Οι πρώτοι τετράποδοι πρόγονοι των σύγχρονων θηλαστικών, ερπετών και πουλιών εξήλθαν από τα ύδατα των θαλασσών και πρωτοπερπάτησαν στη Γη εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα από ό,τι πίστευαν μέχρι τώρα οι επιστήμονες. Αυτό δείχνουν τα αρχαιότερα ίχνη από απολιθωμένες πατημασιές ενός αινιγματικού -εξαφανισμένου προ πολλού- τετράποδου, οι οποίες ανακαλύφθηκαν στην Πολωνία και χρονολογούνται πριν 397 εκατ. χρόνια.
Σύμφωνα με τους πολωνούς και σουηδούς ερευνητές, το εύρημα πρέπει να οδηγήσει σε αναθεώρηση των δεδομένων για μια κρίσιμη περίοδο στην εξελικτική ιστορία του πλανήτη μας, όταν τα πρώτα τετράποδα σπονδυλωτά, προερχόμενα από τις θάλασσες, «μετέτρεψαν» τα πτερύγιά τους σε πόδια, περπάτησαν στη Γη και σταδιακά έγιναν δεινόσαυροι, θηλαστικά και, τελικά, άνθρωποι.
Το ενδιάμεσο στάδιο, σύμφωνα με την έως τώρα κυρίαρχη θεωρία, ήταν ψάρια με κεφάλι και σώμα τετράποδου, τα οποία όμως είχαν ακόμα τα πτερύγιά τους αντί για χέρια και πόδια. Το πιο διάσημο «ενδιάμεσο πλάσμα» ήταν το Τικτααλίκ, ένα μεγάλο ψάρι του ρηχού νερού, απολίθωμα του οποίου έχει βρεθεί το 2006 σε ένα νησί του αρκτικού Καναδά, 1.000 χλμ. νοτιότερα του βόρειου Πόλου και το οποίο έζησε πριν 375 εκατ. χρόνια.
Σύμφωνα με την παλαιοντολόγο Τζένι Κλακ, η νέα ανακάλυψη «ανατρέπει όλη την ιστορία για την έξοδο (σ.σ. των ζώων) από το νερό». Οι πατημασιές «χεριών» και «ποδιών», πλάτους έως 26 εκατοστών (άρα το τετράποδο πρέπει να είχε μήκος περίπου δυόμιση μέτρων), που παρουσιάζονται σε σχετική εργασία στο περιοδικό Nature, υπό την Περ Άλμπεργκ του σουηδικού πανεπιστημίου της Ουψάλα, σύμφωνα με το BBC και το Γαλλικό Πρακτορείο, βρέθηκαν σε ένα εγκαταλειμμένο λατομείο στη νοτιοανατολική Πολωνία, από ερευνητές του πανεπιστημίου της Βαρσοβίας και η χρονολόγησή τους έγινε με βάση την ηλικία των πετρωμάτων που τα περιέβαλαν και τα οποία ανάγονται στη Μέση Δεβόνιο περίοδο.
Μέχρι σήμερα τα αρχαιότερα ίχνη βαδίσματος τετράποδων στη Γη ήσαν ηλικίας 385 εκατ. ετών, αλλά η νέα ανακάλυψη παραπέμπει σε αρκετά εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα. Αν και μερικά από τα ίχνη είχαν πιθανώς γίνει σε ρηχά νερά με λασπωμένο βυθό, είναι σαφές από το καθαρό σχήμα των δαχτύλων των ποδιών και από την φύση των γεωλογικών ιζημάτων ότι οι πρόγονοι εκείνοι των σημερινών ζώων περνούσαν ένα μέρος της ζωής τους και στην ξηρά. Πολλά από τα αποτυπώματα είναι πολύ καθαρά για να έχουν γίνει κάτω από το νερό. Δεν βρέθηκε ίχνος από σύρσιμο του σώματος, άρα το τετράποδο (πιθανώς σε σχήμα σημερινού κροκόδειλου) πρέπει να έπλεε στο νερό και ταυτόχρονα να περπατούσε στο λασπώδη βυθό, όταν βρισκόταν μέσα στο ρηχό νερό.
Το εύρημα επίσης ανατρέπει την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι τα τετράποδα αποίκισαν την ξηρά προερχόμενα από τοποθεσίες του γλυκού νερού, όπως λίμνες και κοίτες ή δέλτα ποταμών. Αντίθετα, ενισχύεται πλέον η θεωρία ότι τα πρώτα αμφίβια ζώα προήλθαν από παραθαλάσσιες τοποθεσίες αλμυρού νερού, όπως οι κοραλλιογενείς λιμνοθάλασσες.
Πάντως οι επιστήμονες παραμένουν επιφυλακτικοί, αν δεν δουν πρώτα απολιθώματα των ίδιων των ζώων, στο να βγάλουν οριστικά συμπεράσματα, όσον αφορά το πώς, πότε και που τα πρώτα σπονδυλωτά άρχισαν να «κατακτούν» τον πλανήτη μας, μετατρεπόμενα από ψάρια σε ζώα. Σύμφωνα με μια θεωρία, τα πρώτα τετράποδα βγήκαν στη στεριά για να εναποθέσουν εκεί τα αυγά τους, ώστε να είναι πιο ασφαλή από την θάλασσα που έβριθε τότε από κινδύνους. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, τα πρώτα αμφίβια ανέπτυξαν πόδια για να μπορούν να πηδάνε από τη μια λιμνούλα στην άλλη.
Οι θεωρίες αυτές αμφισβητούνται από το νέο εύρημα, καθώς δεν θα ήταν λογικό για ένα ψάρι να αφήσει τα αυγά του σε ένα παραθαλάσσιο μέρος όπου η παλίρροια θα τα σκέπαζε, ούτε θα είχε νόημα η ανάπτυξη ποδιών σε ένα παράκτιο περιβάλλον, όπου δεν θα υπήρχαν λιμνούλες. Οι παλαιοντολόγοι συνεχίζουν να «χτενίζουν» τη νοτιοανατολική Πολωνία για ανάλογα ευρήματα, καθώς και για απολιθώματα των ίδιων των ζώων.
Ανακαλύφθηκαν οι αρχαιότερες πατημασιές τετράποδων στη Γη
