο και στις δύο περιπτώσεις, με μεσαιωνικά και αναγεννησιακά κτίρια στην περίπτωση του Τρέντο, με τιρολέζικη σπίτια και στοές στην περίπτωση του Μπολτζάνο.
Έχοντας πλέον δει και τις δύο πόλεις, επιβεβαιώνω αυτό που είχα διαβάσει εξαρχής, ότι δηλαδή το Τρέντο είναι έντονα ιταλικό, ενώ στο Μπολτζάνο υστερεί το ιταλικό στοιχείο. Το Τρέντο θα ήταν για μένα μια ακόμα όμορφη πόλη σαν τις τόσες άλλες του ιταλικού Βορρά, αν δεν είχε τα βουνά. Η τοποθεσία στην οποία είναι κτισμένο το Τρέντο, δηλαδή η θέση του στο μικρό άνοιγμα που σχηματίζει ο ποταμός Αδίγης ανάμεσα στα βουνά, είναι αυτή που το κάνει ξεχωριστό σε σχέση με τις υπόλοιπες πόλεις της βόρειας Ιταλίας, στο γεωγραφικό ανάγλυφο της οποίας δεσπόζει η κοιλάδα του Πάδου. Το Μπολτζάνο πάλι μόνο Ιταλία δε θυμίζει. Αν με ρωτούσε κάνεις πού αισθανόμουν ότι βρισκόμουν όσο ήμουν στο Μπολτζάνο, θα του απαντούσα "Στην Αυστρία. Πού αλλού;". Το Μπολτζάνο είναι μια πόλη γεμάτη τιρολέζικα σπίτια, με ένα γοτθικό καθεδρικό ναό με πολύχρωμη στέγη και με φούρνους που πουλούν στρούντελ και γουρούνια από μάρτζιπαν. Πέρα από το ιστορικό της κέντρο καθεαυτό, κάθε πόλη έχει τα δικά της bonus. Το Τρέντο έχει το μοντέρνο Μουσείο Επιστημών, MuSe, με το καλαίσθητο κτιριακό συγκρότημα που το περιβάλλει, έργο του Renzo Piano, καθώς και το κάστρο Buonconsoglio. Το τελευταίο, γνωστό για τις μεσαιωνικές του νωπογραφίες στις οποίες απεικονίζονται οι μήνες του χρόνου, αποτέλεσε την έδρα των επισκόπων-ηγεμόνων του Τρέντο και σήμερα λειτουργεί ως ένα πολύ καλά οργανωμένο μουσείο. Το Μπολτζάνο έχει τον άνθρωπο των Άλπεων, τον Ötzi, τη μούμια, που βρέθηκε το 1991 και χρονολογείται στην τέταρτη χιλιετία π.Χ. Στεγάζεται στο αρχαιολογικό μουσείο, το οποίο όμως δεν επισκέφθηκα.
Και παρότι το Τρέντο είναι μάλλον εκείνο που έχει τα περισσότερα αξιοθέατα, στην ερώτηση ποια πόλη είναι η ομορφότερη θα απαντήσω το Μπολτζάνο. Και μάλιστα θεωρώ ότι είναι μια από τις πιο αδικημένες φωτογραφικά πόλεις, καθώς οι εικόνες του διαδικτύου καθόλου δε με είχαν προετοιμάσει για τις εικόνες που είδα από κοντά.
Via Giannantonio Manci, Τρέντο
Τρέντο
θέα στην πόλη από το κάστρο Buonconsoglio, Τρέντο
στην είσοδο του Muse, Τρέντο
Via Rodolfo Belenzani, Τρέντο
Piazza Duomo, Τρέντο
το καφέ του Stadt Hotel Città, Μπολτζάνο
Via dei Portici, Μπολτζάνο
Via dei Grappoli, Μπολτζάνο
Via Argentieri, Μπολτζάνο
Στο "οροπέδιο του πεύκου"
Ανεβαίνοντας κάνεις τα πρώτα βουνά στα ανατολικά του Τρέντο φτάνει σε ένα πρώτο πλάτωμα και συνεχίζοντας την ανάβαση από εκεί με κατεύθυνση βορειοανατολικά φτάνει στο altopiano di Pinè, ήτοι "οροπέδιο του πεύκου".
Η Baselga di Pinè είναι η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής. Απέχει από το Τρέντο μόλις 18 χιλιόμετρα. Όμως η υψομετρική διαφορά κάνει τις δύο πολιτείες να μοιάζουν πιο μακρινές. Το Τρέντο είναι χτισμένο σε υψόμετρο 200 μέτρα περίπου, ενώ η Baselga στα 1000 περίπου μέτρα. Πράγματι, το Τρέντο είναι μια πόλη ανάμεσα στα βουνά, ενώ η Baselga είναι μια πόλη πάνω στα βουνά. Στο Τρέντο ο ήλιος παραμένει κρυμμένος για κάμποσες ώρες πίσω από τα βουνά, ενώ η Baselga λόγω της θέσης της στο οροπέδιο είναι πολύ πιο εκτεθειμένη στον ήλιο. Όμως και πολύ πιο κρύα. Η θερμοκρασία εκεί είναι κατά μέσο όρο 5 βαθμούς πιο χαμηλή από αυτήν στον Τρέντο. "Fa più freddo a Pinè" μας είπε ένας κύριος που περίμενε μαζί με εμάς το λεωφορείο από το Τρέντο στην Baselga όταν τον ρωτήσαμε αν είμαστε στη σωστή στάση και χάρη στο τραγούδι "Ma che freddo fa" της Nada, το οποίο άκουγα συχνά την εποχή που άκουγα ιταλικά, κατάλαβα εύκολα τι εννοούσε. Και καθώς η Baselga είναι κτισμένη σε αυτό το υψόμετρο, η αρχιτεκτονική της είναι χαρακτηριστική ενός ορεινού οικισμού. Χωρίς να είναι περισσότερο ή λιγότερο "ιταλική", σίγουρα είναι πολύ διαφορετική από αυτή του Τρέντο.
Η Baselga είναι όμως και μια από τις τοποθεσίες που επλήγησαν περισσότερο από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που γνώρισε η Ιταλία στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου. 300 εκτάρια δάσους καταστράφηκαν στην περιοχή από τους πολύ ισχυρούς ανέμους, των οποίων η ταχύτητα έφτασε τα 127 km/h! Το μέγεθος της φυσικής καταστροφής είναι ασύλληπτο. Σε πολλά σημεία φαίνονται τα λίγα δέντρα που έχουν μείνει όρθια ανάμεσα σε τόσα ισοπεδωμένα και στη θέα της εικόνας αυτής μπορεί κανείς να αντιληφθεί έστω και λίγο πόσο πλούσια ήταν η φύση σε αυτήν την περιοχή πριν την καταστροφή. Παρόλα αυτά, η Baselga παραμένει μια όμορφη και ήσυχη μικρή πόλη με μια λίμνη όλη δική της. Είναι η μικρή λίμνη Serraia, η επιφάνεια της οποίας είναι μόλις 0,45 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πίσω δε από τη λίμνη αυτή, υπάρχει μια ακόμη μικρότερη, η Lago di Piazze.
Η Miola di Pinè είναι ένας ακόμα οικισμός στο οροπέδιο του πεύκου. Αποτελεί με την Baselga μία ενότητα, με την έννοια ότι ανάμεσα στους δύο οικισμούς δεν παρεμβάλλεται άκτιστο τμήμα γης και μέσα σε 20 λεπτά φτάνει κανείς με τα πόδια από την Baselga στη Miola. Η Miola είναι κτισμένη σε ένα μικρό λόφο και είναι κατά πολύ μικρότερη από την Baselga, τα Σαββατοκύριακα του Δεκεμβρίου όμως συγκεντρώνει πλήθος κόσμου, που έρχεται για να δει τις αμέτρητες φάτνες της. Στη Miola την περίοδο των γιορτών μπορείς ακόμα και να ανοίξεις την πόρτα που οδηγεί στον κήπο ενός σπιτιού, για να δεις μια φάτνη. Το γραφείο τουρισμού παρέχει ένα χάρτη του οικισμού με φωτογραφίες από διάφορες φιγούρες φάτνης και παρακινεί μικρούς και μεγάλους να ξεκινήσουν να τις αναζητούν. Και αυτό κάνουν. Οι περισσότεροι απ'όσους είδαμε να περιπλανιούνται στα δρομάκια της Miola την Κυριακή πριν τα Χριστούγεννα κρατούσαν ένα χάρτη και έψαχναν. Εκτός από τις φάτνες στους εξωτερικούς χώρους και στα παράθυρα, υπάρχουν μερικές ακόμα σε εσωτερικούς χώρους. Οι πρώτες φάτνες που είδαμε ήταν συγκεντρωμένες στο χώρο ενός πρώην τυροκομείου. Σίγουρα όμως η πιο εντυπωσιακή είναι η φάτνη της οικογένειας Anesin. Σε εσωτερικό χώρο κι αυτή, αναπαριστά με ήχο, κίνηση και πλήθος από φιγούρες τη μέρα της γέννησης του Χριστού από το πρωί ως το βράδυ και όλοι οι κάτοικοι της Βηθλεέμ είναι παρόντες.
Η καλύτερες μέρες για να επισκεφθεί κανείς τη Miola την περίοδο των γιορτών είναι το Σάββατο και η Κυριακή. Τότε στήνεται μια μικρή αγορά στο κέντρο του οικισμού και όλες οι φάτνες είναι ανοιχτές στο κοινό. Δεν είμαι σίγουρος αν οι φάτνες που βρίσκονται σε εσωτερικούς χώρους είναι επισκέψιμες και τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδας.
Πρόσβαση: Η Baselga di Pinè -έτσι και η Miola- εξυπηρετείται από τα λεωφορεία B402 και B403, τα οποία την συνδέουν με το Τρέντο σε περίπου 35 και 45 λεπτά αντίστοιχα.
Baselga di Pinè
η φάτνη της οικογένειας Anesin στη Miola di Pinè
Κάτω από τις κορυφές των Δολομιτών
Μπορεί να μην κάνουμε σκι και να θέλαμε να επικεντρωθούμε στις πόλεις της περιοχής, ώστε να δούμε τις χριστουγεννιάτικες αγορές τους, ωστόσο δε θα μπορούσαμε να μη δούμε έστω και από μακριά τις απόκρημνες κορυφές των Δολομιτών. Τις είδαμε λοιπόν από δύο διαφορετικά σημεία. Το ένα ήταν το Ortisei στην Val Gardena και το άλλο η Santa Maddalena στην Val di Funes. Και παρότι σκέφτηκα ακόμα και το ενδεχόμενο να μην πάμε σε κανένα από τα δύο, καθώς η πρόσβαση με άγχωνε λίγο και φοβόμουν ότι θα χάναμε αρκετό χρόνο στις μετακινήσεις, αυτές οι τοποθεσίες αποδείχτηκαν τελικά από τις ωραιότερες του ταξιδιού.
Το Ortisei είναι μια μικρή πόλη, παρότι δεν έχει αστική ατμόσφαιρα, ενώ πριν βρεθώ εκεί το είχα στο νου μου περισσότερο ως ένα αλπικό χωριό. Τώρα γνωρίζω πολύ καλά ότι πρόκειται για ένα θέρετρο. Το κέντρο του είναι χωρίς υπερβολή κουκλίστικο. Τα πιο χαρακτηριστικά του κτίρια έχουν μια μοναδική αρχιτεκτονική και είναι τόσο περίτεχνος ο εξωτερικός τους διάκοσμος, που μοιάζουν να έχουν βγει από το ωραιότερο παιδικό χριστουγεννιάτικο βιβλίο. Ως θέρετρο το Ortisei έχει αρκετά καταστήματα για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ και της πεζοπορίας, ενώ γύρω από το κέντρο υπάρχουν ξενοδοχεία και ακόμα περισσότερα αλπικού στυλ κτίρια.
Πρόσβαση: Η στάση San Antonio είναι η πιο κεντρική στο Ortisei και πρακτικά τρεις επιλογές έχει κάποιος για να μεταβεί από το Μπολτζάνο με τη δημόσια συγκοινωνία. Το λεωφορείο 350, το λεωφορείο 170 και τρένο μέχρι την Ponte Gardena και από εκεί το λεωφορείο 350. Ο χρόνος σε κάθε περίπτωση είναι λίγο λιγότερο ή λίγο περισσότερο από μία ώρα. Εμείς πήγαμε με τρένο στην Ponte Gardena και από εκεί πήραμε το λεωφορείο 350, ενώ για την επιστροφή στο Μπολτζάνο πήραμε το λεωφορείο 170. Η μαγευτική θέα προς το Ortisei και την Val Gardena στην αρχή της διαδρομής, ένα δραματικό ηλιοβασίλεμα ανάμεσα στους ορεινούς όγκους αμέσως μετά και στη συνέχεια η διέλευση μέσα από το Kastelruth είχαν ως αποτέλεσμα η διαδρομή αυτή με το λεωφορείο 170 να γίνει μια από τις ωραιότερες διαδρομές που έχω κάνει ποτέ.
Η Val di Funes ήταν ένα όνειρο που νόμιζα ότι θα έμενε απραγματοποίητο. Το γεγονός ότι δε θα είχαμε αυτοκίνητο σε συνδυασμό με το ότι θα χρειαζόταν να διανύσουμε αποστάσεις με τα πόδια μέσα στο χιόνι για να φτάσουμε απλά και μόνο σε ένα σημείο από το οποίο θα βγάζαμε φωτογραφίες και θα φεύγαμε, με είχε κάνει να μην την εντάξω καν στο αρχικό πρόγραμμα. Άλλωστε θεωρούσα πως όταν η τοποθεσία είναι καλυμμένη με χιόνι, χάνονται τα χαρακτηριστικά ζωηρά της χρώματα. Όσο όμως βρισκόμουν στην ευρύτερη περιοχή και μελετούσα την πρόσβαση, διαπίστωσα ότι αυτή δεν ήταν πια και τόσο δύσκολη. Και πράγματι, αν και χρειάστηκε να μπούμε σε λεωφορεία και τρένα, η αναμονή για το κάθε μέσο ήταν ελάχιστη ή ακόμα και μηδενική. Και, το κυριότερο, η θέα της εκκλησίας San Giovanni in Ranui στο πολυφωτοφραφημένο τοπίο ήταν υπέροχη. Σκηνικό σε τρία πλάνα. Εκκλησία, δάσος, κορυφές.
Πρόσβαση: Για να φτάσει κανείς από το Μπολτζάνο στην Santa Maddalena της Val di Funes θα πρέπει να πάρει το τρένο και να αποβιβαστεί στο Klausen/Chiusa, από εκεί να περπατήσει ως τη στάση (αφετηρία) των λεωφορείων και να πάρει το λεωφορείο 340 μέχρι το Mileins, να αποβιβαστεί εκεί και να πάρει το λεωφορείο με τον ίδιο αριθμό (340) για τη στάση που προτιμάει στην Santa Maddalena. Αν κατάλαβα καλά, το δεύτερο 340 θα περιμένει κατά κανόνα το πρώτο για να γίνει η μετεπιβίβαση των επιβατών στο Mileins. Από τις στάσεις στην Santa Maddalena εκείνη που εξυπηρετεί περισσότερο για την εκκλησία San Giovanni in Ranui είναι η στάση Ranui.
Από το Μπρεσανόνε η πρόσβαση στην Santa Maddalena είναι πιο εύκολη. Το λεωφορείο 340 συνδέει τις δύο τοποθεσίες σε περίπου μισή ώρα.
η εκκλησία San Giovanni in Ranui
Santa Maddalena, Val di Funes
Μια ρομαντική χριστουγεννιάτικη εμπειρία
Το Bressanone ή Brixen ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη στο στάδιο πριν το ταξίδι. Βλέποντας φωτογραφίες της πόλης εντυπωσιάστηκα τόσο ώστε να την καταστήσω εκ των προτέρων το highlight του ταξιδιού, την πόλη που ήθελα περισσότερο να δω. Εντέλει όχι το φωτογονές Μπρεσανόνε, αλλά το λιγότερο φωτογονές Μπολτζάνο έγινε η αγαπημένη μου πόλη στην περιοχή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το Μπρεσανόνε δεν είναι όμορφο. Και μάλιστα αποδείχθηκε ότι είχε πολλά περισσότερα από αυτά που νόμιζα, διαψεύδοντας έτσι την εντύπωση που μου είχε δώσει ο χάρτης του google maps ότι το κέντρο του είναι πολύ μικρό. Η κεντρική πλατεία με τον Καθεδρικό Ναό, τα στενά στα δυτικά της πλατείας, το επισκοπικό μέγαρο (Hofburg), η οδός με τις αψίδες -σαν μια μικρογραφία της Via dei Portici του Μπολτζάνο- Via Portici Maggiori, η εκτός των τειχών και παράλληλη σε αυτήν Via Bastion Maggiori και ο εμπορικός δρόμος Via Mercato Vecchio είναι τα κυριότερα σημεία αναφοράς στο κέντρο της πόλης.
Η πραγματική έκπληξη όμως στο Μπρεσανόνε ήταν άλλη. Μόλις φτάσαμε στην πόλη, οι ανθρώπινες φωνές είχαν σωπάσει. Ακουγόταν μόνον ο ήχος από μερικά τύμπανα. Πλησιάζοντας λίγο προς το κέντρο, ανακαλύψαμε την προέλευση του ήχου. Ήταν ο χριστουγεννιάτικος άγγελος της πόλης, ο "Brixner Weihnachtsengel". Δεν ήταν όμως μόνος του. Είχε μαζί του 14 ακόμα μπαρόκ αγγέλους (Barockengeln) και τις φιγούρες της χριστουγεννιάτικης φάτνης. Διέσχιζαν μαζί τους δρόμους της πόλης, σχηματίζοντας μια ρομαντική χριστουγεννιάτικη πομπή. Κάποιες φορές διέκοπταν τη διαδρομή τους, για να δώσουν το ρόλο σε τέσσερις μουσικούς της πόλης, οι οποίοι έπαιζαν μουσική και τραγουδούσαν. Μαζί με τους υπόλοιπους επισκέπτες, αλλά και τους κατοίκους παρακολουθήσαμε κι εμείς την έλευση του αγγέλου και απολαύσαμε τις χριστουγεννιάτικες μελωδίες, βιώνοντας μια έντονα χριστουγεννιάτικη εμπειρία. Μετά την τελευταία της στάση, η πομπή έφτασε στον προορισμό της, την πλατεία του Καθεδρικού. Εκεί οι φιγούρες της φάτνης εγκαταστάθηκαν στη "ζωντανή" φάτνη της πόλης και οι άγγελοι διασκορπίστηκαν στα διάφορα σημεία της πλατείας, προσφέροντας μήλα σε κάθε μικρό επισκέπτη της χριστουγεννιάτικης αγοράς.
Via Portici Minori
Via Mercato Vecchio
Piazza del Duomo
Αποτίμηση
Το Τρεντίνο-Νότιο Τιρόλο είναι σήμερα η περιφέρεια με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ιταλία, ενώ το Μπολτζάνο και το Τρέντο βρίσκονται παραδοσιακά στην τριάδα των πόλεων με το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στην Ιταλία. Κυρίως όμως, αυτό που μου εξέπληξε θετικά στην περιοχή ήταν οι καλοί τρόποι των κατοίκων. Πρώτη φορά έβλεπα επιβάτες λεωφορείου να λένε Grazie στον οδηγό όταν αποβιβάζονταν σε μια στάση.
Συνολικά, η (πολύ) βόρεια αυτή περιοχή της Ιταλίας με τις κοιλάδες, τις ασβεστολιθικές βουνοκορφές και τις υπέροχες μικρές πόλεις είναι ένας από εκείνους τους τόπους που αποτελούν τη χαρά του ταξιδιώτη, αλλά διασφαλίζουν και την ευχάριστη ζωή των κατοίκων. Η καλή αισθητική των πόλεων και το πλούσιο φυσικό περιβάλλον, δύο κριτήρια που συχνά λαμβάνω σοβαρά υπ'όψιν κατά την αξιολόγηση ενός προορισμού, πληρούνται στο έπακρο σε αυτή την περιοχή της Ιταλίας. Και παρότι το Ίνσμπρουκ είναι από τις αγαπημένες μου πόλεις, τολμώ να πω ότι σαν περιοχή συνολικά το Νότιο Τιρόλο το βρήκα ακόμα ωραιότερο από το αυστριακό.
Μετακινήσεις
Οι κάρτες Trentino Guest Card για το Τρεντίνο και Südtirol Mobilcard για το Νότιο Τιρόλο καλύπτουν τις μετακινήσεις με όλα τα μέσα μεταφοράς εντός των ορίων καθεμιάς από τις δύο περιοχές αντίστοιχα. Όσον αφορά τα τρένα, περιλαμβάνονται μόνο τα περιφερειακά (regionali), ενώ η Südtirol Mobilcard καλύπτει και το ταξίδι από το Νότιο Τιρόλο ως το Τρέντο.
Περισσότερες πληροφορίες για τις κάρτες εδώ:
https://www.visittrentino.info/en/experience/trentino-guest-card
http://www.mobilcard.info/de/mobilcard.asp
και για τα ακριβή ωράρια και τον υπολογισμό των διαδρομών εδώ:
http://www.ttesercizio.it/?l=en
http://www.sii.bz.it/en/siipdfOldtimetables
Αυτονομία σε δύο επίπεδα
Το Τρεντίνο-Νότιο Τιρόλο (Trentino-Alto Adige/Südtirol) είναι μια από τις πέντε ιταλικές περιφέρειες ειδικού καθεστώτος, που απολαμβάνουν αυτονομία σε σχέση με την κεντρική κυβέρνηση. Στην περιφέρεια όμως αυτή η αυτονομία εκδηλώνεται σε δύο επίπεδα. Η ιταλόφωνη επαρχία του Τρέντο (Τρεντίνο) και η σε μεγάλο βαθμό γερμανόφωνη επαρχία του Μπολτζάνο (Νότιο Τιρόλο) είναι αυτόνομες όχι μόνο σε σχέση με την κεντρική κυβέρνηση, αλλά και μεταξύ τους. Η ενισχυμένη αυτή αυτονομία έχει την έννοια πως μια ρύθμιση που αφορά την περιφέρεια είναι αποτέλεσμα των ρυθμίσεων των δύο επιμέρους επαρχιών κι όχι πως μια ρύθμιση της περιφέρειας έχει εφαρμογή στις δύο επαρχίες. Η πρωτοβουλία των επαρχιών προηγείται δηλαδή της πρωτοβουλίας της περιφέρειας.
επιγραφή σε κεντρικό δρόμο του Μπολτζάνο που καταδικάζει την προσπάθεια "ιταλοποίησης" της περιοχής από το δικτατορικό καθεστώς
Τρέντο ή Μπολτζάνο;
Οι δύο μεγαλύτερες πόλεις της περιφέρειας Τρεντίνο-Νότιο Τιρόλο και πρωτεύουσες των επιμέρους αυτόνομων επαρχιών Τρέντο (Τρεντίνο) και Μπολτζάνο (Νότιο Τιρόλο) αντίστοιχα είναι κοντά η μία στην άλλη όχι μόνο χιλιομετρικά, αφού απέχουν 60 χιλιόμετρα το ένα από το άλλο, αλλά και πληθυσμιακά, αφού το Τρέντο είναι μεγαλύτερο μόνο κατά 10.000 περίπου κατοίκους. Αμφότερες διαθέτουν ένα όμορφο κέντρο, ούτε μεγάλο, ούτε μικρό, πεζοδρομημένο και στις δύο περιπτώσεις, με μεσαιωνικά και αναγεννησιακά κτίρια στην περίπτωση του Τρέντο, με τιρολέζικη σπίτια και στοές στην περίπτωση του Μπολτζάνο.
Έχοντας πλέον δει και τις δύο πόλεις, επιβεβαιώνω αυτό που είχα διαβάσει εξαρχής, ότι δηλαδή το Τρέντο είναι έντονα ιταλικό, ενώ στο Μπολτζάνο υστερεί το ιταλικό στοιχείο. Το Τρέντο θα ήταν για μένα μια ακόμα όμορφη πόλη σαν τις τόσες άλλες του ιταλικού Βορρά, αν δεν είχε τα βουνά. Η τοποθεσία στην οποία είναι κτισμένο το Τρέντο, δηλαδή η θέση του στο μικρό άνοιγμα που σχηματίζει ο ποταμός Αδίγης ανάμεσα στα βουνά, είναι αυτή που το κάνει ξεχωριστό σε σχέση με τις υπόλοιπες πόλεις της βόρειας Ιταλίας, στο γεωγραφικό ανάγλυφο της οποίας δεσπόζει η κοιλάδα του Πάδου. Το Μπολτζάνο πάλι μόνο Ιταλία δε θυμίζει. Αν με ρωτούσε κάνεις πού αισθανόμουν ότι βρισκόμουν όσο ήμουν στο Μπολτζάνο, θα του απαντούσα "Στην Αυστρία. Πού αλλού;". Το Μπολτζάνο είναι μια πόλη γεμάτη τιρολέζικα σπίτια, με ένα γοτθικό καθεδρικό ναό με πολύχρωμη στέγη και με φούρνους που πουλούν στρούντελ και γουρούνια από μάρτζιπαν. Πέρα από το ιστορικό της κέντρο καθεαυτό, κάθε πόλη έχει τα δικά της bonus. Το Τρέντο έχει το μοντέρνο Μουσείο Επιστημών, MuSe, με το καλαίσθητο κτιριακό συγκρότημα που το περιβάλλει, έργο του Renzo Piano, καθώς και το κάστρο Buonconsoglio. Το τελευταίο, γνωστό για τις μεσαιωνικές του νωπογραφίες στις οποίες απεικονίζονται οι μήνες του χρόνου, αποτέλεσε την έδρα των επισκόπων-ηγεμόνων του Τρέντο και σήμερα λειτουργεί ως ένα πολύ καλά οργανωμένο μουσείο. Το Μπολτζάνο έχει τον άνθρωπο των Άλπεων, τον Ötzi, τη μούμια, που βρέθηκε το 1991 και χρονολογείται στην τέταρτη χιλιετία π.Χ. Στεγάζεται στο αρχαιολογικό μουσείο, το οποίο όμως δεν επισκέφθηκα.
Και παρότι το Τρέντο είναι μάλλον εκείνο που έχει τα περισσότερα αξιοθέατα, στην ερώτηση ποια πόλη είναι η ομορφότερη θα απαντήσω το Μπολτζάνο. Και μάλιστα θεωρώ ότι είναι μια από τις πιο αδικημένες φωτογραφικά πόλεις, καθώς οι εικόνες του διαδικτύου καθόλου δε με είχαν προετοιμάσει για τις εικόνες που είδα από κοντά.
Via Giannantonio Manci, Τρέντο
Τρέντο
θέα στην πόλη από το κάστρο Buonconsoglio, Τρέντο
στην είσοδο του Muse, Τρέντο
Via Rodolfo Belenzani, Τρέντο
Piazza Duomo, Τρέντο
το καφέ του Stadt Hotel Città, Μπολτζάνο
Via dei Portici, Μπολτζάνο
Via dei Grappoli, Μπολτζάνο
Via Argentieri, Μπολτζάνο
Στο "οροπέδιο του πεύκου"
Ανεβαίνοντας κάνεις τα πρώτα βουνά στα ανατολικά του Τρέντο φτάνει σε ένα πρώτο πλάτωμα και συνεχίζοντας την ανάβαση από εκεί με κατεύθυνση βορειοανατολικά φτάνει στο altopiano di Pinè, ήτοι "οροπέδιο του πεύκου".
Η Baselga di Pinè είναι η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής. Απέχει από το Τρέντο μόλις 18 χιλιόμετρα. Όμως η υψομετρική διαφορά κάνει τις δύο πολιτείες να μοιάζουν πιο μακρινές. Το Τρέντο είναι χτισμένο σε υψόμετρο 200 μέτρα περίπου, ενώ η Baselga στα 1000 περίπου μέτρα. Πράγματι, το Τρέντο είναι μια πόλη ανάμεσα στα βουνά, ενώ η Baselga είναι μια πόλη πάνω στα βουνά. Στο Τρέντο ο ήλιος παραμένει κρυμμένος για κάμποσες ώρες πίσω από τα βουνά, ενώ η Baselga λόγω της θέσης της στο οροπέδιο είναι πολύ πιο εκτεθειμένη στον ήλιο. Όμως και πολύ πιο κρύα. Η θερμοκρασία εκεί είναι κατά μέσο όρο 5 βαθμούς πιο χαμηλή από αυτήν στον Τρέντο. "Fa più freddo a Pinè" μας είπε ένας κύριος που περίμενε μαζί με εμάς το λεωφορείο από το Τρέντο στην Baselga όταν τον ρωτήσαμε αν είμαστε στη σωστή στάση και χάρη στο τραγούδι "Ma che freddo fa" της Nada, το οποίο άκουγα συχνά την εποχή που άκουγα ιταλικά, κατάλαβα εύκολα τι εννοούσε. Και καθώς η Baselga είναι κτισμένη σε αυτό το υψόμετρο, η αρχιτεκτονική της είναι χαρακτηριστική ενός ορεινού οικισμού. Χωρίς να είναι περισσότερο ή λιγότερο "ιταλική", σίγουρα είναι πολύ διαφορετική από αυτή του Τρέντο.
Η Baselga είναι όμως και μια από τις τοποθεσίες που επλήγησαν περισσότερο από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που γνώρισε η Ιταλία στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου. 300 εκτάρια δάσους καταστράφηκαν στην περιοχή από τους πολύ ισχυρούς ανέμους, των οποίων η ταχύτητα έφτασε τα 127 km/h! Το μέγεθος της φυσικής καταστροφής είναι ασύλληπτο. Σε πολλά σημεία φαίνονται τα λίγα δέντρα που έχουν μείνει όρθια ανάμεσα σε τόσα ισοπεδωμένα και στη θέα της εικόνας αυτής μπορεί κανείς να αντιληφθεί έστω και λίγο πόσο πλούσια ήταν η φύση σε αυτήν την περιοχή πριν την καταστροφή. Παρόλα αυτά, η Baselga παραμένει μια όμορφη και ήσυχη μικρή πόλη με μια λίμνη όλη δική της. Είναι η μικρή λίμνη Serraia, η επιφάνεια της οποίας είναι μόλις 0,45 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πίσω δε από τη λίμνη αυτή, υπάρχει μια ακόμη μικρότερη, η Lago di Piazze.
Η Miola di Pinè είναι ένας ακόμα οικισμός στο οροπέδιο του πεύκου. Αποτελεί με την Baselga μία ενότητα, με την έννοια ότι ανάμεσα στους δύο οικισμούς δεν παρεμβάλλεται άκτιστο τμήμα γης και μέσα σε 20 λεπτά φτάνει κανείς με τα πόδια από την Baselga στη Miola. Η Miola είναι κτισμένη σε ένα μικρό λόφο και είναι κατά πολύ μικρότερη από την Baselga, τα Σαββατοκύριακα του Δεκεμβρίου όμως συγκεντρώνει πλήθος κόσμου, που έρχεται για να δει τις αμέτρητες φάτνες της. Στη Miola την περίοδο των γιορτών μπορείς ακόμα και να ανοίξεις την πόρτα που οδηγεί στον κήπο ενός σπιτιού, για να δεις μια φάτνη. Το γραφείο τουρισμού παρέχει ένα χάρτη του οικισμού με φωτογραφίες από διάφορες φιγούρες φάτνης και παρακινεί μικρούς και μεγάλους να ξεκινήσουν να τις αναζητούν. Και αυτό κάνουν. Οι περισσότεροι απ'όσους είδαμε να περιπλανιούνται στα δρομάκια της Miola την Κυριακή πριν τα Χριστούγεννα κρατούσαν ένα χάρτη και έψαχναν. Εκτός από τις φάτνες στους εξωτερικούς χώρους και στα παράθυρα, υπάρχουν μερικές ακόμα σε εσωτερικούς χώρους. Οι πρώτες φάτνες που είδαμε ήταν συγκεντρωμένες στο χώρο ενός πρώην τυροκομείου. Σίγουρα όμως η πιο εντυπωσιακή είναι η φάτνη της οικογένειας Anesin. Σε εσωτερικό χώρο κι αυτή, αναπαριστά με ήχο, κίνηση και πλήθος από φιγούρες τη μέρα της γέννησης του Χριστού από το πρωί ως το βράδυ και όλοι οι κάτοικοι της Βηθλεέμ είναι παρόντες.
Η καλύτερες μέρες για να επισκεφθεί κανείς τη Miola την περίοδο των γιορτών είναι το Σάββατο και η Κυριακή. Τότε στήνεται μια μικρή αγορά στο κέντρο του οικισμού και όλες οι φάτνες είναι ανοιχτές στο κοινό. Δεν είμαι σίγουρος αν οι φάτνες που βρίσκονται σε εσωτερικούς χώρους είναι επισκέψιμες και τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδας.
Πρόσβαση: Η Baselga di Pinè -έτσι και η Miola- εξυπηρετείται από τα λεωφορεία B402 και B403, τα οποία την συνδέουν με το Τρέντο σε περίπου 35 και 45 λεπτά αντίστοιχα.
Baselga di Pinè
η φάτνη της οικογένειας Anesin στη Miola di Pinè
Κάτω από τις κορυφές των Δολομιτών
Μπορεί να μην κάνουμε σκι και να θέλαμε να επικεντρωθούμε στις πόλεις της περιοχής, ώστε να δούμε τις χριστουγεννιάτικες αγορές τους, ωστόσο δε θα μπορούσαμε να μη δούμε έστω και από μακριά τις απόκρημνες κορυφές των Δολομιτών. Τις είδαμε λοιπόν από δύο διαφορετικά σημεία. Το ένα ήταν το Ortisei στην Val Gardena και το άλλο η Santa Maddalena στην Val di Funes. Και παρότι σκέφτηκα ακόμα και το ενδεχόμενο να μην πάμε σε κανένα από τα δύο, καθώς η πρόσβαση με άγχωνε λίγο και φοβόμουν ότι θα χάναμε αρκετό χρόνο στις μετακινήσεις, αυτές οι τοποθεσίες αποδείχτηκαν τελικά από τις ωραιότερες του ταξιδιού.
Το Ortisei είναι μια μικρή πόλη, παρότι δεν έχει αστική ατμόσφαιρα, ενώ πριν βρεθώ εκεί το είχα στο νου μου περισσότερο ως ένα αλπικό χωριό. Τώρα γνωρίζω πολύ καλά ότι πρόκειται για ένα θέρετρο. Το κέντρο του είναι χωρίς υπερβολή κουκλίστικο. Τα πιο χαρακτηριστικά του κτίρια έχουν μια μοναδική αρχιτεκτονική και είναι τόσο περίτεχνος ο εξωτερικός τους διάκοσμος, που μοιάζουν να έχουν βγει από το ωραιότερο παιδικό χριστουγεννιάτικο βιβλίο. Ως θέρετρο το Ortisei έχει αρκετά καταστήματα για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ και της πεζοπορίας, ενώ γύρω από το κέντρο υπάρχουν ξενοδοχεία και ακόμα περισσότερα αλπικού στυλ κτίρια.
Πρόσβαση: Η στάση San Antonio είναι η πιο κεντρική στο Ortisei και πρακτικά τρεις επιλογές έχει κάποιος για να μεταβεί από το Μπολτζάνο με τη δημόσια συγκοινωνία. Το λεωφορείο 350, το λεωφορείο 170 και τρένο μέχρι την Ponte Gardena και από εκεί το λεωφορείο 350. Ο χρόνος σε κάθε περίπτωση είναι λίγο λιγότερο ή λίγο περισσότερο από μία ώρα. Εμείς πήγαμε με τρένο στην Ponte Gardena και από εκεί πήραμε το λεωφορείο 350, ενώ για την επιστροφή στο Μπολτζάνο πήραμε το λεωφορείο 170. Η μαγευτική θέα προς το Ortisei και την Val Gardena στην αρχή της διαδρομής, ένα δραματικό ηλιοβασίλεμα ανάμεσα στους ορεινούς όγκους αμέσως μετά και στη συνέχεια η διέλευση μέσα από το Kastelruth είχαν ως αποτέλεσμα η διαδρομή αυτή με το λεωφορείο 170 να γίνει μια από τις ωραιότερες διαδρομές που έχω κάνει ποτέ.
Η Val di Funes ήταν ένα όνειρο που νόμιζα ότι θα έμενε απραγματοποίητο. Το γεγονός ότι δε θα είχαμε αυτοκίνητο σε συνδυασμό με το ότι θα χρειαζόταν να διανύσουμε αποστάσεις με τα πόδια μέσα στο χιόνι για να φτάσουμε απλά και μόνο σε ένα σημείο από το οποίο θα βγάζαμε φωτογραφίες και θα φεύγαμε, με είχε κάνει να μην την εντάξω καν στο αρχικό πρόγραμμα. Άλλωστε θεωρούσα πως όταν η τοποθεσία είναι καλυμμένη με χιόνι, χάνονται τα χαρακτηριστικά ζωηρά της χρώματα. Όσο όμως βρισκόμουν στην ευρύτερη περιοχή και μελετούσα την πρόσβαση, διαπίστωσα ότι αυτή δεν ήταν πια και τόσο δύσκολη. Και πράγματι, αν και χρειάστηκε να μπούμε σε λεωφορεία και τρένα, η αναμονή για το κάθε μέσο ήταν ελάχιστη ή ακόμα και μηδενική. Και, το κυριότερο, η θέα της εκκλησίας San Giovanni in Ranui στο πολυφωτοφραφημένο τοπίο ήταν υπέροχη. Σκηνικό σε τρία πλάνα. Εκκλησία, δάσος, κορυφές.
Πρόσβαση: Για να φτάσει κανείς από το Μπολτζάνο στην Santa Maddalena της Val di Funes θα πρέπει να πάρει το τρένο και να αποβιβαστεί στο Klausen/Chiusa, από εκεί να περπατήσει ως τη στάση (αφετηρία) των λεωφορείων και να πάρει το λεωφορείο 340 μέχρι το Mileins, να αποβιβαστεί εκεί και να πάρει το λεωφορείο με τον ίδιο αριθμό (340) για τη στάση που προτιμάει στην Santa Maddalena. Αν κατάλαβα καλά, το δεύτερο 340 θα περιμένει κατά κανόνα το πρώτο για να γίνει η μετεπιβίβαση των επιβατών στο Mileins. Από τις στάσεις στην Santa Maddalena εκείνη που εξυπηρετεί περισσότερο για την εκκλησία San Giovanni in Ranui είναι η στάση Ranui.
Από το Μπρεσανόνε η πρόσβαση στην Santa Maddalena είναι πιο εύκολη. Το λεωφορείο 340 συνδέει τις δύο τοποθεσίες σε περίπου μισή ώρα.
η εκκλησία San Giovanni in Ranui
Santa Maddalena, Val di Funes
Μια ρομαντική χριστουγεννιάτικη εμπειρία
Το Bressanone ή Brixen ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη στο στάδιο πριν το ταξίδι. Βλέποντας φωτογραφίες της πόλης εντυπωσιάστηκα τόσο ώστε να την καταστήσω εκ των προτέρων το highlight του ταξιδιού, την πόλη που ήθελα περισσότερο να δω. Εντέλει όχι το φωτογονές Μπρεσανόνε, αλλά το λιγότερο φωτογονές Μπολτζάνο έγινε η αγαπημένη μου πόλη στην περιοχή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το Μπρεσανόνε δεν είναι όμορφο. Και μάλιστα αποδείχθηκε ότι είχε πολλά περισσότερα από αυτά που νόμιζα, διαψεύδοντας έτσι την εντύπωση που μου είχε δώσει ο χάρτης του google maps ότι το κέντρο του είναι πολύ μικρό. Η κεντρική πλατεία με τον Καθεδρικό Ναό, τα στενά στα δυτικά της πλατείας, το επισκοπικό μέγαρο (Hofburg), η οδός με τις αψίδες -σαν μια μικρογραφία της Via dei Portici του Μπολτζάνο- Via Portici Maggiori, η εκτός των τειχών και παράλληλη σε αυτήν Via Bastion Maggiori και ο εμπορικός δρόμος Via Mercato Vecchio είναι τα κυριότερα σημεία αναφοράς στο κέντρο της πόλης.
Η πραγματική έκπληξη όμως στο Μπρεσανόνε ήταν άλλη. Μόλις φτάσαμε στην πόλη, οι ανθρώπινες φωνές είχαν σωπάσει. Ακουγόταν μόνον ο ήχος από μερικά τύμπανα. Πλησιάζοντας λίγο προς το κέντρο, ανακαλύψαμε την προέλευση του ήχου. Ήταν ο χριστουγεννιάτικος άγγελος της πόλης, ο "Brixner Weihnachtsengel". Δεν ήταν όμως μόνος του. Είχε μαζί του 14 ακόμα μπαρόκ αγγέλους (Barockengeln) και τις φιγούρες της χριστουγεννιάτικης φάτνης. Διέσχιζαν μαζί τους δρόμους της πόλης, σχηματίζοντας μια ρομαντική χριστουγεννιάτικη πομπή. Κάποιες φορές διέκοπταν τη διαδρομή τους, για να δώσουν το ρόλο σε τέσσερις μουσικούς της πόλης, οι οποίοι έπαιζαν μουσική και τραγουδούσαν. Μαζί με τους υπόλοιπους επισκέπτες, αλλά και τους κατοίκους παρακολουθήσαμε κι εμείς την έλευση του αγγέλου και απολαύσαμε τις χριστουγεννιάτικες μελωδίες, βιώνοντας μια έντονα χριστουγεννιάτικη εμπειρία. Μετά την τελευταία της στάση, η πομπή έφτασε στον προορισμό της, την πλατεία του Καθεδρικού. Εκεί οι φιγούρες της φάτνης εγκαταστάθηκαν στη "ζωντανή" φάτνη της πόλης και οι άγγελοι διασκορπίστηκαν στα διάφορα σημεία της πλατείας, προσφέροντας μήλα σε κάθε μικρό επισκέπτη της χριστουγεννιάτικης αγοράς.
Via Portici Minori
Via Mercato Vecchio
Piazza del Duomo
Αποτίμηση
Το Τρεντίνο-Νότιο Τιρόλο είναι σήμερα η περιφέρεια με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ιταλία, ενώ το Μπολτζάνο και το Τρέντο βρίσκονται παραδοσιακά στην τριάδα των πόλεων με το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στην Ιταλία. Κυρίως όμως, αυτό που μου εξέπληξε θετικά στην περιοχή ήταν οι καλοί τρόποι των κατοίκων. Πρώτη φορά έβλεπα επιβάτες λεωφορείου να λένε Grazie στον οδηγό όταν αποβιβάζονταν σε μια στάση.
Συνολικά, η (πολύ) βόρεια αυτή περιοχή της Ιταλίας με τις κοιλάδες, τις ασβεστολιθικές βουνοκορφές και τις υπέροχες μικρές πόλεις είναι ένας από εκείνους τους τόπους που αποτελούν τη χαρά του ταξιδιώτη, αλλά διασφαλίζουν και την ευχάριστη ζωή των κατοίκων. Η καλή αισθητική των πόλεων και το πλούσιο φυσικό περιβάλλον, δύο κριτήρια που συχνά λαμβάνω σοβαρά υπ'όψιν κατά την αξιολόγηση ενός προορισμού, πληρούνται στο έπακρο σε αυτή την περιοχή της Ιταλίας. Και παρότι το Ίνσμπρουκ είναι από τις αγαπημένες μου πόλεις, τολμώ να πω ότι σαν περιοχή συνολικά το Νότιο Τιρόλο το βρήκα ακόμα ωραιότερο από το αυστριακό.
Μετακινήσεις
Οι κάρτες Trentino Guest Card για το Τρεντίνο και Südtirol Mobilcard για το Νότιο Τιρόλο καλύπτουν τις μετακινήσεις με όλα τα μέσα μεταφοράς εντός των ορίων καθεμιάς από τις δύο περιοχές αντίστοιχα. Όσον αφορά τα τρένα, περιλαμβάνονται μόνο τα περιφερειακά (regionali), ενώ η Südtirol Mobilcard καλύπτει και το ταξίδι από το Νότιο Τιρόλο ως το Τρέντο.
Περισσότερες πληροφορίες για τις κάρτες εδώ:
https://www.visittrentino.info/en/experience/trentino-guest-card
http://www.mobilcard.info/de/mobilcard.asp
και για τα ακριβή ωράρια και τον υπολογισμό των διαδρομών εδώ:
http://www.ttesercizio.it/?l=en
http://www.sii.bz.it/en/siipdfOldtimetables
Last edited:
-- πριν μερικά χρόνια αγωνιζόταν στην ομάδα κ ο Δημήτρης Τζούριτς 
