Το Γκέρλιτς δεν είναι από τις γνωστότερες πόλεις της Γερμανίας, είναι όμως η ανατολικότερη, κυριολεκτικά πάνω στα σύνορά της με την Πολωνία.
Η πόλη με τα μεσαιωνικά στενά και τη μίξη Art Nouveau, Art Deco και γοτθικής αρχιτεκτονικής έχει γίνει τα τελευταία χρόνια το σκηνικό πάνω στο οποίο σμίλεψαν τα κινηματογραφικά έργα τους γνωστοί σκηνοθέτες του Hollywood – μεταξύ άλλων ο Wes Anderson το «The Grand Budapest Hotel» και ο Quentin Tarantino το «Inglorious Basterds».
Έτσι, το Γκέρλιτς έλαβε εντελώς δίκαια τον τιμητικό τίτλο του Καλύτερου Ευρωπαϊκού Κινηματογραφικού Προορισμού της Δεκαετίας από την Ένωση των Ευρωπαϊκών Επιτροπών Κινηματογράφου.
Η «καριέρα» του Γκέρλιτς στον κινηματογράφο άρχισε ήδη από τη δεκαετία του ’50 – χαρακτηριστικό είναι το παρατσούκλι «Γκέρλιγουντ» το οποίο η πόλη κέρδισε από τότε.
Τα γυρίσματα, ωστόσο, του Wes Anderson για 40 ημέρες το 2013, υπενθύμισαν και αναβάθμισαν το ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό της πόλης της ανατολικής Γερμανίας.
Στο Γκέρλιτς υπάρχουν περισσότερα από 4.000 κτήρια τα οποία προστατεύονται ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ, σε αντίθεση με τις περισσότερες γερμανικές πόλεις, επιβίωσε με ελάχιστες ζημιές από τις επιδρομές της αεροπορίας των Συμμάχων κατά των ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μεσαιωνικός κόμβος για το εμπόριο στη βόρεια Ευρώπη, το Γκέρλιτς διατηρεί πολλά κτήρια από εκείνη την περίοδο.
Η προσοχή που έλαβε η πόλη λόγω της χρήσης της ως φόντου για κινηματογραφικές δημιουργίες βοήθησε πολύ και στις εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης της Παλιάς Πόλης από τα μέσα της δεκαετίας του ’90.
Το Γκέρλιτς έχει και «ελληνικό» ιστορικό ενδιαφέρον, αφού εκεί οδηγήθηκαν και έζησαν επί διετία, το 1916-1917, οι 7.000 αξιωματικοί και οπλίτες του Δ΄Σώματος Στρατού, όταν οι Γερμανοί και οι Βούλγαροι εισέβαλαν στην ελληνική Μακεδονία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τη στιγμή που η Ελλάδα ήταν ουδέτερη στον πόλεμο μεταξύ Κεντρικών Δυνάμεων και Αντάντ.
Η πόλη έχει και πολωνικό κομμάτι, το οποίο ονομάζεται Ζγκοζέλετς και βρίσκεται στην απέναντι όχθη του ποταμού Νάισε. Οι δύο πόλεις βέβαια, ευρισκόμενες σε διαφορετικές χώρες, απέκτησαν αυτόνομα χαρακτηριστικά, ωστόσο, από το 2007, οπότε και καταργήθηκαν οι συνοριακοί έλεγχοι μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας λόγω της εισόδου της δεύτερης στον Χώρο Σένγκεν, μπορούμε να μιλάμε για ένα σχεδόν ενιαίο αστικό κέντρο. Τα δημοτικά συμβούλια των δύο πόλεων συνεδριάζουν άλλωστε από κοινού μία φορά τον χρόνο για να συντονίζουν τη δράση τους.
