Γιαννης Σαρτο
Member
- Μηνύματα
- 146
- Likes
- 1.221
- Επόμενο Ταξίδι
- Χαβάη
- Ταξίδι-Όνειρο
- Μαγαδασκάρη
Επισκεφτείτε και το blog μου αν θέλετε
Βουλγαρία 2009,2025
Μεγαλώνοντας τις δεκαετίες του '80 και '90 καμιά από τις βαλκανικές χώρες με τις οποίες συνορεύουμε δεν ενθαρρύνονταν για τουρισμό. Η Αλβανία θεωρούνταν τρίτος κόσμος και φημολογούνταν πως τις λείπουν οι υποδομές, η ακατανόμαστη για δεκαετίες Βόρεια Μακεδονία έθιγε εξ ορισμού το φιλότιμο και την περηφάνεια του μέσου Έλληνα ενώ με την Τουρκία πάντοτε υπήρχε δισταγμός λόγω του διακρατικού καυγά που πάντα παραμόνευε.
Οι έγκυρες πηγές πληροφοριών μου σχετικά με την Βουλγαρία ήταν ομολογουμένως και αυτές περιορισμένες. Το υπέροχο χιονοδρομικό κέντρο του Μπάνσκο δεν είχε τη δημοτικότητα που έχει σήμερα ενώ οι λίγοι γνωστοί γνωστών που σπούδαζαν εκεί με σκοπό μία μετέπειτα γρήγορη αναγνώριση των όποιων πτυχίων τους στην Ελλάδα κρατούσανε σιγή ιχθύος. Ήταν λες και δεν υπήρχε τίποτα απολύτως να μοιραστούν και μοιάζει να αντιμετώπιζαν το έθνος που τους φιλοξενούσε σαν ένα τόπο όπου κάποιες τυπικές διεργασίες για το μέλλον τους λαμβάνουν αναγκαστικά χώρα. Στον κόσμο τότε άρεσε να κάνει διακοπές σε μέρη που μετά θα μπορούσε να περηφανευτεί στις παρέες του ότι "υπέροχη ήταν η Βιέννη!" ή "Μαγεία η Ρώμη" ( κάτι τέτοια λέγαμε μεταξύ μας προ instagram ) και η Βουλγαρία απαιτούσε ταξιδευτές με πιο ανοιχτά μυαλά και λιγότερο επιδειξιομανή αντανακλαστικά.
Σόφια, 2009
Η πρώτη μου επίσκεψη εκεί έγινε σιδηροδρομικώς από την Θεσσαλονίκη το 2009. Τότε ακόμα ο ΟΣΕ πραγματοποιούσε κάποια ζημιογόνα δρομολόγια σε Σόφια αλλά και Κωνσταντινούπολη τα οποία κόπηκαν απότομα με την άφιξη της οικονομικής κρίσης του 2011-15. Παρότι οδηγώντας σήμερα υποτίθεται ότι διανύει κανείς την απόσταση στις 3-3μιση ώρες (αγνοώ σε τι κατάσταση ήταν το οδικό δίκτυο τότε), το 2009 υπήρχε ολονύχτιο τρένο το οποίο έφευγε λίγο μετά τα μεσάνυχτα και έφτανε τις πρωινές ώρες στην Βουλγαρική πρωτεύουσα. Λίγους μήνες μετά την αρχική μου αυτή φορά επανέλαβα το ταξίδι με την Γιάννα, μία πρώτη μου ξαδέρφη στην οποία είχα περάσει το μικρόβιο της εξερεύνησης και που ήθελε από τότε διαρκώς να δει όσο περισσότερα γίνεται. Τέλος το 2025 τον Φεβρουάριο σταματάω στην Σόφια για τρεις μέρες σαν ενδιάμεση στάση από Αγγλία προς Αθήνα.
Η πρώτη μου μετάβαση ως εκεί ήταν από μόνη της μία αξιοσημείωτη εμπειρία. Το τρένο περνούσε μέσα από αρχαία δάση από οξιές και σημαντικούς εθνικούς δρυμούς. Διάφορα σημαντικά sites μάλιστα ( το lonely planet ένα από αυτά ) συγκαταλέγανε τη συγκεκριμένη διαδρομή ως μία από της ομορφότερες στην Ευρώπη. Μία μελαγχολία μου δημιουργήσαν παραταύτα οι εικόνες/στιγμιότυπα από πολλά από τα βουλγάρικα χωριά που έβλεπα σε εκείνο το ταξίδι. Ήταν η φαινομενική ανέχεια που ξάφνιαζε. Θυμάμαι σε μία δύο περιπτώσεις να διακρίνω ανθρώπους πάνω σε κάρα να τα σέρνουν άλογα όπως και ότι πολλά από τα σπίτια φαντάζανε ετοιμόρροπα. Υπέθετα με σιγουριά ότι πρέπει να είναι ακατοίκητα αλλά τη τελευταία στιγμή και πριν το χωριό χαθεί από το οπτικό πεδίο που μου πρόσφερε το τζάμι του τρένου άναβε ξαφνικά ένα φως σε κάποιο παράθυρο τους. Η χώρα είχε μόλις δύο χρόνια στην ΕΕ και αναζητούσε ευκαιρίες για ευμάρεια για τον πληθυσμό της. Η είσοδος με το τρένο στη ίδια την Σόφια χαρακτηριζότανε και αυτή από διακυμάνσεις εντυπώσεων με τις ασυντήρητες εργατικές πολυκατοικίες από την εποχή του κομμουνισμού να έρχονται σε αντίθεση με το περήφανο βουνό της Βιτόσα ως φόντο.
Φτάνω λοιπόν στον σιδηροδρομικό σταθμό ο οποίος εκείνη την εποχή διακρινόταν από μία αρκετά στείρα σοβιετική αισθητική. Ψηλά ταβάνια, μία ψυχρότητα στην ατμόσφαιρα και λίγα μαγαζιά με τα βασικά. Αποφασίζω να κινηθώ πεζός από το σταθμό μέχρι το κέντρο γιατί δεν εμπιστευόμουν τους ταξιτζήδες μαθημένος από τον απόλυτο αντιεπαγγελματισμό των Ελλήνων συναδέλφων τους.
Τα αντίστοιχα ΚΤΕΛ στη Σόφια (2009)
Το youth hostel στη Σόφια έμοιαζε σαν ένα σχεδόν χειροποίητο και αρκετά αυθόρμητο επιχειρηματικό εγχείρημα . Αντί δωματίου κοιμήθηκα σε μία σοφίτα με 30 στρώματα για τους επισκέπτες στο ξύλινο της πάτωμα. Υπήρχε κάτι το αφοπλιστικό σε όλο, λες και οι νεαροί ιδιοκτήτες του που είχα την ευκαιρία να γνωρίσω εκεί δοκιμάζανε ένα καινούργιο για την χώρα concept με πολύ λιγότερους όμως διαθέσιμους πόρους. Η ίδια η πρωτεύουσα ήταν μία πόλη των αντιθέσεων. Τα ιστορικά κτίρια και τα επιβλητικά της παλάτια είναι πολύ καλά διατηρημένα και προσεγμένα. Περπατώντας δύο τρία βήματα όμως από εκεί συναντούσες καθημερινές οικιστικές γειτονιές, κάποιες μάλλον υποβαθμισμένες που τις χαρακτηρίζει η απλότητα και η καθημερινή βαβούρα.
Στο Λονδίνο όπου πλέον ζω ολόκληρες περιοχές ( west kensington, chelsea, knightsbridge ) δύναται να είναι γεμάτες με άσπιλα παλάτια και φινετσάτα μαγαζιά ή γραφεία. Προφανώς εκεί δεν ζει κανείς ( μη εκατομμυριούχος) αλλά δύσκολα το καταλαβαίνουν αυτό οι τουρίστες που νομίζουν πως να, έτσι είναι το Λονδίνο και όλοι μας μένουμε σε γραφικά βικτωριανά διώροφα με κήπους και βραστήρες για τσάι. Η Σόφια τέτοια περιθώρια για αυταπάτες δεν σου αφήνει.
Σόφια, 2009
Οι πολιτιστικές επιρροές εδώ είναι ποικίλες και στοιβαγμένες ανάκατα η μία δίπλα στην άλλη: Βυζάντιο, Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Αυστροουγγρική αρχιτεκτονική άλλα και διάσπαρτα σλαβίκα, ανατολίτικα και σοβιετικά στοιχεία. Η πιο πρόσφατη δυτικοπρεπής προσθήκη είναι μάλλον το γαλλικής αισθητικής άγαλμα της Sveta Sofia που αντικατέστησε ένα του Λένιν στην πλατεία St Nedelya.
Υπάρχει κάτι πάντως το πολύ βαλκανικό σε αυτό το μίγμα, στο πως παραθέτονται κάπως ασυνάρτητα αυτές οι επιρροές σαν κομμάτια από διαφορετικά παζλ που απλά δεν κλειδώνουν το ένα με το άλλο μα απλώνονται παραταύτα στο ίδιο τραπέζι. Στο οικοδομικό τετράγωνο γύρω από το σταθμό της Serdica υπάρχει ενεργό τζαμί, συναγωγή, σημαντική ορθόδοξη αλλά και καθολική εκκλησία. "Θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε το τετράγωνο της ανεκτικότητας..." μας λέει σοφά ο φοιτητής ιστορίας με τον οποίο πραγματοποιήσαμε το free walking tour το 2025 "...μα από την άλλη θα μπορούσαμε να τα καταφέρουμε ΑΚΟΜΑ καλύτερα!.."
Σόφια 2025
Εδώ να πω ότι η βουλγαρική πρωτεύουσα είναι μία ιδιαίτερα ορθόδοξη πόλη με μεγάλες εκκλησιές στο τέλος του κάθε σημαντικού δρόμου της. Κάποιες από τις πιο εξέχουσες είναι η εκκλησία του άγιου Αλεξάντρου Νέφσκι , η Άγια Σοφία ακριβώς παραδίπλα της και η Αγία Κυριακή στρατηγικά τοποθετημένη στην καρδιά της πόλης. Παρότι συνειδητά άθεος εδώ και πολλά πολλά χρόνια, με θυμάμαι να μπαίνω και να με συνεπαίρνουν οι πιστοί με τους ύμνους τους και η όλη μυστηριακή ατμόσφαιρα.
Καθεδρικός Ναός Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι κ Αγία Κυριακή
Στην τρίτη και πιο πρόσφατη φορά μας στην πόλη, μόλις πριν λίγους μήνες ήταν που επισκεφτήκαμε τελικά το Εθνικό Μουσείο της Ιστορίας και το Ιστορικό Μουσείο της Σόφιας. Σε αμφότερα ένιωσα σαν σε άβολη χρονοκάψουλα, λες και βρισκόμουν ξανά σε υποχρεωτική σχολική εκδρομή σε κάποιο ελληνικό μουσείο με ατελείωτα γλυπτά, προτομές, νομίσματα και σκεύη να βρίσκονται εδώ για να με μορφώσουν μα εγώ να δυσκολεύομαι να τα ξεχωρίσω το ένα από το άλλο, να διακρίνω τις διαφορετικές περιόδους και τα χαρακτηριστικά τους, να εντυπωσιαστώ και να δώσω την απαραίτητη προσοχή και σεβασμό λόγο (δυστυχώς για εμένα) έλλειψης υπόβαθρου. Παρεμπιπτόντως δεν λειτουργούσα έτσι μόνον εγώ εκεί μέσα... Οι υπάλληλοι ειδικά του δεύτερου μουσείου σχεδόν υπνοβατούσαν και συμπεριφέρονται σαν τους δικούς μας δημόσιους λειτουργούς μιας τυχάρπαστης επαρχιακής υπηρεσίας, 'υποστελεχομένου' γραφείου νομαρχίας ή δήμου και κάτω. Μιλούσαν δυνατά στα κινητά τους όταν δεν σκρολάρανε ασταμάτητα στην οθόνη τους ενώ ένας μέχρι που είχε βγάλει γαριδάκια για να φάει καθισμένος σε ένα σκαμπό στην αίθουσα που και καλά επιτηρούσε (δεν θυμάμαι κιόλας τι ακριβώς μασουλούσε γιατί απέστρεψα από αμηχανία το βλέμμα).
National History Museum, 2025
Ακριβώς δίπλα στο Ιστορικό Μουσείο της Σόφιας μία ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: υπάρχουν διάφορες δημοτικές πηγές με ιαματικό νερό προσβάσιμες σε όλους. Σε αυτές καταφεύγουν ουκ ολίγοι κάτοικοι της πρωτεύουσας με μεγάλα πλαστικά παγούρια αντί να ξοδεύονται για να αγοράζουν εμφιαλωμένα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το ίδιο το μουσείο στέγαζε κάποτε τα δημόσια λουτρά της πόλης.
Σε απόσταση αναπνοής ο σταθμός της Serdika όπου λαμβάνει χώρα μία εντυπωσιακή συγχώνευση βυζαντινών τοιχωμάτων και μία εκκλησίας εντός ενός σταθμού μετρό. Πολλά έχουν ειπωθεί για το προσφάτως εγκαινιασμένο μετρό της Θεσσαλονίκης και το πως οι σταθμοί Αγίας Σοφίας και Βενιζέλου αποτελούν υπαίθρια μουσεία. Θεωρώ ότι εδώ βλέπει κανείς ένα αντίστοιχο επίτευμα, εκτενέστερο στην επιφάνεια που καταλαμβάνει και από άποψη μηχανικής εξίσου επιτυχημένο.
Η Σόφια είναι ιδιαίτερα πράσινη με πολλά μεγάλα και μικρά πάρκα σε όλη την έκταση της. Κάποια από αυτά διαθέτουν μέχρι και μικρές λιμνούλες για βαρκάδα ενώ υπάρχουν και αρκετοί ενδιαφέροντες βιότοποι σε κοντινή απόσταση για ευχάριστες μονοήμερες αποδράσεις. Εγώ περιπλανήθηκα κυρίως στο Borisova Gradina, το πιο κεντρικό της πνεύμονα. Μέχρι προσφάτως υπήρχαν εδώ διάσπαρτες μπρούτσινες και πέτρινες αναπαραστάσεις του Κόκκινου Στρατού μα πλέον έχουν απομακρυνθεί στην πλειοψηφία τους από τις αρχές. Συγκεκριμένα αυτά που είδα εγώ το 2009 στο City Garden αφαιρέθηκαν από τον δήμο το 2023.
Σοσιαλιστική γλυπτική, 2009
Σε κοντινή απόσταση δεσπόζοντας ( βλέπε καλύτερα 'μπλοκάροντας') στον ορίζοντα συναντάει κανείς το Εθνικό Μέγαρο Πολιτισμού (Natsionalen dvorets na kulturata), έναν τσιμεντένιο ογκόλιθο σε σχήμα οκτάγωνου που από αισθητικής άποψης δεν γεμίζει κανενός το μάτι. Σε αυτό πάντως στεγάζονται τρία θέατρα, εκθέσεις βιβλίου και πολυχώροι πολλαπλών χρήσεων. Οι δράσεις που πραγματοποιούνται εντός του είναι έχουν την δική τους βαρύτητα ( κάποιος θα υποστήριζε ότι η ουσία μετράει και όχι το περιτύλιγμα ) και στηρίζουν την βουλγαρική κουλτούρα.
Και στις τρεις μου επισκέψεις παρατήρησα στα παρτέρια της πόλης να φιλοξενούνται εποχιακές εκθέσεις γλυπτών. Ένα από αυτά που αντίκρισα την πρώτη μου φορά το 2009 ομολογώ μου έχει μείνει ανεξίτηλα χαραγμένο στο νου και παραμένει από τα αγαπημένα μου: χαζεύοντας το σήμερα, τουλάχιστον εγώ το εκλαμβάνω ως τον χάρο που παίρνει κάποιον μαζί του, σχεδόν αγκαλιάζει έναν ετοιμοθάνατο.
Εντύπωση επίσης μου προκάλεσε η αρκετά ρεαλιστική και γλαφυρή γλυπτική που κοσμεί διάφορα σημεία της Σόφιας σε μόνιμη βάση . Στην Ελλάδα συνήθισα τις μάλλον μινιόν προτομές ή τους πολεμιστές από την αρχαία εποχή σε ένα άλογο να αγναντεύουν, πάντοτε τοποθετημένοι σε ένα αρκετά ψηλό βάθρο ( υποψιάζομαι ότι οι διάφοροι δήμαρχοι απλά φοβούνται τους πολύ συχνούς και χωρίς νόημα βανδαλισμούς). Εδώ υπάρχουν παραστάσεις με πολυάριθμες φιγούρες να παραπέμπουν σε κατασκοπευτικό θρίλερ όπως πχ αυτά στην πλατεία Alexander Nevski ή μπροστά από τα γραφεία του σοσιαλιστικού κόμματος της Βουλγαρίας.
Όπως προανέφερα, λίγους μήνες μετά εκείνο το πρώτο ταξίδι, επανέλαβα το δρομολόγιο ως τη Σόφια αυτή την φορά ενισχυμένος κατά ένα άτομο μίας και μία πρώτη μου ξαδέρφη η Γιάννα με συνόδεψε. Κόβουμε λοιπόν εισιτήριο με το τρένο αλλά αυτή τη φορά η υπάλληλος του ΟΣΕ κάνει λάθος την ημερομηνία. Φτάνουμε λίγο μετά τα μεσάνυχτα για να επιβιβαστούμε και ο ελεγκτής, ένας όχι ιδιαίτερα ευγενικός τύπος μας λέει ότι τα εισιτήρια μας είναι άκυρα και το τρένο το οποίο αναγράφεται εδώ έκανε το συγκεκριμένο δρομολόγιο χθες. Τον πληρώνουμε επιτόπου νομίζω 58 ευρώ ( αυτός το πρότεινε, εμείς ιδέα δεν είχαμε ) και μας δίνει ένα διαθέσιμο κουπέ.
Ζήτημα να κάναμε πέντε πράγματα παραπάνω στη Σόφια πέραν των όσων είχα ήδη περπατήσει στην πρώτη μου επίσκεψη. Η κυριότερη προσθήκη είναι η μονοήμερη εκδρομής με το ( πολύ οικονομικό ) τρένο στο Plovdid ( Φιλιππούπολη ) μία άκρως ερωτεύσιμη φοιτητούπολη με πλούσια ιστορική κληρονομιά. Χτισμένη σε τρεις λόφους (Nebet Tepe, Dzhambaz Tepe και Taksim Tepe ), η παλιά της πόλη δεν είναι τυχαία μνημείο της unesco από το 2004.
Στιγμιότυπα από το Plovdid ( 2009 )
Στην τρίτη μου φορά εδώ για λίγες μέρες τον Φεβρουάριο του 2025 επιστρέφω σε μία Σόφια αλλαγμένη με αρκετά νέα έργα υποδομής. Ο πεζόδρομος της vitosha boulevard έχει πλέον ολοκληρωθεί ενώ το μετρό της πόλης συνδέει πλέον το κέντρο με το καινούργιο διεθνές αεροδρόμιο και όπου αλλού θες να πας ( το 2009 νομίζω υπήρχε μόλις μία γραμμή την οποία δεν θυμάμαι να χρησιμοποίησα ). Υπάρχουν αισθητά περισσότερα ωραία μαγαζιά, καφετέριες και εστιατόρια. Αποφασίζω με την ευκαιρία αυτή να διορθώσω και την μεγαλύτερη παράλειψη του παρελθόντος και πηγαίνω μέχρι το μοναστήρι της Rila.
Rila Monastery
Tο "άγιο όρος" της Bουλγαρίας και ίσως το πιο εξέχων αξιοθέατο για την ευρύτερη τουριστική της καμπάνια, το μοναστήρι της Ρίλα είναι ένα τεράστιο κτίσμα χτισμένο στα ομώνυμα όρη. Διάφοροι tour operators εκτελούν ημερήσια ταξίδια από τη Σόφια για εδώ και για την Βoyana , μία άλλη μικρή μα σπουδαίας ιστορικής σημασίας εκκλησία σε μία εύρωστη γειτονιά στα προάστια της πόλης.
Η Boyana είναι ουσιαστικά ένα εξωκλήσι μα κανείς αντιλαμβάνεται την παλαιότητα και σπουδαιότητα των εκθεμάτων και αγιογραφιών της με το που θα εισέλθει στο περιορισμένο της εσωτερικό χώρο. Τα τρία τμήματα της χτίστηκαν σταδιακά τον 10, 11 και 13 αιώνα μ.Χ.
Η Rila τώρα είναι τόπος ιδιαίτερα προικισμένος σε φυσική ομορφιά, χτισμένη βαθιά μέσα στο δάσος του ομώνυμου εθνικού δρυμού. Πρόκειται για ίσως το κυριότερο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της Βουλγαρίας. Ο ξεναγός μας ενημερώνει πως υπάρχουν μόλις 6 μοναχοί που ζουν εδώ αλλά την παράσταση την κλέβουν οι πολυάριθμες γάτες που βιώνουν την ήσυχη ύπαρξη τους σε παγκάκια και πεζούλια εδώ και εκεί.
Εντύπωση μου κάνει η συμπερίληψη δαιμόνων σε πολλές από τις αγιογραφίες των τοιχωμάτων, κάτι που δεν συνηθίζεται στην Ελληνοορθόδοξη εικονογραφία.
Κατά την διάρκεια της ξενάγησης μας μου δημιουργήθηκε η απορία γιατί η Βουλγαρία ή η Ρουμανία να αγνοείτε επιδεικτικά από τους ΄Ελληνες που αρέσκονται στον θρησκευτικό τουρισμό. Μοιάζει να δίνουμε ιδιαίτερο βάρος στην κοινό θρήσκευμα με τους κατοίκους συγκεκριμένων προορισμών μα αδιαφορούμε εντελώς για κάποιους άλλους πχ αναφέρεται συνεχώς και παντού το γεγονός ότι οι Σέρβοι είναι ορθόδοξοι. Ίσως να μας είναι πιο εύκολο να συμπαθήσουμε ανθρώπους με τους οποίους δεν μοιραστήκαμε ποτέ σύνορα και δεν έπρεπε να ανταγωνιστούμε για τα ίδια εδάφη στους Βαλκανικούς πολέμους. Στην περίπτωση της Ρωσίας τώρα, μιας υπερδύναμης πολιτικά αδίστακτης και αχρείας όσο και κάθε άλλη ( ΗΠΑ, Κίνα κλπ ) τα δύο μέτρα και δύο σταθμά βγάζουν μάτι. Από μικρό παιδί ακούω διαρκώς για τους πολιτιστικούς μας δεσμούς, κοινές παραδόσεις, και θρησκεία με την μαμά Ρωσία αλλά δεν μπορώ να ανακαλέσω ποτέ εκκλησιαστικούς ή πολιτικούς παράγοντες να επισημαίνουν ότι η και γειτονική Βουλγαρία, η Ρουμανία ή ακόμα και η ταλαιπωρημένη Ουκρανία είναι επίσης ορθόδοξα έθνη. Επίσης αδυνατώ να θυμηθώ μοναχούς πχ του Βατοπαιδίου να καλούν προσωπικότητες από αυτές τις χώρες για να δούνε τις εγκαταστάσεις τους, να αγγίξουν την άγια ζώνη ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο έχουν εκεί μέσα. Αγνοώ τι έχουν να χωρίσουν οι συγκεκριμένες εκκλησίες πέραν ίσως της επιρροής και προφανώς του παρά αλλά μοιάζει να ακολουθούνται προτιμήσεις που αφορούν γεωπολιτικές συμπάθειες και οικονομικές συμμαχίες και όχι απαραιτήτως θεολογικές προσεγγίσεις.
Μετά την ξενάγηση που διήρκησε λίγες ώρες κατευθυνόμαστε πίσω στη Σόφια για λίγο περαιτέρω περιήγηση.
Η κοινωνία
Ένα άρθρο του άκαρδου μα αδιαμφισβήτητα έγκυρου οικονομικού περιοδικού economist από 2010 που είχε τον τίτλο "The rich the poor and Bulgaria" παρουσίαζε μία μελέτη του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια για την γεωγραφία της ευτυχίας. Η γραφική παράσταση που το συνόδευε έδειχνε την συσχέτιση χαράς με εισόδημα και απέδιδε τον τίτλο του πιο λυπημένου έθνους στον κόσμο (!!!) στους γείτονες Βούλγαρους. Τα Βαλκάνια διακρίνονται από μία έμφυτη θλίψη που μοιάζει να πηγάζει από την άστατη οικονομία και την αιματηρή τους ιστορία. Ένας οποιοσδήποτε συνομήλικος μου από την Βουλγαρία έχει βιώσει κομμουνισμό, μία εφιαλτική μετάβαση στην ελεύθερη αγορά/ζούγκλα στη δεκαετία του '90, αισιοδοξία με επιφυλάξεις με την είσοδο στην ΕΕ το 2007 και πρόσφατα το 2025 στην ζώνη Schengen. Οι ευκαιρίες και οι δυνατότητες του αυξομειώνονταν ανά δεκαετία και όλες αυτές οι εναλλαγές στο σχεδιασμό και στις προσδοκίες για το μέλλον εμένα θα με είχαν αφήσει εξαντλημένο και αποπροσανατολισμένο.
Όταν είχα πάει στην Ρουμανία 2016, στο αεροδρόμειο Οτοπένι με είχε ξαφνιάσει η ύπαρξη χώρου με μηχανήματα με φρουτάκια εντός του ( αν πρόσφεραν ουίσκι και φιστίκια δεν το πρόσεξα). Το θεώρησα υπερβολικά κακόγουστη προσθήκη για διεθνές αεροδρόμιο που υποβιβάζει την χώρα στα μάτια των ξένων. Παρόμοια αίσθηση μου άφησαν όλα αυτά τα καταστήματα 'ερωτικού' ενδιαφέροντος στη Σόφια το 2009. Σεξοτουρισμός υπάρχει παντού μα εδώ παραήταν προφανής, κάτι αρκετά απωθητικό σαν θέαμα. Θεωρώ ότι και στο Άμστερνταμ, το χειρότερο κομμάτι μίας κατά τα άλλα πανέμορφης εκλεπτυσμένης πόλης γεμάτης με κανάλια και μουσεία είναι η red light disctric, μία γειτονιά που οι ίδιοι οι Ολλανδοί δεν θα πατούσαν ποτέ το πόδι τους αλλά οι τουρίστες (όχι κατά ανάγκη και πελάτες) συρρέουν μαζικά για να δουν τι ακριβώς ;... Διαφημίσεις στον πιο κεντρικό πεζόδρομο της Σόφιας σε κατευθύνανε που να στρίψεις αναλόγως με το τι ψάχνεις: δεξιά για μασάζ, αριστερά για ερωτικά dvd ( υπήρχαν ακόμα dvd player το 2009). Ακόμα και οι διαφημίσεις για προϊόντα που δεν έχουν να κάνουν με αυτό μοιάζανε να αγνοούνε επιδεικτικά την πολιτική ορθότητα ( βλέπε vodka flirt παρακάτω) . Το 2025 τα πράγματα ευτυχώς έχουν βελτιωθεί αν και λίγα βήματα μόλις από την εκκλησία της Αγίας Κυριακής και το επιβλητικό δικαστικό μέγαρο κάποιος μπορεί να βρει στριπτιτζάδικα ακριβώς πάνω στον δημοφιλέστατο πεζόδρομο Vitosha . Πιστεύω πως αν ήμουνα δήμαρχος της Σόφιας ή υψηλά ιστάμενος κυβερνητικός παράγοντας θα ανακαλούσα την άδεια για τέτοιες επιχειρήσεις σε έναν τόσο κεντρικό δρόμο ( παρότι δεν ξέρω αν είναι νομικά δυνατόν κάτι τέτοιο ).
Βουλγάρικη κουζίνα: Όπως είναι αναμενόμενο, τα κυρίως πιάτα τους παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με τα ελληνικά, από μία απλή σαλάτα shopska μέχρι την αλά τζατζίκι σούπα tarator. Πρόκειται για Ιδιαίτερα γευστικές προτάσεις αν τις δοκιμάσεις στο σωστό μέρος. Το 2025 οι επιλογές στη πόλη μου φάνηκαν πολιάριθμες αλλά μέτριες στην προσφερόμενη ποιότητα. H Βουλγαρία του 2025 έχει απόλυτα ελληνικές τιμές και μόνο ένα εστιατόρια ξεχώρισα, το Rakia Raketa εντελώς εκτός κέντρου σε μία γειτονιά όπου τουρίστες δεν έχουν απολύτως κανένα λόγο να πάνε μα που οι γεύσεις ανταμείβουν και η βουλγαρική νεολαία ντυμένη στα καλύτερα της να το γεμίζει
Το στυλ: Οι Βούλγαροι σαν κόσμος είναι όμορφος αν και όχι όσο ξανθός όσο περίμενα. Μοιάζουν αρκετά με εμάς με ίσως με πιο λευκή επιδερμίδα. Η ανδρική μόδα εδώ είναι μάλλον πρακτική, απεχθάνεται τα πουκάμισα και τις κλασικές γραμμές. Η "καλή ένδυση" μοιάζει να συνίσταται τζιν, ρούχα και αξεσουάρ με επώνυμες ονομασίες όσο πιο τονισμένες γίνεται να τις φορούν επί το πλείστον κατσουφιασμένες φάτσες. Η γυναικεία είναι πιστεύω ταυτόσημη με την ελληνική σε όλα της τα επιμέρους σημεία με το ευγενές φύλο να έχει επιδείξει μεγαλύτερη προσοχή στις λεπτομέρειες από τους άρρενες και πάντα κάπως πιο γλυκό και φιλικό στο βλέμμα. Οι Έλληνες επισκέπτες πάντως θα νιώσουν εδώ σαν το σπίτι τους. Μία πόλη σαν την Σόφια ή το Βελιγράδι μας είναι πολύ πιο οικεία από ότι πχ η Κολωνία ή η Κοπενγχάγη όσα και αν έχουμε ανάμεικτα συναισθήματα για αυτή τη διαπίστωση.
Eλληνική παρουσία: H Σόφια είναι από τις ελάχιστες πρωτεύουσες στην ήπειρο όπου η ελληνική παρουσία μου φάνηκε τόσο έντονη και καλοδεχούμενη. Μαγαζιά με ελληνικά ονόματα και διακόσμηση φιγουράρουν σε κεντρικές τοποθεσίες της πόλης. Επιπλέον ο κόσμος αντιδρούσε πάντα θετικά με το που καταλάβαινε από που είμαι, από τους υπάλληλους του αεροδρομίου μέχρι ξεναγούς και απλούς περαστικούς. Οι λίγοι άνθρωποι βουλγαρικής καταγωγής που έχω γνωρίσει μέσα στα χρόνια στην Αγγλία μιλάνε πάντα θερμά για την Ελλάδα, οι περισσότεροι την έχουν επισκεφτεί ουκ ολίγες φορές ιδιαίτερα την Μακεδονία και τη Θεσσαλία για καλοκαιρινές διακοπές.
Μουσική παράδοση: Τα φολκλορικά πολυφωνικά σχήματα της χώρας έχουν παγκόσμια φήμη και διακρίσεις. Ακούγοντας κάποια κομμάτια διαπιστώνω πόσο πιο αχαλίνωτα, σχεδόν δαιμονισμένα ηχούν από τα αντίστοιχα ελληνικά όπως για παράδειγμα η παρακάτω ηχογράφηση της γυναικείας χορωδίας της κρατικής τηλεόρασης. ( η οποία κέρδισε μέχρι και grammy για το καλύτερο φοκλορ άλμπουμ το 1989)
Ακόμα και η ακριβοθώρητη Kate Bush είχε μαγευτεί από την μουσική της χώρας και συνεργάστηκε με το γκρουπ Trio Bulgarka ( φωνητικό τρίο προερχόμενο από την προαναφερόμενη χορωδία) για το άλμπουμ της The Sensual World του 1989 ( εκλεκτικός και απόκοσμος συνολικά ο δίσκος αν και η χημεία μεταξύ τους δεν έδεσε αρκετά καλά θεωρώ).
Προϊδεάσεις και προκαταλήψεις
Όταν άρχισαν να επεξεργάζομαι την ιδέα ενός ταξιδιού στην Βουλγαρία το 2009 και να το συζητάω με γνωστούς και φίλους, τουλάχιστον τρία διαφορετικά άτομα μου διηγήθηκαν την ίδια προφανώς ψεύτικη ιστορία. "ένας φίλος τους" λέει "...πήγε εκεί για τουρισμό, πάρκαρε το αμάξι του και την επόμενη βρήκε μόνο τις ρόδες!" Υπάρχει άραγε περίπτωση να συνέβη το ίδιο σε πολλαπλούς Έλληνες επισκέπτες; Kαι καλά πάλι, τις ρόδες γιατί τις αφήσανε; Τους ήταν πιο εύκολο να αποσυναρμολογήσουν και να κλέψουν μόνο το υπόλοιπο όχημα λες και ήταν κανένα κλειδωμένο σε σιδεριά ποδήλατο; Και μετά πως το μετακινήσανε;
Θεωρώ ότι τουλάχιστον τότε υπήρχε μία απαξία, διακριτική μεν μα σίγουρα παρούσα. Έχω παρατηρήσει συχνά ότι στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε αρκετές εθνικότητες άλλων φτωχότερων εθνών σαν να ήταν βρισιές, κάτι που φανερώνει περισσότερα για εμάς παρά για τους άλλους. Το "Βούλγαρος" εκτοξεύεται συχνά ως προσβολή ως προς τους βορειοελλαδίτες (η οποία θέλει να υπονοήσει μη εθνική καθαρότητα
όπως και το 'Αλβανός' που χρησιμοποιείται υποτιμητικά γενικότερα από κάθε λογής ανεγκέφαλους (αν και το "τουρκόσπορος" που είχε πει ένας θεσσαλονικιός ταξιτζής σε Κύπρια συμφοιτήτρια μου σπάει κόκαλα και παίρνει το βραβείο με την αθλιότητα του). Υπερβάλλω; Μήπως μεγάλωσα με μεγαλύτερη πυκνότητα κάφρων στο περιβάλλον μου; Ειλικρινά αμφιβάλλω
Αυτό δεν περιορίζεται απλά σε κάποιους τυχάρπαστους με πρόσβαση σε πληκτρολόγιο. Την περίοδο 2011-15 εγώ τουλάχιστον την ανακαλώ ως μία περίοδο όπου ένα debate για την επιλογή αποτελεσματικής στρατηγικής για μία κρίση δανεισμού γρήγορα μεταλλάχτηκε με έναν περίεργο λαϊκίστικο τρόπο σε ομολογία πίστης στην πατρίδα και σε ευρύτερο υπαρξιακό μας. Επιπλέον έδωσε την ευκαιρία σε τρίτους, ξένα ΜΜΕ και σχολιαστές να εκφράσουν τα κόμπλεξ ανωτερότητας τους χωρίς πλέον φρένα και επιφυλάξεις. Ήταν μία εποχή που συνεχώς έπρεπε να αντικρούουμε κάθε ξένο που πετυχαίναμε για όρια συνταξιοδότησης και στοιχεία πληρωμών φόρων παρόλο που ξέρανε ελάχιστα για την ελληνική πραγματικότητα μα ήταν απόλυτα πρόθυμοι να μας τρίψουν στην μούρη αρνητικά κλισέ της ειδησεογραφίας τους για τους Έλληνες. Παραδόξως αυτό δεν σήμανε ότι τα δικά μας σοβινιστικά στερεότυπα για τους άλλους καταλάγιασαν. Πολλοί τότε αντιδρούσαν στις εξελίξεις μιλώντας για "βουλγαροποίηση" της Ελλάδας. "Δεν θα γίνουμε Βουλγαρία" λέγαμε και θυμάμαι ότι ο Γ.Παπανδρέου το είχε πάει ένα (εξωτικό) βήμα παραπέρα και είχε δηλώσει ότι "Δεν είμαστε Ινδία, ούτε θα γίνουμε" για να του ανταπαντήσουν ξένοι παράγοντες με τους οποίους συνομιλούσε η τότε Ελληνική Κυβέρνηση ( νομίζω η Λαγκάρντ) ότι " η Ινδία θα αποτελούσε καλό παράδειγμα για την ελληνική οικονομία". Σε τι αναφερόταν ο καθένας που τα διαλαλούσε όλα αυτά; Με ποια παρελκόμενα και ποια υπονοούμενα; Ανεξαρτήτως αφορμής όταν καταφεύγουμε σε τέτοιες συγκρίσεις μοιάζει να θεωρούμε ότι οι άλλοι λαοί δεν έχουν αυτιά ή περηφάνια ή και να έχουν δεν μας νοιάζει, λες και είναι κάποιου είδους ιθαγενείς που αξίζουν μία κατώτερη τύχη από εμάς. Η εθνικότητα κάποιου (συμπεριλαμβανόμενης και της δική μας) δεν συνεπάγεται καταδίκη σε φτώχεια ή αξίωση σε πλούτο έτσι αυτόματα. Αυτά είναι θέματα που τα υπερασπίζονται τα κράτη μακροπρόθεσμα με άλλους τρόπους.
Εν κατακλείδι, η Βουλγαρία μπορεί να είναι μία χώρα που η ζωή είναι ορατά δύσκολη για αρκετό κόσμο, αναγνωρίζω ότι και εγώ αναφέρθηκα σε ενδείξεις αυτού παραπάνω (ελπίζω όχι με παρεξηγήσιμο τρόπο) αλλά με το να εστιάζουμε εκεί καταλήγουμε να βλέπουμε μόνο αυτό και όχι τα δώρα που η χώρα πλουσιοπάροχα προσφέρει στους επισκέπτες.
Το κεντρικό τουριστικό της σλόγκαν της Βουλγαρίας θα μπορούσε να είναι παρόμοιο με αυτή της Ελλάδας. Να μία ακόμα χώρα που τα συνδυάζει όλα. Διαθέτει όντως τοπία και τερέν για δραστηριότητες ποικίλου είδους για οποιαδήποτε από τις τέσσερεις εποχές του χρόνου και επιπλέον είναι κατοικούμενη από έναν γνήσια φιλόξενο λαό. Είναι μία φιλόδοξη οπτική που και εμείς ως Έλληνες ταξιδιώτες μοιάζει να αγκαλιάζουμε. Αν το καλοσκεφτεί κανείς με τους Βούλγαρους είμαστε γείτονες από την εποχή του Βυζαντίου παρόλο που οι περισσότεροι γνωρίζουμε μάλλον λίγα και η χώρα συνεχίζει να καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου ενισχυμένου από την εποχή του ψυχρού πολέμου και την εσωστρέφεια που αυτή τους επέβαλε. Με βάση τα επίσημα στοιχεία οι Έλληνες μαζί με τους Ρουμάνους και τους Γερμανούς αποτελούν τις τρεις πιο πολυάριθμες ομάδες επισκεπτών που συμβάλλουν στα 13 εκατομμύρια ανθρώπων που παραθερίζουν στην γείτονα ετησίως. Σε μία γεωγραφική περιοχή όπου περιττεύουν οι παρεξηγήσεις ο τουρισμός μας δίνει εν τέλη την δυνατότητα να συγκεντρωθούμε στην αδιαμφισβήτητη ομορφιά που έχει να επιδείξει κάθε τόπος.
