Γιαννης Σαρτο
Member
- Μηνύματα
- 131
- Likes
- 1.109
- Επόμενο Ταξίδι
- Χαβάη
- Ταξίδι-Όνειρο
- Μαγαδασκάρη
Βοσνία Ερζεγοβίνη 2017
Σε πολλές περιπτώσεις όταν κατα το παρελθόν οργάνωνα ένα ταξίδι σε έναν λιγότερο προφανή προορισμό και ενημέρωνα για αυτό φίλους και γνωστούς, μετά την αρχική απορεία στο πρόσωπο τους ακολοθούσε η αναπάντεχη ερώτηση «…και τι έχει να δείς στην Ρουμανία/Γεωργία/Αιθιοπία;..» (διαλέξτε και πάρτε). Τέτοια ήταν και η απόκριση της πλειοψηφίας όταν ανακοίνωσα ότι έκλεισα πτηση για ένα πενταήμερο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, μία χώρα που συχνά μοιάζει παντελώς ξεχασμένη από το παγκόσμιο γίγνεσθαι. «Βοσνία-Ερζεγοβίνη; Ναι την ξέρω ! Συμμετέχει στο διαγωνισμό της Eurovision !!» μου αποκρίθηκε ένας 25άρης συναδελφός μου στη δουλειά. Οι γνώσεις του σταματούσαν εκεί. Για τους ανθρώπους γεννημένους από το 1990 και μετά, αυτή η άγνοια για το συγκεκριμένο κράτος αποτελεί μάλλον τον κανόνα. Για τους συνομήλικούς μου πάντως και για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, η αναφορά και μόνο του ονόματος φέρνει στο νου αιματηρές εχθροπραξίες, βομβαρδισμούς και ανθρώπους να τρέχουν πανικόβλητους στους δρόμους για να αποφύγουν να γίνουν στόχος ελεύθερων σκοπευτών.
Κατά την περίοδο 1992-1995 ολόκληρη η επικράτεια της Βοσνίας υπήρξε πεδίο βίαιων μαχών που εκτυλίχθηκαν μεταξύ Σέρβων, Κροατών και Βόσνιων-Μουσουλμάνων. Όντως, ο πόλεμος μεταξύ των τριών κυρίαρχων εθνοτήτων της περιοχής που ακολούθησε λίγο μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας με τις εικόνες ακατάπαυστης βίας που μεταδιδόταν επί 3 ολόκληρα χρόνια στις απανταχού τηλεοράσεις ανα την υφήλιο σημάδεψαν ανεξίτηλα τη συνείδηση του κόσμου και έκαναν την χώρα συνώνυμο του πόνου και της δυστηχίας.
Στην μάλλον λόγω άγνοιας απορεία του «τι έχει να δεις εκεί» η απάντηση θα μπορούσε να είναι διφορούμενη. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη προσφέρει πολλές ενδιαφέρουσες εμπειρίες στο μέσο τουρίστα, ειδικά στους φυσιολάτρες και οπάδους των χειμερινών σπόρ. Κάποιοι από τους πιο καταπράσινους εθνικούς δρυμούς των Βαλκανίων βρισκονται εκεί όπως το εθνικό πάρκο Ούνα όπου κάποιος μπορεί να δει τους υπέροχους καταρράκτες που σχηματίζει ο ομωνυμος ποταμός. Οι μεγάλες πόλεις της χαρακτηρίζονται από ένα ενδιαφέρον μείγμα Βαλκανικών, Ανατολίτικων και κεντροευρωπαϊκών επιρροών και μία κατάδικη τους ενέργεια. Επιπλέον, η χώρα παραμένει από τους λίγους οικονομικούς προορισμούς στην Ευρώπη με τις τιμές να κυμαίνονται στο 40% χαμηλότερες από το τι θα πλήρωνε κανείς για τις ίδιες υπηρεσίες οπουδήποτε αλλού.
Για πολλούς όμως, η επίσκεψη εδώ αποτελεί ένα μάθημα ιστορίας, τα κίνητρα είναι συχνά μια δημοσιογραφικής φύσης περιέργια και όχι η επιθυμία για ηδονιστικές εμπειρίες όπως ψώνια, clubbing ή καραμπινάτα αξιοθέατα.
Πρώτες εικόνες από το τζάμι του αυτοκινήτου και παρατηρώ μία πόλη που περιτρυγιρίζεται από πυκνοφυτεμένους λόφους. Παλιές όμορφες μονοκατοικίες εναλάσσονται με άχαρες μεταγενέστερες οικοδομές που ασχημαίνουν στις μέρες μας και την οποιαδήποτε ελληνική πόλη. Η κίνηση στο δρόμο περιορισμένη και εντύπωση μου προκαλουν τα ίχνη βομβαρδισμών σε τρεις διαδοχικές οικοδομές στο δρόμο μας προς το κέντρο, κάτι που θα παρατήρήσω ξανά και ξανά σε πολλές κατασκευές σε άλλα σημεία της πρωτεύουσας τις επόμενες μέρες. Δεν μου είναι ξεκάθαρο εάν δεν έχουν επισκευασθεί επίτηδες ώστε να λειτουργήσουν σαν υπενθύμιση στις νεώτερες γενιές του τι συνέβει εδώ ή εξαιτίας της έλλειψης πόρων. Φθάνω στο καλό γενικά ξενοδοχείο Latinski Most δίπλα στο ποταμό Μιλιάκα και αφού αφήνω τα πράγματά μου, βγαίνω έξω για μία πρώτη γνωριμία με την πόλη.
Το Σαράγιεβο έχει πληθυσμό μόλις 250.000 ανθρώπων και είναι δυνατόν να την εξερευνήσεις εύκολα με τα πόδια. Κύριως σημείο ενδιαφέροντος η ιστορική συνοικία Bascarsiya με τα γραφικά της πλακόστρωτα δρομάκια και τα υπαίθρια καφέ της. Ο ανατολίτικός αέρας της έχει φυσικά να κάνει με το παρελθόν του Σαράγιεβου ως κέντρο εμπορίου επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εδώ βρίσκεται και το Sebilj Bunnen, ένα πανέμορφο οθωμανικού τύπου ξύλινο συντριβάνι που αποτελεί εξέχων σύμβολο της πόλης. Πέρα του να χαλαρώσει κανείς πίνοντας έναν ελληνικό καφέ, μην παραλείψετε να δοκιμάσετε την τοπική πίτα που φτιάχνουν εδώ με στριφτό φύλλο, τυρί, κρεμμύδι και σπανάκι και που σερβίρουν μαζί με ένα ποτήρι γιαούρτι για να περιχύσεις από πάνω ή να πιείς. Μία άλλη τοπική σπεσιαλιτέ που αξίζει να γευτείται είναι το cevapi, εθνικό πιάτο της χώρας. Κάτι σαν τα δικά μας σουτζουκάκια στο πιο πικάντικο. Οι επιρροές από την τουρκική κουζίνα είναι έντονα αισθητές.
Κάτι που θα ήθελα να συστήσω εδώ είναι να συμμετάσχετε σε κάποια από τα free walking tours που προσφέρουν διάφοροι τουριστικοί οργανισμοί στους επισκέπτες. Το Σαράγιεβο είναι μία συμπαγής, μικρή πρωτεύουσα με αδιαμφισβήτητη γραφικότητα αλλά το ενδιαφέρον του επισκέπτη δεν το κρατάει τόσο η αρχιτεκτονική ή η όποια μεγαλοπρέπεια κτιρίων και αγαλμάτων όσο η φορτισμένη ιστορική σημασία τους και το αφήγημα πίσω από αυτά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Latin Bridge πάνω στην οποία δολοφονήθηκε ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερνινάνδος το 1914, κάτι που σηματοδότησε την έναρξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Κάποιος που δεν γνωρίζει το τι συνέβει πάνω στο γεφύρι, δεν θα της έριχνε δεύτερη ματιά. Εγώ πραγματοποίησα δύο tour με διαφορετικά γραφεία, ένα για την πόλη και τα σημεία αναφοράς της και ένα στις υπόγειες σύραγγες του εμφυλίου λίγο έξω από αυτήν.
Πολλά από τα «αξιοθέατα» της πόλης είναι το ένα πιο αποκαρδιωτικό και στεναχωρο από το άλλο. To αυστροουγγαρικής αρχιτεκτονικής δημαρχείο Vijecnika το οποίο είχε καεί ολοσχερώς από βομβαρδισμούς και ξαναγεννήθηκε μετά από επίπονη προσπάθεια από τις στάχτες του σημάινοντας κατα κάποιο τρόπο την αναγέννηση της χώρας. Το μνημείο εις μνήμην των παιδιών που σκοτωθήκανε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης. Το ισοπεδωτικό για την ψυχολογία του επισκέπτη Μουσείο Της Σεμπρενίτσα με οπτικοακουστικό υλικό και συνεντεύξεις επιζόντων της μαζικής εκτέλεσης 8.000 αμάχων Βόσνιων-μουσουλμάνων τo 1995 από σερβικές δυνάμεις ( η ανθρωποσφαγή αυτή ανακηρύχθηκε γενοκτονία απο το διεθνές δικαστήριο της Χάγης το 2006)…μέχρι και στην κεντρική λαχαναγορά Markale μπορεί να δει κανείς τιμητική πλάκα με τα ονόματα θυμάτων από βομβαρδισμό που πραγματοποιήθηκε εκεί το ’95. Κάποιος πρέπει να έχει γερό στομάχι και αρκετά αντικαταθλιπτικά για να αντέξει την διαδοχή αυτή. Επίσης απαιτείται ανοιχτός νούς προκειμένου να ακούσεις πράγματα που ίσως ηθελημένα αγνοούσες.
Το Σαράγιεβο είχε κάποτε τη επονομασία της «Ιερωσαλήμ» της Ευρώπης, περήφανη για την πολυεθνικότητα που την χαρακτήριζε και την αρμονία μεταξύ Μουσουλμάνων, Σέρβων ορθοδόξων, Κροατών καθλικών και Εβραίων. Θρησκευτικά και εθνοτικά χαρακτηριστικά δεν παίζανε ιδιαίτερο ρόλο στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και οι μικτοί γάμοι ήταν συχνοί. Με την έναρξη του εμφυλίου της Γιουγκοσλαβίας, μάχες ξεσπάσανε μεταξύ δυνάμεων των τριών πρώτων εθνοτήτων. Το περίπλοκο μωσαϊκό της Βοσνίας Ερζεγοβίνης ήταν αδύνατον να ξυλωθεί έτσι απλά με αποτέλεσμα να βυθιστεί ο άμαχος πλυθησμός στην απόγνωση. Άνθρωποι των διαφορετικών αυτών κοινοτήτων μοιράζονταν τις ίδιες επαρχίες, τα ίδια χωριά και συχνά τους ίδιους δρόμους.
Στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο οι πάντες ήταν περιέργως σίγουροι και απόλυτοι για το ποιος ήταν ο καλός και ποιός ο κακός της υπόθεσης. Κάτι η παράνοια και καχυποψία όλων των Βαλκάνιων λαών ο ένας προς τον άλλον, κάτι οι ιστορικοί και θρησκευτικοί δεσμοί μας με την Σερβια, η κοινή γνώμη ήταν κατευθύνθηκε καθαρά υπέρ του σερβικού στοιχείου στη περιοχή. Αυτός ο απόλυτος στρουθοκαμηλισμός ως προς τον πόνο του άλλου αλλά και η τύπου ποδοσφαιρικού μάτς ανάλυση της σύρραξης που αναπαράχθηκε από κανάλια και εφημερίδες θεωρώ ότι παραπλάνησε και φανάτισε παρά ενημέρωσε το κοινό και υποτίμησε το γεγονός ότι τα πραγματικά θύματα σε τέτοιους εμφυλίους είναι όλοι οι άμαχοι οποιασδήποτε καταγωγής που εγκλωβίστηκαν σε εξελίξεις πέρα από τον έλεγχο τους, όχι αποκλειστικά η εθνότητα Α ή Β. Ακόμα θυμάμαι να κατεβαίνω στην Θεσσαλονίκη για ψώνια με τους γονείς μου και να παρατήρω στην Τσιμισκή έναν άνθρωπο να ζητιανεύει κρατώντας ένα χαρτόνι που έγραφε απλά «είμαι Σέρβος». Δεν χρειαζόταν να γράψει τίποτα άλλο.
Χαρακτηριστική κάλυψη των γεγονότων της εποχής από τα ελληνικά ΜΜΕ
Στο 0:18 η απάντηση της Γιολάντας Διαμαντή απηχεί το αίσθημα της κοινή γνώμης
Κάτι που πραγματικά με σόκαρε αυτές τις πρώτες μέρες του ταξιδιού μου ήταν η συνειδητοποίηση ότι μία δίαβαση που διασχίζεις κατά τη διάρκεια του περιπάτου σου είναι η ίδια πάνω στην οποία έβλεπες πριν χρόνια τρομοκρατημένους πολίτες να τρέχουν για να αποφύγουν να μετατραπούν σε στόχο ελεύθερων σκοπευτών. Μία τέτοια διάσημη περίπτωση είναι η επονομαζόμενη snipper ally, μία διάβαση που ενώνει το κοινοβούλιο με το ξενοδοχείο Holiday Inn στην απέναντι πλευρά του δρόμου, όπου είχαν ταμπουρωθεί όλοι οι ξένοι δημοσιογράφοι εν καιρό πολέμου. Στο Σαράγιεβο, πολλά κτίρια ακόμα έχουν σημάδια από χειρομβοβίδες ενώ λείπουν κομμάτια από κράσπεδα μετά από βομβαρδισμούς και ποτέ δεν έχουν επισκευαστεί.
Μετά από δύο διανυκτερέυσεις στο Σαράγιεβο ταξιδεύω στο Μόσταρ στα νότια της χώρας, τρεις ώρες περίπου με το λεωφορείο. Η πόλη των περίπου 100.000 κατοίκων μου θύμισε έντονα το δικό μας Μέτσοβο. Η γέφυρα Στάρι Μόστ ομορφαίνει γενικά το τοπίο και τις φωτογραφίες μου. Βρήκα όμως τον συγκεκριμένο προορισμό υπερβολικά προσανατολισμένο στις ανάγκες των τουριστών με το ιστορικό του κέντρο να πνίγεται κυριολεκτικά στα μαγαζιά με φθηνά σουβενίρ και εστιατόρια που σερβίρουν προχειρομαγειρεμένα κρέατα. Ο κορεσμος αυτός από την υπερβολική επισκεψημότητα μου έδωσε την εντύπωση ότι απλά περπατώ σε μία άψυχη τουριστική ατραξιον, όχι σε μία ζωντανή πόλη την οποία βιώνουν, χαίρονται και χρωματίζουν με τις δραστηριότητες οι κάτοικοί της.
Ο βομβαρδισμός και κατάρρευση της γέφυρας
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί παρόλα αυτά την γοητεία της κεντρικής γέφυρας πάνω στην οποία συχνά τα καλοκαίρια διοργανώνονται αγώνες (παρακινδυνεμένων ) καταδύσεων.
Η εικόνα που μου ήρθε στο νου καθώς αντικρύζω το μνημείο είναι αυτή του βομβαρδισμού και καταστροφή της κατά τη διάρκεια του πολέμου, σε αυτή την περίπτωση από κροατικές δυνάμεις. Η άψογη επανακατασκευή της με κάνει να νιώθω ασιοδοξία για το μέλλον. Λίγη περισσότερη έρευνα στην γκετοποιημένη πραγματικότητα της πόλης όμως με ξαναρίχνει στη μελαγχολία. Το Μόσταρ έχει δύο κύριες πληθυσμιακές ομάδες, Κροάτες και Βόσνιους-Μουσουλμάνους που λίγα πάρε δώσε έχουν πλέον μεταξύ τους. Η πόλη έχει δυο διαφορετικα πυροσβετικά σώματα, δύο διαφορετικές υπηρεσίες αποκομιδής σκουπιδιών…μέχρι και δύο διαφορετικά club στα οποία συχνάζουν οι νεολαίες των δύο αυτών κοινοτήτων. Υπάρχουν ουσιαστικά αόρατα θλιβερά σύνορα και όλοι μοιάζουν να γνωρίζουν ποια είναι αυτα.
Ρώτησα τον δεύτερο ξεναγό στο τουρ στα τουνελ τι πιστέυει ότι πρέπει να γίνει προκειμένου να υπάρχει πρόοδος στη πατρίδα του. «Κοινή προσέγγιση της ιστορίας» μου λέει. «Ποιός ξέρει τι διδάσκουν στα σχολεία στις άλλες κοινότητες…» Μάλιστα κατά την διάρκεια του walking tour στην πόλη, ένας περαστικός σταμάτησε και έβρισε (στα αγγλικά – για να καταλάβουμε όλοι μας) τον πρώτο ξεναγό μας, υποθέτω γιατί διαφωνούσε με την εκδοχή των γεγονότων όπως αυτός με εξιστορούσε.
Σε μία χώρα ακόμα τόσο κατακερματισμένη και πληγωμένη, ίσως το καλύτερο που μπορεί να κάνει ο επισκέπτης είναι να είναι παρών, να έρθει. Υπάρχουν όντως πιο οργανωμένοι και πιο διάσημοι προορισμοί στην περιοχή όπως η Κροατία ή το Μαυροβούνιο, μα η Βοσνία προσφέρει τοπία αντίστοιχου κάλους με επιπρόσθετη την εμπειρία μιας χρονοκάψουλας στο κοντινό παρελθόν που μόνο περαιτέρω ευπρόσδεκτο συλλογισμό μπορεί να παράγει.
Επισκεφθείτε και το blog μου αν θέλετε στο
https://yanisgoestothemoon.travel.blog/
Σε πολλές περιπτώσεις όταν κατα το παρελθόν οργάνωνα ένα ταξίδι σε έναν λιγότερο προφανή προορισμό και ενημέρωνα για αυτό φίλους και γνωστούς, μετά την αρχική απορεία στο πρόσωπο τους ακολοθούσε η αναπάντεχη ερώτηση «…και τι έχει να δείς στην Ρουμανία/Γεωργία/Αιθιοπία;..» (διαλέξτε και πάρτε). Τέτοια ήταν και η απόκριση της πλειοψηφίας όταν ανακοίνωσα ότι έκλεισα πτηση για ένα πενταήμερο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, μία χώρα που συχνά μοιάζει παντελώς ξεχασμένη από το παγκόσμιο γίγνεσθαι. «Βοσνία-Ερζεγοβίνη; Ναι την ξέρω ! Συμμετέχει στο διαγωνισμό της Eurovision !!» μου αποκρίθηκε ένας 25άρης συναδελφός μου στη δουλειά. Οι γνώσεις του σταματούσαν εκεί. Για τους ανθρώπους γεννημένους από το 1990 και μετά, αυτή η άγνοια για το συγκεκριμένο κράτος αποτελεί μάλλον τον κανόνα. Για τους συνομήλικούς μου πάντως και για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, η αναφορά και μόνο του ονόματος φέρνει στο νου αιματηρές εχθροπραξίες, βομβαρδισμούς και ανθρώπους να τρέχουν πανικόβλητους στους δρόμους για να αποφύγουν να γίνουν στόχος ελεύθερων σκοπευτών.
Κατά την περίοδο 1992-1995 ολόκληρη η επικράτεια της Βοσνίας υπήρξε πεδίο βίαιων μαχών που εκτυλίχθηκαν μεταξύ Σέρβων, Κροατών και Βόσνιων-Μουσουλμάνων. Όντως, ο πόλεμος μεταξύ των τριών κυρίαρχων εθνοτήτων της περιοχής που ακολούθησε λίγο μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας με τις εικόνες ακατάπαυστης βίας που μεταδιδόταν επί 3 ολόκληρα χρόνια στις απανταχού τηλεοράσεις ανα την υφήλιο σημάδεψαν ανεξίτηλα τη συνείδηση του κόσμου και έκαναν την χώρα συνώνυμο του πόνου και της δυστηχίας.
Στην μάλλον λόγω άγνοιας απορεία του «τι έχει να δεις εκεί» η απάντηση θα μπορούσε να είναι διφορούμενη. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη προσφέρει πολλές ενδιαφέρουσες εμπειρίες στο μέσο τουρίστα, ειδικά στους φυσιολάτρες και οπάδους των χειμερινών σπόρ. Κάποιοι από τους πιο καταπράσινους εθνικούς δρυμούς των Βαλκανίων βρισκονται εκεί όπως το εθνικό πάρκο Ούνα όπου κάποιος μπορεί να δει τους υπέροχους καταρράκτες που σχηματίζει ο ομωνυμος ποταμός. Οι μεγάλες πόλεις της χαρακτηρίζονται από ένα ενδιαφέρον μείγμα Βαλκανικών, Ανατολίτικων και κεντροευρωπαϊκών επιρροών και μία κατάδικη τους ενέργεια. Επιπλέον, η χώρα παραμένει από τους λίγους οικονομικούς προορισμούς στην Ευρώπη με τις τιμές να κυμαίνονται στο 40% χαμηλότερες από το τι θα πλήρωνε κανείς για τις ίδιες υπηρεσίες οπουδήποτε αλλού.
Για πολλούς όμως, η επίσκεψη εδώ αποτελεί ένα μάθημα ιστορίας, τα κίνητρα είναι συχνά μια δημοσιογραφικής φύσης περιέργια και όχι η επιθυμία για ηδονιστικές εμπειρίες όπως ψώνια, clubbing ή καραμπινάτα αξιοθέατα.
-
Σεράγιεβο, Sebilj Bunnen
Πρώτες εικόνες από το τζάμι του αυτοκινήτου και παρατηρώ μία πόλη που περιτρυγιρίζεται από πυκνοφυτεμένους λόφους. Παλιές όμορφες μονοκατοικίες εναλάσσονται με άχαρες μεταγενέστερες οικοδομές που ασχημαίνουν στις μέρες μας και την οποιαδήποτε ελληνική πόλη. Η κίνηση στο δρόμο περιορισμένη και εντύπωση μου προκαλουν τα ίχνη βομβαρδισμών σε τρεις διαδοχικές οικοδομές στο δρόμο μας προς το κέντρο, κάτι που θα παρατήρήσω ξανά και ξανά σε πολλές κατασκευές σε άλλα σημεία της πρωτεύουσας τις επόμενες μέρες. Δεν μου είναι ξεκάθαρο εάν δεν έχουν επισκευασθεί επίτηδες ώστε να λειτουργήσουν σαν υπενθύμιση στις νεώτερες γενιές του τι συνέβει εδώ ή εξαιτίας της έλλειψης πόρων. Φθάνω στο καλό γενικά ξενοδοχείο Latinski Most δίπλα στο ποταμό Μιλιάκα και αφού αφήνω τα πράγματά μου, βγαίνω έξω για μία πρώτη γνωριμία με την πόλη.
Το Σαράγιεβο έχει πληθυσμό μόλις 250.000 ανθρώπων και είναι δυνατόν να την εξερευνήσεις εύκολα με τα πόδια. Κύριως σημείο ενδιαφέροντος η ιστορική συνοικία Bascarsiya με τα γραφικά της πλακόστρωτα δρομάκια και τα υπαίθρια καφέ της. Ο ανατολίτικός αέρας της έχει φυσικά να κάνει με το παρελθόν του Σαράγιεβου ως κέντρο εμπορίου επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εδώ βρίσκεται και το Sebilj Bunnen, ένα πανέμορφο οθωμανικού τύπου ξύλινο συντριβάνι που αποτελεί εξέχων σύμβολο της πόλης. Πέρα του να χαλαρώσει κανείς πίνοντας έναν ελληνικό καφέ, μην παραλείψετε να δοκιμάσετε την τοπική πίτα που φτιάχνουν εδώ με στριφτό φύλλο, τυρί, κρεμμύδι και σπανάκι και που σερβίρουν μαζί με ένα ποτήρι γιαούρτι για να περιχύσεις από πάνω ή να πιείς. Μία άλλη τοπική σπεσιαλιτέ που αξίζει να γευτείται είναι το cevapi, εθνικό πιάτο της χώρας. Κάτι σαν τα δικά μας σουτζουκάκια στο πιο πικάντικο. Οι επιρροές από την τουρκική κουζίνα είναι έντονα αισθητές.
Κάτι που θα ήθελα να συστήσω εδώ είναι να συμμετάσχετε σε κάποια από τα free walking tours που προσφέρουν διάφοροι τουριστικοί οργανισμοί στους επισκέπτες. Το Σαράγιεβο είναι μία συμπαγής, μικρή πρωτεύουσα με αδιαμφισβήτητη γραφικότητα αλλά το ενδιαφέρον του επισκέπτη δεν το κρατάει τόσο η αρχιτεκτονική ή η όποια μεγαλοπρέπεια κτιρίων και αγαλμάτων όσο η φορτισμένη ιστορική σημασία τους και το αφήγημα πίσω από αυτά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Latin Bridge πάνω στην οποία δολοφονήθηκε ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερνινάνδος το 1914, κάτι που σηματοδότησε την έναρξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Κάποιος που δεν γνωρίζει το τι συνέβει πάνω στο γεφύρι, δεν θα της έριχνε δεύτερη ματιά. Εγώ πραγματοποίησα δύο tour με διαφορετικά γραφεία, ένα για την πόλη και τα σημεία αναφοράς της και ένα στις υπόγειες σύραγγες του εμφυλίου λίγο έξω από αυτήν.
Πολλά από τα «αξιοθέατα» της πόλης είναι το ένα πιο αποκαρδιωτικό και στεναχωρο από το άλλο. To αυστροουγγαρικής αρχιτεκτονικής δημαρχείο Vijecnika το οποίο είχε καεί ολοσχερώς από βομβαρδισμούς και ξαναγεννήθηκε μετά από επίπονη προσπάθεια από τις στάχτες του σημάινοντας κατα κάποιο τρόπο την αναγέννηση της χώρας. Το μνημείο εις μνήμην των παιδιών που σκοτωθήκανε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης. Το ισοπεδωτικό για την ψυχολογία του επισκέπτη Μουσείο Της Σεμπρενίτσα με οπτικοακουστικό υλικό και συνεντεύξεις επιζόντων της μαζικής εκτέλεσης 8.000 αμάχων Βόσνιων-μουσουλμάνων τo 1995 από σερβικές δυνάμεις ( η ανθρωποσφαγή αυτή ανακηρύχθηκε γενοκτονία απο το διεθνές δικαστήριο της Χάγης το 2006)…μέχρι και στην κεντρική λαχαναγορά Markale μπορεί να δει κανείς τιμητική πλάκα με τα ονόματα θυμάτων από βομβαρδισμό που πραγματοποιήθηκε εκεί το ’95. Κάποιος πρέπει να έχει γερό στομάχι και αρκετά αντικαταθλιπτικά για να αντέξει την διαδοχή αυτή. Επίσης απαιτείται ανοιχτός νούς προκειμένου να ακούσεις πράγματα που ίσως ηθελημένα αγνοούσες.
Το Σαράγιεβο είχε κάποτε τη επονομασία της «Ιερωσαλήμ» της Ευρώπης, περήφανη για την πολυεθνικότητα που την χαρακτήριζε και την αρμονία μεταξύ Μουσουλμάνων, Σέρβων ορθοδόξων, Κροατών καθλικών και Εβραίων. Θρησκευτικά και εθνοτικά χαρακτηριστικά δεν παίζανε ιδιαίτερο ρόλο στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και οι μικτοί γάμοι ήταν συχνοί. Με την έναρξη του εμφυλίου της Γιουγκοσλαβίας, μάχες ξεσπάσανε μεταξύ δυνάμεων των τριών πρώτων εθνοτήτων. Το περίπλοκο μωσαϊκό της Βοσνίας Ερζεγοβίνης ήταν αδύνατον να ξυλωθεί έτσι απλά με αποτέλεσμα να βυθιστεί ο άμαχος πλυθησμός στην απόγνωση. Άνθρωποι των διαφορετικών αυτών κοινοτήτων μοιράζονταν τις ίδιες επαρχίες, τα ίδια χωριά και συχνά τους ίδιους δρόμους.
Στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο οι πάντες ήταν περιέργως σίγουροι και απόλυτοι για το ποιος ήταν ο καλός και ποιός ο κακός της υπόθεσης. Κάτι η παράνοια και καχυποψία όλων των Βαλκάνιων λαών ο ένας προς τον άλλον, κάτι οι ιστορικοί και θρησκευτικοί δεσμοί μας με την Σερβια, η κοινή γνώμη ήταν κατευθύνθηκε καθαρά υπέρ του σερβικού στοιχείου στη περιοχή. Αυτός ο απόλυτος στρουθοκαμηλισμός ως προς τον πόνο του άλλου αλλά και η τύπου ποδοσφαιρικού μάτς ανάλυση της σύρραξης που αναπαράχθηκε από κανάλια και εφημερίδες θεωρώ ότι παραπλάνησε και φανάτισε παρά ενημέρωσε το κοινό και υποτίμησε το γεγονός ότι τα πραγματικά θύματα σε τέτοιους εμφυλίους είναι όλοι οι άμαχοι οποιασδήποτε καταγωγής που εγκλωβίστηκαν σε εξελίξεις πέρα από τον έλεγχο τους, όχι αποκλειστικά η εθνότητα Α ή Β. Ακόμα θυμάμαι να κατεβαίνω στην Θεσσαλονίκη για ψώνια με τους γονείς μου και να παρατήρω στην Τσιμισκή έναν άνθρωπο να ζητιανεύει κρατώντας ένα χαρτόνι που έγραφε απλά «είμαι Σέρβος». Δεν χρειαζόταν να γράψει τίποτα άλλο.
Κάτι που πραγματικά με σόκαρε αυτές τις πρώτες μέρες του ταξιδιού μου ήταν η συνειδητοποίηση ότι μία δίαβαση που διασχίζεις κατά τη διάρκεια του περιπάτου σου είναι η ίδια πάνω στην οποία έβλεπες πριν χρόνια τρομοκρατημένους πολίτες να τρέχουν για να αποφύγουν να μετατραπούν σε στόχο ελεύθερων σκοπευτών. Μία τέτοια διάσημη περίπτωση είναι η επονομαζόμενη snipper ally, μία διάβαση που ενώνει το κοινοβούλιο με το ξενοδοχείο Holiday Inn στην απέναντι πλευρά του δρόμου, όπου είχαν ταμπουρωθεί όλοι οι ξένοι δημοσιογράφοι εν καιρό πολέμου. Στο Σαράγιεβο, πολλά κτίρια ακόμα έχουν σημάδια από χειρομβοβίδες ενώ λείπουν κομμάτια από κράσπεδα μετά από βομβαρδισμούς και ποτέ δεν έχουν επισκευαστεί.
Μετά από δύο διανυκτερέυσεις στο Σαράγιεβο ταξιδεύω στο Μόσταρ στα νότια της χώρας, τρεις ώρες περίπου με το λεωφορείο. Η πόλη των περίπου 100.000 κατοίκων μου θύμισε έντονα το δικό μας Μέτσοβο. Η γέφυρα Στάρι Μόστ ομορφαίνει γενικά το τοπίο και τις φωτογραφίες μου. Βρήκα όμως τον συγκεκριμένο προορισμό υπερβολικά προσανατολισμένο στις ανάγκες των τουριστών με το ιστορικό του κέντρο να πνίγεται κυριολεκτικά στα μαγαζιά με φθηνά σουβενίρ και εστιατόρια που σερβίρουν προχειρομαγειρεμένα κρέατα. Ο κορεσμος αυτός από την υπερβολική επισκεψημότητα μου έδωσε την εντύπωση ότι απλά περπατώ σε μία άψυχη τουριστική ατραξιον, όχι σε μία ζωντανή πόλη την οποία βιώνουν, χαίρονται και χρωματίζουν με τις δραστηριότητες οι κάτοικοί της.
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί παρόλα αυτά την γοητεία της κεντρικής γέφυρας πάνω στην οποία συχνά τα καλοκαίρια διοργανώνονται αγώνες (παρακινδυνεμένων ) καταδύσεων.
Η εικόνα που μου ήρθε στο νου καθώς αντικρύζω το μνημείο είναι αυτή του βομβαρδισμού και καταστροφή της κατά τη διάρκεια του πολέμου, σε αυτή την περίπτωση από κροατικές δυνάμεις. Η άψογη επανακατασκευή της με κάνει να νιώθω ασιοδοξία για το μέλλον. Λίγη περισσότερη έρευνα στην γκετοποιημένη πραγματικότητα της πόλης όμως με ξαναρίχνει στη μελαγχολία. Το Μόσταρ έχει δύο κύριες πληθυσμιακές ομάδες, Κροάτες και Βόσνιους-Μουσουλμάνους που λίγα πάρε δώσε έχουν πλέον μεταξύ τους. Η πόλη έχει δυο διαφορετικα πυροσβετικά σώματα, δύο διαφορετικές υπηρεσίες αποκομιδής σκουπιδιών…μέχρι και δύο διαφορετικά club στα οποία συχνάζουν οι νεολαίες των δύο αυτών κοινοτήτων. Υπάρχουν ουσιαστικά αόρατα θλιβερά σύνορα και όλοι μοιάζουν να γνωρίζουν ποια είναι αυτα.
-
Η γέφυρα Στάρυ Μοστ
-
Η γέφυρα Στάρι Μοστ
Ρώτησα τον δεύτερο ξεναγό στο τουρ στα τουνελ τι πιστέυει ότι πρέπει να γίνει προκειμένου να υπάρχει πρόοδος στη πατρίδα του. «Κοινή προσέγγιση της ιστορίας» μου λέει. «Ποιός ξέρει τι διδάσκουν στα σχολεία στις άλλες κοινότητες…» Μάλιστα κατά την διάρκεια του walking tour στην πόλη, ένας περαστικός σταμάτησε και έβρισε (στα αγγλικά – για να καταλάβουμε όλοι μας) τον πρώτο ξεναγό μας, υποθέτω γιατί διαφωνούσε με την εκδοχή των γεγονότων όπως αυτός με εξιστορούσε.
Σε μία χώρα ακόμα τόσο κατακερματισμένη και πληγωμένη, ίσως το καλύτερο που μπορεί να κάνει ο επισκέπτης είναι να είναι παρών, να έρθει. Υπάρχουν όντως πιο οργανωμένοι και πιο διάσημοι προορισμοί στην περιοχή όπως η Κροατία ή το Μαυροβούνιο, μα η Βοσνία προσφέρει τοπία αντίστοιχου κάλους με επιπρόσθετη την εμπειρία μιας χρονοκάψουλας στο κοντινό παρελθόν που μόνο περαιτέρω ευπρόσδεκτο συλλογισμό μπορεί να παράγει.
Επισκεφθείτε και το blog μου αν θέλετε στο
https://yanisgoestothemoon.travel.blog/
Last edited:
μακάρι να μπορέσουμε ολοι να ξαναταξιδέψουμε συντομα. Για την ώρα ουτε στην Ελλάδα για επίσκεψη δεν μπορω να ερθω..
