Ilias Katsoulis
Member
- Μηνύματα
- 81
- Likes
- 375
Η επίσκεψη σε μία χώρα συνδεδεμένη με τόσα τραγικά γεγονότα κάνει το ταξίδι, εκτός από απλή περιήγηση, ιστορική αναδρομή. Φυσικά δεν περίμενα να πάω εκεί για να σχηματίσω την όποια γνώμη έχω, άλλωστε η άποψη που προβάλλεται στο Σαράγεβο είναι της μίας πλευράς και φυσικό είναι. Η Βοσνία είναι ομόσπονδο κράτος, χωρισμένο στην Ομοσπονδία Βοσνίας Ερζεγοβίνης (Μουσουλμάνοι και Κροάτες, όπου ανήκει το κέντρο και το μεγαλύτερο μέρος του Σαράγεβο) και στην Σερβική Δημοκρατία.
Η μετάβαση ήταν εύκολη με τις απευθείας πτήσεις που μπήκαν φέτος για πρώτη φορά, εποχιακές βέβαια. Μακάρι να συνεχιστούν, η χώρα είναι ενδιαφέρουσα και ήταν γεμάτη επισκέπτες όταν πήγα, κυρίως από Μέση Ανατολή και Τουρκία, αλλά και από Ευρώπη και Άπω Ανατολή.
Το ταξίδι μου άρχισε με αναχώρηση, το επόμενο πρωί με αυτοκίνητο για το Neum, την κωμόπολη στην μικροσκοπική έξοδο της Βοσνίας στην Αδριατική. Αν σας ενδιαφέρει η ιστορία, βρείτε στο διαδίκτυο πως απέκτησε η χώρα αυτή την μικρή παραλιακή λωρίδα που κόβει την Κροατία στα δύο. Ο δρόμος μέχρι το πάρκο Hutovo είναι καλός (όχι αυτοκινητόδρομος βέβαια) και το τοπίο όμορφο, ειδικά στα σημεία δίπλα στον ποταμό Neretva. Από εκεί και πέρα συμφέρει να μπει κανείς στην Κροατία και να πάει παραλιακά. Εμείς δεν το ξέραμε και ακολουθήσαμε τον δρόμο που συνδέει το Neum με την υπόλοιπη χώρα. Μην το προσπαθήσετε, στενός και κουραστικός, κάνουν έργα βέβαια, αλλά πότε θα τελειώσουν, άγνωστο! Το Neum είναι ένα κλασικό παραλιακό θέρετρο, με πολλά ξενοδοχεία (μείναμε στο πολύ καλό Grand Hotel Neum, https://www.hotel-neum.com/en/ ) και γεμάτο με τουριστικά καταστήματα, η θάλασσα καθαρή, αλλά βέβαια η παραλία είναι γεμάτη καφέ και ξαπλώστρες . Όχι άσχημα για χαλάρωση δύο ημερών, αλλά δεν αξίζει τον κόπο να κατεβείτε μέχρι εκεί. Αν όμως κάνετε με δικό σας μεταφορικό την ακτή της Κροατίας, υπολογίστε μία στάση, αν όχι για διανυκτέρευση, τουλάχιστον για ανεφοδιασμό σε βενζίνη και φαγητό, οι τιμές είναι πολύ χαμηλότερε ς, ενώ δέχονται Ευρώ παντού. Αυτό άλλωστε κάνουν πολλά οργανωμένα γκρουπ (πετύχαμε και ένα από την Θεσσαλονίκη).
Στον δρόμο για την Αδριατική
NEUM - Στο βάθος η Κροατία
Στην επιστροφή κάναμε στάση στο Mostar. Πρόκειται για μία μικρή πόλη, με την χαρακτηριστική γέφυρα που είχε καταστραφεί στον πόλεμο και που ξαναχτίστηκε όπως ήταν, ενώ όμορφα είναι και τα δρομάκια γύρω από αυτή, φυσικά γεμάτα με καφέ, εστιατόρια και καταστήματα με αναμνηστικά, άλλωστε είναι ο δεύτερος τουριστικός προορισμός της χώρας. Αν δεν έχετε δικό σας μεταφορικό μέσο, υπάρχει αρκετά βολική συγκοινωνία με τρένο και λεωφορεία από το Sarajevo, ενώ πολλά γραφεία κάνουν ημερήσιες εκδρομές, για όποιον προτιμάει να μην ψάχνει πολύ. Κάθε τόσο εμφανίζονται οι διάφοροι τοπικοί που διατίθενται να κάνουν την βουτιά από την γέφυρα (σε πιάνει η ψυχή σου μόνο που βλέπεις το ύψος), αρκεί να μαζευτεί το κατάλληλο ποσό από τους ξένους. Όταν ήμασταν εκεί, ένας έλεγε ότι θα βουτήξει όταν μαζευτούν 30, δεν κατάλαβα αν εννοούσε Ευρώ ή Μάρκα και δεν ξέρω τι έγινε τελικά, δεν είχαμε την υπομονή να περιμένουμε, έκανε και καύσωνα εκείνες τις ημέρες. Αν πάντως είσαστε με μεταφορικό μέσο, στην περιοχή γύρω από την Jablanica, στον δρόμο για το Sarajevo,υπάρχουν πολλές ταβέρνες με ωραία θέα, όπου θεωρείται πως τρως ίσως το καλύτερο αρνί στη Βοσνία!
Mostar
Οι υπόλοιπες ημέρες πέρασαν στην πρωτεύουσα της χώρας. Το Sarajevo (η σωστή προφορά είναι Σάραγέβο, σαν 2 λέξεις) είναι μία όμορφη και ενδιαφέρουσα πόλη, χτισμένη σε μία κοιλάδα που διασχίζεται από τον ποταμό Miljacka. Προς τα βόρεια και τα νότια δεσπόζουν οι πλαγιές των βουνών που την περικλείουν δίνοντας μία ιδέα για το πώς έγινε η πολιορκία μεταξύ 1992 και 1996. Η καρδιά της είναι η Baščaršija, το παλιό κέντρο, με έντονο άρωμα μέσης ανατολής, καταστήματα με είδη λαϊκής τέχνης, παραδοσιακά καφενεία για Βοσνιακό καφέ (αυτόν που εμείς αποκαλούμε Ελληνικό, οι Τούρκοι Τούρκικο, οι Σέρβοι Σέρβικο και πάει λέγοντας), μπακλαβάδες, κανταΐφια, burek και ότι άλλο σχετικό τραβάει η ψυχή σας. Στον κεντρικό πεζόδρομο, την Ferhadija, βρίσκεται το τζαμί του Gazi Husrev-beg (πήρε το όνομα του κυβερνήτη της Βοσνίας που το έκτισε, τον 16ο αιώνα), το χαρακτηριστικότερο ίσως μνημείο της (μην ξεχάσετε να πάτε και στο ομώνυμο μουσείο που είναι ακριβώς απέναντι). Υπάρχει και μία βιβλιοθήκη παραδίπλα, αλλά ήταν κλειστή εκείνες τις ημέρες. Εκεί δίπλα θα βρείτε το μικρό παζάρι της πόλης, ενώ στο τέρμα, προς τα ανατολικά, βρίσκεται μία πλατεία με την πηγή του Sebil και η αρχή του δρόμου με τα εργαστήρια χαλκού (Kazandžiluk). Όταν βρεθείτε εκεί θα έχετε την ευκαιρία να διαλέξετε πολλά είδη λαϊκής τέχνης και αναμνηστικά, άλλα ωραία και άλλα λίγο κιτς, περάστε όμως και από το μαγαζάκι Bosnian Fairy Tale, στην οδό Kazazi 2 (https://bosnian-fairy-tale.business.site/?utm_source=gmb&utm_medium=referral). Νομίζω ότι τα ξύλινα σπιτάκια που φτιάχνει ο τύπος είναι πραγματικά όμορφα!
Sarajevo - Το τζαμί Gazi Husref-beg
Η πηγή του Sebil
Εικόνες από την Baščaršija
Επειδή οπωσδήποτε θα καθίσετε σε κάποια καφέ, μία φορά τουλάχιστον αξίζει να είναι στο Morića Han, παλιό χάνι που στην εσωτερική του αυλή υπάρχει ένα ωραίο καφενείο και ένα μεγάλο κατάστημα με παραδοσιακά ανατολίτικα προϊόντα (είδη λαϊκής τέχνης, υφάσματα, φορέματα, χαλιά κλπ.). Στον όροφό του γίνονται και εκθέσεις, μία φορά που ανέβηκα είχε έκθεση κάποιος ζωγράφος, αρκετά καλός!
Άλλα σημαντικά αξιοθέατα της παλιάς πόλης είναι το Μουσείο των Εβραίων της Βοσνίας Ερζεγοβίνης (στην παλιά συναγωγή, η καινούργια είναι στην νότια όχθη του ποταμού), η Vijećnica (το Δημαρχείο, μεγαλοπρεπές κτίριο χτισμένο από τους Αυστριακούς στα τέλη του 19ου αιώνα) και το σημείο όπου ο Gavrilo Princip δολοφόνησε τον Αρχιδούκα Φερδινάνδο και την σύζυγό του, δίνοντας την αφορμή για το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (εκεί υπάρχει ένα μικρό μουσείο της περιόδου της Αυστρο-ουγγρικής κυριαρχίας). Λίγο πάνω από την παλιά πόλη βρίσκεται η οικία Svrzo (το όνομα της οικογένειας στην οποία ανήκε). Πολύ καλά διατηρημένη, όπου βλέπει κάποιος πως ζούσαν οι εύπορες οικογένειες στα τέλη του 18ου και τον 19ο αιώνα (καθόλου άσχημα), αξίζει να διαθέσετε λίγο χρόνο!
Το Εβραικό μουσείο
Vijećnica
Το σημείο της δολοφονίας του Φερδινάνδου
Η οικία Srvzo
Το σημείο όπου τελειώνει η παλιά πόλη και αρχίζει η «Αυστρο-ουγγρική», στην Ferhadija, σημειώνεται σαν σημείο συνάντησης των πολιτισμών. Από εκεί βρίσκεται κανείς στο πιο σύγχρονο κομμάτι. Ο καθολικός καθεδρικός της Καρδιάς του Ιησού και ο Σερβικός ορθόδοξος της Γέννησης της Θεοτόκου βρίσκονται σε μικρή απόσταση ο ένας από τον άλλον, αλλά και πολύ κοντά στο τζαμί και το Εβραϊκό μουσείο, θυμίζοντας πως η πόλη φημιζόταν για την ανεκτικότητα και την ειρηνική συνύπαρξη των διαφόρων θρησκειών. Επειδή όμως τα σχετικά πρόσφατα γεγονότα δεν ξεχνιούνται (πως θα ήταν δυνατόν άλλωστε), εκεί κοντά βρίσκεται και το Μουσείο των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Ενδιαφέρον, με αρκετά εκθέματα που σου σφίγγουν την καρδιά, εξυπακούεται βέβαια πως παρουσιάζεται μόνο η Βοσνιακή (μουσουλμανική) άποψη. Από ότι πληροφορήθηκα στην Banja Luka, πρωτεύουσα των Σέρβων της Βοσνίας, υπάρχει αντίστοιχο μουσείο με την Σερβική…..
Σημείο συνάντησης πολιτισμών
Ορθόδοξος καθεδρικός
Καθολικός καθεδρικός
Λίγο πάνω από τον καθολικό ναό υπάρχει το Βοσνιακό Ινστιτούτο (http://www.bosnjackiinstitut.ba/ ), με πολλά εκθέματα παλιάς αλλά και σύγχρονης τέχνης. Αξίζει να το δείτε, αν σας αρέσει το θέμα. Παρεμπιπτόντως η Βοσνία έχει παράδοση σε όλες τις τέχνες (Βόσνιοι είναι για παράδειγμα ο Bregovic και ο Kusturica), ενώ η Σχολή Καλών Τεχνών της πόλης θεωρείται πολύ καλή.
Περνώντας τον ποταμό, στο ύψος του Δημαρχείου θα βρείτε το τελεφερίκ, που ανεβαίνει στην κορυφή του όρους Trebević. Προσοχή, ανοίγει στις 10 το πρωί, μην πάτε πολύ νωρίτερα! Η διαδρομή είναι εντυπωσιακή, όπως και η θέα όταν φτάσετε, για όσους δε θέλουν και λίγη πεζοπορία, υπάρχει άνετο μονοπάτι για να κατεβούν μετά σιγά σιγά (δεν θα συνιστούσα ανάβαση), βγάζοντας απλό εισιτήριο. Μια και το έφερε η κουβέντα, το εισιτήριο με επιστροφή είναι μάλλον τσουχτερό για τα μέτρα της Βοσνίας (περίπου 10 Ευρώ), αλλά αξίζει τον κόπο. Επιστρέφοντας, όπως κατεβαίνετε τα σκαλιά στο αριστερό σας χέρι, υπάρχει ένα μικροσκοπικό μουσείο, έκθεση θα έλεγα εγώ, για τον πόλεμο, με ελεύθερη είσοδο. Δεν θα χρειαστείτε πάνω από 10 λεπτά να το δείτε.
Όταν κατεβείτε τα σκαλιά προς τα αριστερά θα βρείτε το εργοστάσιο της Sarajevsko, της μπύρας της πόλης. Δίπλα στην είσοδο υπάρχει το μουσείο της μπύρας, μικρό και αυτό, για να δείτε την ιστορία της και να αγοράσετε ίσως κάποια πολύ ωραία σουβενίρ. Όλα τα λεφτά πάντως είναι η μπυραρία Pivnica HS λίγα μέτρα πιο πέρα. Μεγάλος χώρος, ωραία ξύλινη διακόσμηση, με τραπέζια αλλά και τεράστια μπάρα για να πιείτε, τι άλλο, μία Sarajevsko (ή και περισσότερες, ωραία μπύρα)! Φυσικά έχει και φαγητό, καλό από ότι μου είπαν, από τιμές, λογικότατες, όπως παντού σχεδόν στην Βοσνία. Λίγο δυτικότερα η εντυπωσιακή εκκλησία του Αγίου Αντωνίου και το μοναστήρι των Φραγκισκανών αξίζουν μία στάση. Στρίψτε προς το ποτάμι και θα περάσετε από το Αυτοκρατορικό τζαμί. Θα συνιστούσα να κάνετε και την διαδρομή από την νότια όχθη του ποταμού, τουλάχιστον μέχρι την Σχολή Καλών Τεχνών.
Το εργοστάσιο της Sarajevsko
Η μπυραρία Pivnica HS
Η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου
Η Σχολή Καλών Τεχνών
Ας επιστρέψουμε στο κέντρο όμως. Συνεχίζοντας στην Ferhadija προς τα δυτικά, περνάτε από πολλά καταστήματα και σύγχρονα καφέ-εστιατόρια και βγαίνετε στην λεωφόρο του στρατάρχη Τίτο (Maršala Tita, τον τιμούν ακόμα εδώ). Στην συμβολή των δύο δρόμων υπάρχει η Αιώνια Φλόγα, μνημείο για τα θύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ νοτιότερα, κυρίως στην οδό Branilaca Sarajeva, θα βρείτε πολλά ωραία καφέ μπαρ, όπου και το βράδυ υπάρχει αρκετά έντονη ζωή. Γενικά οι Βόσνιοι δεν μπορούν να θεωρηθούν αυστηροί μουσουλμάνοι, όλα τα μπαρ και τα περισσότερα εστιατόρια σερβίρουν αλκοόλ, ενώ πολύ λίγες γυναίκες φοράνε μαντήλια και «σεμνά» ρούχα (αρκετές μάλιστα είναι μάλλον στο άλλο άκρο, κάποιες ίσως είναι Σερβο-βόσνιες, αλλά δεν μπορεί να είναι όλες και, τέλος πάντων, δεν τις πειράζει κανένας). Εκεί που δεν σερβίρουν αλκοόλ είναι στα καφέ-εστιατόρια των σύγχρονων εμπορικών κέντρων, το BBI Center και το Sarajevo City Center είναι τα πιο γνωστά, γιατί φτιάχτηκαν με κεφάλαια από χώρες του Περσικού κόλπου και οι επενδυτές το έβαλαν όρο, από ότι φαίνεται. Στην Maršala Tita, προς το τέλος του κέντρου της πόλης, υπάρχει και το εντυπωσιακό τζαμί του Αλή Πασά.
Το τζαμί του Αλά πασά
Συνεχίζοντας προς τα δυτικά, μετά το Sarajevo City Center, θα βρείτε το Εθνικό Μουσείο και το Ιστορικό Μουσείο. Εγώ επισκέφτηκα το πρώτο, ένα τμήμα του είναι αφιερωμένο στα πετρώματα, την χλωρίδα και την πανίδα της χώρας (κυρίως, αλλά όχι μόνο) και έχει άπειρα εκθέματα, το υπόλοιπο (πιο ενδιαφέρον, εκτός και αν είσαι βιολόγος ή γεωλόγος) στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική και εσωτερική διακόσμηση των σπιτιών τους περασμένους αιώνες.
Το μουσείο και η γύρω περιοχή
Αν μένετε κοντά στο κέντρο και βαριόσαστε να πάτε με τα πόδια μέχρι εκεί, το τραμ είναι πολύ βολικό και το εισιτήριο φτηνό. Φυσικά ισχύει το ίδιο αν μένετε σε ένα από τα γύρω ξενοδοχεία, για να κατεβαίνετε στο κέντρο. Προσοχή όμως! Μην επιχειρήσετε να πάτε τζάμπα, έλεγχοι γίνονται από ελεγκτές ντυμένους με μαύρα, που μπαίνουν ανά τέσσερεις, ταυτόχρονα από όλες τις πόρτες, μοιάζουν σαν να είναι προστασία νυχτερινών μαγαζιών και δεν στην χαρίζουν με τίποτα, από ότι έμαθα. Όχι, δεν την πάτησα εγώ, έβγαλα εισιτήριο τις δύο φορές που το χρησιμοποίησα, αλλά είδα σε μία στάση κάτι ταλαίπωρους ξένους που τους είχαν κατεβάσει και από το ύφος των ελεγκτών, δεν νομίζω να ήταν διατεθειμένοι να τους αφήσουν χωρίς να πληρώσουν πρόστιμο. Δικαιολογία δεν υπάρχει, γιατί εκτός από τα διάφορα κιόσκια, μπορείτε να πάρετε εισιτήρια κατευθείαν από τον οδηγό. Γενικότερα, αν και βαλκανική χώρα, η Βοσνία είναι αρκετά ….. κεντροευρωπαϊκή σε κάποια πράγματα. Τα αυτοκίνητα πάντα δίνουν προτεραιότητα στους πεζούς, οι οποίοι σπανίως περνάνε τις διασταυρώσεις με κόκκινο, ακόμα και αν είναι άδειος ο δρόμος, δεν το συζητάμε δε για πέρασμα στη μέση του δρόμου, ειδικά αν είναι φαρδύς. Προσέξτε το και αυτό, γιατί μου είπαν ότι μπορεί να φάτε πρόστιμο, αν είναι κάποιος αστυνομικός εκεί και φαντάζομαι πως οι αστυνομικοί θα είναι το ίδιο άτεγκτοι με τους ελεγκτές. Ένα άλλο θετικό: η αλλαγή συναλλάγματος είναι παντού η ίδια, ακόμα και στο αεροδρόμιο. Το νόμισμα της χώρας είναι το Μετατρέψιμο Μάρκο (konvertibilna marka, εν συντομία KM) και η ισοτιμία, 1 Ευρώ = 1,95 ΚΜ. Αφού μιλάμε για τα θετικά της χώρας, είναι η μοναδική που έχω επισκεφτεί όπου σου φέρνουν και νερό σε ποτήρι, οπουδήποτε καθίσεις. Ειδικά το Σαράγεβο φημίζεται για το νερό του, στο κέντρο υπάρχει και μία πηγή, δίπλα στο τζαμί Gazi Husrev-beg, από όπου πίνουν όλοι και η οποία λένε ότι έχει θαυματουργές ιδιότητες συν τοις άλλοις. Ήπια κι εγώ, δεν είδα διαφορά, αλλά ξεδίψασα. Συνεπώς μπορείτε να πίνετε από τις βρύσες του καταλύματός σας (εγώ έπινα κανονικά, μια χαρά είναι). Ένα τελευταίο. Σε πολλά καφέ, εστιατόρια και μπαρ καπνίζουν και στους κλειστούς χώρους. Είπαμε, κεντρική Ευρώπη, αλλά μην το παρακάνουμε! Στο θέμα της οργάνωσης του τουρισμού πάντως, νομίζω ότι τα πάνε πολύ καλά. Σε άπειρα σημεία θα βρείτε χάρτες και οδηγούς της πόλης, ενώ τα τουριστικά γραφεία οργανώνουν από περιηγήσεις με τα πόδια στο κέντρο, μέχρι διάφορες εκδρομές. Η πιο δημοφιλής και διαφημιζόμενη (δεν πήγα) είναι στο Τούνελ της Ελπίδας, λίγο έξω από την πόλη, ένα τούνελ που είχαν σκάψει κατά την διάρκεια της πολιορκίας για (την μόνη) επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Οι γνώμες για το αν αξίζει ή όχι διίστανται, πάντως νομίζω ότι είναι προτιμότερο να πάει κάποιος με γραφείο, από το να τραβιέται με τα λεωφορεία.
Λίγο έξω από το κέντρο της πόλης, προς τα νότια, αρχίζει και η Σερβική Δημοκρατία, υπάρχουν πινακίδες που σε καλωσορίζουν (δεν γίνεται κανένας έλεγχος). Ένα απόγευμα πήγαμε σε ένα ωραίο προάστιο κοντά στο αεροδρόμιο, με σύγχρονες πολυκατοικίες και ωραία μπαρ. Ωραίο για βραδινή έξοδο! Ένα άλλο πήγαμε στο Pale, την κοντινότερη στην πρωτεύουσα πόλη της Σερβικής Δημοκρατίας. Σύγχρονες πολυκατοικίες και εδώ, ένας συμπαθητικός πεζόδρομος στο κέντρο της, γεμάτος με ωραία καφέ και εστιατόρια, αν έχετε χρόνο και μεταφορικό μέσο αξίζει και αυτό για βραδινή έξοδο, όχι όμως για να «ξοδέψετε» κάποιο πρωινό.
Pale (Republika Srpska)
Σε ότι αφορά το φαγητό, τα cevap (κεμπάπ) και η pleskavica (μπιφτέκι) είναι τα χαρακτηριστικότερα πιάτα , δοκιμάστε τα οπωσδήποτε και στην παλιά πόλη, το Zeljo είναι το γνωστότερο μαγαζί για κεμπάπ, εμείς φάγαμε στο Hodžić , (http://www.hodzic.ba/ εξαιρετικό!). Υπάρχουν όμως και πολλές σούπες, μαγειρευτά (έφαγα θαυμάσιους ντολμάδες με κιμά σε ένα μικρό εστιατόριο σε πάροδο της Ferhadija), ενώ στους φούρνους (Pekara) θα βρείτε γλυκά, κρουασάν και τις διάφορες πίτες, για τις οποίες φημίζεται η Βοσνία, και δικαίως! Οι τιμές είναι περίπου το μισό από την Αθήνα και η ποιότητα πολύ καλή (όλη η πρώην Γιουγκοσλαβία έχει καλά κρέατα). Γενικότερα θεωρούνται κρεατοφάγοι, αν δεν τρώτε κρέας, θα δυσκολευτείτε, αν είστε vegan, μάλλον θα ζοριστείτε. Όσο για ποτό (σε μερικά δεν σερβίρουν αλκοόλ, δυστυχώς και στο Hodžić), η Sarajevsko είναι πολύ καλή, κατά την γνώμη μου, ενώ τα κόκκινα κρασιά της Ερζεγοβίνης έχουν καλή φήμη και την δικαιώνουν! Τέλος, για τους λάτρεις του τσίπουρου, έχουν μεγάλη ποικιλία από rakija και slivovica, σκέτες ή με φρούτα, αλλά προσοχή, είναι αρκετά δυνατότερες από τα αντίστοιχα δικά μας!
Όπως πάντα, να πω και λίγα λόγια για την εντύπωση που μου έδωσε ο κόσμος. Είπα και πριν πως οι Βόσνιοι μουσουλμάνοι δεν μου έδωσαν την εντύπωση φανατικών, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους. Ελάχιστες γυναίκες ντύνονται παραδοσιακά, οι δε νέες μπορεί να έχουν μοντέρνο, μέχρι και αρκετά …..ερωτικό ντύσιμο, συνδυασμένο με το μαντήλι στο κεφάλι. Το χρώμα της Μέσης Ανατολής το δίνουν οι χιλιάδες Άραβες από τα κράτη του Περσικού κόλπου που έρχονται το καλοκαίρι, πολλές γυναίκες είναι ντυμένες με τα παραδοσιακά μαύρα ρούχα και καλυμμένα τα πρόσωπα. Στα τζαμιά για παράδειγμα, την ώρα της προσευχής, είδα νέους άντρες με μοντέρνα ρούχα, τατουάζ κλπ. να προσεύχονται. Σε μία συζήτηση όταν ρωτήσαμε για το θέμα του αλκοόλ, η απάντηση ήταν ότι στην Βοσνία πάντα έπιναν, ακόμα και κατά την διάρκεια των θρησκευτικών γιορτών. Φυσικά τέτοια θέματα δεν υπάρχουν στην Σερβική πλευρά της χώρας . Κατά τα άλλα οι άνθρωποι είναι ευγενικοί, με Αγγλικά συνεννοείσαι, ενώ πουθενά δεν ένιωσα ανασφάλεια. Στο κέντρο υπάρχουν σε κάποια σημεία πινακίδες προς τους ξένους να προσέχουν για μικροκλοπές, από ότι κατάλαβα όμως το φαινόμενο πρέπει να είναι περιορισμένο. Και ένα τελευταίο ….. η γλώσσα τους είναι σχεδόν ίδια με τα Σερβικά, αλλά στον Κροατο-μουσουλμανικό τμήμα της χώρας αναφέρονται ως Βοσνιακά. Μην πείτε πουθενά π.χ. “how is …….. in Serbian”, δεν χρειάζεται να προκαλούμε όταν επισκεπτόμαστε μία ξένη χώρα!
Τελικό συμπέρασμα: η Βοσνία είναι μία χώρα ενδιαφέρουσα, ασφαλής, στην γειτονιά μας και δεν χρειάζεται κάποιο τεράστιο ποσό για να την επισκεφτούμε. Εγώ έμεινα εκεί συνολικά 9 βράδια, νομίζω όμως πως και 5 ημέρες είναι αρκετές.
Η μετάβαση ήταν εύκολη με τις απευθείας πτήσεις που μπήκαν φέτος για πρώτη φορά, εποχιακές βέβαια. Μακάρι να συνεχιστούν, η χώρα είναι ενδιαφέρουσα και ήταν γεμάτη επισκέπτες όταν πήγα, κυρίως από Μέση Ανατολή και Τουρκία, αλλά και από Ευρώπη και Άπω Ανατολή.
Το ταξίδι μου άρχισε με αναχώρηση, το επόμενο πρωί με αυτοκίνητο για το Neum, την κωμόπολη στην μικροσκοπική έξοδο της Βοσνίας στην Αδριατική. Αν σας ενδιαφέρει η ιστορία, βρείτε στο διαδίκτυο πως απέκτησε η χώρα αυτή την μικρή παραλιακή λωρίδα που κόβει την Κροατία στα δύο. Ο δρόμος μέχρι το πάρκο Hutovo είναι καλός (όχι αυτοκινητόδρομος βέβαια) και το τοπίο όμορφο, ειδικά στα σημεία δίπλα στον ποταμό Neretva. Από εκεί και πέρα συμφέρει να μπει κανείς στην Κροατία και να πάει παραλιακά. Εμείς δεν το ξέραμε και ακολουθήσαμε τον δρόμο που συνδέει το Neum με την υπόλοιπη χώρα. Μην το προσπαθήσετε, στενός και κουραστικός, κάνουν έργα βέβαια, αλλά πότε θα τελειώσουν, άγνωστο! Το Neum είναι ένα κλασικό παραλιακό θέρετρο, με πολλά ξενοδοχεία (μείναμε στο πολύ καλό Grand Hotel Neum, https://www.hotel-neum.com/en/ ) και γεμάτο με τουριστικά καταστήματα, η θάλασσα καθαρή, αλλά βέβαια η παραλία είναι γεμάτη καφέ και ξαπλώστρες . Όχι άσχημα για χαλάρωση δύο ημερών, αλλά δεν αξίζει τον κόπο να κατεβείτε μέχρι εκεί. Αν όμως κάνετε με δικό σας μεταφορικό την ακτή της Κροατίας, υπολογίστε μία στάση, αν όχι για διανυκτέρευση, τουλάχιστον για ανεφοδιασμό σε βενζίνη και φαγητό, οι τιμές είναι πολύ χαμηλότερε ς, ενώ δέχονται Ευρώ παντού. Αυτό άλλωστε κάνουν πολλά οργανωμένα γκρουπ (πετύχαμε και ένα από την Θεσσαλονίκη).
Στον δρόμο για την Αδριατική
NEUM - Στο βάθος η Κροατία
Στην επιστροφή κάναμε στάση στο Mostar. Πρόκειται για μία μικρή πόλη, με την χαρακτηριστική γέφυρα που είχε καταστραφεί στον πόλεμο και που ξαναχτίστηκε όπως ήταν, ενώ όμορφα είναι και τα δρομάκια γύρω από αυτή, φυσικά γεμάτα με καφέ, εστιατόρια και καταστήματα με αναμνηστικά, άλλωστε είναι ο δεύτερος τουριστικός προορισμός της χώρας. Αν δεν έχετε δικό σας μεταφορικό μέσο, υπάρχει αρκετά βολική συγκοινωνία με τρένο και λεωφορεία από το Sarajevo, ενώ πολλά γραφεία κάνουν ημερήσιες εκδρομές, για όποιον προτιμάει να μην ψάχνει πολύ. Κάθε τόσο εμφανίζονται οι διάφοροι τοπικοί που διατίθενται να κάνουν την βουτιά από την γέφυρα (σε πιάνει η ψυχή σου μόνο που βλέπεις το ύψος), αρκεί να μαζευτεί το κατάλληλο ποσό από τους ξένους. Όταν ήμασταν εκεί, ένας έλεγε ότι θα βουτήξει όταν μαζευτούν 30, δεν κατάλαβα αν εννοούσε Ευρώ ή Μάρκα και δεν ξέρω τι έγινε τελικά, δεν είχαμε την υπομονή να περιμένουμε, έκανε και καύσωνα εκείνες τις ημέρες. Αν πάντως είσαστε με μεταφορικό μέσο, στην περιοχή γύρω από την Jablanica, στον δρόμο για το Sarajevo,υπάρχουν πολλές ταβέρνες με ωραία θέα, όπου θεωρείται πως τρως ίσως το καλύτερο αρνί στη Βοσνία!
Mostar
Οι υπόλοιπες ημέρες πέρασαν στην πρωτεύουσα της χώρας. Το Sarajevo (η σωστή προφορά είναι Σάραγέβο, σαν 2 λέξεις) είναι μία όμορφη και ενδιαφέρουσα πόλη, χτισμένη σε μία κοιλάδα που διασχίζεται από τον ποταμό Miljacka. Προς τα βόρεια και τα νότια δεσπόζουν οι πλαγιές των βουνών που την περικλείουν δίνοντας μία ιδέα για το πώς έγινε η πολιορκία μεταξύ 1992 και 1996. Η καρδιά της είναι η Baščaršija, το παλιό κέντρο, με έντονο άρωμα μέσης ανατολής, καταστήματα με είδη λαϊκής τέχνης, παραδοσιακά καφενεία για Βοσνιακό καφέ (αυτόν που εμείς αποκαλούμε Ελληνικό, οι Τούρκοι Τούρκικο, οι Σέρβοι Σέρβικο και πάει λέγοντας), μπακλαβάδες, κανταΐφια, burek και ότι άλλο σχετικό τραβάει η ψυχή σας. Στον κεντρικό πεζόδρομο, την Ferhadija, βρίσκεται το τζαμί του Gazi Husrev-beg (πήρε το όνομα του κυβερνήτη της Βοσνίας που το έκτισε, τον 16ο αιώνα), το χαρακτηριστικότερο ίσως μνημείο της (μην ξεχάσετε να πάτε και στο ομώνυμο μουσείο που είναι ακριβώς απέναντι). Υπάρχει και μία βιβλιοθήκη παραδίπλα, αλλά ήταν κλειστή εκείνες τις ημέρες. Εκεί δίπλα θα βρείτε το μικρό παζάρι της πόλης, ενώ στο τέρμα, προς τα ανατολικά, βρίσκεται μία πλατεία με την πηγή του Sebil και η αρχή του δρόμου με τα εργαστήρια χαλκού (Kazandžiluk). Όταν βρεθείτε εκεί θα έχετε την ευκαιρία να διαλέξετε πολλά είδη λαϊκής τέχνης και αναμνηστικά, άλλα ωραία και άλλα λίγο κιτς, περάστε όμως και από το μαγαζάκι Bosnian Fairy Tale, στην οδό Kazazi 2 (https://bosnian-fairy-tale.business.site/?utm_source=gmb&utm_medium=referral). Νομίζω ότι τα ξύλινα σπιτάκια που φτιάχνει ο τύπος είναι πραγματικά όμορφα!
Sarajevo - Το τζαμί Gazi Husref-beg
Η πηγή του Sebil
Εικόνες από την Baščaršija
Επειδή οπωσδήποτε θα καθίσετε σε κάποια καφέ, μία φορά τουλάχιστον αξίζει να είναι στο Morića Han, παλιό χάνι που στην εσωτερική του αυλή υπάρχει ένα ωραίο καφενείο και ένα μεγάλο κατάστημα με παραδοσιακά ανατολίτικα προϊόντα (είδη λαϊκής τέχνης, υφάσματα, φορέματα, χαλιά κλπ.). Στον όροφό του γίνονται και εκθέσεις, μία φορά που ανέβηκα είχε έκθεση κάποιος ζωγράφος, αρκετά καλός!
Άλλα σημαντικά αξιοθέατα της παλιάς πόλης είναι το Μουσείο των Εβραίων της Βοσνίας Ερζεγοβίνης (στην παλιά συναγωγή, η καινούργια είναι στην νότια όχθη του ποταμού), η Vijećnica (το Δημαρχείο, μεγαλοπρεπές κτίριο χτισμένο από τους Αυστριακούς στα τέλη του 19ου αιώνα) και το σημείο όπου ο Gavrilo Princip δολοφόνησε τον Αρχιδούκα Φερδινάνδο και την σύζυγό του, δίνοντας την αφορμή για το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (εκεί υπάρχει ένα μικρό μουσείο της περιόδου της Αυστρο-ουγγρικής κυριαρχίας). Λίγο πάνω από την παλιά πόλη βρίσκεται η οικία Svrzo (το όνομα της οικογένειας στην οποία ανήκε). Πολύ καλά διατηρημένη, όπου βλέπει κάποιος πως ζούσαν οι εύπορες οικογένειες στα τέλη του 18ου και τον 19ο αιώνα (καθόλου άσχημα), αξίζει να διαθέσετε λίγο χρόνο!
Vijećnica
Το σημείο της δολοφονίας του Φερδινάνδου
Η οικία Srvzo
Το σημείο όπου τελειώνει η παλιά πόλη και αρχίζει η «Αυστρο-ουγγρική», στην Ferhadija, σημειώνεται σαν σημείο συνάντησης των πολιτισμών. Από εκεί βρίσκεται κανείς στο πιο σύγχρονο κομμάτι. Ο καθολικός καθεδρικός της Καρδιάς του Ιησού και ο Σερβικός ορθόδοξος της Γέννησης της Θεοτόκου βρίσκονται σε μικρή απόσταση ο ένας από τον άλλον, αλλά και πολύ κοντά στο τζαμί και το Εβραϊκό μουσείο, θυμίζοντας πως η πόλη φημιζόταν για την ανεκτικότητα και την ειρηνική συνύπαρξη των διαφόρων θρησκειών. Επειδή όμως τα σχετικά πρόσφατα γεγονότα δεν ξεχνιούνται (πως θα ήταν δυνατόν άλλωστε), εκεί κοντά βρίσκεται και το Μουσείο των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Ενδιαφέρον, με αρκετά εκθέματα που σου σφίγγουν την καρδιά, εξυπακούεται βέβαια πως παρουσιάζεται μόνο η Βοσνιακή (μουσουλμανική) άποψη. Από ότι πληροφορήθηκα στην Banja Luka, πρωτεύουσα των Σέρβων της Βοσνίας, υπάρχει αντίστοιχο μουσείο με την Σερβική…..
Σημείο συνάντησης πολιτισμών
Ορθόδοξος καθεδρικός
Καθολικός καθεδρικός
Λίγο πάνω από τον καθολικό ναό υπάρχει το Βοσνιακό Ινστιτούτο (http://www.bosnjackiinstitut.ba/ ), με πολλά εκθέματα παλιάς αλλά και σύγχρονης τέχνης. Αξίζει να το δείτε, αν σας αρέσει το θέμα. Παρεμπιπτόντως η Βοσνία έχει παράδοση σε όλες τις τέχνες (Βόσνιοι είναι για παράδειγμα ο Bregovic και ο Kusturica), ενώ η Σχολή Καλών Τεχνών της πόλης θεωρείται πολύ καλή.
Περνώντας τον ποταμό, στο ύψος του Δημαρχείου θα βρείτε το τελεφερίκ, που ανεβαίνει στην κορυφή του όρους Trebević. Προσοχή, ανοίγει στις 10 το πρωί, μην πάτε πολύ νωρίτερα! Η διαδρομή είναι εντυπωσιακή, όπως και η θέα όταν φτάσετε, για όσους δε θέλουν και λίγη πεζοπορία, υπάρχει άνετο μονοπάτι για να κατεβούν μετά σιγά σιγά (δεν θα συνιστούσα ανάβαση), βγάζοντας απλό εισιτήριο. Μια και το έφερε η κουβέντα, το εισιτήριο με επιστροφή είναι μάλλον τσουχτερό για τα μέτρα της Βοσνίας (περίπου 10 Ευρώ), αλλά αξίζει τον κόπο. Επιστρέφοντας, όπως κατεβαίνετε τα σκαλιά στο αριστερό σας χέρι, υπάρχει ένα μικροσκοπικό μουσείο, έκθεση θα έλεγα εγώ, για τον πόλεμο, με ελεύθερη είσοδο. Δεν θα χρειαστείτε πάνω από 10 λεπτά να το δείτε.
Όταν κατεβείτε τα σκαλιά προς τα αριστερά θα βρείτε το εργοστάσιο της Sarajevsko, της μπύρας της πόλης. Δίπλα στην είσοδο υπάρχει το μουσείο της μπύρας, μικρό και αυτό, για να δείτε την ιστορία της και να αγοράσετε ίσως κάποια πολύ ωραία σουβενίρ. Όλα τα λεφτά πάντως είναι η μπυραρία Pivnica HS λίγα μέτρα πιο πέρα. Μεγάλος χώρος, ωραία ξύλινη διακόσμηση, με τραπέζια αλλά και τεράστια μπάρα για να πιείτε, τι άλλο, μία Sarajevsko (ή και περισσότερες, ωραία μπύρα)! Φυσικά έχει και φαγητό, καλό από ότι μου είπαν, από τιμές, λογικότατες, όπως παντού σχεδόν στην Βοσνία. Λίγο δυτικότερα η εντυπωσιακή εκκλησία του Αγίου Αντωνίου και το μοναστήρι των Φραγκισκανών αξίζουν μία στάση. Στρίψτε προς το ποτάμι και θα περάσετε από το Αυτοκρατορικό τζαμί. Θα συνιστούσα να κάνετε και την διαδρομή από την νότια όχθη του ποταμού, τουλάχιστον μέχρι την Σχολή Καλών Τεχνών.
Το εργοστάσιο της Sarajevsko
Η μπυραρία Pivnica HS
Η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου
Η Σχολή Καλών Τεχνών
Ας επιστρέψουμε στο κέντρο όμως. Συνεχίζοντας στην Ferhadija προς τα δυτικά, περνάτε από πολλά καταστήματα και σύγχρονα καφέ-εστιατόρια και βγαίνετε στην λεωφόρο του στρατάρχη Τίτο (Maršala Tita, τον τιμούν ακόμα εδώ). Στην συμβολή των δύο δρόμων υπάρχει η Αιώνια Φλόγα, μνημείο για τα θύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ νοτιότερα, κυρίως στην οδό Branilaca Sarajeva, θα βρείτε πολλά ωραία καφέ μπαρ, όπου και το βράδυ υπάρχει αρκετά έντονη ζωή. Γενικά οι Βόσνιοι δεν μπορούν να θεωρηθούν αυστηροί μουσουλμάνοι, όλα τα μπαρ και τα περισσότερα εστιατόρια σερβίρουν αλκοόλ, ενώ πολύ λίγες γυναίκες φοράνε μαντήλια και «σεμνά» ρούχα (αρκετές μάλιστα είναι μάλλον στο άλλο άκρο, κάποιες ίσως είναι Σερβο-βόσνιες, αλλά δεν μπορεί να είναι όλες και, τέλος πάντων, δεν τις πειράζει κανένας). Εκεί που δεν σερβίρουν αλκοόλ είναι στα καφέ-εστιατόρια των σύγχρονων εμπορικών κέντρων, το BBI Center και το Sarajevo City Center είναι τα πιο γνωστά, γιατί φτιάχτηκαν με κεφάλαια από χώρες του Περσικού κόλπου και οι επενδυτές το έβαλαν όρο, από ότι φαίνεται. Στην Maršala Tita, προς το τέλος του κέντρου της πόλης, υπάρχει και το εντυπωσιακό τζαμί του Αλή Πασά.
Το τζαμί του Αλά πασά
Συνεχίζοντας προς τα δυτικά, μετά το Sarajevo City Center, θα βρείτε το Εθνικό Μουσείο και το Ιστορικό Μουσείο. Εγώ επισκέφτηκα το πρώτο, ένα τμήμα του είναι αφιερωμένο στα πετρώματα, την χλωρίδα και την πανίδα της χώρας (κυρίως, αλλά όχι μόνο) και έχει άπειρα εκθέματα, το υπόλοιπο (πιο ενδιαφέρον, εκτός και αν είσαι βιολόγος ή γεωλόγος) στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική και εσωτερική διακόσμηση των σπιτιών τους περασμένους αιώνες.
Το μουσείο και η γύρω περιοχή
Αν μένετε κοντά στο κέντρο και βαριόσαστε να πάτε με τα πόδια μέχρι εκεί, το τραμ είναι πολύ βολικό και το εισιτήριο φτηνό. Φυσικά ισχύει το ίδιο αν μένετε σε ένα από τα γύρω ξενοδοχεία, για να κατεβαίνετε στο κέντρο. Προσοχή όμως! Μην επιχειρήσετε να πάτε τζάμπα, έλεγχοι γίνονται από ελεγκτές ντυμένους με μαύρα, που μπαίνουν ανά τέσσερεις, ταυτόχρονα από όλες τις πόρτες, μοιάζουν σαν να είναι προστασία νυχτερινών μαγαζιών και δεν στην χαρίζουν με τίποτα, από ότι έμαθα. Όχι, δεν την πάτησα εγώ, έβγαλα εισιτήριο τις δύο φορές που το χρησιμοποίησα, αλλά είδα σε μία στάση κάτι ταλαίπωρους ξένους που τους είχαν κατεβάσει και από το ύφος των ελεγκτών, δεν νομίζω να ήταν διατεθειμένοι να τους αφήσουν χωρίς να πληρώσουν πρόστιμο. Δικαιολογία δεν υπάρχει, γιατί εκτός από τα διάφορα κιόσκια, μπορείτε να πάρετε εισιτήρια κατευθείαν από τον οδηγό. Γενικότερα, αν και βαλκανική χώρα, η Βοσνία είναι αρκετά ….. κεντροευρωπαϊκή σε κάποια πράγματα. Τα αυτοκίνητα πάντα δίνουν προτεραιότητα στους πεζούς, οι οποίοι σπανίως περνάνε τις διασταυρώσεις με κόκκινο, ακόμα και αν είναι άδειος ο δρόμος, δεν το συζητάμε δε για πέρασμα στη μέση του δρόμου, ειδικά αν είναι φαρδύς. Προσέξτε το και αυτό, γιατί μου είπαν ότι μπορεί να φάτε πρόστιμο, αν είναι κάποιος αστυνομικός εκεί και φαντάζομαι πως οι αστυνομικοί θα είναι το ίδιο άτεγκτοι με τους ελεγκτές. Ένα άλλο θετικό: η αλλαγή συναλλάγματος είναι παντού η ίδια, ακόμα και στο αεροδρόμιο. Το νόμισμα της χώρας είναι το Μετατρέψιμο Μάρκο (konvertibilna marka, εν συντομία KM) και η ισοτιμία, 1 Ευρώ = 1,95 ΚΜ. Αφού μιλάμε για τα θετικά της χώρας, είναι η μοναδική που έχω επισκεφτεί όπου σου φέρνουν και νερό σε ποτήρι, οπουδήποτε καθίσεις. Ειδικά το Σαράγεβο φημίζεται για το νερό του, στο κέντρο υπάρχει και μία πηγή, δίπλα στο τζαμί Gazi Husrev-beg, από όπου πίνουν όλοι και η οποία λένε ότι έχει θαυματουργές ιδιότητες συν τοις άλλοις. Ήπια κι εγώ, δεν είδα διαφορά, αλλά ξεδίψασα. Συνεπώς μπορείτε να πίνετε από τις βρύσες του καταλύματός σας (εγώ έπινα κανονικά, μια χαρά είναι). Ένα τελευταίο. Σε πολλά καφέ, εστιατόρια και μπαρ καπνίζουν και στους κλειστούς χώρους. Είπαμε, κεντρική Ευρώπη, αλλά μην το παρακάνουμε! Στο θέμα της οργάνωσης του τουρισμού πάντως, νομίζω ότι τα πάνε πολύ καλά. Σε άπειρα σημεία θα βρείτε χάρτες και οδηγούς της πόλης, ενώ τα τουριστικά γραφεία οργανώνουν από περιηγήσεις με τα πόδια στο κέντρο, μέχρι διάφορες εκδρομές. Η πιο δημοφιλής και διαφημιζόμενη (δεν πήγα) είναι στο Τούνελ της Ελπίδας, λίγο έξω από την πόλη, ένα τούνελ που είχαν σκάψει κατά την διάρκεια της πολιορκίας για (την μόνη) επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Οι γνώμες για το αν αξίζει ή όχι διίστανται, πάντως νομίζω ότι είναι προτιμότερο να πάει κάποιος με γραφείο, από το να τραβιέται με τα λεωφορεία.
Λίγο έξω από το κέντρο της πόλης, προς τα νότια, αρχίζει και η Σερβική Δημοκρατία, υπάρχουν πινακίδες που σε καλωσορίζουν (δεν γίνεται κανένας έλεγχος). Ένα απόγευμα πήγαμε σε ένα ωραίο προάστιο κοντά στο αεροδρόμιο, με σύγχρονες πολυκατοικίες και ωραία μπαρ. Ωραίο για βραδινή έξοδο! Ένα άλλο πήγαμε στο Pale, την κοντινότερη στην πρωτεύουσα πόλη της Σερβικής Δημοκρατίας. Σύγχρονες πολυκατοικίες και εδώ, ένας συμπαθητικός πεζόδρομος στο κέντρο της, γεμάτος με ωραία καφέ και εστιατόρια, αν έχετε χρόνο και μεταφορικό μέσο αξίζει και αυτό για βραδινή έξοδο, όχι όμως για να «ξοδέψετε» κάποιο πρωινό.
Pale (Republika Srpska)
Σε ότι αφορά το φαγητό, τα cevap (κεμπάπ) και η pleskavica (μπιφτέκι) είναι τα χαρακτηριστικότερα πιάτα , δοκιμάστε τα οπωσδήποτε και στην παλιά πόλη, το Zeljo είναι το γνωστότερο μαγαζί για κεμπάπ, εμείς φάγαμε στο Hodžić , (http://www.hodzic.ba/ εξαιρετικό!). Υπάρχουν όμως και πολλές σούπες, μαγειρευτά (έφαγα θαυμάσιους ντολμάδες με κιμά σε ένα μικρό εστιατόριο σε πάροδο της Ferhadija), ενώ στους φούρνους (Pekara) θα βρείτε γλυκά, κρουασάν και τις διάφορες πίτες, για τις οποίες φημίζεται η Βοσνία, και δικαίως! Οι τιμές είναι περίπου το μισό από την Αθήνα και η ποιότητα πολύ καλή (όλη η πρώην Γιουγκοσλαβία έχει καλά κρέατα). Γενικότερα θεωρούνται κρεατοφάγοι, αν δεν τρώτε κρέας, θα δυσκολευτείτε, αν είστε vegan, μάλλον θα ζοριστείτε. Όσο για ποτό (σε μερικά δεν σερβίρουν αλκοόλ, δυστυχώς και στο Hodžić), η Sarajevsko είναι πολύ καλή, κατά την γνώμη μου, ενώ τα κόκκινα κρασιά της Ερζεγοβίνης έχουν καλή φήμη και την δικαιώνουν! Τέλος, για τους λάτρεις του τσίπουρου, έχουν μεγάλη ποικιλία από rakija και slivovica, σκέτες ή με φρούτα, αλλά προσοχή, είναι αρκετά δυνατότερες από τα αντίστοιχα δικά μας!
Όπως πάντα, να πω και λίγα λόγια για την εντύπωση που μου έδωσε ο κόσμος. Είπα και πριν πως οι Βόσνιοι μουσουλμάνοι δεν μου έδωσαν την εντύπωση φανατικών, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους. Ελάχιστες γυναίκες ντύνονται παραδοσιακά, οι δε νέες μπορεί να έχουν μοντέρνο, μέχρι και αρκετά …..ερωτικό ντύσιμο, συνδυασμένο με το μαντήλι στο κεφάλι. Το χρώμα της Μέσης Ανατολής το δίνουν οι χιλιάδες Άραβες από τα κράτη του Περσικού κόλπου που έρχονται το καλοκαίρι, πολλές γυναίκες είναι ντυμένες με τα παραδοσιακά μαύρα ρούχα και καλυμμένα τα πρόσωπα. Στα τζαμιά για παράδειγμα, την ώρα της προσευχής, είδα νέους άντρες με μοντέρνα ρούχα, τατουάζ κλπ. να προσεύχονται. Σε μία συζήτηση όταν ρωτήσαμε για το θέμα του αλκοόλ, η απάντηση ήταν ότι στην Βοσνία πάντα έπιναν, ακόμα και κατά την διάρκεια των θρησκευτικών γιορτών. Φυσικά τέτοια θέματα δεν υπάρχουν στην Σερβική πλευρά της χώρας . Κατά τα άλλα οι άνθρωποι είναι ευγενικοί, με Αγγλικά συνεννοείσαι, ενώ πουθενά δεν ένιωσα ανασφάλεια. Στο κέντρο υπάρχουν σε κάποια σημεία πινακίδες προς τους ξένους να προσέχουν για μικροκλοπές, από ότι κατάλαβα όμως το φαινόμενο πρέπει να είναι περιορισμένο. Και ένα τελευταίο ….. η γλώσσα τους είναι σχεδόν ίδια με τα Σερβικά, αλλά στον Κροατο-μουσουλμανικό τμήμα της χώρας αναφέρονται ως Βοσνιακά. Μην πείτε πουθενά π.χ. “how is …….. in Serbian”, δεν χρειάζεται να προκαλούμε όταν επισκεπτόμαστε μία ξένη χώρα!
Τελικό συμπέρασμα: η Βοσνία είναι μία χώρα ενδιαφέρουσα, ασφαλής, στην γειτονιά μας και δεν χρειάζεται κάποιο τεράστιο ποσό για να την επισκεφτούμε. Εγώ έμεινα εκεί συνολικά 9 βράδια, νομίζω όμως πως και 5 ημέρες είναι αρκετές.
Attachments
Last edited:
