ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
9 ΕΩΣ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010
9 ΕΩΣ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010
1η ημέρα: Κωνσταντινούπολη
Φύγαμε από Θεσσαλονίκη μεσημέρι και μετά από 3 ώρες (χαλαρή οδήγηση) φτάσαμε σύνορα. Εκεί καθυστερήσαμε λίγο γιατί ήταν πολλοί Τούρκοι μετανάστες που επέστρεφαν στην πατρίδα τους για τις καλοκαιρινές διακοπές. Αφού τελειώσαμε τα διαδικαστικά σε άλλες 3 ώρες περίπου φτάσαμε Κωνσταντινούπολη. Ο δρόμος σχετικά καλός χωρίς ιδιαίτερη κίνηση, λίγο πριν την Πόλη ενώνεται με τον αυτοκινητόδρομο που έρχεται από Αδριανούπολη και έχει διόδια. Εναλλακτικά μπορεί κανείς να πάρει τον παραλιακό δρόμο, εξίσου καλό και χωρίς διόδια. Το ξενοδοχείο ήταν στο Sultanahmet, περιοχή που έχει τα πιο σπουδαία αξιοθέατα και λίγο ταλαιπωρηθήκαμε μέχρι να το βρούμε (το gps δεν έχει ιδιαίτερα αξιόπιστο χάρτη Τουρκίας και γενικά στις πόλεις μας πήγαινε «στο περίπου»). Το βράδυ κάναμε μια βόλτα στην μεγάλη πλατεία μπροστά από την Αγία Σοφία και στη συνέχεια αφού δοκιμάσαμε τοπικές πίτες και τσάι σε μια καφετέρια με συνοδεία μουσικής και περιστρεφόμενου Δερβίση πήγαμε για ύπνο.
Την άλλη μέρα πρωί πηγαίνοντας για πρωινό, στο τέρμα των διαδρόμων των δύο ορόφων του ξενοδοχείου είδαμε εικόνες της Παναγίας, με φωτοστέφανο μάλιστα, όχι βέβαια στη Βυζαντινή μορφή, γεγονός πάντως που μας προξένησε μεγάλη εντύπωση, όπως επίσης και η ευγένεια και εξυπηρετικότητα του ιδιοκτήτη που έδειχνε να χαίρεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι είμαστε Έλληνες. Χαρακτηριστικό, το ότι το προηγούμενο βράδυ μας έδωσε τον χώρο που στάθμευε το δικό του αυτοκίνητο να βάλουμε το δικό μας και γενικά έκανε τα πάντα για να μας βοηθήσει. Αφού μας κατευόδωσε και μας προέτρεψε να πάμε με πλοίο απέναντι γιατί η γέφυρα έχει διόδια με κάρτα, φύγαμε για Καππαδοκία.
2η ημέρα: Καππαδοκία
Θέλοντας να αποφύγω την καθυστέρηση του πλοίου πήγα από τη γέφυρα, πέρασα τα διόδια αφήνοντας το μηχάνημα να σφυρίζει και πατήσαμε Ασία. Μετά τη διέλευση και δεύτερων διοδίων με τον ίδιο τρόπο και με το φόβο προβλημάτων στην έξοδο από τη χώρα, βρήκαμε στα επόμενα υπάλληλο και αγοράσαμε τη σχετική κάρτα (15 λίρες περίπου). Η Πόλη, όσο είναι στην Ευρώπη σε έκταση άλλο τόσο σχεδόν είναι και στο Ασιατικό κομμάτι. Πραγματικά τεράστια. Μέχρι να βγει κανείς στον αυτοκινητόδρομο χρειάζεται πολύ προσοχή γιατί ιδιαίτερα οι ταξιτζήδες οδηγούν κάτι παραπάνω από γρήγορα. Για αρκετά χιλιόμετρα και μέχρι να απομακρυνθούμε από την Πόλη είχε πολύ κίνηση. Το τοπίο στην αρχή είναι πολύ όμορφο με καταπράσινα δάση, αλλά όσο πλησιάζαμε Άγκυρα μεταβλήθηκε σε γυμνές και άγονες εκτάσεις χωρίς καμιά σχεδόν βλάστηση. Το ίδιο σκηνικό και στην Καππαδοκία. Ένα τεράστιο άνυδρο οροπέδιο με μικρές πράσινες οάσεις, συνήθως όπου περνούν ποταμοί.
Στη διαδρομή, μας εντυπωσίασε η αλμυρή λίμνη TuzGolu, όχι τόσο με την έκτασή της όσο με τις εναλλαγές του χρώματος των νερών της, στις παραλλαγές του μωβ-κόκκινου.
Νωρίς το βράδυ φτάσαμε Καππαδοκία. Συναρπαστικό & μοναδικό τοπίο! Ένα απέραντο οροπέδιο σπαρμένο με κούφιους παράξενους βράχους. Οι άνεμοι εδώ πιάνουν τρελές ταχύτητες. Κατεβαίνουν από βουνά θεόρατα σαν τον Αργαίο (ErciyesDagi) ανατολικά στην Καισάρεια των 3.916 μ. και το HasanDagi δυτικά στο Aksaray των 3.268 μ. Η γη είναι άγονη και η χλωρίδα όμοια με εκείνη των στεπών. Ο Ελληνισμός υπάρχει εδώ, από τα χρόνια του Μεγαλέξανδρου και ξεριζώθηκε πριν από μόλις 85 χρόνια, με τις ανταλλαγές πληθυσμών που επέβαλε η συνθήκη της Λωζάνης. Μα υπάρχει ακόμη η μνήμη του κρυμμένη σε τούτα τα αλλόκοτα βράχια, καθώς όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, σ’ όποιο λαγούμι κι αν μπεις, μια αγιογραφία, μια επιγραφή, ένας σταυρός σκαλισμένος στο πέτρωμα φανερώνουν τους αιώνες που τούτος ο τόπος αποτελούσε μια από τις πολλές ελληνικές πατρίδες.
Υπάρχει και κάτι άλλο που κάνει αυτή την περιοχή μοναδική στον κόσμο: η Καππαδοκία με την ύπαρξή της, μας διδάσκει την απόλυτη προσαρμοστικότητα του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον. Χωρίς αυθάδεια και έπαρση οι παλιοί κάτοικοι της περιοχής μεταμόρφωσαν αυτό το γεωλογικό θαύμα σε σπίτια, εκκλησίες, κελιά και υποστατικά. Το αλλόκοτο και το ανοίκειο που βρήκαν, σκάβοντάς το σιγά σιγά με τη σμίλη τους, το κατέστησαν ιδανικό καταφύγιο.
Το ξενοδοχείο ήταν παλιό ελληνικό αρχοντικό, κάτω από έναν θεόρατο βράχο στο Προκόπι (Urgup), το οποίο είχαμε σαν ορμητήριο. Το Προκόπι είναι μια γραφική κωμόπολη 15.000 κατοίκων που έχει αδελφοποιηθεί με τη Λάρισα, 7 χιλ. μακριά από το Γκιόρεμε. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1800μ. αλλά δεν το καταλαβαίνεις γιατί όντας όλη η Καππαδοκία σε οροπέδιο νομίζεις πως βρίσκεσαι σε κάμπο. Διαθέτει πολλά εμπορικά καταστήματα, ταβέρνες, καφενεία, υπαίθρια παζάρια και κέντρα διασκέδασης, καθώς εδώ χτυπά η καρδιά της τουριστικής κίνησης που αφορά την Καππαδοκία.
3η ημέρα: Καππαδοκία
Νωρίς το πρωί ξεκινήσαμε για την κοιλάδα του Γκιόρεμε (Goreme) Βρίσκεται 10 χλμ. ανατολικά της Νεάπολης (Nevsehir). Σε μικρή απόσταση από τον σημερινό οικισμό απλώνεται το ομώνυμο υπαίθριο μουσείο που αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Εδώ υπάρχουν οι περισσότερες και σημαντικότερες υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας. Κτίστηκαν μεταξύ 7ου και 13ου αι. και σε αρκετές σώζεται μεγάλο μέρος του αγιογραφικού τους διάκοσμου, συνήθως με βγαλμένα μάτια. Ξεχωρίζουν η εκκλησία του Ελμαλί (ElmaliKilise) με τους τέσσερις κίονες και τις νωπογραφίες από ερυθρή ώχρα, μια τεχνική που απαντάται και στα μικρότερα παρεκκλήσια της Αγίας Βαρβάρας και του Αγίου Βασιλείου. Ο ναός του Αγίου Ονουφρίου (YilanliKilise) στις νωπογραφίες του οποίου διακρίνονται οι ερημίτες άγιοι της Ορθοδοξίας και η περίφημη Μαύρη ή Σκοτεινή εκκλησιά (KaranlikKilise), που ονομάστηκε έτσι εξαιτίας του ελάχιστου φωτισμού της από έναν πολύ μικρό φεγγίτη. Η τελευταία είναι σταυροειδής και ακριβώς λόγω του σκοταδιού της, οι αγιογραφίες της διατήρησαν στο ακέραιο τους χρωματισμούς τους. Για την περιήγηση στις βραχοκλησιές του Γκιόρεμε θα χρειαστούν τουλάχιστον 2 ώρες.
Ας σημειωθεί εδώ ότι παντού πληρώνεις εισιτήριο, με τιμές ανάλογες της σπουδαιότητας του αξιοθέατου και υπάρχουν μόνο ελεγχόμενες θέσεις στάθμευσης με πληρωμή (μέσος όρος περίπου 3 λίρες). Μας έκανε επίσης εντύπωση πως σε αρκετά μέρη πλήρωνες δύο εισιτήρια. Ένα για την γενική είσοδο και άλλο ένα για κάποιο σπουδαίο μνημείο μέσα στον ίδιο χώρο! Δεν είναι φυσικά απαραίτητο να μπει κανείς παντού γιατί από ένα σημείο και μετά σε εκνευρίζει η εκμετάλλευση που γίνεται από τους Τούρκους. Ακόμα και στην τελευταία τρύπα θα δεις να κόβουν εισιτήρια.
Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε την είσοδο μόνο της άλλης σπουδαίας κοιλάδας, της Ζέλβης (Zelve), όπου και οι λεγόμενες νεραϊδοκαμινάδες. Ενώ η κοιλάδα του Γκιόρεμε σε εντυπωσιάζει με τους ναούς που υπάρχουν στους βράχους, εδώ εντυπωσιάζεσαι με τη μορφή, την έκταση και την αλλόκοτη ομορφιά τους.
Στο πάρκιγκ μας πλησίασε ένας Τούρκος από το καφενεδάκι και μας πρότεινε να επισκεφτούμε στη Βάνησα ή Βένασα (Avanos) μια σχολή ύφανσης και εμπορίας χαλιών. Του είπαμε ευγενικά ότι δεν μας ενδιαφέρει η αγορά χαλιών, αλλά αυτός επέμενε μόνο να δούμε τη διαδικασία ύφανσης του μεταξωτού χαλιού, λέγοντας πως σε ποιότητα είναι ότι καλύτερο διαθέτει η Τουρκία. Μόλις φτάσαμε, ζητήσαμε τον υπεύθυνο και μας πλησίασε ένας υπάλληλος ο οποίος είχε σπουδάσει Οικονομικά στην Αθήνα και μιλούσε πολύ καλά Ελληνικά. Ενώ του επαναλάβαμε ότι δεν είχαμε πρόθεση να αγοράσουμε, προθυμοποιήθηκε να μας ξεναγήσει στο εργοστάσιο χωρίς καμία υποχρέωση εκ μέρους μας.
Η ξενάγηση κράτησε σχεδόν ώρα και μας έδειξε όλες τις φάσεις κατασκευής ενός χαλιού, από το πώς παίρνουν το μετάξι από τους μεταξοσκώληκες έως την τελική ύφανσή του. Κατέβασε δε αμέτρητα χαλιά στο δάπεδο εξηγώντας μας ποιότητες και τεχνοτροπίες σε σημείο που αρχίσαμε να νοιώθουμε άσχημα. Βρε μπας και δεν κατάλαβε ότι δεν θα πάρουμε τίποτα; Του είπαμε να μην κουράζει τους εργάτες γιατί δεν είχαμε χρήματα διαθέσιμα αλλά αυτός αφού είπε «το ξέρω, δεν πειράζει, αξίζει και μόνο να τα δείτε», συνέχισε την εκπληκτική επίδειξη μεταξωτών χαλιών. Δύο δε από αυτά, δεν ξεχώριζαν αν ήταν χαλιά ή πίνακες ζωγραφικής. Η τιμή δε, (διαστάσεις περίπου ενός μέτρου, 55.000 ?!!). Αφού περάσαμε όλους τους χώρους του εργοστασίου πριν την έξοδο μας έδειξε φωτογραφίες με τον Κωστή Στεφανόπουλο που είχε επισκεφτεί τον χώρο όταν ήταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Πάντα ευγενέστατος και αφού μας είπε πόσο ωραία πέρασε στην Αθήνα μας χαιρέτισε εγκάρδια και φύγαμε για την κωμόπολη να δούμε τον μεγαλύτερο ποταμό της Τουρκίας, τον Άλυ ποταμό (KizilIrmak). Να πούμε εδώ ότι η Τουρκία έχει πολλά και μεγάλα ποτάμια, κάτι φυσικό αφού έχει μεγάλες και πανύψηλες οροσειρές.
Στη συνέχεια πηγαίνοντας για Προκόπι μπήκαμε στην κοιλάδα της Ζέλβης όπου μας εντυπωσίασε η απόκοσμη αίσθηση που αποπνέει η άγρια ομορφιά των βράχων. Δεν υπήρχε κανείς σχεδόν γιατί ήταν μεσημέρι με πολλή ζέστη κι αυτό έκανε ακόμα πιο εντυπωσιακό το όλο τοπίο.
Στην περιοχή της Καππαδοκίας τα ωραιότερα και διαφόρων σχημάτων φουγάρα θα τα συναντήσουμε εδώ και βρίσκονται κατά ομάδες. Μερικά από αυτά είναι «τρικέφαλα». Στην παλιά Ζέλβη υπάρχουν εκκλησίες και μοναστήρια από την εικονοκλαστική εποχή. Τα δε σπήλαια κατά τη διάρκεια διωγμών έχουν χρησιμοποιηθεί ως καταφύγια.
4η ημέρα: Καππαδοκία
Το πρωί πήγαμε στο βράχο («ακραίος πύργος») του Ούτσχισαρ (Uchisar) με την εντυπωσιακή θέα όλης της κοιλάδας. Απέχει από τον κεντρικό δρόμο ένα χιλιόμετρο. Εδώ είναι το ιδανικό μέρος για φωτογράφηση όλης της κοιλάδας. Επίσης, για κάποιον που τον ενδιαφέρει η θέα, είναι το ιδανικό μέρος για να μείνεις. Ειδικά το βράδυ με τους φωτισμένους βράχους είναι σκέτη μαγεία!
Ένας παρόμοιος βράχος («μεσαίος πύργος») υπάρχει λίγο πιο πέρα στο Ορταχισάρ (Ortahisar) αλλά δεν είναι απαραίτητο να δει κανείς και τους δύο. Αν είδες τον έναν είδες και τον άλλον (ας μη ξεχνάμε και τα εισιτήρια..)
Αφήνοντας το Ούτσχισαρ κατευθυνθήκαμε για Σινασσό (Mustafapasa), 5 χιλιόμετρα νότια από το Προκόπι. Μια κωμόπολη με εμφανή τα σημάδια του άλλοτε ακμάζοντος ελληνικού στοιχείου στα πολλά αρχοντικά της και στις δύο καλοδιατηρημένες εκκλησίες της. Το 1924 ζούσαν 1000 Τούρκοι και 800 Έλληνες. Εκεί είδαμε ένα παλιό καταπληκτικό αρχοντικό, του Γεωργίου Βασιλείου που σήμερα έχει μετατραπεί σε ξενοδοχείο με 16 όμορφα δωμάτια. Μας ξενάγησε πολύ πρόθυμα ένας υπάλληλος και εντυπωσιαστήκαμε από την ομορφιά και την αρχοντιά που ακόμα ενέπνεε. Επίσης, στο κέντρο του χωριού σχεδόν, σώζεται ένα διώροφο μοναστήρι που έχει μετατραπεί σήμερα σε ξενοδοχείο.
Στην πλατεία, καθώς παρκάραμε για να δούμε τον ναό των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης (ανεγέρθηκε το 1729 και αποκαταστάθηκε το 1850) -όπου σχετικά πρόσφατα είχε λειτουργήσει ο Πατριάρχης-, μας πλησίασε από το καφενείο ένας εξηντάρης Τούρκος, ο Φερίτ, και βλέποντας ελληνικές πινακίδες μας ρώτησε από πού είμαστε. Αφού συστηθήκαμε μας είπε πως κι οι παππούδες του ήταν από την Καστοριά και προθυμοποιήθηκε να μας ξεναγήσει στο χωριό. Μας έδειξε το σχολείο (θεμελιώθηκε την 1η Μαΐου του 1900) που και σήμερα χρησιμοποιείται σαν Γυμνάσιο και το αστυνομικό τμήμα, παλιό ελληνικό αρχοντικό του 1892, με θαυμάσια εσωτερική διακόσμηση. Στην είσοδο του σχολείου υπάρχει μια περιστρεφόμενη κολόνα η οποία, σε περίπτωση που το κτίριο για οποιοδήποτε λόγο χάσει την ισορροπία του (π.χ. σεισμός) «σφηνώνει» δείχνοντας έτσι ότι υπάρχει πρόβλημα. Εκείνο που μας έκανε εντύπωση εδώ ήταν η προθυμία και ο κόπος στον οποίο υποβλήθηκε ο Φερίτ να μας ξεναγήσει ενώ ήταν μεσημέρι και έκανε πολύ ζέστη. Στο Αστυνομικό Τμήμα είπε στον σκοπό «Έλληνες είναι άστους να μπούνε να φωτογραφήσουν το κτίριο». Προθυμοποιήθηκε μάλιστα να μας οδηγήσει στη Μαλακοπή μήπως και δε βρούμε το δρόμο και γενικά ήταν τόσο φιλόξενος που μας συγκίνησε. Επίσης στην πλατεία υπάρχει και μια ωραία ταβέρνα που λέγεται Eleni στο όνομα της Αγίας Ελένης της οποίας η ιδιοκτήτρια είναι επίσης απόγονος των πληθυσμών της ανταλλαγής του 1924 από τη Θεσσαλονίκη.
Στη συνέχεια κατευθυνθήκαμε στη Μαλακοπή (Derinkuyu) και επισκεφθήκαμε τον Ι. Ν. των Αγ. Θεοδώρων ο οποίος όμως ήταν κλειστός. Εδώ ήταν άλλες δύο περιστρεφόμενες πέτρινες κολώνες που είδαμε στην είσοδο του ναού οι οποίες σε περίπτωση σεισμού μαγκώνουν και έτσι φαίνεται αν το κτίσμα έχει υποστεί ζημιά. Λίγο πιο πάνω είναι η είσοδος της υπόγειας πόλης, που χαρακτηρίζεται όγδοο θαύμα και δεν είναι η μοναδική στην περιοχή αλλά σίγουρα η πιο εντυπωσιακή. (Άλλες –με λιγότερο κόσμο- είναι στο Ozkonakκαι το Kaymakli). Έχει οκτώ επίπεδα και φτάνει σε βάθος τα 85 μέτρα περίπου με στοές και ευρύχωρα δωμάτια, βοηθητικούς χώρους φωταγωγούς και ό,τι άλλο βοηθούσε στη ζωή των ανθρώπων που κατέφευγαν σ’ αυτά. Στο πιο βαθύ σημείο υπάρχει νερό και από κει το ..χάος. Παρά το μεγάλο βάθος ο εξαερισμός είναι τέλειος και η θερμοκρασία πάντα σταθερή.
Αφήσαμε τη Μαλακοπή και τραβήξαμε νότια για Νίγδη (Nigde). Σκοπός μας ήταν να βρούμε ένα άλλο ελληνικό χωριό τα Σήμαντρα (Ovacik) όπου ψάξαμε να βρούμε τον Γιουσούφ Μωαμέρ, του οποίου η γιαγιά ήταν Ελληνίδα, η μόνη που έμεινε πίσω με την ανταλλαγή, και θυμόταν ότι ήταν κόρη κάποιου Σπύρου, η οποία παντρεύτηκε τον παππού του. Είχαμε πληροφορίες γι’ αυτόν από ένα άλλο οδοιπορικό και τον βρήκαμε στο καφενείο του χωριού. Μόλις συστηθήκαμε μας κέρασε αμέσως τσάι και μας είπε την ιστορία του.
Τον ρωτήσαμε τι απέγινε ένας γέροντας στο σπίτι του οποίου υπήρχαν άδειοι τάφοι πέντε αγίων που έζησαν και μαρτύρησαν παλιά εκεί και μας είπε πως πριν λίγες μέρες είχε πεθάνει. Αυτόν τον είχαν γνωρίσει μέλη του Συλλόγου Μικρασιατών Ξάνθης «Αλησμόνητες Πατρίδες» το 2008 και είχαν εντυπωσιαστεί από το γεγονός ότι ο Μωαμέρ τους είχε οδηγήσει «στην αυλή ενός παλιού διώροφου σπιτιού όπου ζούσε ένας γέροντας. Εκεί υπήρχε ένα ημιυπόγειο χαμηλοτάβανο πέτρινο κτίσμα, στην οροφή του οποία είχε λαξευμένους σταυρούς, προφανώς ήταν κάποιο εκκλησάκι. Εκεί παλιά έζησαν και μαρτύρησαν πέντε άγιοι των οποίων οι τάφοι ήταν εκεί καθώς τα λείψανά τους τα πήραν οι Έλληνες με την ανταλλαγή. Μέσα σ’ αυτόν τον χώρο υπήρχε ένα δωμάτιο το οποίο φαινόταν να είναι χώρος προσευχής του γέροντα, λιτός, χωρίς σημάδια ή αντικείμενα που να προσδιορίζουν την ταυτότητα της λατρείας του».
Προφανώς ο γέροντας τιμούσε και ταυτόχρονα φύλαγε τους τάφους των αγίων. Κρίμα πάντως που δεν τον γνωρίσαμε. Ρωτήσαμε τον Μωαμέρ αν μπορούσαμε να πάμε στο σπίτι να δούμε τους τάφους αλλά είπε πως τα έθιμά τους απαγορεύουν επισκέψεις σε σπίτια νεκρών μέχρι να περάσουν κάποιες ημέρες.
Επισκεφθήκαμε την εκκλησία του χωριού, τώρα τζαμί με το καμπαναριό να στέκει ακόμα στη νότια πλευρά του. Ο Χότζας, που εκείνη την ώρα δίδασκε το Κοράνι στα παιδιά του χωριού, μας επέτρεψε να μπούμε μέσα και να φωτογραφήσουμε το χώρο.
Αφού μας ευχαρίστησε για τις καραμέλες που μοιράσαμε, και αφού αποχαιρετιστήκαμε με τον Μωαμέρ που εν τω μεταξύ μας είχε διηγηθεί πολλές συγκινητικές ιστορίες από το παρελθόν, φύγαμε με προορισμό ένα από τα πολλά ηφαίστεια της περιοχής το GolluDag.
Ο δρόμος περνούσε από ένα εξαθλιωμένο χωριό το Kumurcu. Πλίθινα σπίτια, παιδιά ξυπόλυτα, και γενικά μια εικόνα μεγάλης φτώχειας που δεν ξανασυναντήσαμε πουθενά αλλού. Ο δρόμος τελειώνει σε μια ξερή κοίτη ποταμού που είναι η αρχή για την κορυφή του ηφαιστείου. Παντού βλέπει κανείς πέτρες (οψιδιανούς) σε τεράστιες ποσότητες. Στην κορυφή υπάρχουν ανεξήγητα κτίσματα Χετταίων και από κει βλέπει κανείς δεκάδες ηφαίστεια σ’ όλο το οροπέδιο που αναγνωρίζονται εύκολα από τον κώνο στην κορυφή.
Συνεχίσαμε δυτικά για Καρβάλη (Guzelyurt), χωριό με 3800 κατοίκους όπου σε ένα φαράγγι κάτω από το χωριό επισκεφθήκαμε δύο ναούς, του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου (εδώ μεγάλωσε), σε άριστη εξωτερική κατάσταση που δυστυχώς δεν είδαμε εσωτερικά γιατί ήταν κλειστός, και απέναντι στην πλαγιά ενός λόφου σκαμμένο σε βράχους το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, κατεστραμμένο, από όπου απολαύσαμε μια πανοραμική θέα όλης της περιοχής. Στην πλατεία όπου μείναμε για φαγητό, ο ιδιοκτήτης της ταβέρνας μας είπε πως τον άλλο μήνα είχαν προγραμματιστεί πολιτιστικές εκδηλώσεις με Έλληνες που θα έρχονταν από τη Νέα Καρβάλη.
Λίγο πιο κάτω υπάρχει το χωριό Περίστρεμμα (Belisirma) με την ομώνυμη κοιλάδα καθώς και η κοιλάδα Ιχλάρα (Ihlaravadisi) με μήκος 14 χιλ. περίπου και πυκνή βλάστηση. Εκεί, κατά μήκος του φαραγγιού δεξιά και αριστερά υπάρχουν λαξευμένα σπήλαια που αποτελούσαν κάποτε ασκητήρια μοναχών και αγίων της Εκκλησίας μας. Δυστυχώς, είχε ήδη νυχτώσει και δεν τα είδαμε παρά μόνο από μακριά.
5η ημέρα: Καππαδοκία
Τελευταία ημέρα στην Καππαδοκία και αποφασίσαμε να πάμε στην Καισάρεια (Kayseri) την πατρίδα του Αγίου Βασιλείου, μια σύγχρονη και όμορφη πόλη 500.000 κατοίκων, η οποία είναι σε υψόμετρο πάνω από 1000 μ. στους πρόποδες του όρους Αργαίου (ErciyesDagi) παλιό ηφαίστειο και κύριος υπαίτιος της δημιουργίας των εκπληκτικών τοπίων της Καππαδοκίας, στα 3916 μ. ). Η πόλη κάποτε είχε ονομαστεί Ευσέβεια προς τιμήν του επισκόπου και συγγραφέα Ευσέβιου Καισαρείας (+ 340) ο οποίος έγραψε ιστορικά και διάφορα απολογητικά έργα. Ο Μ. Βασίλειος, γεννήθηκε & πέθανε εδώ (329 - 379). Διετέλεσε δε επίσκοπός της και ίδρυσε ένα μοναστήρι του οποίου η εκκλησία ίσως είναι αυτή που αποκαλύφθηκε στη συνοικία Tondar.
Εδώ είναι η πατρίδα του γνήσιου παστουρμά του οποίου η μυρωδιά σε ακολουθεί παντού. Αξίζει να δει κανείς τη σκεπαστή αγορά (2η μεγαλύτερη μετά απ’ αυτή της Κωνσταντινούπολης) και τα τείχη του Ιουστινιανού. Στη σκεπαστή αγορά είδαμε και το παλιό Bezesten (1497) όπου έμποροι από όλη την Τουρκία πωλούσαν εδώ τα εμπορεύματά τους.
Εντύπωση πάντως μας έκανε και το γεγονός ότι ο Αργαίος ήταν ακόμα χιονισμένος!
Φύγαμε από την Καισάρεια με κατεύθυνση δυτικά και προορισμό την Αραβησσό (Gulsehir) όπου η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη (13ος αιώνας) με τις εξαιρετικές αγιογραφίες και το Open Palace με το σκαμμένο στο βράχο μοναστήρι.
Το βράδυ περπατήσαμε στο Προκόπι που το αφήσαμε επίτηδες τελευταίο και ανεβήκαμε σε έναν ψηλό βράχο που λέγεται Temmeni και στον οποίο, όπως υποστηρίζουν υπήρχε ο στάβλος όπου έζησε και μαρτύρησε ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος. Η θέα από κει πάντως είναι μοναδική.
Εντύπωση μας έκανε επίσης η Ελληνική επιγραφή σε ένα χαμάμ στη κεντρική πλατεία, το οποίο ανήκε πριν την ανταλλαγή σε Έλληνα και που ακόμα λειτουργεί, καθώς και τα πολλά ερειπωμένα Ελληνικά σπίτια και ρημάζουν εγκαταλελειμμένα.
6η ημέρα: Αττάλεια
Φύγαμε γύρω στις 9 το πρωί με προορισμό Αττάλεια (Antalya) μέσω Ικονίου (Konya). Κοντά στη Νεάπολη (Nevsehir) στο πρατήριο που βάλαμε βενζίνη ο υπάλληλος μόλις είδε Ελληνικές πινακίδες, χωρίς να πει τίποτα πήγε μέσα και γύρισε με ένα δίσκο γεμάτο τσάι! Τι να πει κανείς...
Ο δρόμος μέχρι το Ικόνιο περνάει από άγονη και ξερή στέπα, το πιο άγριο μέρος ίσως της Τουρκίας. Μηδέν βλάστηση, ερημιά σχεδόν παντού, που και που κανένα χωριό στο βάθος του ορίζοντα. Ο χώρος αυτός χρησιμοποιείται για ασκήσεις της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας. Αφού περάσαμε την πόλη Aksaray (άλλοτε κέντρο καραβανιών), φτάσαμε νωρίς το απόγευμα Ικόνιο, μια πολύβουη πόλη, την πολιτεία της στέπας όπως αποκαλείται. «Η όαση που την κυκλώνει δεν είναι ούτε μεγάλη ούτε με πράσινο ώστε να λησμονήσει κανείς τους πλατείς ερημικούς ορίζοντες» σύμφωνα με τον Οδηγό. Η πόλη έχει έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα, καθότι υπήρξε φάρος του σουφισμού, δηλ. του μυστικιστικού ασκητισμού του Ισλάμ, χάρη στον Τζελαλεντίν Ρούμι, τον ιδρυτή του τάγματος των Μεβλεβί (Mevlaviye). Επίσης έχει άπειρα Dolmus (μικρά λεωφορεία που σταματούν όπου πεις) και πολλή κίνηση. Σταματήσαμε για φαγητό όπου εκτός από το καλύτερο γεύμα που φάγαμε (διάφορα ψητά) δοκιμάσαμε επίσης ένα παράξενο γλυκό, ψητό κανταΐφι γεμιστό με κασέρι περιχυμένο με ζαχαρόνερο. Ακούγεται αηδία, αλλά ήταν υπέροχο. Δυστυχώς δεν είχαμε χρόνο για επίσκεψη στα αξιοθέατα της πόλης, αν και το πιο σημαντικό μνημείο είναι μόνο το Μοναστήρι του Μεβλανά των περιστρεφόμενων δερβίσηδων, που σήμερα είναι Μουσείο Ισλαμικής τέχνης
Μετά το Beysehirπεράσαμε μια πανύψηλη οροσειρά γεμάτη πεύκα (1850μ. το πιο ψηλό σημείο του δρόμου) και κατηφορίσαμε για Μεσόγειο. Αντί για Αττάλεια πήγαμε αριστερά για Αλάνια (Alanya) όπου εντυπωσιαστήκαμε με το πλήθος των ξενοδοχείων και τουριστών. Θεωρείται με την Αττάλεια και την Αλικαρνασσό το πιο τουριστικό μέρος της Τουρκίας. Ατέλειωτες παραλίες, καταπληκτικά ξενοδοχεία, έντονη κίνηση, απίστευτος κόσμος. Ανεβήκαμε στο κάστρο, απ’ όπου βλέπει κανείς όλη την πόλη. Μέσα υπάρχει επίσης και ένα ερειπωμένο εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου.
Νωρίς το βράδυ φτάσαμε Αττάλεια. Ταλαιπωρηθήκαμε πολύ μέχρι να βρούμε το ξενοδοχείο γιατί ήταν στην καρδιά της παλιάς πόλης η οποία ήταν κλεισμένη με μπάρες! Πολύτιμη η βοήθεια ενός σχετικά ηλικιωμένου Τούρκου ο οποίος όχι μόνο μας είπε που βρισκόταν, αλλά καβάλα στο ποδήλατό του, εμπρός αυτός πίσω εμείς (αφού προηγουμένως πάτησε το μαγικό κουμπί και σηκώθηκε η μπάρα) μας οδηγούσε για πέντε λεπτά στους δαιδαλώδεις δρόμους, μέχρι να μας δείξει περιχαρής την πόρτα του ξενοδοχείου.
Εδώ αξίζει μια παρένθεση. Στην Τουρκία είδαμε αυτό που ονομάζεται φιλοξενία. Πάρα πολλές φορές, άνθρωποι άγνωστοι και χωρίς κανένα απολύτως συμφέρον προθυμοποιήθηκαν να μας βοηθήσουν και γενικά να μας εξυπηρετήσουν σε συγκινητικό βαθμό. Ιδιαίτερα μαθαίνοντας πως ήμασταν Έλληνες, δέκα λόγοι παραπάνω. Στην αρχή το λέγαμε διστακτικά, (ας είναι καλά ό,τι μάθαμε μια ολόκληρη ζωή για τους προαιώνιους εχθρούς μας), αλλά μετά άφοβα γιατί άνοιγε κάθε κλειστή πόρτα. Ας μη πούμε τα θετικά σχόλια που έκαναν γενικά για τους Έλληνες. Ένας υπάλληλος του Τουρκικού ΕΟΤ στην Πριήνη, ο Ορχάν, δε δίστασε να κατηγορήσει τους συμπατριώτες του για έλλειψη παιδείας και πολιτισμού που κατέστρεψαν ναούς και ό,τι Ελληνικό έμεινε στο χωριό του στα χρόνια της ανταλλαγής και να επισημάνει πως «οι Έλληνες ήταν νοικοκύρηδες και άξιοι άνθρωποι σε αντίθεση από μας που ήμασταν πολύ πίσω». Κλείνει η παρένθεση.
7η ημέρα: Αττάλεια
«Η πόλη βρίσκεται στη νότια ακτή του Τουρκίας, παλιά Παμφυλία, πρωτεύουσα της επαρχίας Αττάλειας. Κατοικήθηκε από τους Ελληνιστικούς χρόνους, ενώ στη γύρω περιοχή υπάρχουν πολλοί αρχαίου οικισμοί. Η παλιά πόλη το Kaleici όπου τα παλιά Ελληνικά σπίτια έχει κριθεί ως ιδιαιτέρου κάλλους, είναι υπό προστασία, αποτελεί δε το τουριστικό αξιοθέατο της πόλης». Αυτά λέει ο σχετικός οδηγός και για του λόγου το αληθές αποφασίσαμε να το διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι.
Αν κάτι αξίζει ιδιαίτερα να δει κανείς εδώ, είναι πράγματι η παλιά πόλη, κάτι σαν την Πλάκα της Αθήνας μόνο που τα σπίτια είναι σαν της Άνω πόλης στη Θεσσαλονίκη. Τα στενά δρομάκια είναι στρωμένα με όμορφες πλάκες και όλη η περιοχή είναι γεμάτη γραφικά μαγαζιά, ταβέρνες και γραφικά
ξενοδοχεία. Είναι δε πεντακάθαρη, κάτι που ισχύει για όλες τις πόλεις που επισκεφθήκαμε. Από μνημεία αξίζουν κατά κύριο λόγο η Πύλη του Αδριανού από λευκό μάρμαρο, το YivliMinare που είναι το σύμβολο της πόλης και το Πύργος Hidirlik. Τα λιμανάκια της επίσης είναι πολύ όμορφα και γραφικά, γεμάτα καραβάκια που κάνουν σύντομες βόλτες στην περιοχή.
Το βράδυ ρωτήσαμε τον ξενοδόχο που μπορούσαμε να ακούσουμε γνήσια παραδοσιακή μουσική και μας σύστησε ένα πολύ όμορφο μαγαζί όπου διαδοχικά τρεις διαφορετικές ορχήστρες παρουσίασαν ένα φανταστικό πρόγραμμα. Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι με εξαίρεση εμάς, όλοι οι υπόλοιποι ήταν Τούρκοι. Φαγητό και πρόγραμμα 20 ? το άτομο! Ας σημειώσουμε εδώ πως το φαγητό στην Τουρκία είναι και καλό και φθηνό. Αξίζει κανείς να δοκιμάζει κεμπάπ σε όλες τις παραλλαγές με κορυφαίο το Iskenderkebap, φυσικά με αρνίσιο κρέας, καθώς το χοιρινό απαγορεύεται. Εντύπωση μας έκανε ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού (από την Τραπεζούντα) που ήταν συνεχώς σε κίνηση επιβλέποντας μήπως λείπει κάτι από κάποιο τραπέζι, απαγορεύοντας συγχρόνως αυστηρά κάθε απόπειρα ανάματος τσιγάρου έως τις ..12 (προφανώς μέχρι τότε γίνονταν έλεγχοι).
8η ημέρα: Αττάλεια
Επισκεφτήκαμε τους καταρράχτες Kursunlu στο δρόμο για Alanya, οι οποίοι ήταν μέσα σε ένα καταπράσινο πάρκο γεμάτο στενά δρομάκια, λιμνούλες γεμάτες ψάρια και γέφυρες. Από κει πήγαμε στην Άσπενδο όπου το αρχαίο θέατρο έχει μείνει σχεδόν ανέπαφο και αποτελεί το καλύτερα διατηρημένο αρχαίο θέατρο στην Τουρκία φιλοξενώντας και σήμερα κάθε καλοκαίρι σημαντικές καλλιτεχνικές παραστάσεις. Συνεχίσαμε για τους καταρράχτες Duden, οι οποίοι είναι απλά καταπληκτικοί τόσο σε όγκο νερών όσο και ομορφιά!
9η ημέρα: Μύρα Λυκίας – Παμούκαλε
Το πρωί αναχωρήσαμε για Μύρα. Πριν από κει όμως είχαμε ακούσει για ένα βουνό απ’ όπου ξεπηδούν φωτιές χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ρωτώντας τον ξενοδόχο πριν φύγουμε μας είπε ότι βουνό είναι ο Όλυμπος και η περιοχή αυτή λέγεται Chimaera (από το ελληνικό Χίμαιρα). Με αρκετό ψάξιμο, είναι αλήθεια, το βρήκαμε. Ήταν όμως ήδη μεσημέρι, είχε αφόρητη ζέστη και από το σημείο που παρκάραμε έπρεπε να βαδίσουμε ένα χιλιόμετρο δύσκολης ανηφόρας και τελικά ..δεν ανεβήκαμε. Το μεν πνεύμα πρόθυμο η δε σαρξ ασθενής. Στο να μη πάμε συνηγόρησε και το γεγονός ότι ο υπεύθυνος εκεί μας είπε πως αυτό αξίζει να το δείτε νύχτα γιατί όλο το βουνό μοιάζει με μικρά αναμμένα καντηλάκια.
Με βαριά καρδιά φύγαμε, για να φτάσουμε αφού περάσαμε περιοχές με αμέτρητα θερμοκήπια, στα Μύρα, την πόλη του Αγ. Νικολάου. Εντύπωση μας έκανε το γεγονός ότι όλη η πόλη ζει και κινείται γύρω από τον Babanoel όπως τον αποκαλούν οι Τούρκοι. Μάλιστα στην κεντρική του πλατεία υπάρχει άγαλμα του Αγ. Νικολάου και πολυάριθμα καταστήματα με ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς γύρω από τη ζωή του Άγ. Νικολάου. Επίσκεψη στον Ναό του Αγίου όπου και ο τάφος του, και στην εντυπωσιακή νεκρόπολη έξω από την πόλη. Άξιο αναφοράς είναι και το γεγονός ότι εκεί ήταν πολλοί Ρώσοι που τιμούν ιδιαίτερα τον Άγιο και έχουν αναλάβει μάλιστα ανασκαφές και συντηρήσεις μνημείων που σχετίζονται μαζί του.
Συγκινητικό επίσης το γεγονός ότι δίπλα από τη Νεκρόπολη, αρχαιολογικά συνεργεία ήταν στη διαδικασία ανάδειξης ενός ακόμα χριστιανικού ναού που ήταν εκεί θαμμένος.
Το μεσημέρι φύγαμε για Παμούκαλε. Η διαδρομή περνούσε από ένα φανταστικό οροπέδιο με άγονα βουνά αλλά και με την πιο καθαρή και διαυγή ατμόσφαιρα που έχω δει ποτέ. Ίδια ατμόσφαιρα ήταν περίπου και στην Καππαδοκία, μηδέν υγρασία και διάφανος καταγάλανος ουρανός.
Αφού περάσαμε το Denizli φτάσαμε Παμούκαλε, ένα χωριό χωρίς καμιά χάρη με άχρωμα κτήρια γεμάτο RentRoomsκαι άθλια μαγαζιά με σουβενίρ. Λίγο σοκαριστήκαμε γιατί θύμιζε τουρισμό της αρπαχτής, καμιά σχέση με ό,τι είχαμε δει έως τώρα. Από την είσοδο κιόλας του χωριού χέρια δίπλα στο δρόμο ανεβοκατέβαιναν δείχνοντάς μας ξενοδοχεία και ταβέρνες. Μάλιστα δε, δύο απ’ αυτούς μας πήραν στο κατόπι με μηχανάκια και αφού με το έτσι θέλω μας σταμάτησαν, φορτικά μας πίεζαν να πάμε στο ξενοδοχείο τους.
10η ημέρα: Παμούκαλε - Ιεράπολη
Το Παμούκαλε είναι ένας λευκός λόφος ύψους περίπου εκατό μέτρων σε σχήμα τόξου, από όπου ρέουν θερμικές πηγές που βρίσκονται στο υπέδαφος και εκχειλίζουν ανθρακικό άλας ασβεστίου, το οποίο γίνεται σκληρό όσο το μάρμαρο Travertino. Οι πλαγιές αυτού του λόφου καλύπτονται από μεγάλο αριθμό λιμνών και πεζουλιών που ονομάζονται travertines. Το νερό είναι χλιαρό και έχει ιαματικές ιδιότητες. Στην είσοδο του χώρου βγάζεις τα παπούτσια και περπατάς ξυπόλυτος μέσα στο νερό που τρέχει και τις λιμνούλες που σχηματίζονται. Αν έχεις μαγιό μπορείς ελεύθερα να κάνεις ένα αξέχαστο (χλιαρό) μπάνιο! Το όλο θέαμα είναι μοναδικό παγκοσμίως και έχει χαρακτηριστεί (κι’ αυτό) όγδοο θαύμα.
Ακριβώς πάνω από τον λόφο είναι η Φρυγική Ιεράπολη όπου σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο και μια εντυπωσιακή Νεκρόπολη που αποτελείται από περισσότερες από 1.000 σαρκοφάγους και τάφους από την Ελληνιστική, ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή. Στην κορυφή της περιοχής σώζονται ερείπια από το «Μαρτύριο του Αγ. Φιλίππου», ίσως για να στεγάσει τον τάφο του Αποστόλου ο οποίος μαρτύρησε εκεί επί Δομιτιανού.
Το βράδυ επισκεφθήκαμε την κωμόπολη Karahayit, όπου αξίζει κανείς να μείνει αντί για Παμούκαλε, γιατί είναι πιο οργανωμένη τουριστικά με πολλά όμορφα μαγαζιά για ψώνια και ταβέρνες.
Το μόνο ανησυχητικό στο Παμούκαλε ήταν το γεγονός ότι τα νερά ήταν λίγα, ενώ παλιά έτρεχαν σε όλο το πλάτος του λόφου. Οι υπεύθυνοι έχουν φτιάξει τεχνιτές λίμνες και κανάλια απ’ όπου διοχετεύουν εναλλάξ το νερό ώστε να συντηρούνται τα πετρώματα.
11η ημέρα: Αλικαρνασσός
Αφού περάσαμε πάλι ένα ορεινό σύμπλεγμα (ορεινή διάβαση πάνω από 1800 μ.) φτάσαμε το μεσημέρι στην Αλικαρνασσό, πατρίδα του Ηρόδοτου της Αρτεμισίας και του Μαύσωλου, ένα μέρος που αποκαλείται Μύκονος της Τουρκίας και που πραγματικά θυμίζει σε όλα καθαρά Ελληνικό νησί. Όπως μας εξήγησε αργότερα ο ευγενέστατος ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου, ο οποίος μιλούσε καλά Ελληνικά, (για την ακρίβεια Κρητικά, μιας και η γιαγιά του ήταν από την Κρήτη), η Αλικαρνασσός είναι ο τόπος όπου οι πιο πλούσιοι Τούρκοι έχουν οπωσδήποτε εξοχικό. Μάλιστα δε «δεν μπορείς να θεωρείσαι πλούσιος στην Τουρκία, αν δεν έχεις σπίτι στη Σμύρνη και εξοχικό στην Αλικαρνασσό» όπως είπε χαρακτηριστικά. Αυτό που μας έκανε εντύπωση εδώ ήταν πως απουσίαζε σε μεγάλο βαθμό το χαρακτηριστικό ντύσιμο των γυναικών της Ανατολής (όπως και σ’ όλα σχεδόν τα παράλια της Μικράς Ασίας) με τη μαντήλα και το ταγιέρ, κάτι που ερμηνεύεται από το γεγονός ότι «όσο πιο μορφωμένοι και πλούσιοι είναι, τόσο λιγότερη σημασία δίνουν σ’ αυτά τα πράγματα, τα οποία δεν είναι δα και παράδοση της Τουρκίας –το ντύσιμο των γυναικών-, αλλά μας ήρθε από χώρες σαν το Ιράκ και το Ιράν» όπως μας εξήγησε ο Κεμάλ, με τον οποίο κάναμε πολλές συζητήσεις για ποικίλα θέματα ακόμα και πολιτικά και αποδείχθηκε κι αυτός και η γυναίκα του Σέμπρα, εξαίρετοι άνθρωποι, οι καλύτεροι απ’ όλους όσους γνωρίσαμε στην Τουρκία.
Το ανέφερα και πιο πάνω, αλλά εδώ η έννοια της φιλοξενίας αποκτά ίσως την αρχική της σημασία, αυτής που κι’ εμείς είχαμε στη δεκαετία του ’60 ίσως και που ακόμα και σήμερα έχουμε σε απομακρυσμένα χωριά που δεν τα μόλυνε ακόμα ο σύγχρονος «πολιτισμός» Αν και μείναμε μόνο 3 ημέρες, αξέχαστες θα μείνουν οι συζητήσεις που κάναμε κάθε βράδυ με τον Κεμάλ τη γυναίκα του και έναν εξάδελφό του. Ίσως να βοηθούσε σ’ αυτό το γεγονός ότι οι πρόγονοί τους που ήρθαν με την ανταλλαγή από την Ελλάδα είχαν καλές αναμνήσεις, πάντως έδειξαν πραγματική αγάπη και ενδιαφέρον.
Εντύπωση μας έκανε επίσης το γεγονός πως τηλεφώνησε σε μια υπέργηρη θεία του (αδελφή της μητέρας του) στην Κων/πολη που είχε έρθει από τα Χανιά μικρή και που ήξερε Ελληνικά, μόνο και μόνο για να μιλήσουμε μαζί της μιας και «λαχταρούσε να βρει άνθρωπο να μιλήσει Ελληνικά». Πράγματι, χάρηκε τόσο πολύ που μας προσκάλεσε στην Πόλη να μας φιλοξενήσει!
12η και 13η ημέρα: Αλικαρνασσός
Όπως είπα και πιο πάνω εδώ είναι ο τόπος για να κάνεις τα μπάνια σου και να ξεκουραστείς. Καθαρές παραλίες, γαλάζια νερά και μάλιστα μέσα στην πόλη, καταπληκτικές τουριστικές υποδομές. Η ομπρέλα και η ξαπλώστρα στην παραλία κοστίζει ότι πάρεις. Αν π.χ. νερό, μία λίρα (μισό ευρώ!). Έχει όμως και μνημεία, με σπουδαιότερο το κάστρο του Αγίου Πέτρου, από όπου έχει κανείς μια πανοραμική θέα της πόλης στην οποία δεσπόζει. Εδώ είδαμε και μια καμπάνα που έγραφε πάνω της επί λέξει «Οριχαλκοποιείον ο Ζήλος, εν Πειραιεί». Α, ρε αθάνατη Ελλάδα, όποια πέτρα κι σηκώσεις από κάτω είσαι! Αν είναι κανείς λίγο παρατηρητικός ανακαλύπτει πολλά τέτοια σημάδια, ιδιαίτερα στους παραστάτες των θυρών και στις προσόψεις των σπιτιών.
Εκτός από ευρήματα αρχαίων ναυαγίων που εκτίθενται εδώ, υπάρχει και το μουσείο υποβρύχιας αρχαιολογίας με διάφορα ευρήματα που ανέσυραν από τη θάλασσα. Υπάρχει επίσης και το θέατρο, αλλά μετά απ’ αυτό που είδαμε στην Άσπενδο όλα τα άλλα μας φαίνονταν εντελώς αδιάφορα.
Επειδή γενικά στα παράλια κάνει πολύ ζέστη, στις ταβέρνες έχουν εφεύρει ένα σύστημα μεταλλικών λεπτών σωλήνων με μικρές οπές που κρέμονται στην οροφή και οι οποίοι ψεκάζουν υδρατμούς στους πελάτες ώστε να έχουν αίσθηση δροσιάς! Λεπτομέρεια θα πει κανείς, αλλά απ’ αυτό και πάμπολα άλλα, εύκολα βγάζει κανείς το συμπέρασμα γιατί ο τουρισμός εκεί αυξάνει θεαματικά χρόνο με το χρόνο. Δεν είναι μόνο οι τιμές που είναι οι μισές απ’ αυτές τις Ελλάδας σε όλα πλην των ρούχων, αλλά είναι κυρίως ο Επαγγελματισμός (με κεφαλαίο Ε) που τους διακρίνει.
Το βράδυ επισκεφτήκαμε το εμπορικό κέντρο Oasisδιάσημο στην περιοχή, (κάτι σαν το δικό μας MediteranianCosmos) αλλά οι τιμές του ήταν πανάκριβες. «Είναι όλα γνήσια μας είπαν», σε αντίθεση προφανώς με ότι πουλιέται στα μαγαζάκια της πόλης που προφανώς είναι «μαϊμού».
14η και 15η ημέρα: Κουσάντασι – Έφεσος
Αφού βγήκαμε φωτογραφίες και ανταλλάξαμε τηλέφωνα με τον Κεμάλ & τη Σέμπρα φύγαμε για Κουσάντασι. Στο δρόμο μας ήταν η Μίλητος τα Δίδυμα και η Πριήνη που δεν παραλείψαμε να επισκεφτούμε.
Η Μίλητος, μια από τις 12 σημαντικές ιωνικές πόλεις με διάσημο θέατρο υπήρξε σπουδαίο κέντρο φιλοσοφίας και επιστημών, όπου γεννήθηκαν και έζησαν πνεύματα όπως ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος και ο Αναξιμένης. Η Καινή Διαθήκη την μνημονεύει ως την πόλη όπου ο Απ. Παύλος συνάντησε τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας της Εφέσου πριν την σύλληψή του και μεταφορά στη Ρώμη για δίκη.
Τα Δίδυμα ήταν σημαντικό αρχαίο ιερό και μαντείο αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Το ιερό βρίσκεται λίγο νοτιότερα της Μιλήτου και σήμερα κοντά του βρίσκονται το τουρκικό χωριό Yenihisar και η μικρή τουρκική πόλη Didim. Τα Δίδυμα ήταν το σημαντικότερο αρχαίο μαντείο στον χώρο της Ιωνίας μαζί με το ιερό του Απόλλωνα στην Κλάρο και ένα από τα σημαντικότερα στον αρχαίο κόσμο. Εκεί, απέναντι από το ναό του Απόλλωνα είδαμε ένα τζαμί με αρχιτεκτονικά στοιχεία Ορθόδοξης εκκλησίας. Ρωτώντας έναν ιδιοκτήτη ταβέρνας δίπλα, επιβεβαίωσε πως πράγματι ήταν Ελληνικός ναός που μετά την ανταλλαγή μετατράπηκε σε τζαμί. Προθυμοποιήθηκε μάλιστα να μας τον δείξει. Ήταν η ώρα που έβγαιναν λίγοι άνδρες από την απογευματινή προσευχή και ο χότζας μας επέτρεψε να μπούμε μέσα. Δεν ήξερε όμως ούτε ο ίδιος προς τιμή τίνος Αγίου ήταν αφιερωμένος ο ναός και κάπως αμήχανα είπε πως «καλύτερα που έγινε τζαμί παρά στάβλος όπως σε άλλες περιπτώσεις». Ακριβώς απέναντι μας έδειξαν ένα μεγάλο παλιό κτίριο που ήταν Ελληνικό νοσοκομείο.
«Ο αρχαιολογικός χώρος της Πριήνης περιλαμβάνει την ακρόπολη που βρίσκεται επί της κορυφής βράχου σε υψόμετρο 371 μ. και η αρχαία πόλη που εκτίνεται επί της κλιμακωτής νότιας πλαγιάς του βράχου μέχρι το "Μαιάνδριο πεδίο", προσχωματική πεδιάδα του Μαίαδρου ποταμού. Ολόκληρη η πόλης περιβάλλεται από ισοδομικό τείχος με ορθογώνιους λίθους, μήκους 150 σταδίων (2.500 μ.) πλάτους 2 μ. και ύψους 8 μ., όπου και σώζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του. Το τείχος έφερε τέσσερις πύλες. Η πόλη εντός του τείχους ήταν ρυμοτομημένη κατά το Ιπποδάμειο σύστημα (των παραλλήλων οριζοντίων και καθέτων οδών) δημιουργώντας οικοδομικά τετράγωνα από 6 οριζόντιες, κατά ανατολή - δύση, οδούς μέσου πλάτους 7 μ. και 16 καθέτους οδούς πλάτους 3,5 μ.. Οι κάθετοι οδοί ήταν κλιμακωτοί με πολλές βαθμίδες, ιδιαίτερα οι δυτικές, ενώ οι οριζόντιες οδοί ήταν πλακοστρωμένες με μάρμαρο. Στα δε 80 περίπου οικοδομικά τετράγωνα μεγέθους 35 Χ 47 μ. φέρονται τα ερείπια σπουδαίων οικοδομημάτων».
Αυτά έλεγε ο οδηγός αλλά το μόνο που βρήκαμε ήταν 5 όρθιες κολόνες από τον ναό και αμέτρητα ερείπια.
Άξιζε όμως η επίσκεψη εκεί για έναν άλλο λόγο. Ο Ορχάν, υπάλληλος του Υπουργείου Πολιτισμού που δούλευε εκεί και που ενθουσιάστηκε που είδε Έλληνες, μας εκμυστηρεύθηκε κάτι που άξιζε λέει να δούμε και που κανείς Έλληνας δεν είχε πάει μέχρι τότε. Σε κοντινή απόσταση από κει υπήρχε το χωριό Celebec, Ελληνικό πριν την ανταλλαγή, στο οποίο υπήρχε μια πολύ όμορφη εκκλησία του Αγ. Νικολάου, κατεστραμμένη βέβαια αλλά που ακόμα αντανακλούσε το παλιό της μεγαλείο. Παραδίπλα ήταν το οστεοφυλάκιο όπου υπήρχαν σκόρπια κόκαλα Ελλήνων και λίγο πιο πάνω μια βρύση με κρύο νερό που χρησιμοποιούνταν ακόμη. Μας έδειξε επίσης το λιθόστρωτο καλντερίμι του χωριού καθώς και παλιά σπίτια. Μας έδειξε ακόμα το σπίτι του ιερέα, τ’ αλώνια και ό,τι άλλο είχε απομείνει από τους Έλληνες. «Ξέρετε πώς έφυγαν από δω;» μας είπε. «Άφησαν το φαγητό στο μέση και έφυγαν απ’ το βουνό στην παραλία κι’ από κει στη Σάμο να σωθούν. Μόνο τα ιερά πήραν». Στη συνέχεια άρχισε να κατηγορεί τους ομοεθνείς του για όσα κακά έκαναν σαν αντίποινα στο έρημο χωριό. «Μέχρι και τα δένδρα έκοψαν από τη ρίζα» είπε. «Τι τους έφταιξαν;» Το παρήγορο στην υπόθεση ήταν ότι Ρώσοι που ευλαβούνται ιδιαίτερα τον Άγ. Νικόλαο, ζήτησαν άδεια για να επισκευάσουν τον ναό, όπως ακριβώς έκαναν και στα Μύρα της Λυκίας.
Αφού μας έδωσε το τηλέφωνό του για οτιδήποτε χρειαστούμε, τον αποχαιρετήσαμε και φύγαμε για Κουσάντασι όπου φτάσαμε βράδυ. Στο δρόμο βρήκαμε ένα μέρος με αυτό που λέμε «χασαποταβέρνες», όπου στο κρεοπωλείο αφού διάλεγες τι ακριβώς ήθελες να φας, το έψηναν σε ψησταριά με ξυλοκάρβουνα. Μέσα δε, είχαν πέντε τζάκια με αναμμένα κάρβουνα και σατς (κάτι σαν επίπεδη γάστρα), πάνω στην οποία έψηναν ψωμί στο πάχος λαγάνας και πίτες. Πρέπει να πούμε, πως γενικά δεν σερβίρουν ψωμί αλλά ψημένα λαβάς κάτι σαν λεπτές πίτες, πολύ νόστιμα.
Το ξενοδοχείο ήταν ένα ανακαινισμένο παλιό Καραβάν Σεράι, στην εσωτερική αυλή του οποίου τρεις φορές την εβδομάδα διοργανώνονταν «Τούρκικες βραδιές», με παραδοσιακή μουσική, χορούς και τραγούδια. Ήμασταν τυχεροί γιατί και τις δυο φορές που μείναμε εκεί είχε εκδηλώσεις τις οποίες χρέωναν 40 ? ενώ οι ένοικοι τις έβλεπαν δωρεάν.
Την άλλη μέρα φύγαμε νωρίς για Έφεσο μη μας πάρει η ζέστη του μεσημεριού. Ο αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται σε μήκος περίπου δύο χιλιομέτρων και είναι ο σημαντικότερος που υπάρχει στην Τουρκία. Τα μνημεία καλοδιατηρημένα και προπαντός καλά επισκευασμένα (πλην λίγων εξαιρέσεων), μαρτυρούν τις δοξασίες και τα πιστεύω των διαφόρων κοινωνιών που διαδέχθηκαν η μία την άλλη. Χρειάζεται μια ολόκληρη μέρα για να τα δει κανείς όλα γι’ αυτό επιλέξαμε αυτά που μας ενδιέφεραν περισσότερο. Η Αρκαδιανή οδός μήκους 600 μ. και πλάτους 11 μ. οδηγούσε από το λιμάνι στο θέατρο και πλαισιώνεται από κολόνες που αρκετές είναι καλά διατηρημένες. Το θέατρο χωρητικότητας 25.000 θεατών χτίστηκε τη ρωμαϊκή εποχή το 41 μ.Χ. (έναρξη εργασιών) και ακουμπά στο όρος Πίο. Εδώ κήρυξε και χλευάστηκε ο Απ. Παύλος από το πλήθος το οποίο διακήρυξε την αφοσίωσή του στην Εφέσια Αρτέμιδα (καμιά σχέση με την Ολύμπια) που ήταν πηγή κέρδους για τους ιερείς. Παρόλα αυτά έμεινε εδώ από το 55 - 58 μ.Χ., φυλακίστηκε και πιθανότατα από τη φυλακή έγραψε μερικές από τις Επιστολές του. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης επισκέφθηκε επίσης την πόλη προς το τέλος της ζωής του απ’ όπου και έγραψε το Ευαγγέλιό του.
Η Βιβλιοθήκη του Κέλσου αποτελεί το θεαματικότερο κτίριο της πόλης που σώζεται σε άριστη κατάσταση μέχρι σήμερα. Χτίστηκε το 110-135 μ.Χ. από τον ύπατο Ιούλιο Ακουίλα προς τιμήν του πατέρα του Κέλσου και είχε 12.000 παπύρους. Το 1904 βρέθηκε το νεκρικό δωμάτιο με άθικτη τη σαρκοφάγο με τα οστά του ιδρυτή.
Έξω τώρα από τον κλασικό αρχαιολογικό χώρο της Εφέσου, στο δρόμο της αρχικής ακρόπολης και της βασιλικής του Αγ. Ιωάννου, υπάρχει ένα σελτζούκικο μνημείο το τζαμί του Ισά Μπέι, που χτίστηκε την εποχή της κυριαρχίας των εμίρηδων του Αϊδινίου και έχει μια θαυμάσια πύλη με σταλακτίτες και πάνω απ’ αυτή μια αφιερωματική επιγραφή. Η αυλή έχει έναν όμορφο κήπο και την αίθουσα του μιχράμπ με δύο θόλους που ακουμπούν σε τέσσερις αρχαίες κολόνες από γκρι και ροζ μάρμαρο που έχουν ληφθεί από τις θέρμες του λιμανιού.
Από εδώ, από έναν δρόμο κατά μήκος του τζαμιού φτάσαμε στη Βασιλική του Αγ. Ιωάννου το ιερό της οποίας εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να εντυπωσιάζει με τις αναλογίες του, τη λεπτότερες των μαρμάρινων κατασκευών και λόγω του ότι έχει κτιστεί -όπως πιστεύεται- πάνω στον τάφο του Ευαγγελιστή Ιωάννη, ο οποίος επιστρέφοντας από την Πάτμο πέθανε στη Έφεσο γύρω στο 100 μ.Χ. Ο ναός κτίστηκε τον 6ο αι. επί Ιουστινιανού. Τον 4ο αι. πάνω στον τάφο του μαθητή του Χριστού χτίστηκε μια ταπεινή εκκλησία την οποία αντικατέστησε αργότερα το μεγαλόπρεπο ιερό. Η βασιλική είχε μήκος 110μ. και πλάτος 40μ. ήταν τρίκλιτη και κατέληγε σε ένα ημικυκλικό ιερό με υπερυψωμένο δάπεδο.
Αφήσαμε τα υπόλοιπα μνημεία λόγω έλλειψης χρόνου και κατευθυνθήκαμε στο χωριό της Διδούς Σωτηρίου στα «Ματωμένα χώματα», το Κιρκιντζέ ( Sirince). Πρόκειται για ένα αναπαλαιωμένο χωριό 600 κατοίκων περίπου 8 χιλ. μακριά από την Έφεσο σε υψόμετρο 500 μέτρα. Εδώ είδαμε την Εκκλησία που ήταν αφιερωμένη στον Άγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο (χτίστηκε το 1805) σε καλή σχετικά κατάσταση, την Εκκλησία του Αγ. Δημητρίου σχεδόν ετοιμόρροπη και το επιβλητικό Σχολείο στην κεντρική πλατεία του χωριού που τώρα έχει μετατραπεί σε εστιατόριο με το όνομα «Άρτεμις»!! Περπατήσαμε στα γραφικά σοκάκια του χωριού και θαυμάσαμε τα αναπαλαιωμένα παλιά αρχοντικά. Πρόκειται ίσως για το πιο γραφικό Τουρκικό χωριό και εξυμνείται στη λογοτεχνία και των δύο λαών.
16η ημέρα: Αϊβαλί –Τσανάκαλε
Κάνοντας ένα γρήγορο πέρασμα από Πέργαμο και αφού επισκεφτήκαμε την Ακρόπολη και το Ασκληπιείο στο οποίο ελάχιστα πράγματα σώζονται τραβήξαμε για το μαρτυρικό Αϊβαλί (Ayvalik). Εκτείνεται από Βορρά προς Νότο κατά μήκος της παραλίας. Στα νότια, νεοκλασικά κτίρια με κήπους κατεβαίνουν ως τη θάλασσα. Ο τρόπος δόμησης είναι δαιδαλώδης και μόνο παραλιακά κινείσαι άνετα με αυτοκίνητο. Σαν πόλη είναι πολύ γραφική και ακόμα γραφικότερα τα Μοσχονήσια που ενώνονται οδικά με το Αϊβαλί. Εκεί είδαμε τον υπέροχο ναό, των Αγίων Ταξιαρχών και πάρα πολλά όμορφα Ελληνικά αρχοντικά. Ας σημειωθεί πως το Αϊβαλί κατοικούνταν αποκλειστικά σχεδόν από Έλληνες. Στη συνέχεια επιστρέφοντας από Μοσχονήσια επισκεφθήκαμε σ’ ένα λόφο το ξωκλήσι του Αγ. Ιωάννη που αναπαλαιώθηκε χάρη στις προσπάθειες ενός Τούρκου και οι αγιογραφίες του οποίου σώζονται σχεδόν άθικτες. Tώρα λειτουργεί σαν βιβλιοθήκη.
Αρκετές εκκλησίες στο Αϊβαλί τις έχουν μετατρέψει σε τζαμιά και για το λόγο αυτό είναι άριστα διατηρημένες. Εδώ είδαμε την πιο όμορφη, σε αρχιτεκτονική που θύμιζε τη Μητρόπολη Αθηνών.
Επειδή η Μυτιλήνη είναι απέναντι, πολλοί Έλληνες έρχονται με τα βαποράκια και συντηρούν την τοπική οικονομία. Εδώ φάγαμε φθηνό ψάρι, 10 ? η μερίδα τα μπαρμπούνια και 13 ? τα λιθρίνια. Κι’ από μερίδες extralarge!
Φύγαμε για Τσανάκαλε, τελευταίο σταθμό του οδοιπορικού, όπου φτάσαμε αργά το βράδυ και κατάκοποι πέσαμε κατευθείαν σχεδόν για ύπνο σ’ ένα θαυμάσιο αναπαλαιωμένο αρχοντικό 170 ετών, αφού προηγουμένως προλάβαμε και φάγαμε στην παραλία παγωτό χωνάκι με τρεις μπάλες (κι’ αυτές extralarge) αντί 1 ?!
Την άλλη μέρα επιβιβαστήκαμε στο Ferry, περάσαμε μέσω Eceabat Ευρώπη και αργά το απόγευμα φτάσαμε Θεσσαλονίκη. Ας σημειώσουμε εδώ τα σνακς που μας πρόσφερε ο Τούρκος αστυνομικός στα σύνορα μόλις είδε ότι ήμασταν Έλληνες!
Κάθε ταξίδι λένε έχει ένα ιδιαίτερο χρώμα, μια αίσθηση που σου μένει στο τέλος. Ξεκίνησε σαν προσκύνημα κι έτσι έμεινε. Όσα είδαμε ήταν μια αυστηρή επιλογή σε σχέση με το διαθέσιμο χρόνο που είχαμε. Όλα πάντως μας φάνηκαν πάρα πολύ οικεία, σαν να τα ξέραμε χρόνια. Νόμιζες πως αν είχαν φωνή θα σου μιλούσαν για τόσα πολλά που έζησαν στο πέρασμα τόσων αιώνων. Το χριστιανικό και συνάμα το ελληνικό στοιχείο είναι εμφανές κυριολεκτικά πίσω και κάτω από κάθε πέτρα, κάθε βράχο και κάθε μνημείο που είτε ακόμα στέκει είτε είναι ερείπιο. Θα πάρει χρόνο για να ταξινομηθούν τόσα συναισθήματα, το σίγουρο πάντως είναι πως το τελικό θα είναι μάλλον λύπη και πόνος για μια ιστορία αιώνων που χάθηκε τόσο τραγικά μέσα σε λίγα μόλις χρόνια..
Στατιστικά:
Ισοτιμία ευρώ – λίρας (9.7.2010): 1:1,96
Κόστος ταξιδιού: 888 ? / άτομο
Κόστος γευμάτων (Μ.Ο.) 12 λίρες / άτομο
Κόστος ξενοδοχείων (Μ.Ο.) 40 λίρες / άτομο
Μέση τιμή βενζίνης: 3,67 λίρες
Μέση τιμή LPG: 1,80 λίρες
Μέση κατανάλωση: 5,8 lt / 100 km
Μέση ταχύτητα: 58 km/h
Συνολικά χιλιόμετρα: 4.880 (660 στην περιοχή της Καππαδοκίας)
…………………………………………………………………………………………………………………………..
-Πιο δημοφιλή φαγητά το kebap στις μορφές Iskender, Adanaκαι Urfa.
-Παντού σερβίρεται ζεστό τσάι σε μικρά ποτήρια με σχήμα τουλίπας.
-Το παράξενο καταΐφι λέγεται «κανιφέ».
-Χρησιμοποιούν κατά κόρον καυτερά. Δεν σερβίρεται ψητό κρέας χωρίς να έχει στο πλάι καυτερή πιπεριά.
-Σε πάρα πολλά μέρη στις πόλεις και στην ύπαιθρο κυματίζουν τεράστιες σημαίες.
-Παντού βλέπεις αγάλματα και αφίσες του Κεμάλ Ατατούρκ. Στα παράλια δε, τον δείχνουν συνήθως έφιππο να δείχνει τα Ελληνικά νησιά.
-Η αστυνομία έχει έντονη παρουσία παντού, η τροχαία σπάνια.
-Πουθενά δεν είδαμε μαύρους και γενικά μετανάστες, όπως επίσης συνθήματα στους τοίχους και λερωμένες πινακίδες από «φιλάθλους».
-Οι δρόμοι είναι καλοί και η σήμανση επαρκής
-Το youtube είναι απαγορευμένο!
_____________________________________________________________
photo by wikipedia.org
Αυτό το αρχείο εικόνας διανέμεται με τους όρους της άδειας Creative Commons / Αναφορά - Παρόμοια Διανομή 3.0 Μη εισαγόμενο
Attachments
Last edited by a moderator:
