Γιαννης Σαρτο
Member
- Μηνύματα
- 144
- Likes
- 1.192
- Επόμενο Ταξίδι
- Χαβάη
- Ταξίδι-Όνειρο
- Μαγαδασκάρη
Πορτογαλία 2005,2023 και 2025
Επισκεφτείτε και το blog μου αν θέλετε
Πορτογαλία 2005,2023 και 2025
Το έθνος των θαλασσοπόρων και του fado, η Πορτογαλία είναι ένας οφθαλμοφανής τουριστικός προορισμός που όσοι δεν έχουν πάει την φαντάζονται όμορφη, ηλιόλουστη και ευχάριστη και όσοι έχουμε καταφέρει να φτάσουμε ως εκεί διαπιστώσαμε ότι ναι, όντως και είναι. Η Νότια Ευρώπη είναι ένας ιδιαίτερα ευλογημένος τόπος και όλες οι χώρες της κουβαλούν αυτό το μίγμα βαριάς ιστορίας, ευνοϊκού κλίματος και εξωστρεφούς κοινωνικότητας στην καθημερινή ζωή που δρα τόσο μεθυστικά για τον επισκέπτη.
Το 2005 είχα πραγματοποιήσει ένα εξάμηνο Εράσμους στην Ισπανία στο τέλος του οποίου οι πάντες εκεί θελήσαμε να εξερευνήσουμε όσα περισσότερα μπορούσαμε μην ξέροντας τι επιφυλάσσει το μέλλον και εάν θα ήταν εντός των δυνατοτήτων μας λόγω επαγγελματικών ή άλλων υποχρεώσεων να επιστρέψουμε ξανά σε μία χώρα του εξωτερικού για εκτεταμένο χρονικό διάστημα. Θυμάμαι την Κατερίνα, μία συμφοιτήτρια μου από την φαρμακευτική με την οποία έτυχε να πραγματοποιούμε αυτό το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών στην ίδια πόλη να μου λέει σε ένα από τα τελευταία αποχαιρετιστήρια πάρτυ/botellon σε ένα πάρκο της Μαδρίτης ότι «Γιάννη, δεν νομίζω ποτέ να καταφέρουμε να ξανα υπάρξουμε τόσο χαλαροί στη ζωή μας» και είχε όντως δίκιο. Κάτι η αφέλεια της νεαρής ηλικίας, κάτι η ψυχική και οργανική κόπωση ( βλέπε μεταβολισμός μετά τα 30κάτι…) που ακόμα δεν μας είχε συναντήσει συμβάλλανε στο να οργανώνουμε και να κυνηγάμε συνεχώς πράγματα και εμπειρίες με ελάχιστο δισταγμό.
Λισσαβώνα 2023
Στο τέλος αυτού του εξαμήνου και αφού είχα ήδη ξενοικιάσει το δωμάτιο που έμενα, ξεκινάω για ένα road trip λοιπόν στην γειτονική χώρα. Ήταν μία άλλη περίοδος της ζωής μου όπου δεν με πείραζε να ταξιδεύω μόνος μου, το θεωρούσα σαν πρόκληση, μου άρεσε να μιλάω με ξένο κόσμο στα youth hostel και δεν με ενοχλούσε να κοιμάμαι στους κοιτώνες αυτών των οικονομικών ξενοδοχείων για την νεολαία (κάτι που σήμερα δεν θα άντεχα σε καμία περίπτωση). Ένιωθα ότι μέσα από αυτές τις επαφές δικτυώνομαι και η αλήθεια είναι ότι απέκτησα κάποιες βραχύβιες φιλίες, επισκέφτηκα κόσμο σε άλλες χώρες, με επισκέφτηκαν και εμένα στη Θεσσαλονίκη και κάποιους/κάποιες ακόμα τους ακολουθώ σε κάτι προφίλ φαντάσματα στο facebook.
Ξεκίνησα λοιπόν με κατεύθυνση από το νότο στο βορρά χρησιμοποιώντας τρένο και όπου δεν υπήρχε δρομολόγιο το λεωφορείο. Άρχισα από το Lagos ανεβαίνοντας στη συνέχεια στην ΈΒορα, την Λισσαβώνα την Κοίμπρα και τελικό προορισμό το Πόρτο. Από αυτό το πρώτο μου ταξίδι ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να ανακαλέσω πολλές λεπτομέρειες. Πήγα σε μουσεία; Και αν ναι σε ποια ; Πόσες ακριβώς διανυκτερεύσεις είχα κλείσει σε κάθε μέρος; Χρειάστηκε μάλιστα να καταφύγω αρκετές φορές στην εφαρμογή google lens, στην οποία ανέβασα τις παλιές μου φωτογραφίες ώστε να προσδιορίσει τον εικονιζόμενο τόπο γιατί από μόνος μου αδυνατούσα να πω με σιγουριά. Ομολογώ ότι αυτή η φθορά της μνήμης με δυσαρεστεί αλλά ακόμα κρατάω την συνολική αίσθηση που μου άφησε κάθε πόλη καθώς και φυσικά τις εντυπώσεις από τους ανθρώπους που έτυχε να γνωρίσω εκεί.
Επέστρεψα στην Λισσαβώνα και το Πόρτο για μία δεύτερη φορά το 2023. Αφορμή/δικαιολογία ήταν η συναυλία ενός πολύ αγαπημένου μου συγκροτήματος των Warpaint στο Πόρτο εκείνο τον Ιούνιο.
Τέλος πριν από μερικές εβδομάδες τον Γενάρη του 2025 πετάξαμε από την Αγγλία όπου πλέον ζω στα νησάκια της Μαδέιρας στον Ατλαντικό Ωκεανό για ολιγοήμερες διακοπές.
To 2005, στο (τότε) μικρό παραθαλάσσιο Lagos θυμάμαι μία κατάσταση μάλλον χαλαρή με τον αριθμό των τουριστών σε επίπεδα καλοκαιρινής καθημερινής στη Χαλκιδική. Πάω για μπάνιο την μία μέρα στην φωτογενή ακτή Praia de Adios δίπλα από το Forte de Ponde de Bandeira, (ένα μικρό οχυρό που την πλαισιώνει) ενώ την επόμενη στην γειτονική και ελαφρώς μεγαλύτερη Praia da Batata. Αμφότερες αμμώδης και ιδιαίτερα καθαρές παρά επρόκειτο για αστικές παραλίες. Mοιράζομαι το δωμάτιο ενός χοστέλ με έναν αμερικανό τουρίστα κοντά στην ηλικία μου ο οποίος μου σχολιάζει ότι το speedo μαγιό κολυμβητηρίου μου δεν θα φοριόνταν πουθενά και υπό καμία περίπτωση από κάποιον στις ΗΠΑ ( αστυνομία μόδας!).
Στο λεωφορείο από Lagos σε Evora γνωρίζω τον δανό backpacker Τobias, έναν φοιτητή ιατρικής τον οποίο επισκέφτηκα ένα δύο χρόνια αργότερα στη Δανία όπου και με σύστησε και στη μέλλουσα γυναίκα του, την Mete και έχασα αναπάντεχα την επαφή κάπου εκεί όταν κάνανε το πρώτο τους παιδί, ένα αναμενόμενα ξανθό και γλυκύτατο αγοράκι σύμφωνα με τις φωτογραφίες που μου είχαν στείλει ηλεκτρονικά . Με είχε σοκάρει θυμάμαι το ότι κάποιος στα 27 είχε την αυτοπεποίθηση να έχει ήδη καριέρα και οικογένεια εκεί που εγώ δεν ήξερα τι μου γινότανε και είχα ωριμότητα 15χρονου παρότι ήμουν 25.
Lagos 2005
Έβορα – Μία πόλη της οποίας την ύπαρξη συνειδητοποίησα μέσω των «Παιχνιδιών Χωρίς Σύνορα» της ΕΡΤ ( μία αντιπροσωπεία της συμμετείχε στις παρδαλές αθλοπαιδίες που έβλεπα ως παιδί). ΄Ησυχη και καταπράσινη, η πόλη βρίσκεται στην ενδοχώρα της περιοχής Alentejo. Εκείνες τις μέρες ήταν ιδιαίτερα άδεια ίσως επειδή την επισκέφτηκα τον Ιούλιο οπότε και φαντάζομαι ότι όσοι μπορούσαν ίσως να είχανε καταφύγει σε κάποιο κοντινό ακρογιάλι για μπάνια. Το ιστορικό της κέντρο, μνημείο της Unesco από το ’86, υπογραμμίζει μικρά μα ουσιώδη στοιχεία της παραδοσιακής πορτογαλικής αρχιτεκτονικής όπως τα μπαλκόνια και τα πολύχρωμα πλακάκια. Μεταξύ άλλων και μία νότα αρχαιότητας, ένας ρωμαϊκός ναός που παραδόξως δένει αρμονικά με όλα τα άσπρα κτίσματα της «χρυσής εποχής» της Πορτογαλίας από τα τέλη 15ου-αρχές 16 αιώνα.
Έβορα, 2005
Coimbra: Το τρίτο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας με πληθυσμό 400.000 κατοίκων όπου πανεπιστήμια, μοναστήρια και ρωμαϊκοί ναοί συναθροίζονται σε ένα πανέμορφο ιστορικό σύνολο. Ήταν μία πόλη μικρομεσαία, διαχειρίσιμη με τους ανθρώπους που εργάζονταν σε φούρνους, μίνι μάρκετ ή φωτογραφεία να είναι το ιδιαίτερα φιλικοί και να θέλουν να συνδιαλλαγούν μαζί μου, να μου πούνε τέλος πάντων μία κουβέντα παραπάνω πέρα από τα τυπικά. Αδιάφορη λεπτομέρεια το ξέρω μα μου έχει μείνει η έκπληξη μου όταν κατέφτασα στο youth hostel μου και ρωτώντας την τιμή για ένα κρεβάτι σε κοιτώνα για τρία βράδια ο υπάλληλος μου λέει «15 ευρώ». Καταχαρούμενος αποκρίνομαι «…οπότε 45 ευρώ για τρία βράδια;» για να μου διευκρινίσει ότι όχι αυτήν είναι η συνολική τιμή. Ναι φίλες και φίλοι, πριν είκοσι χρόνια ο τουρισμός στην Ευρώπη ακόμα και σε ένα μέρος τόσο γοητευτικό όσο η Πορτογαλία μπορούσε να γίνει με οικονομικό τρόπο!
Κοίμπρα 2005
Λισσαβώνα – Η Λισσαβώνα είναι μία πρωτεύουσα πραγματικό στολίδι γεμάτη μνημεία ρομανικής, γοτθικής και μπαρόκ αρχιτεκτονικής. Το 2005 μεγάλο τμήμα της έμοιαζε να είναι υπό φαινομενική κατάρρευση με πολλά από τα ιστορικά της κτίσματα να μαραζώνουν, μία κατάντια αντίστοιχη των πολλών νεοκλασσικών που έχουν απομείνει σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Αυτό παραδόξως της προσέδιδε μία ιδιάζουσα προσωπικότητα. Τα μεγαλύτερα κομμάτι του κέντρου της κατοικούνταν ακόμα από καθημερινούς ανθρώπους. Έβλεπες νοικοκυρές για παράδειγμα να βγάζουν καρέκλες στο πεζοδρόμιο για να καθίσουν να συζητήσουν και η αίσθηση της γειτονιάς ως μία ζωντανή λειτουργική μονάδα ήταν ακόμα υπαρκτή. Δύο δεκαετίες αργότερα η ανακαίνιση και αναπαλαίωση είναι γενικευμένη και όντως εντυπωσιακή αν και η πόλη φέρει πλέον τις αόρατες πληγές του υπερτουρισμού. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία και ειδικά η δυνατότητα τηλεργασίας (που δεν ήταν και τόσο διαδεδομένο το 2004 όταν πρωτοπήγα) υπήρξαν καταλύτες στο να γίνει η Λισσαβώνα ελκυστική κυρίως για πολλούς Αμερικανούς που δουλεύουν από το σπίτι τους για εταιρείες στην πατρίδα τους. Αυτοί αλλά και το πανταχού παρών airbnb προκάλεσαν μία οικιστική κρίση σε μία πρωτεύουσα που μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90 έμοιαζε να μην έχει χρήματα (ούτε και ιδιαίτερη έγνοια εδώ που τα λέμε) να φτιάξει τα πεζοδρόμια και τα ασβεστώσει τους σοβάδες της.
‘Οποιος την επισκεφτεί σίγουρα θα πάρει το περίφημο τραμ της που κοσμεί τις περισσότερες καρντ ποστάλ της, θα περπατήσει στην Praca do Commercio, θα εξερευνήσει τις γειτονιές Bairro Alto και Αlfama. Όλα αυτά είναι αυτονόητα και δεν χρειάζεται κανείς εμένα για να τα υποδείξω. Μεγάλο τμήμα της γοητείας της οφείλεται στους λόφους της ( ονομάζεται πόλη των Εφτά Λόφων ) που δίνουν πρόσβαση σε σημεία/παρατηρητήρια (miradouros τα λένε εδώ) που με τη σειρά τους προσφέρουν γαλήνιες θέες. Εύσημα θα πρέπει να δοθούν επίσης στο γεγονός ότι η παλιά της πόλη μπορεί να μην υπήρξε η πιο φροντισμένη στο παρελθόν αλλά παρέμεινε ως επί το πλείστον αναλλοίωτη και κράτησε έναν ενιαίο χαρακτήρα. Οι αρχές δεν επέτρεψαν πχ να χτιστούν εκεί πολυκατοικίες ή κτίρια παράταιρου στυλ από τα υπόλοιπα.
Λισσαβώνα 2005
Δύο αξιοθέατα κάπως πιο απομακρυσμένα είναι ο Πύργος της Μπελέμ ( Torre de Belém ) και το Μνημείο των Ανακαλύψεων ( Padrão dos Descobrimentos) αφιερωμένο στους Πορτογάλους θαλασσοπόρους, και τα δύο παραποτάμια υπογραμμίζοντας έτσι την σχεδόν ερωτική σχέση αυτής της πόλης με το νερό και ιδανικά για περιπάτους στο δειλινό.
Νχυτερινές φωτογραφίες μίας ξένοιαστης πρωτεύουσας 2005
Με την ευκαιρία του ταξιδιού μου εκεί οργανώνω και συναντώ την penfriend μου την Carla με την οποία έγραφα γράμματα έφηβος προκειμένου να εξασκήσουμε και οι δύο τα αγγλικά. Ήταν κάτι που συχνά προωθούσανε τα φροντιστήρια αγγλικών, προκειμένου οι μαθητές τους να βελτιωθούν στο γραπτό λόγο και την σύνταξη επιστολών. Ο φορέας που το οργάνωνε ήταν ο IYS international service με έδρα την Φινλανδία. Θυμάμαι ότι συμπλήρωνες μία αίτηση, διάλεγες τρεις χώρες από τις οποίες θα ήθελες να σου εντοπίσουνε κάποιο άλλο φιλόδοξο και γεμάτο περιέργεια παιδί με το οποίο θα αρχίσεις μία ταχυδρομική φιλία ακονίζοντας την ίδια στιγμή τα γλωσσικά σου προσόντα.
Ήταν η εποχή που ακόμα ο κόσμος έγραφε λέξεις στο χαρτί και όχι σε πληκτρολόγιο κάτι που σήμερα ακούγεται ίσως χρονοβόρο και σχεδόν παλαιολιθικό. Μιλάμε για προ ιντερνετικές εποχές όπου μπορούσες να αλληλογραφείς για χρόνια με κάποιον/κάποια χωρίς ποτέ να έχεις δει το πρόσωπο του, χωρίς προφανώς την δυνατότητα βιντεοκλήσης ή σύνδεσης μέσω μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μετά από έναν καφέ στο κέντρο της πόλης την επόμενη ημέρα η Ρακέλ προσκαλεί εμένα και τον Δανό backpacker που κουβαλάω από κοντά στο σπίτι της στην γειτονιά Corroios. Πηγαίνουμε για μπάνιο στην κοντινή παραλία και η σύντομη βουτιά στον Ατλαντικό ήταν πραγματικά τραυματική από το πόσο παγωμένο ήταν το νερό! Ακολούθησε μπάρμπεκιου στο κήπο του πατρικού της όπου γνωρίζουμε την μαμά και την αδερφή της όπως και τον πατέρας της που ήθελε μόνο να μιλήσει μόνο για μπάλα !
Λισσαβώνα 2023
Το 2023, την δεύτερη φορά που ήρθα εδώ θυμάμαι σε free walking tour ο ( συνομήλικος ) ξεναγός μας να εξηγεί ότι τα πράγματα άρχισαν να βελτιώνονται αισθητά μετά την expo του ’98. Υπήρχε μία μεταμόρφωση που ευνοεί οικονομικά τους απασχολούμενους στον τουρισμό αλλά και μοιάζει λίγο να πικραίνει πολλούς ντόπιους για μία πόλη που αλλάζει, γίνεται πιο διεθνής μα ίσως και λιγότερο δική τους, λιγότερο πορτογαλική. «Άλλο ένα καινούργιο εστιατόριο» παρατηρεί δείχνοντας ένα μεξικάνικο σε ένα προσφάτως ανακαινισμένο κτίριο στo Barrio Alto «…αλλά γιατί να μην προσφέρουμε την δική μας τοπική κουζίνα στους επισκέπτες;» λέει κάπως ενοχλημένος.
H όλη η γεύση που αφήνει πλέον ο τουρισμός παγκοσμίως είναι γλυκόπικρη. Πριν 20 χρόνια όντας ακόμα φοιτητής, χρησιμοποιούσα youth hostel ως καταλύματα, έτρωγα φαγητό από σουπερ μάρκετ και συνεισέφερα ελάχιστα χρήματα στην τοπική οικονομία. Ένιωθα παρά ταύτα καλοδεχούμενος. Πλέον συχνά διαισθάνομαι τον κόσμο σε διάφορα μέρη να με εκλαμβάνει ως παράσιτο που εισβάλει στο χώρο τους και συμβάλλει εμμέσως στην ασταμάτητη άνοδο των ενοικίων.
Η Λισσαβώνα πάντως αποπνέει ακόμα μία ακαταμάχητη χαλαρότητα όπου περπατώντας κανείς συναντά σε κάθε γωνιά της πολλές μικρές αυτοσχέδιες εκδηλώσεις για ενήλικες ( βίντεο 1 ) ή παιδιά ( βίντεο 2) ή απλά μεμονωμένους ανθρώπους που προσπαθούν να κάνουν κάτι όμορφο και καλλιτεχνικό για να εκφραστούνε ( βίντεο 3). Σε αντίθεση με το Λονδίνο όπου μένω, όπου κάθε τι που συμβαίνει οπουδήποτε συνδέεται πάντα με κάποιο οικονομικό αντίτιμο, στην πορτογαλική πρωτεύουσα κόσμος μαζεύεται για να χορέψει ή για να τραγουδήσει ή για να ακούσει μουσική με μόνη τους αφορμή τον ήλιο και την ανάγκη να ξεσκάσει.
Sintra Μία ευχάριστη μονοήμερη εκδρομή από την πρωτεύουσα που μπορεί να πραγματοποιήσει κανείς σχετικά εύκολα είναι στους λόφους της Sintra όπου βρίσκεται το πολύχρωμο ανάκτορο Πένα. Πρόκειται λοιπόν για ένα παλάτι ρομαντικού ρυθμού. Τι συνιστά ακριβώς αυτό; Ομολογώ ότι δεν έχω την παραμικρή ιδέα μα διαβάζω (με αρκετή καθυστέρηση ομολογουμένως) ότι επρόκειτο για καλλιτεχνικό κίνημα του 18ου αιώνα με έμφαση στην λογοτεχνία τον ατομικισμό και τον παγανισμό. Παρόλα αυτά η απόφαση να χτιστεί το συγκεκριμένο κτίσμα πάρθηκε με βάση μία θρησκευτική πρόφαση, συγκεκριμένα μετά από «εμφάνιση της Παναγίας» στην περιοχή. Η ημέρα της πεζοπορίας μας ήταν αίθρια και καλοκαιρινή και ταυτόχρονα υπήρχε μία δροσιά χάρη στα πεύκα, στις ακακίες και τους ευκάλυπτους που το περιβάλλουν ( η περιοχή γύρω από το ανάκτορο είναι χαρακτηρισμένο εθνικό πάρκο).
Σίντρα 2005
Πόρτο: Τo 2005 τα δύο μόλις 24ωρα μου στο Πόρτο τα αναλώνω βολοδέρνοντας στις ακτές του ποταμού Δούρου. Έχω την κάπως θολή ανάμνηση ότι το youth hostel μου ήταν ιδιαίτερα μακριά από το κέντρο, δεν είχα προσανατολιστεί καλά ούτε είχα φτιάξει ένα πλάνο για το τι θα ήθελα να δω, τι στο καλό με ενδιέφερε να κάνω εκεί. Η εικόνα που μου έχει μείνει χαραγμένη και αποτελεί και το θέμα των περισσότερων φωτογραφιών μου τότε είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης, μία τεράστια γέφυρα, η Ponte de Dom Luís I η οποία αιωρείται επιβλητικά πάνω από νερά του ποταμού που την διασχίζει. Το 2023 επιστρέφω αρκετά πιο οργανωμένος και προσεγγίζοντας την διαπιστώνω ότι οι πεζοί μπορεί να κινηθούν στην ολότητα της παρά το γεγονός ότι το τραμ έρχεται κάθε λίγα λεπτά. Ο κόσμος οφείλει τότε λογικά να παραμερίσει ενώ οι καημένοι οι οδηγοί των βαγονιών θα πρέπει να έχουν βγει από τα ρούχα τους με την όλη διαχρονική σκοτούρα.
Πόρτο, 2023
Διαπιστώνω ότι το Πόρτο παραμένει μία φιλική φοιτητούπολη με πολλά μπαρ, ζωή και νεολαία. Κάποια από τα εστιατόρια της με τις καλύτερες κριτικές στο tripadvisor είναι μικρά τοπικά ταβερνάκια που σερβίρουν μόλις ένα με δύο πιάτα. Υπάρχει και μία επιπλέον ευπρόσδεκτη δόση πολυπολιτισμικότητας από την παρουσία ανθρώπων και επιχειρήσεων από τις πρώην αποικίες ( Βραζιλία, Ανγκόλα ).
Εικόνες από το Πόρτο, 2005
Το γλυπτό «Δεκατρείς που γελούνε μεταξύ τους» στο πάρκο Jardim da Cordoaria, Πόρτο (2004)
Εκείνο το βραδάκι του Ιουλίου βλέπω τις Warpaint ( είμαι εκεί κάπου στην δεύτερη τρίτη σειρά ) στο «hardclub» έναν ενδιαφέρον πολυχώρο στη γειτονία Baixa σε απόσταση μερικών βημάτων από το ανάκτορο Μπόλσα.
Μετά την συναυλία περπατώ για λίγο στις όχθες του Duero και εκεί είναι που όλος ο ρομαντισμός της πόλης αναδύεται ακόμα πιο έντονα. Ζευγαράκια περπατάνε μισομεθυσμένα αγκαλιά και λίγοι νέοι κάθονται στην άκρη του ποταμού και αγναντεύουν.
Βραδινές παραποτάμιες βόλτες στο Πόρτο, 2023
Μαδέιρα: Αρχές γενάρη του ’25 και μία δύο μέρες μετά την άφιξη του νέου έτους, δραπετεύσαμε από το κρύο, το σκοτάδι και τη χειμερινή κατάθλιψη της Αγγλίας για να γνωρίσουμε αυτό το φημισμένο για το κρασί του νησιωτικό σύμπλεγμα ανοιχτά του Ατλαντικού. Ίσως διαβάζοντας κανείς αυτά που ανα καιρούς γράφω να απορεί πως βρίσκομαι διαρκώς σε κίνηση και πετάω σε τόσα πολλά διαφορετικά μέρη. Να ομολογήσω εδώ ότι πολλοί Έλληνες αλλά και ξένοι που ζούμε στο Λονδίνο έχουμε μάλλον ημιτελής υπάρξεις και ασταθείς ζωές όπου ναι μεν οι απολαβές μας μοιάζουν ικανοποιητικές επί χάρτου μα συνεχίζουμε να ξυπνάμε και κοιμόμαστε σε υποδεέστερα, υπερτιμημένα διαμερίσματα/τρώγλες ή συχνά και σε δωμάτια και όσοι δεν συμπεριλαμβανόμαστε στους λίγους με πολύ επιτυχημένες καριέρες ή τηλεργασία, ζούμε για να δουλεύουμε. Έχω γνωρίσει συμπατριώτες με προφίλ στο instagram με τίτλους «citizen of the world» και γεμάτα φανταχτερές φωτογραφίες από το Big Ben, τον Τάμεση, εμπορικούς δρόμους, fish n chips και κοκτέιλς αλλά που στην πραγματικότητα μοιράζονται διαμέρισμα με άλλους πέντε νοματαίους και λίγα απολαμβάνουν πραγματικά εδώ. Στις κακές μου μέρες ειλικρινά νιώθω ότι είμαστε οι κατσαρίδες του Λονδίνου μα αν ΕΝΑ πράγμα μπορούμε να κάνουμε με ευκολία εδώ και αυτό είναι να ταξιδεύουμε. Υπάρχουν πέντε διαφορετικά αεροδρόμια με απευθείας και συχνά φθηνές πτήσεις σχεδόν οπουδήποτε στην Ευρώπη. Το παράλογο κόστος του ίδιου του Λονδίνου μάλιστα σε ωθεί να μαζεύεις τα μπαγκάζια σου με την πρώτη ευκαιρία. Αν το σχεδιάσεις σωστά και νωρίς, μία βδομάδα πχ στη Σικελία θα κοστίσει λιγότερο από να πας για το ίδιο χρονικό διάστημα σε ένα χωριό στης ακτές της Κορνουάλης ή ένα τετραήμερο στην Λιθουανία είναι πιο φθηνό από ένα ΣΚ στο Μπαθ με το τρένο.
Funchal 2025
Η ίδια η Μαδέιρα τώρα μου άφησε μάλλον μικτές εντυπώσεις. Αρχικά να σημειώσω είναι εξαιρετικά δύσκολος προορισμός στην οδήγηση. Χτισμένη σε απότομες βουνοπλαγίες, αγχώνει με τους πολλούς φιδωτούς της δρόμους με υψηλή κλήση, συχνά πολύ στενούς και με ανύπαρκτους χώρους για πάρκιγκ.
Καστανάς στην Funchal
Η πρωτεύουσα της Funchal διαθέτει μία λιλιπούτεια και προσεγμένη ιστορική πόλη που την περιβάλλει η σημερινή σύγχρονη μεγαλούπολη. Στο μυαλό μου την είχα για ένα γραφικό ψαροχώρι μα πλέον αριθμεί 110.000 κατοίκους με τον συνολικό του νησιού ανέρχεται στις 250.000 με νοσοκομεία, επιχειρησιακά κέντρα και πανεπιστήμιο. Διαθέτει κάποιες δύσβατες παραλίες αν και γενικά δεν χαρακτηρίζεται ως προορισμός για αυτό. Η φυσιολατρία μοιάζει να είναι το δέλεαρ εδώ, όχι τόσο τα μπάνια του λαού.
Επισκεπτόμαστε τον βοτανικό κήπο της πόλης μετά από μία ευχάριστη ανάβαση με τελεφερίκ. Εκεί υπάρχουν χώροι χαλάρωσης και παγκάκια ανάμεσα σε σπάνια λουλούδια και μικρές λιμνούλες. Μεταξύ των άλλων συναντήσαμε και μερικά φλαμίνγκο σε έναν μάλλον περιορισμένο χώρο διαβίωσης.
Εκτός της Funchal, πήγαμε στο Parque Natural de Madeira/ caldeiro verde που είναι ο κυρίος εθνικός της δρυμός της Μαδέιρα. Βρίσκεται στο εσωτερικό του νησιού και προσφέρει μία ευχάριστη πεζοπορία μερικών χιλιομέτρων όπου συναντά κανείς και αρκετούς καταρράκτες μέτριου και χαμηλού ύψους.
Φτάσαμε μέχρι και στο Vereda da Ponta de São Lourenço, μία περιοχή πεζοπορίας δυτικά του αεροδρομείου στην βραχώδη ακτή της όπου ο άνεμος έπαιρνε και σήκωνε καπέλα, μαντίλια και μωρά από τους έρμους τουρίστες που προσπαθούσαν θεωρητικά να απολαύσουν την δραματική θέα παρά τα πολλά μποφόρ.
Πεζοπορία στο Vereda da Ponta de São Lourenço
Δυστυχώς την τελευταία μας μέρα πέσαμε και εμείς στην απόλυτη τουριστική παγίδα της περιοχής και επισκεφτήκαμε τις Piscinas Naturais/φυσικές πισίνες της Μαδέιρα. Πολυδιαφημίζονται παντού ( εμείς συγκεκριμένα πήγαμε στις εγκαταστάσεις του Porto Moniz) μα παρά την φωτογένεια τους δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα τσιμεντοποιημένο λαγούμι με πολύ κρύο νερό δίπλα στη Θάλασσα.
Οι Φυσικές Πισίνες του Πορτο Μονίζ
Ένα πολύ φωτεινό σημείο των συγκεκριμένων διακοπών ήταν η ενδιαφέρουσα γαστρονομία του νησιού. Υπάρχουν πολλά εξέχοντα εστιατόρια (μέχρι και ένα δύο αστέρια michelin θα βρει κανείς εδώ) στα οποία καλό θα είναι να κάνει κανείς κράτηση γιατί τα βρίσκαμε κάθε βράδυ γεμάτα! Αυτή η πληθώρα σε χλιδάτες επιλογές ίσως να αναπτύχθηκε και λόγο του έντονου τουριστικού ενδιαφέροντος από Γερμανία και βόρεια Ευρώπη ( δύσκολο το σκοτάδι και ο χειμώνας στα βόρεια και το νησί υπερχείλιζε από δαύτους). Εντύπωση μου έκαναν οι γενναιόδωρες μερίδες σε χταπόδι που ήταν επιπλέον ιδιαίτερα τρυφερό και καλομαγειρεμένο. Υποθέτω ότι θα υπάρχει άφθονο και θα ψαρεύεται εκεί. Στην Ελλάδα όποτε το συναντάω σε οποιοδήποτε μενού ταβέρνας ή εστιατορίου είναι μετά αστερίσκου που διευκρινίζει ότι είναι κατεψυγμένο.
Να πω τέλος ότι παρατήρησα αρκετούς ντόπιους τοξικομανείς αλλά και άστεγους στην Funchal να ζητάνε ( πάντα ευγενικά) χρήματα από τους τουρίστες, κάτι που δεν βλέπεις πχ στα γειτονικά Κανάρια, και μάλλον δείχνει ελλείψεις στην κοινωνική πρόνοια.
Υπαίθριες λαογραφικές αναπαραστάσεις στο Funchal, Madeira
Η όλη εμπειρία πάντως με αφήνει μη εντυπωσιασμένο και είναι η πρώτη φορά μετά την Κύπρο ( ταπεινά συγνώμη από το νησί της Αφροδίτης ) που ταξιδεύω στο εξωτερικό που νιώθω πως και να μην είχα έρθει ως εδώ, δεν θα είχα χάσει και πολλά. Συνολικά πιστεύω ότι πχ η Κρήτη προσφέρει τα πολλαπλάσια από έναν τόσο απόμακρο ακριβό προορισμό όσο η Μαδέιρα, ένα πολύ υγρό και ανεμοδαρμένο νησί όπου τα κοντά παντελονάκια και t-shirt που είχα βάλει στην βαλίτσα μείνανε αχρησιμοποίητα.
Εθνικά είδωλα
Αν υπάρχει μία εθνική μανία/εμμονή στην Πορτογαλία αυτή είναι αδιαμφισβήτητα το ποδόσφαιρο. Και εδώ αξίζει να πω δύο λόγια για τον Κριστιάνο Ρονάλτνο. Είναι ίσως ο πιο διάσημος Πορτογάλος στο κόσμο. Το αεροδρόμιο στην Μαδέιρα μάλιστα φέρει το όνομα του μιας και κατάγεται και μεγάλωσε εκεί. Η πρώτη φορά που αποτυπώθηκε η φάτσα του στο μυαλό μου ήταν με εκείνα τα πλάνα με τα δάκρυα που έριξε στην ήττα της Πορτογαλίας από την Ελλάδα στο euro του 2004. Η εθνική μας μπορεί να νίκησε την διοργανώτρια χώρα τότε μα δεν κατάφερε να δημιουργήσει ποδοσφαιρική παράδοση και ούτε μετέπειτα οι παίχτες της έκαναν κάτι σημαντικό ( εκτός και αν οι πολιτικοί τυχοδιωκτισμοί του Ζαγοράκη μετράνε). Ο Κριστιάνο Ρονάλντο από την άλλη, παρότι δεν αποτελεί και το πιο συμπαθές δημόσιο πρόσωπο, παίζει μπάλα μέχρι σήμερα (κάπου στην Σαουδική Αραβία σωστά
και η διαχρονικότητα του αποτελεί διαρκή διαφήμιση και για τη πατρίδα του. Αφίσες με τον ίδιο να προμοτάρει ρούχα, σαμπουάν, συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας κ.α ήταν πανταχού παρούσες το 2005, το 2024 αλλά και το 2025.
Jose saramangu : Από τους πιο σημαντικούς πορτογάλους συγγραφείς. Το «περι τυφλώτητας», ένα γλαφυρό κοινωνιολογικό σχόλιο (για την ασυνεννοησία είχε μεταφερθεί και στον κινηματογράφο το 2008 με πρωταγωνίστρια την Julianne Moore αν και λίγοι πρόσεξαν την συγκεκριμένη ταινία. Ακόμα πιο έντονη εντύπωση μου είχε αφήσει το «Κάϊν», το πρώτο βιβλίο στο οποίο θυμάμαι να διαβάζω αμφισβήτηση της ίδιας πραότητας της χριστιανικής θεολογίας μέσω μιας λογοτεχνικής ιστορίας και όχι απλά του ρόλου και των πεπραγμένων της όποιας εκκλησίας. Υπάρχει και ένα σχετικό μουσείο για τον βίο και την πολιτεία του λίγα δεκάδες μέτρα από την Praca do Commercio
Μουσική Fado : » Ένα σάλι, μία κιθάρα, μία φωνή και πολύ συναίσθημα!» Έτσι περιγράφει η ιστοσελίδα τουρισμού της Πορτογαλίας τo Φάντο, ενός μουσικού είδους με βασικά όργανα την πορτογαλική και την κλασσική κιθάρα και εξέχων χαρακτηριστικό την μελαγχολία και στίχους για ραγισμένες καρδιές, ανθρώπους που έφυγαν ή τη φτώχεια και το περιθώριο. Μία τραγουδίστρια του είδους, η Mariza κατάφερε πριν κάποια χρόνια μία ευρύτερη πανευρωπαϊκή αναγνώριση ( αυτό που στην Ελλάδα λέμε «διεθνή καριέρα» ) με την δική της ελαφρώς εκσυγχρονισμένη εκδοχή του fado. Ενδιαφέρον μου προκαλεί η αντίθεση μεταξύ της μουσικής κουλτούρας της Πορτογαλίας με όλο αυτό το γλυκόπικρο και την αίσθηση της παραίτησης που την χαρακτηρίζει και της πρώην αποικίας και αδελφής χώρας Βραζιλίας όπου παρά τα χίλια μύρια που την ταλαιπωρούν, μουσικά τουλάχιστον ο ακροατής εκλαμβάνει μόνον αστραφτερά χαμόγελα, τη λάμψη του ήλιου και πολύ μα πολύ ερωτικό πάθος.
Κάποιος της γενιάς μου θα θυμάται την εποχή που η ΕΕ ήταν ΕΟΚ με 12 μόλις χώρες μέλη και η Πορτογαλία ήταν η χώρα παρόμοιου μεγέθους και οικονομίας που αποτελούσε το τυπικό μέτρο σύγκρισης με την Ελλάδα για τους πολιτικούς και σχολιαστές στα τηλεοπτικά παράθυρα των ειδήσεων. Ατάκες όπως
«μέχρι και η πορτογαλία μας ξεπέρασε κύριε Χ» ή
» είδατε κύριε Ψ τι έκανε η Πορτογαλία με το δημόσιο χρέος της. Γιατί να μην μπορούμε και εμείς; Είναι διότι είστε ανίκανοι!»
παίρνανε και δίνανε σε συζητήσεις στην tv διανθισμένες από το αιώνιο άγχος του πότε θα λειτουργήσουμε ως μία «κανονική» ευρωπαϊκή χώρα, κινούμενος στόχος που ποτέ δεν μοιάζει ότι θα εκπληρωθεί στο απόλυτο. Οι ομοιότητες σε οικονομικά αλλά και κυριολεκτικά μεγέθη ( πληθυσμός, έκταση κλπ) ίσως να είναι αυτές που προκαλούσαν τις συχνές συγκρίσεις μεταξύ των δύο πανέμορφων χωρών που λίγη βαρύτητα έχουν στο διεθνή στερέωμα πέρα από την τουριστική τους θελκτικότητα.
Τα αστεία που θυμάμαι να λέγονται στην Ισπανία για την Πορτογαλία όταν έκανα Εράσμους ήταν πολλά και μάλλον υποτιμητικά: από το σεξιστικό «ο πορτογαλίδες είναι όμορφες, μόνο να κουρεύανε το μουστάκι» μέχρι το φοκλορικό «μία ηλικιωμένη μαυροφορεμένη κάθετε σε ένα μπαλκόνι και αναπολεί όλο πίκρα τα όσα δεν έζησε και κλαίει, και κλαίει και κλαίει» που λίγο θυμίζει το αντίστοιχο με την καψερή ελληνίδα γιαγιά σε ελληνικό νησί του προηγούμενου αιώνα. Η penfriend μου η Carla όταν τη συνάντησα εκεί μου είχε σχολιάσει πως «νιώθουμε να μας πνίγουν ένα σωρό προϊόντα και επιρροές από εκεί την Ισπανία»
Στο χωριό μου, στους Φιλλιπαίους Γρεβενών οι παππούδες μου ζούσανε σε ένα διώροφο σπίτι τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες του οποίου ο δεύτερος όροφος ήταν πάντα κλειδωμένος και ουσιαστικά παροπλισμένος αναμένοντας τις δύο εβδομάδες του Αυγούστου κάθε χρόνο όπου οι θείες μου και τα παιδιά τους θα ανέβαιναν για το Πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου για να τον ανοίξουν και να φιλοξενηθούν εκεί. Η επίσκεψη στην Πορτογαλία μου έφερε στο μυαλό λίγο την αίσθηση που μου δινόταν κάθε φορά που έμπαινα σε αυτόν τον χώρο. Εκεί είχαμε αποθηκεύσει πέρα από δικά μας κόμιξ και σχολικά βιβλία, διάφορα από τα έπιπλα ενός μακαρίτη θείου μου, δικηγόρου που έφυγε νωρίς στα σαράντα κάτι του. Ήταν και παραμένει μία αινιγματική φιγούρα εντός της οικογενείας μου, ένας άνθρωπος που δεν ταίριαζε καθόλου με το συντηρητική, μετρημένη νοοτροπία της μάνας μου και των αδερφών της ούτε με τις ταπεινές καταβολές μας εν τέλη. Θα έλεγα εκ των υστέρων ότι ήταν ένας bon viveur με ενδιαφέροντα και ακριβά γούστα παρότι ποτέ δεν έβγαζε τα απαιτούμενα χρήματα για να το υποστηρίξει όλο αυτό (τα ξόδευε όλα σε ταξίδια και ακριβά αντικείμενα). Δημιουργούνταν μία κλεισούρα στα κλειστά για μήνες δωμάτια που στο εσωτερικό τους συνδύαζαν την απλότητα των παππούδων μου ( βελέτζες στους τοίχους ) με την κομψότητα του συγχωρεμένου του γιού τους. Αριστοκρατία μέσα στη σκόνη λοιπόν, κάτι που προσφέρανε και πολλές πορτογαλικές πόλεις με τα περίτεχνα κεραμικά πλακάκια τους γεμάτα γεωμετρικά μοτίβα, τα μνημεία και ιστορικά κτίρια με την περίσσεια καλλιτεχνία τους αλλά και ρωγμές και ζημιές παντού όπως και μία απροσδιόριστη ασπρόμαυρη σχεδόν νοσταλγία για περασμένες δεκαετίες παρότι τα πράγματα δεν ήταν καλά για την χώρα ( πολυετής δικτατορία, ανέχεια). Οι Πορτογάλοι, ο κόσμος που εν τέλη ζει και αναπνέει γύρω από όλη αυτή την πολιτιστική ομορφιά παραμένει αρκετά ταπεινός ιδιαίτερα σε ότι αφορά το στυλ και την ένδυση.
Το Λονδίνο, το μέρος που την τελευταία δεκαετία αποκαλώ σπίτι μου συνήθως το νιώθω αφιλόξενο και ασφυκτικά ακριβό. Σε αυτές τις μικρές αποδράσεις στο εξωτερικό διαπιστώνω ότι επιδιώκουμε σαν από ένστικτο να κυνηγήσουμε όσο πολύ περισσότερες ανέσεις ( εστιατόρια, δραστηριότητες, εξόδους) δύναται. Ίσως διότι στην πόλη όπου ζούμε η κάθε αγγλική λίρα μετράει υπερβολικά (στο νου), στα σούπερ μάρκετ το μάτι πέφτει πρώτα στα προϊόντα με κίτρινα αυτοκόλλητα που σηματοδοτούν το ότι λήγουν άμεσα και γι’ αυτό είναι πιο φθηνά ( πάντα από τα πιο δημοφιλή σημεία του εκάστοτε super market ) και ο περισσότερος κόσμος θέλοντας και μη σκέφτεται διαρκώς ένα πράγμα: το χρήμα, το χρήμα, το χρήμα. Η Πορτογαλία από την άλλη σου προσφέρει λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και πολλά άλλες μικρές χαρές της καθημερινότητας. Ταυτόχρονα σου υπενθυμίζει το πόσο όμορφη μπορεί να είναι μία απλή μέρα έχοντας μόνον αυτά. Η γοητεία της Μεσογείου αλλά και της ευρύτερης περιοχής ( η χώρα βρέχεται μόνο από νερά του Ατλαντικού ) άλλωστε εντοπίζεται ακριβώς σε αυτήν την παραδοχή: ότι αυτά τα λίγα ίσως και να αρκούν για να ζήσεις μία όμορφη ολοκληρωμένη ζωή.
Επισκεφτείτε και το blog μου αν θέλετε
Πορτογαλία 2005,2023 και 2025
Το έθνος των θαλασσοπόρων και του fado, η Πορτογαλία είναι ένας οφθαλμοφανής τουριστικός προορισμός που όσοι δεν έχουν πάει την φαντάζονται όμορφη, ηλιόλουστη και ευχάριστη και όσοι έχουμε καταφέρει να φτάσουμε ως εκεί διαπιστώσαμε ότι ναι, όντως και είναι. Η Νότια Ευρώπη είναι ένας ιδιαίτερα ευλογημένος τόπος και όλες οι χώρες της κουβαλούν αυτό το μίγμα βαριάς ιστορίας, ευνοϊκού κλίματος και εξωστρεφούς κοινωνικότητας στην καθημερινή ζωή που δρα τόσο μεθυστικά για τον επισκέπτη.
Το 2005 είχα πραγματοποιήσει ένα εξάμηνο Εράσμους στην Ισπανία στο τέλος του οποίου οι πάντες εκεί θελήσαμε να εξερευνήσουμε όσα περισσότερα μπορούσαμε μην ξέροντας τι επιφυλάσσει το μέλλον και εάν θα ήταν εντός των δυνατοτήτων μας λόγω επαγγελματικών ή άλλων υποχρεώσεων να επιστρέψουμε ξανά σε μία χώρα του εξωτερικού για εκτεταμένο χρονικό διάστημα. Θυμάμαι την Κατερίνα, μία συμφοιτήτρια μου από την φαρμακευτική με την οποία έτυχε να πραγματοποιούμε αυτό το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών στην ίδια πόλη να μου λέει σε ένα από τα τελευταία αποχαιρετιστήρια πάρτυ/botellon σε ένα πάρκο της Μαδρίτης ότι «Γιάννη, δεν νομίζω ποτέ να καταφέρουμε να ξανα υπάρξουμε τόσο χαλαροί στη ζωή μας» και είχε όντως δίκιο. Κάτι η αφέλεια της νεαρής ηλικίας, κάτι η ψυχική και οργανική κόπωση ( βλέπε μεταβολισμός μετά τα 30κάτι…) που ακόμα δεν μας είχε συναντήσει συμβάλλανε στο να οργανώνουμε και να κυνηγάμε συνεχώς πράγματα και εμπειρίες με ελάχιστο δισταγμό.
Λισσαβώνα 2023
Στο τέλος αυτού του εξαμήνου και αφού είχα ήδη ξενοικιάσει το δωμάτιο που έμενα, ξεκινάω για ένα road trip λοιπόν στην γειτονική χώρα. Ήταν μία άλλη περίοδος της ζωής μου όπου δεν με πείραζε να ταξιδεύω μόνος μου, το θεωρούσα σαν πρόκληση, μου άρεσε να μιλάω με ξένο κόσμο στα youth hostel και δεν με ενοχλούσε να κοιμάμαι στους κοιτώνες αυτών των οικονομικών ξενοδοχείων για την νεολαία (κάτι που σήμερα δεν θα άντεχα σε καμία περίπτωση). Ένιωθα ότι μέσα από αυτές τις επαφές δικτυώνομαι και η αλήθεια είναι ότι απέκτησα κάποιες βραχύβιες φιλίες, επισκέφτηκα κόσμο σε άλλες χώρες, με επισκέφτηκαν και εμένα στη Θεσσαλονίκη και κάποιους/κάποιες ακόμα τους ακολουθώ σε κάτι προφίλ φαντάσματα στο facebook.
Ξεκίνησα λοιπόν με κατεύθυνση από το νότο στο βορρά χρησιμοποιώντας τρένο και όπου δεν υπήρχε δρομολόγιο το λεωφορείο. Άρχισα από το Lagos ανεβαίνοντας στη συνέχεια στην ΈΒορα, την Λισσαβώνα την Κοίμπρα και τελικό προορισμό το Πόρτο. Από αυτό το πρώτο μου ταξίδι ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να ανακαλέσω πολλές λεπτομέρειες. Πήγα σε μουσεία; Και αν ναι σε ποια ; Πόσες ακριβώς διανυκτερεύσεις είχα κλείσει σε κάθε μέρος; Χρειάστηκε μάλιστα να καταφύγω αρκετές φορές στην εφαρμογή google lens, στην οποία ανέβασα τις παλιές μου φωτογραφίες ώστε να προσδιορίσει τον εικονιζόμενο τόπο γιατί από μόνος μου αδυνατούσα να πω με σιγουριά. Ομολογώ ότι αυτή η φθορά της μνήμης με δυσαρεστεί αλλά ακόμα κρατάω την συνολική αίσθηση που μου άφησε κάθε πόλη καθώς και φυσικά τις εντυπώσεις από τους ανθρώπους που έτυχε να γνωρίσω εκεί.
Επέστρεψα στην Λισσαβώνα και το Πόρτο για μία δεύτερη φορά το 2023. Αφορμή/δικαιολογία ήταν η συναυλία ενός πολύ αγαπημένου μου συγκροτήματος των Warpaint στο Πόρτο εκείνο τον Ιούνιο.
Τέλος πριν από μερικές εβδομάδες τον Γενάρη του 2025 πετάξαμε από την Αγγλία όπου πλέον ζω στα νησάκια της Μαδέιρας στον Ατλαντικό Ωκεανό για ολιγοήμερες διακοπές.
To 2005, στο (τότε) μικρό παραθαλάσσιο Lagos θυμάμαι μία κατάσταση μάλλον χαλαρή με τον αριθμό των τουριστών σε επίπεδα καλοκαιρινής καθημερινής στη Χαλκιδική. Πάω για μπάνιο την μία μέρα στην φωτογενή ακτή Praia de Adios δίπλα από το Forte de Ponde de Bandeira, (ένα μικρό οχυρό που την πλαισιώνει) ενώ την επόμενη στην γειτονική και ελαφρώς μεγαλύτερη Praia da Batata. Αμφότερες αμμώδης και ιδιαίτερα καθαρές παρά επρόκειτο για αστικές παραλίες. Mοιράζομαι το δωμάτιο ενός χοστέλ με έναν αμερικανό τουρίστα κοντά στην ηλικία μου ο οποίος μου σχολιάζει ότι το speedo μαγιό κολυμβητηρίου μου δεν θα φοριόνταν πουθενά και υπό καμία περίπτωση από κάποιον στις ΗΠΑ ( αστυνομία μόδας!).
Στο λεωφορείο από Lagos σε Evora γνωρίζω τον δανό backpacker Τobias, έναν φοιτητή ιατρικής τον οποίο επισκέφτηκα ένα δύο χρόνια αργότερα στη Δανία όπου και με σύστησε και στη μέλλουσα γυναίκα του, την Mete και έχασα αναπάντεχα την επαφή κάπου εκεί όταν κάνανε το πρώτο τους παιδί, ένα αναμενόμενα ξανθό και γλυκύτατο αγοράκι σύμφωνα με τις φωτογραφίες που μου είχαν στείλει ηλεκτρονικά . Με είχε σοκάρει θυμάμαι το ότι κάποιος στα 27 είχε την αυτοπεποίθηση να έχει ήδη καριέρα και οικογένεια εκεί που εγώ δεν ήξερα τι μου γινότανε και είχα ωριμότητα 15χρονου παρότι ήμουν 25.
Lagos 2005
Έβορα – Μία πόλη της οποίας την ύπαρξη συνειδητοποίησα μέσω των «Παιχνιδιών Χωρίς Σύνορα» της ΕΡΤ ( μία αντιπροσωπεία της συμμετείχε στις παρδαλές αθλοπαιδίες που έβλεπα ως παιδί). ΄Ησυχη και καταπράσινη, η πόλη βρίσκεται στην ενδοχώρα της περιοχής Alentejo. Εκείνες τις μέρες ήταν ιδιαίτερα άδεια ίσως επειδή την επισκέφτηκα τον Ιούλιο οπότε και φαντάζομαι ότι όσοι μπορούσαν ίσως να είχανε καταφύγει σε κάποιο κοντινό ακρογιάλι για μπάνια. Το ιστορικό της κέντρο, μνημείο της Unesco από το ’86, υπογραμμίζει μικρά μα ουσιώδη στοιχεία της παραδοσιακής πορτογαλικής αρχιτεκτονικής όπως τα μπαλκόνια και τα πολύχρωμα πλακάκια. Μεταξύ άλλων και μία νότα αρχαιότητας, ένας ρωμαϊκός ναός που παραδόξως δένει αρμονικά με όλα τα άσπρα κτίσματα της «χρυσής εποχής» της Πορτογαλίας από τα τέλη 15ου-αρχές 16 αιώνα.
Έβορα, 2005
Coimbra: Το τρίτο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας με πληθυσμό 400.000 κατοίκων όπου πανεπιστήμια, μοναστήρια και ρωμαϊκοί ναοί συναθροίζονται σε ένα πανέμορφο ιστορικό σύνολο. Ήταν μία πόλη μικρομεσαία, διαχειρίσιμη με τους ανθρώπους που εργάζονταν σε φούρνους, μίνι μάρκετ ή φωτογραφεία να είναι το ιδιαίτερα φιλικοί και να θέλουν να συνδιαλλαγούν μαζί μου, να μου πούνε τέλος πάντων μία κουβέντα παραπάνω πέρα από τα τυπικά. Αδιάφορη λεπτομέρεια το ξέρω μα μου έχει μείνει η έκπληξη μου όταν κατέφτασα στο youth hostel μου και ρωτώντας την τιμή για ένα κρεβάτι σε κοιτώνα για τρία βράδια ο υπάλληλος μου λέει «15 ευρώ». Καταχαρούμενος αποκρίνομαι «…οπότε 45 ευρώ για τρία βράδια;» για να μου διευκρινίσει ότι όχι αυτήν είναι η συνολική τιμή. Ναι φίλες και φίλοι, πριν είκοσι χρόνια ο τουρισμός στην Ευρώπη ακόμα και σε ένα μέρος τόσο γοητευτικό όσο η Πορτογαλία μπορούσε να γίνει με οικονομικό τρόπο!
Κοίμπρα 2005
Λισσαβώνα – Η Λισσαβώνα είναι μία πρωτεύουσα πραγματικό στολίδι γεμάτη μνημεία ρομανικής, γοτθικής και μπαρόκ αρχιτεκτονικής. Το 2005 μεγάλο τμήμα της έμοιαζε να είναι υπό φαινομενική κατάρρευση με πολλά από τα ιστορικά της κτίσματα να μαραζώνουν, μία κατάντια αντίστοιχη των πολλών νεοκλασσικών που έχουν απομείνει σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Αυτό παραδόξως της προσέδιδε μία ιδιάζουσα προσωπικότητα. Τα μεγαλύτερα κομμάτι του κέντρου της κατοικούνταν ακόμα από καθημερινούς ανθρώπους. Έβλεπες νοικοκυρές για παράδειγμα να βγάζουν καρέκλες στο πεζοδρόμιο για να καθίσουν να συζητήσουν και η αίσθηση της γειτονιάς ως μία ζωντανή λειτουργική μονάδα ήταν ακόμα υπαρκτή. Δύο δεκαετίες αργότερα η ανακαίνιση και αναπαλαίωση είναι γενικευμένη και όντως εντυπωσιακή αν και η πόλη φέρει πλέον τις αόρατες πληγές του υπερτουρισμού. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία και ειδικά η δυνατότητα τηλεργασίας (που δεν ήταν και τόσο διαδεδομένο το 2004 όταν πρωτοπήγα) υπήρξαν καταλύτες στο να γίνει η Λισσαβώνα ελκυστική κυρίως για πολλούς Αμερικανούς που δουλεύουν από το σπίτι τους για εταιρείες στην πατρίδα τους. Αυτοί αλλά και το πανταχού παρών airbnb προκάλεσαν μία οικιστική κρίση σε μία πρωτεύουσα που μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90 έμοιαζε να μην έχει χρήματα (ούτε και ιδιαίτερη έγνοια εδώ που τα λέμε) να φτιάξει τα πεζοδρόμια και τα ασβεστώσει τους σοβάδες της.
‘Οποιος την επισκεφτεί σίγουρα θα πάρει το περίφημο τραμ της που κοσμεί τις περισσότερες καρντ ποστάλ της, θα περπατήσει στην Praca do Commercio, θα εξερευνήσει τις γειτονιές Bairro Alto και Αlfama. Όλα αυτά είναι αυτονόητα και δεν χρειάζεται κανείς εμένα για να τα υποδείξω. Μεγάλο τμήμα της γοητείας της οφείλεται στους λόφους της ( ονομάζεται πόλη των Εφτά Λόφων ) που δίνουν πρόσβαση σε σημεία/παρατηρητήρια (miradouros τα λένε εδώ) που με τη σειρά τους προσφέρουν γαλήνιες θέες. Εύσημα θα πρέπει να δοθούν επίσης στο γεγονός ότι η παλιά της πόλη μπορεί να μην υπήρξε η πιο φροντισμένη στο παρελθόν αλλά παρέμεινε ως επί το πλείστον αναλλοίωτη και κράτησε έναν ενιαίο χαρακτήρα. Οι αρχές δεν επέτρεψαν πχ να χτιστούν εκεί πολυκατοικίες ή κτίρια παράταιρου στυλ από τα υπόλοιπα.
Λισσαβώνα 2005
Δύο αξιοθέατα κάπως πιο απομακρυσμένα είναι ο Πύργος της Μπελέμ ( Torre de Belém ) και το Μνημείο των Ανακαλύψεων ( Padrão dos Descobrimentos) αφιερωμένο στους Πορτογάλους θαλασσοπόρους, και τα δύο παραποτάμια υπογραμμίζοντας έτσι την σχεδόν ερωτική σχέση αυτής της πόλης με το νερό και ιδανικά για περιπάτους στο δειλινό.
Νχυτερινές φωτογραφίες μίας ξένοιαστης πρωτεύουσας 2005
Με την ευκαιρία του ταξιδιού μου εκεί οργανώνω και συναντώ την penfriend μου την Carla με την οποία έγραφα γράμματα έφηβος προκειμένου να εξασκήσουμε και οι δύο τα αγγλικά. Ήταν κάτι που συχνά προωθούσανε τα φροντιστήρια αγγλικών, προκειμένου οι μαθητές τους να βελτιωθούν στο γραπτό λόγο και την σύνταξη επιστολών. Ο φορέας που το οργάνωνε ήταν ο IYS international service με έδρα την Φινλανδία. Θυμάμαι ότι συμπλήρωνες μία αίτηση, διάλεγες τρεις χώρες από τις οποίες θα ήθελες να σου εντοπίσουνε κάποιο άλλο φιλόδοξο και γεμάτο περιέργεια παιδί με το οποίο θα αρχίσεις μία ταχυδρομική φιλία ακονίζοντας την ίδια στιγμή τα γλωσσικά σου προσόντα.
Ήταν η εποχή που ακόμα ο κόσμος έγραφε λέξεις στο χαρτί και όχι σε πληκτρολόγιο κάτι που σήμερα ακούγεται ίσως χρονοβόρο και σχεδόν παλαιολιθικό. Μιλάμε για προ ιντερνετικές εποχές όπου μπορούσες να αλληλογραφείς για χρόνια με κάποιον/κάποια χωρίς ποτέ να έχεις δει το πρόσωπο του, χωρίς προφανώς την δυνατότητα βιντεοκλήσης ή σύνδεσης μέσω μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μετά από έναν καφέ στο κέντρο της πόλης την επόμενη ημέρα η Ρακέλ προσκαλεί εμένα και τον Δανό backpacker που κουβαλάω από κοντά στο σπίτι της στην γειτονιά Corroios. Πηγαίνουμε για μπάνιο στην κοντινή παραλία και η σύντομη βουτιά στον Ατλαντικό ήταν πραγματικά τραυματική από το πόσο παγωμένο ήταν το νερό! Ακολούθησε μπάρμπεκιου στο κήπο του πατρικού της όπου γνωρίζουμε την μαμά και την αδερφή της όπως και τον πατέρας της που ήθελε μόνο να μιλήσει μόνο για μπάλα !
Λισσαβώνα 2023
Το 2023, την δεύτερη φορά που ήρθα εδώ θυμάμαι σε free walking tour ο ( συνομήλικος ) ξεναγός μας να εξηγεί ότι τα πράγματα άρχισαν να βελτιώνονται αισθητά μετά την expo του ’98. Υπήρχε μία μεταμόρφωση που ευνοεί οικονομικά τους απασχολούμενους στον τουρισμό αλλά και μοιάζει λίγο να πικραίνει πολλούς ντόπιους για μία πόλη που αλλάζει, γίνεται πιο διεθνής μα ίσως και λιγότερο δική τους, λιγότερο πορτογαλική. «Άλλο ένα καινούργιο εστιατόριο» παρατηρεί δείχνοντας ένα μεξικάνικο σε ένα προσφάτως ανακαινισμένο κτίριο στo Barrio Alto «…αλλά γιατί να μην προσφέρουμε την δική μας τοπική κουζίνα στους επισκέπτες;» λέει κάπως ενοχλημένος.
H όλη η γεύση που αφήνει πλέον ο τουρισμός παγκοσμίως είναι γλυκόπικρη. Πριν 20 χρόνια όντας ακόμα φοιτητής, χρησιμοποιούσα youth hostel ως καταλύματα, έτρωγα φαγητό από σουπερ μάρκετ και συνεισέφερα ελάχιστα χρήματα στην τοπική οικονομία. Ένιωθα παρά ταύτα καλοδεχούμενος. Πλέον συχνά διαισθάνομαι τον κόσμο σε διάφορα μέρη να με εκλαμβάνει ως παράσιτο που εισβάλει στο χώρο τους και συμβάλλει εμμέσως στην ασταμάτητη άνοδο των ενοικίων.
Η Λισσαβώνα πάντως αποπνέει ακόμα μία ακαταμάχητη χαλαρότητα όπου περπατώντας κανείς συναντά σε κάθε γωνιά της πολλές μικρές αυτοσχέδιες εκδηλώσεις για ενήλικες ( βίντεο 1 ) ή παιδιά ( βίντεο 2) ή απλά μεμονωμένους ανθρώπους που προσπαθούν να κάνουν κάτι όμορφο και καλλιτεχνικό για να εκφραστούνε ( βίντεο 3). Σε αντίθεση με το Λονδίνο όπου μένω, όπου κάθε τι που συμβαίνει οπουδήποτε συνδέεται πάντα με κάποιο οικονομικό αντίτιμο, στην πορτογαλική πρωτεύουσα κόσμος μαζεύεται για να χορέψει ή για να τραγουδήσει ή για να ακούσει μουσική με μόνη τους αφορμή τον ήλιο και την ανάγκη να ξεσκάσει.
Sintra Μία ευχάριστη μονοήμερη εκδρομή από την πρωτεύουσα που μπορεί να πραγματοποιήσει κανείς σχετικά εύκολα είναι στους λόφους της Sintra όπου βρίσκεται το πολύχρωμο ανάκτορο Πένα. Πρόκειται λοιπόν για ένα παλάτι ρομαντικού ρυθμού. Τι συνιστά ακριβώς αυτό; Ομολογώ ότι δεν έχω την παραμικρή ιδέα μα διαβάζω (με αρκετή καθυστέρηση ομολογουμένως) ότι επρόκειτο για καλλιτεχνικό κίνημα του 18ου αιώνα με έμφαση στην λογοτεχνία τον ατομικισμό και τον παγανισμό. Παρόλα αυτά η απόφαση να χτιστεί το συγκεκριμένο κτίσμα πάρθηκε με βάση μία θρησκευτική πρόφαση, συγκεκριμένα μετά από «εμφάνιση της Παναγίας» στην περιοχή. Η ημέρα της πεζοπορίας μας ήταν αίθρια και καλοκαιρινή και ταυτόχρονα υπήρχε μία δροσιά χάρη στα πεύκα, στις ακακίες και τους ευκάλυπτους που το περιβάλλουν ( η περιοχή γύρω από το ανάκτορο είναι χαρακτηρισμένο εθνικό πάρκο).
Σίντρα 2005
Πόρτο: Τo 2005 τα δύο μόλις 24ωρα μου στο Πόρτο τα αναλώνω βολοδέρνοντας στις ακτές του ποταμού Δούρου. Έχω την κάπως θολή ανάμνηση ότι το youth hostel μου ήταν ιδιαίτερα μακριά από το κέντρο, δεν είχα προσανατολιστεί καλά ούτε είχα φτιάξει ένα πλάνο για το τι θα ήθελα να δω, τι στο καλό με ενδιέφερε να κάνω εκεί. Η εικόνα που μου έχει μείνει χαραγμένη και αποτελεί και το θέμα των περισσότερων φωτογραφιών μου τότε είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης, μία τεράστια γέφυρα, η Ponte de Dom Luís I η οποία αιωρείται επιβλητικά πάνω από νερά του ποταμού που την διασχίζει. Το 2023 επιστρέφω αρκετά πιο οργανωμένος και προσεγγίζοντας την διαπιστώνω ότι οι πεζοί μπορεί να κινηθούν στην ολότητα της παρά το γεγονός ότι το τραμ έρχεται κάθε λίγα λεπτά. Ο κόσμος οφείλει τότε λογικά να παραμερίσει ενώ οι καημένοι οι οδηγοί των βαγονιών θα πρέπει να έχουν βγει από τα ρούχα τους με την όλη διαχρονική σκοτούρα.
Πόρτο, 2023
Διαπιστώνω ότι το Πόρτο παραμένει μία φιλική φοιτητούπολη με πολλά μπαρ, ζωή και νεολαία. Κάποια από τα εστιατόρια της με τις καλύτερες κριτικές στο tripadvisor είναι μικρά τοπικά ταβερνάκια που σερβίρουν μόλις ένα με δύο πιάτα. Υπάρχει και μία επιπλέον ευπρόσδεκτη δόση πολυπολιτισμικότητας από την παρουσία ανθρώπων και επιχειρήσεων από τις πρώην αποικίες ( Βραζιλία, Ανγκόλα ).
Εικόνες από το Πόρτο, 2005
Εκείνο το βραδάκι του Ιουλίου βλέπω τις Warpaint ( είμαι εκεί κάπου στην δεύτερη τρίτη σειρά ) στο «hardclub» έναν ενδιαφέρον πολυχώρο στη γειτονία Baixa σε απόσταση μερικών βημάτων από το ανάκτορο Μπόλσα.
Μετά την συναυλία περπατώ για λίγο στις όχθες του Duero και εκεί είναι που όλος ο ρομαντισμός της πόλης αναδύεται ακόμα πιο έντονα. Ζευγαράκια περπατάνε μισομεθυσμένα αγκαλιά και λίγοι νέοι κάθονται στην άκρη του ποταμού και αγναντεύουν.
Βραδινές παραποτάμιες βόλτες στο Πόρτο, 2023
Μαδέιρα: Αρχές γενάρη του ’25 και μία δύο μέρες μετά την άφιξη του νέου έτους, δραπετεύσαμε από το κρύο, το σκοτάδι και τη χειμερινή κατάθλιψη της Αγγλίας για να γνωρίσουμε αυτό το φημισμένο για το κρασί του νησιωτικό σύμπλεγμα ανοιχτά του Ατλαντικού. Ίσως διαβάζοντας κανείς αυτά που ανα καιρούς γράφω να απορεί πως βρίσκομαι διαρκώς σε κίνηση και πετάω σε τόσα πολλά διαφορετικά μέρη. Να ομολογήσω εδώ ότι πολλοί Έλληνες αλλά και ξένοι που ζούμε στο Λονδίνο έχουμε μάλλον ημιτελής υπάρξεις και ασταθείς ζωές όπου ναι μεν οι απολαβές μας μοιάζουν ικανοποιητικές επί χάρτου μα συνεχίζουμε να ξυπνάμε και κοιμόμαστε σε υποδεέστερα, υπερτιμημένα διαμερίσματα/τρώγλες ή συχνά και σε δωμάτια και όσοι δεν συμπεριλαμβανόμαστε στους λίγους με πολύ επιτυχημένες καριέρες ή τηλεργασία, ζούμε για να δουλεύουμε. Έχω γνωρίσει συμπατριώτες με προφίλ στο instagram με τίτλους «citizen of the world» και γεμάτα φανταχτερές φωτογραφίες από το Big Ben, τον Τάμεση, εμπορικούς δρόμους, fish n chips και κοκτέιλς αλλά που στην πραγματικότητα μοιράζονται διαμέρισμα με άλλους πέντε νοματαίους και λίγα απολαμβάνουν πραγματικά εδώ. Στις κακές μου μέρες ειλικρινά νιώθω ότι είμαστε οι κατσαρίδες του Λονδίνου μα αν ΕΝΑ πράγμα μπορούμε να κάνουμε με ευκολία εδώ και αυτό είναι να ταξιδεύουμε. Υπάρχουν πέντε διαφορετικά αεροδρόμια με απευθείας και συχνά φθηνές πτήσεις σχεδόν οπουδήποτε στην Ευρώπη. Το παράλογο κόστος του ίδιου του Λονδίνου μάλιστα σε ωθεί να μαζεύεις τα μπαγκάζια σου με την πρώτη ευκαιρία. Αν το σχεδιάσεις σωστά και νωρίς, μία βδομάδα πχ στη Σικελία θα κοστίσει λιγότερο από να πας για το ίδιο χρονικό διάστημα σε ένα χωριό στης ακτές της Κορνουάλης ή ένα τετραήμερο στην Λιθουανία είναι πιο φθηνό από ένα ΣΚ στο Μπαθ με το τρένο.
Funchal 2025
Η ίδια η Μαδέιρα τώρα μου άφησε μάλλον μικτές εντυπώσεις. Αρχικά να σημειώσω είναι εξαιρετικά δύσκολος προορισμός στην οδήγηση. Χτισμένη σε απότομες βουνοπλαγίες, αγχώνει με τους πολλούς φιδωτούς της δρόμους με υψηλή κλήση, συχνά πολύ στενούς και με ανύπαρκτους χώρους για πάρκιγκ.
Καστανάς στην Funchal
Η πρωτεύουσα της Funchal διαθέτει μία λιλιπούτεια και προσεγμένη ιστορική πόλη που την περιβάλλει η σημερινή σύγχρονη μεγαλούπολη. Στο μυαλό μου την είχα για ένα γραφικό ψαροχώρι μα πλέον αριθμεί 110.000 κατοίκους με τον συνολικό του νησιού ανέρχεται στις 250.000 με νοσοκομεία, επιχειρησιακά κέντρα και πανεπιστήμιο. Διαθέτει κάποιες δύσβατες παραλίες αν και γενικά δεν χαρακτηρίζεται ως προορισμός για αυτό. Η φυσιολατρία μοιάζει να είναι το δέλεαρ εδώ, όχι τόσο τα μπάνια του λαού.
Επισκεπτόμαστε τον βοτανικό κήπο της πόλης μετά από μία ευχάριστη ανάβαση με τελεφερίκ. Εκεί υπάρχουν χώροι χαλάρωσης και παγκάκια ανάμεσα σε σπάνια λουλούδια και μικρές λιμνούλες. Μεταξύ των άλλων συναντήσαμε και μερικά φλαμίνγκο σε έναν μάλλον περιορισμένο χώρο διαβίωσης.
Εκτός της Funchal, πήγαμε στο Parque Natural de Madeira/ caldeiro verde που είναι ο κυρίος εθνικός της δρυμός της Μαδέιρα. Βρίσκεται στο εσωτερικό του νησιού και προσφέρει μία ευχάριστη πεζοπορία μερικών χιλιομέτρων όπου συναντά κανείς και αρκετούς καταρράκτες μέτριου και χαμηλού ύψους.
Φτάσαμε μέχρι και στο Vereda da Ponta de São Lourenço, μία περιοχή πεζοπορίας δυτικά του αεροδρομείου στην βραχώδη ακτή της όπου ο άνεμος έπαιρνε και σήκωνε καπέλα, μαντίλια και μωρά από τους έρμους τουρίστες που προσπαθούσαν θεωρητικά να απολαύσουν την δραματική θέα παρά τα πολλά μποφόρ.
Πεζοπορία στο Vereda da Ponta de São Lourenço
Δυστυχώς την τελευταία μας μέρα πέσαμε και εμείς στην απόλυτη τουριστική παγίδα της περιοχής και επισκεφτήκαμε τις Piscinas Naturais/φυσικές πισίνες της Μαδέιρα. Πολυδιαφημίζονται παντού ( εμείς συγκεκριμένα πήγαμε στις εγκαταστάσεις του Porto Moniz) μα παρά την φωτογένεια τους δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα τσιμεντοποιημένο λαγούμι με πολύ κρύο νερό δίπλα στη Θάλασσα.
Οι Φυσικές Πισίνες του Πορτο Μονίζ
Ένα πολύ φωτεινό σημείο των συγκεκριμένων διακοπών ήταν η ενδιαφέρουσα γαστρονομία του νησιού. Υπάρχουν πολλά εξέχοντα εστιατόρια (μέχρι και ένα δύο αστέρια michelin θα βρει κανείς εδώ) στα οποία καλό θα είναι να κάνει κανείς κράτηση γιατί τα βρίσκαμε κάθε βράδυ γεμάτα! Αυτή η πληθώρα σε χλιδάτες επιλογές ίσως να αναπτύχθηκε και λόγο του έντονου τουριστικού ενδιαφέροντος από Γερμανία και βόρεια Ευρώπη ( δύσκολο το σκοτάδι και ο χειμώνας στα βόρεια και το νησί υπερχείλιζε από δαύτους). Εντύπωση μου έκαναν οι γενναιόδωρες μερίδες σε χταπόδι που ήταν επιπλέον ιδιαίτερα τρυφερό και καλομαγειρεμένο. Υποθέτω ότι θα υπάρχει άφθονο και θα ψαρεύεται εκεί. Στην Ελλάδα όποτε το συναντάω σε οποιοδήποτε μενού ταβέρνας ή εστιατορίου είναι μετά αστερίσκου που διευκρινίζει ότι είναι κατεψυγμένο.
Να πω τέλος ότι παρατήρησα αρκετούς ντόπιους τοξικομανείς αλλά και άστεγους στην Funchal να ζητάνε ( πάντα ευγενικά) χρήματα από τους τουρίστες, κάτι που δεν βλέπεις πχ στα γειτονικά Κανάρια, και μάλλον δείχνει ελλείψεις στην κοινωνική πρόνοια.
Υπαίθριες λαογραφικές αναπαραστάσεις στο Funchal, Madeira
Η όλη εμπειρία πάντως με αφήνει μη εντυπωσιασμένο και είναι η πρώτη φορά μετά την Κύπρο ( ταπεινά συγνώμη από το νησί της Αφροδίτης ) που ταξιδεύω στο εξωτερικό που νιώθω πως και να μην είχα έρθει ως εδώ, δεν θα είχα χάσει και πολλά. Συνολικά πιστεύω ότι πχ η Κρήτη προσφέρει τα πολλαπλάσια από έναν τόσο απόμακρο ακριβό προορισμό όσο η Μαδέιρα, ένα πολύ υγρό και ανεμοδαρμένο νησί όπου τα κοντά παντελονάκια και t-shirt που είχα βάλει στην βαλίτσα μείνανε αχρησιμοποίητα.
Εθνικά είδωλα
Αν υπάρχει μία εθνική μανία/εμμονή στην Πορτογαλία αυτή είναι αδιαμφισβήτητα το ποδόσφαιρο. Και εδώ αξίζει να πω δύο λόγια για τον Κριστιάνο Ρονάλτνο. Είναι ίσως ο πιο διάσημος Πορτογάλος στο κόσμο. Το αεροδρόμιο στην Μαδέιρα μάλιστα φέρει το όνομα του μιας και κατάγεται και μεγάλωσε εκεί. Η πρώτη φορά που αποτυπώθηκε η φάτσα του στο μυαλό μου ήταν με εκείνα τα πλάνα με τα δάκρυα που έριξε στην ήττα της Πορτογαλίας από την Ελλάδα στο euro του 2004. Η εθνική μας μπορεί να νίκησε την διοργανώτρια χώρα τότε μα δεν κατάφερε να δημιουργήσει ποδοσφαιρική παράδοση και ούτε μετέπειτα οι παίχτες της έκαναν κάτι σημαντικό ( εκτός και αν οι πολιτικοί τυχοδιωκτισμοί του Ζαγοράκη μετράνε). Ο Κριστιάνο Ρονάλντο από την άλλη, παρότι δεν αποτελεί και το πιο συμπαθές δημόσιο πρόσωπο, παίζει μπάλα μέχρι σήμερα (κάπου στην Σαουδική Αραβία σωστά
και η διαχρονικότητα του αποτελεί διαρκή διαφήμιση και για τη πατρίδα του. Αφίσες με τον ίδιο να προμοτάρει ρούχα, σαμπουάν, συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας κ.α ήταν πανταχού παρούσες το 2005, το 2024 αλλά και το 2025.Jose saramangu : Από τους πιο σημαντικούς πορτογάλους συγγραφείς. Το «περι τυφλώτητας», ένα γλαφυρό κοινωνιολογικό σχόλιο (για την ασυνεννοησία
είχε μεταφερθεί και στον κινηματογράφο το 2008 με πρωταγωνίστρια την Julianne Moore αν και λίγοι πρόσεξαν την συγκεκριμένη ταινία. Ακόμα πιο έντονη εντύπωση μου είχε αφήσει το «Κάϊν», το πρώτο βιβλίο στο οποίο θυμάμαι να διαβάζω αμφισβήτηση της ίδιας πραότητας της χριστιανικής θεολογίας μέσω μιας λογοτεχνικής ιστορίας και όχι απλά του ρόλου και των πεπραγμένων της όποιας εκκλησίας. Υπάρχει και ένα σχετικό μουσείο για τον βίο και την πολιτεία του λίγα δεκάδες μέτρα από την Praca do Commercio
Μουσική Fado : » Ένα σάλι, μία κιθάρα, μία φωνή και πολύ συναίσθημα!» Έτσι περιγράφει η ιστοσελίδα τουρισμού της Πορτογαλίας τo Φάντο, ενός μουσικού είδους με βασικά όργανα την πορτογαλική και την κλασσική κιθάρα και εξέχων χαρακτηριστικό την μελαγχολία και στίχους για ραγισμένες καρδιές, ανθρώπους που έφυγαν ή τη φτώχεια και το περιθώριο. Μία τραγουδίστρια του είδους, η Mariza κατάφερε πριν κάποια χρόνια μία ευρύτερη πανευρωπαϊκή αναγνώριση ( αυτό που στην Ελλάδα λέμε «διεθνή καριέρα» ) με την δική της ελαφρώς εκσυγχρονισμένη εκδοχή του fado. Ενδιαφέρον μου προκαλεί η αντίθεση μεταξύ της μουσικής κουλτούρας της Πορτογαλίας με όλο αυτό το γλυκόπικρο και την αίσθηση της παραίτησης που την χαρακτηρίζει και της πρώην αποικίας και αδελφής χώρας Βραζιλίας όπου παρά τα χίλια μύρια που την ταλαιπωρούν, μουσικά τουλάχιστον ο ακροατής εκλαμβάνει μόνον αστραφτερά χαμόγελα, τη λάμψη του ήλιου και πολύ μα πολύ ερωτικό πάθος.
Κάποιος της γενιάς μου θα θυμάται την εποχή που η ΕΕ ήταν ΕΟΚ με 12 μόλις χώρες μέλη και η Πορτογαλία ήταν η χώρα παρόμοιου μεγέθους και οικονομίας που αποτελούσε το τυπικό μέτρο σύγκρισης με την Ελλάδα για τους πολιτικούς και σχολιαστές στα τηλεοπτικά παράθυρα των ειδήσεων. Ατάκες όπως
«μέχρι και η πορτογαλία μας ξεπέρασε κύριε Χ» ή
» είδατε κύριε Ψ τι έκανε η Πορτογαλία με το δημόσιο χρέος της. Γιατί να μην μπορούμε και εμείς; Είναι διότι είστε ανίκανοι!»
παίρνανε και δίνανε σε συζητήσεις στην tv διανθισμένες από το αιώνιο άγχος του πότε θα λειτουργήσουμε ως μία «κανονική» ευρωπαϊκή χώρα, κινούμενος στόχος που ποτέ δεν μοιάζει ότι θα εκπληρωθεί στο απόλυτο. Οι ομοιότητες σε οικονομικά αλλά και κυριολεκτικά μεγέθη ( πληθυσμός, έκταση κλπ) ίσως να είναι αυτές που προκαλούσαν τις συχνές συγκρίσεις μεταξύ των δύο πανέμορφων χωρών που λίγη βαρύτητα έχουν στο διεθνή στερέωμα πέρα από την τουριστική τους θελκτικότητα.
Τα αστεία που θυμάμαι να λέγονται στην Ισπανία για την Πορτογαλία όταν έκανα Εράσμους ήταν πολλά και μάλλον υποτιμητικά: από το σεξιστικό «ο πορτογαλίδες είναι όμορφες, μόνο να κουρεύανε το μουστάκι» μέχρι το φοκλορικό «μία ηλικιωμένη μαυροφορεμένη κάθετε σε ένα μπαλκόνι και αναπολεί όλο πίκρα τα όσα δεν έζησε και κλαίει, και κλαίει και κλαίει» που λίγο θυμίζει το αντίστοιχο με την καψερή ελληνίδα γιαγιά σε ελληνικό νησί του προηγούμενου αιώνα. Η penfriend μου η Carla όταν τη συνάντησα εκεί μου είχε σχολιάσει πως «νιώθουμε να μας πνίγουν ένα σωρό προϊόντα και επιρροές από εκεί την Ισπανία»
Στο χωριό μου, στους Φιλλιπαίους Γρεβενών οι παππούδες μου ζούσανε σε ένα διώροφο σπίτι τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες του οποίου ο δεύτερος όροφος ήταν πάντα κλειδωμένος και ουσιαστικά παροπλισμένος αναμένοντας τις δύο εβδομάδες του Αυγούστου κάθε χρόνο όπου οι θείες μου και τα παιδιά τους θα ανέβαιναν για το Πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου για να τον ανοίξουν και να φιλοξενηθούν εκεί. Η επίσκεψη στην Πορτογαλία μου έφερε στο μυαλό λίγο την αίσθηση που μου δινόταν κάθε φορά που έμπαινα σε αυτόν τον χώρο. Εκεί είχαμε αποθηκεύσει πέρα από δικά μας κόμιξ και σχολικά βιβλία, διάφορα από τα έπιπλα ενός μακαρίτη θείου μου, δικηγόρου που έφυγε νωρίς στα σαράντα κάτι του. Ήταν και παραμένει μία αινιγματική φιγούρα εντός της οικογενείας μου, ένας άνθρωπος που δεν ταίριαζε καθόλου με το συντηρητική, μετρημένη νοοτροπία της μάνας μου και των αδερφών της ούτε με τις ταπεινές καταβολές μας εν τέλη. Θα έλεγα εκ των υστέρων ότι ήταν ένας bon viveur με ενδιαφέροντα και ακριβά γούστα παρότι ποτέ δεν έβγαζε τα απαιτούμενα χρήματα για να το υποστηρίξει όλο αυτό (τα ξόδευε όλα σε ταξίδια και ακριβά αντικείμενα). Δημιουργούνταν μία κλεισούρα στα κλειστά για μήνες δωμάτια που στο εσωτερικό τους συνδύαζαν την απλότητα των παππούδων μου ( βελέτζες στους τοίχους ) με την κομψότητα του συγχωρεμένου του γιού τους. Αριστοκρατία μέσα στη σκόνη λοιπόν, κάτι που προσφέρανε και πολλές πορτογαλικές πόλεις με τα περίτεχνα κεραμικά πλακάκια τους γεμάτα γεωμετρικά μοτίβα, τα μνημεία και ιστορικά κτίρια με την περίσσεια καλλιτεχνία τους αλλά και ρωγμές και ζημιές παντού όπως και μία απροσδιόριστη ασπρόμαυρη σχεδόν νοσταλγία για περασμένες δεκαετίες παρότι τα πράγματα δεν ήταν καλά για την χώρα ( πολυετής δικτατορία, ανέχεια). Οι Πορτογάλοι, ο κόσμος που εν τέλη ζει και αναπνέει γύρω από όλη αυτή την πολιτιστική ομορφιά παραμένει αρκετά ταπεινός ιδιαίτερα σε ότι αφορά το στυλ και την ένδυση.
Το Λονδίνο, το μέρος που την τελευταία δεκαετία αποκαλώ σπίτι μου συνήθως το νιώθω αφιλόξενο και ασφυκτικά ακριβό. Σε αυτές τις μικρές αποδράσεις στο εξωτερικό διαπιστώνω ότι επιδιώκουμε σαν από ένστικτο να κυνηγήσουμε όσο πολύ περισσότερες ανέσεις ( εστιατόρια, δραστηριότητες, εξόδους) δύναται. Ίσως διότι στην πόλη όπου ζούμε η κάθε αγγλική λίρα μετράει υπερβολικά (στο νου), στα σούπερ μάρκετ το μάτι πέφτει πρώτα στα προϊόντα με κίτρινα αυτοκόλλητα που σηματοδοτούν το ότι λήγουν άμεσα και γι’ αυτό είναι πιο φθηνά ( πάντα από τα πιο δημοφιλή σημεία του εκάστοτε super market ) και ο περισσότερος κόσμος θέλοντας και μη σκέφτεται διαρκώς ένα πράγμα: το χρήμα, το χρήμα, το χρήμα. Η Πορτογαλία από την άλλη σου προσφέρει λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και πολλά άλλες μικρές χαρές της καθημερινότητας. Ταυτόχρονα σου υπενθυμίζει το πόσο όμορφη μπορεί να είναι μία απλή μέρα έχοντας μόνον αυτά. Η γοητεία της Μεσογείου αλλά και της ευρύτερης περιοχής ( η χώρα βρέχεται μόνο από νερά του Ατλαντικού ) άλλωστε εντοπίζεται ακριβώς σε αυτήν την παραδοχή: ότι αυτά τα λίγα ίσως και να αρκούν για να ζήσεις μία όμορφη ολοκληρωμένη ζωή.
) ήταν δύσκολα.
